Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 278/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2019 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca : S.S.R. Kinga Grzegorczyk

Protokolant : staż. Anna Klepacz

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2019 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa M. O. (1)

przeciwko Gminie M. Ł. – Zarządowi Lokali Miejskich

o ustalenie

1.  oddala powództwo,

2.  nie obciąża M. O. (1) obowiązkiem zwrotu kosztów procesu,

3.  nakazuje wypłacić z funduszy Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi radcy prawnemu V. U. wynagrodzenie za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu M. O. (1) w kwocie 295,20 (dwieście dziewięćdziesiąt pięć 20/100) złotych, zawierającą w sobie należny podatek VAT.

Sygn. akt I C 278/18

UZASADNIENIE

W dniu 5 grudnia 2017 r. M. O. (1) wystąpiła przeciwko Zarządowi Lokali Miejskich z pozwem o „podpisanie umowy najmu na lokal nr (...) przy ul. (...) w Ł.”. W uzasadnieniu powódka wskazała, że najemcą przedmiotowego lokalu była jej babcia – E. P., która zmarła 11 marca 2017 r., a z którą powódka zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu.

[pozew k.2-7]

Z uwagi na nieuzupełnienie braków formalnych pozwu, zarządzeniem z dnia 11 stycznia 2018 r. pozew został zwrócony. Sprawa została wpisana pod nowy numer w dniu 16 lutego 2018 r.

[zarządzenia k.19 i 22]

W piśmie z dnia 16 marca 2018 r. powódka sprecyzowała, że stroną pozwaną jest Gmina M. Ł. – Zarząd Lokali Miejskich. Nie uzupełniła jednak wszystkich braków formalnych pozwu, w związku z czym pozew został zwrócony zarządzeniem z dnia 3 kwietnia 2018 r. Sprawa została ponownie wpisana pod nowy numer w dniu 7 maja 2018 r.

[pismo k.26, zarządzenia k.27-30]

Postanowieniem z dnia 6 czerwca 2018 r. Sąd zwolnił powódkę od kosztów sądowych w całości.

[postanowienie k.33]

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu pełnomocnik pozwanej Gminy podniósł, że powódka nie zamieszkiwała wspólnie z najemczynią w chwili jej śmierci.

[odpowiedź na pozew k.36-38]

Postanowieniem z dnia 21 sierpnia 2018 r. Sąd ustanowił dla powódki pełnomocnika z urzędu, którego Okręgowa Izba Radców Prawnych w Ł. wyznaczyła w osobie r. pr. V. U..

[postanowienie k.47, pismo z (...) k.48]

W piśmie z dnia 4 października 2018 r. pełnomocnik powódki sprecyzował powództwo w ten sposób, że wniósł o ustalenie, że powódka wstąpiła w stosunek najmu lokalu nr (...) położony w Ł. przy ul. (...) z dniem 11 marca 2017 r.

[pismo k.52-53]

Na rozprawie w dniu 22 października 2018 r. pełnomocnik powódki oświadczył, że podstawę prawną powództwa stanowi uchwała Miasta Ł..

[e-protokół rozprawy 00:03:42-00:07:52 CD k.73]

Na rozprawie w dniu 4 lutego 2019 r. pełnomocnik powódki sprecyzował ostatecznie powództwo w ten sposób, że wniósł o „ustalenie, że powódka wstąpiła w stosunek najmu na podstawie umowy wcześniej istniejącej między E. P. a Gminą” oraz oświadczył, że „powódka wnosi o nawiązanie stosunku najmu przedmiotowego lokalu na podstawie umowy między powódką a Gminą M. Ł. z dniem 11 marca 2017 r., tj. datą śmierci poprzedniego najemcy”. Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej powódce z urzędu, oświadczając, że nie zostały one uiszczone w całości ani w części.

[e-protokół rozprawy 01:30:37-01:40:16 CD k.99]

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Najemcą lokalu oznaczonego nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) była babcia powódki – E. P., która zmarła w dniu 11 marca 2017 r.

[okoliczność bezsporna]

W lipcu 2017 r. powódka złożyła wystąpiła do strony pozwanej z wnioskiem o zawarcie z nią umowy najmu przedmiotowego lokalu po zmarłej babci jako najemcy. Strona pozwana odmówiła podpisania umowy, podnosząc, że powódka nie zamieszkiwała wspólnie z E. P. przez co najmniej 12 miesięcy do chwili jej śmierci.

[dowód: pisma k.8-11 odwr.]

Po śmierci babci powódka wymieniła zamki w drzwiach od spornego lokalu.

[dowód: zeznania świadka B. S. 00:09:08-00:37:42 CD k.84, zeznania powódki e-protokół rozprawy 00:54:41-01:30:37 CD k.99]

E. P. uzyskała prawo do lokalu nr (...) przy ul. (...) w Ł. w wyniku zamiany mieszkań z panem K.. Miała wówczas zamieszkać ze swoim wnukiem M. O. (2) – bratem powódki, który zmarł 24 marca 2013 r. w wyniku zaczadzenia w tym lokalu. Po jego śmierci lokal nie nadawał się do zamieszkiwania przez około rok. W tym czasie E. P. mieszkała u swojej koleżanki. Do lokalu przy ul. (...) wprowadziła się w marcu-kwietniu 2014 r. Telefonicznie umawiała się z administracją na przeglądy w lokalu, ponieważ często nie było jej w domu. Jeździła sama do koleżanki, od której czasem nie wracała na noc. Sama też chodziła do administracji i pobliskiego sklepu na zakupy. Grała w gry na komputerze. Czasem jeździła z powódką na zakupy do hipermarketu.

[dowód: zeznania świadków: E. S. e-protokół rozprawy 00:17:26-00:28:06 CD k.73, B. S. e-protokół rozprawy 00:09:08-00:37:42 CD k.84, J. G. e-protokół rozprawy 00:37:42-00:59:26 CD k.84, E. O. e-protokół rozprawy 00:08:37-00:46:25 CD 99, zeznania powódki e-protokół rozprawy 00:54:41-01:30:37 CD k.99]

Druga babcia powódki – B. S. w 2017 r. zamieszkiwała w jednopokojowym mieszkaniu komunalnym ze swoim synem i mężem.

[dowód: zeznania świadka B. S. e-protokół rozprawy 00:09:08-00:37:42 CD k.84]

O śmierci E. P. administrację powiadomiła jej siostra, która zdała również klucze do przedmiotowego lokalu. Tego samego dnia administracja została też poinformowana przez siostrę zmarłej o tym, że w lokalu zostały zmienione zamki w drzwiach. Później do administracji zgłosiła się powódka. Obie panie, tj. powódka i siostra E. P., wystąpiły o przydział przedmiotowego lokalu po zmarłej najemczyni, w związku z czym - zgodnie z procedurą - przeprowadzono wywiad środowiskowy wśród sąsiadów E. P.. Z uwagi na małą liczbę lokatorów, administratorka nieruchomości udała się również w ramach tego wywiadu do J. G. z firmy (...) – zarządcy Wspólnoty Mieszkaniowej Skalna 20-22 w Ł..

[dowód: zeznania świadka E. O. e-protokół rozprawy 00:08:37-00:46:25 CD k.99]

Wywiad środowiskowy został przeprowadzony w dniu 13 lipca 2017 r. J. G. oraz sąsiedzi zmarłej – G. F., K. J. i K. Z. oświadczyli administratorowi, że E. P. zamieszkiwała stale w lokalu nr (...) przy ul. (...) w Ł., natomiast powódka ani nikt inny tam nie zamieszkiwał. Na oświadczeniach G. F. i K. Z. znajduje się informacja, że powódka mieszka tam od miesiąca. K. J. własnoręcznie wypełniła druk oświadczenia zgodnie ze stanem swojej wiedzy. Nikt jej nie sugerował, co ma w nim napisać. Z uwagi na swój stan zdrowia, tj. stan po dwóch udarach, K. Z. jedynie podpisała swoje oświadczenie wypełnione przez E. O. na podstawie informacji przekazanych jej przez K. Z.. Z oświadczeń tych administracja wysnuła wniosek, że powódka nie zamieszkiwała w lokalu ze swoją babcią przed jej śmiercią.

[dowód: oświadczenia k.56-61, zeznania świadków: K. J. e-protokół rozprawy 01:00:19-01:13:18 CD k.73, K. Z. 01:13:18-01:28:03 CD k.72, E. O. e-protokół rozprawy 00:08:37-00:46:25 CD k.99]

Powódka obecnie mieszka w spornym lokalu ze swoim rodzeństwem, mamą i jej partnerem. Do lokalu tego wprowadzili się miesiąc – dwa miesiące po śmierci babci. Mieszkanie zajmowane wcześniej przez matkę powódki położone jest przy ul. (...), składa się z pokoju z kuchnią i wymaga generalnego remontu, który jeszcze się nie rozpoczął.

[dowód: zeznania świadków: Ż. S. e-protokół rozprawy 00:17:26-00:28:06 i 00:39:34-00:41:52 CD k.73, Z. K. e-protokół rozprawy 00:28:06-00:37:59 CD k.73, B. S. e-protokół rozprawy 00:09:08-00:37:42 CD k.84, zeznania powódki e-protokół rozprawy 00:54:41-01:30:37 CD k.99]

Powódka od ok. roku pomaga sąsiadce K. Z. w zakupach.

[dowód: zeznania świadka K. Z. e-protokół rozprawy 01:13:18-01:28:03 CD k.73]

Powódka nie posiada żadnego majątku ani własnych dochodów. Ponosi stałe miesięczne wydatki z tytułu czynszu – 423 zł oraz opłat za energię – 70 zł. Opłaca również rachunki za gaz w wysokości ok. 40 zł na trzy miesiące.

[dowód: oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym k.14-15 odwr.]

Z przyczyn wskazanych w dalszej części uzasadnienia Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki oraz świadków Ż. S. (matki powódki), Z. K. (koleżanki powódki) i B. S. (babci powódki) w zakresie twierdzenia, że powódka zamieszkiwała razem ze swoją babką od kwietnia 2014 r. oraz że powódka przeprowadziła się do babki, ponieważ wymagała ona opieki.

Sąd pominął zeznania świadka G. F., które są wewnętrznie sprzeczne i nielogiczne. Świadek o sprawie lokalu dowiedział się od matki powódki. Mieszkał na ul. (...) w 2016 i 2017 r. Nie potrafił wskazać, od kiedy powódka mieszka w spornym lokalu. Zeznał, że nie wiedział, że babka powódki zmarła. Początkowo zeznał, że wypełniał okazane mu oświadczenie z 2017 r., na którym widnieje jego charakter pisma, jednakże chwilę później zmienił zdanie i zeznał, że na oświadczeniu nie ma jego charakteru pisma, a on tylko podpisał puste, niewypełnione oświadczenie i nie interesował się czy wypełnił je ktoś inny. Nie wskazał jednak dlaczego podpisał niewypełniony druk oświadczenia.

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika strony pozwanej o zobowiązanie świadka J. G. do złożenia protokołów przeglądów gazowych i list podpisów lokatorów z tych protokołów za 2016 i 2017 rok oraz do podania adresów kominiarzy, którzy dokonywali przeglądów kominiarskich w 2016 i 217 roku celem wezwania tych osób w charakterze świadków na okoliczność osób zamieszkujących w spornym lokalu w tym okresie. Wbrew twierdzeniom pełnomocnika strony pozwanej sam fakt niepodpisania protokołu z przeglądu instalacji gazowej bądź też nieprzebywania danej osoby w lokalu podczas dokonywania przeglądu nie przesądza o niezamieszkiwaniu tej osoby w danym lokalu.

Sąd oddalił również – jako spóźniony – wniosek pełnomocnika powódki o udzielenie terminu 7 dni na ustalenie danych sąsiada, zamieszkującego w budynku przy ul. (...), który nie składał oświadczenia podczas wywiadu środowiskowego, a następnie o przesłuchanie go w charakterze świadka na okoliczność zamieszkiwania powódki w przedmiotowym lokalu. Wniosek ten mógł zostać zgłoszony na wcześniejszym etapie postępowania. Oświadczenia z wywiadu środowiskowego zostały złożone przez pełnomocnika strony pozwanej na rozprawie w dniu 22 października 2018 r., a ich odpisy zostały wówczas wręczone pełnomocnikowi powódki, który wówczas mógł ustalić, czy są to oświadczenia wszystkich sąsiadów, tym bardziej, że powódka była obecna na rozprawie. Nie można zatem uznać, że konieczność zgłoszenia wniosku o udzielenie terminu do ustalenia danych sąsiada i przesłuchanie go w charakterze świadka wynika z zeznań świadka E. O..

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powódka w niniejszym postępowaniu wywodziła, że zamieszkiwała w lokalu nr (...) przy ul. (...) w Ł. co najmniej przez 12 miesięcy przed śmiercią swojej babci – E. P., która była najemcą przedmiotowego lokalu, aż do jej śmierci. Intencją powódki było nawiązanie ze stroną pozwaną stosunku najmu tego lokalu.

O ile zachodzą przesłanki wymienione w art. 691 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu nadanym art. 26 pkt 12 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz. U. z 2001 r., nr 71, poz. 733 z późn. zm.), osoba pozostała w mieszkaniu z mocy samego prawa wstępuje w stosunek najmu lokalu z chwilą śmierci dotychczasowego najemcy, a orzeczenie Sądu jedynie potwierdza ten fakt. Tak więc w tego typu sprawie Sąd orzeka w oparciu o przepisy prawa obowiązującego w chwili śmierci najemcy, nawet gdyby utraciły one następnie swą moc wskutek ich uchylenia bądź zastąpienia przez inne przepisy.

W rozpoznawanej sprawie główna najemczyni lokalu – babcia powódki zmarła w dniu 11 marca 2017 r., a więc już pod rządem cytowanej ustawy o ochronie praw lokatorów, która weszła w życie 10 lipca 2001 r. Przepisem prawa materialnego jest więc art. 691 k.c. w nowym brzmieniu. Przepis ten enumeratywnie określa krąg osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu. Zgodnie z tym przepisem w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Wnuki nie są wymienione w cytowanym przepisie, a zatem nie wstępują z mocy prawa w stosunek najmu po zmarłym najemcy, nawet wówczas, gdy łączyła je z najemcą więź gospodarcza i uczuciowa (tak m. in. SN w uchwale z 21 maja 2002 r., III CZP 26/02, publ. OSNC z 2003 r., nr 3, poz. 20).

Powódka nie kwestionowała, że nie wstąpiła w stosunek najmu lokalu nr (...) położonego w Ł. przy ul. (...) po swojej babci z mocy prawa. Jako podstawę prawną roszczenia pełnomocnik powódki wskazał uchwałę nr XLIV/827/12 Rady Miejskiej w Ł. z dnia 29 czerwca 2012 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Miasta Ł. (Dziennik Urzędowy Województwa (...) z dnia 2 sierpnia 2012 r., poz. 2347 ze zm.). Zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 1 cyt. uchwały w razie śmierci najemcy i pozostania w lokalu osób zamieszkujących faktycznie wspólnie z najemcą przez okres co najmniej 12 miesięcy do chwili śmierci, umowa najmu może być zawarta z pełnoletnimi wstępnymi i zstępnymi, o ile wyżej wymienione osoby lub ich współmałżonkowie w dacie śmierci najemcy nie posiadały i nie posiadają tytułu prawnego do innego lokalu. Zgodnie z § 12 ust. 3 cyt. uchwały osoby te mogą uzyskać prawo do lokalu, jeżeli: 1) złożą wniosek o zawarcie umowy o najem lokalu w terminie 6 miesięcy od dnia śmierci najemcy, 2) osiągają średni miesięczny dochód na członka gospodarstwa domowego z ostatnich trzech miesięcy przed złożeniem wniosku nieprzekraczający: a) 200 % minimalnego wynagrodzenia w gospodarstwie jednoosobowym, b) 150 % minimalnego wynagrodzenia w gospodarstwie wieloosobowym.

W rozpoznawanej sprawie powódka nie wykazała, aby zamieszkiwała w przedmiotowym lokalu ze swoją babcią przez co najmniej 12 miesięcy do jej śmierci. Sąd nie dał wiary w tym zakresie zeznaniom świadków Ż. S., Z. K. i B. S., które zeznały, że powódka zamieszkała z E. P., albowiem po śmierci swojego wnuka w 2013 r. nie mogła ona sama mieszkać, ponieważ leczyła się m. in. psychiatrycznie, trzeba było jej przypominać o lekach, a ponadto powódka jeździła z babcią na kontrole lekarskie. Pozostaje to w sprzeczności z zeznaniami samej powódki, zgodnie z którymi E. P. samodzielnie podróżowała do koleżanki, czasem zostając u niej na noc, grała w gry komputerowe i załatwiała osobiście wszystkie sprawy, w tym w administracji. Sama chodziła również na zakupy do pobliskiego sklepu. Z powyższego wynika, że była osobą samodzielną i mającą rozeznanie w bieżących sprawach. Powódka nie wykazała, aby jej babcia leczyła się, tym bardziej nie wykazała, pod opieką jakich specjalistów pozostawała. Ponadto w 2014 r., tj. w roku, kiedy powódka rzekomo przeprowadziła się do babki, aby sprawować nad nią opiekę, powódka miała 15 lat, uczyła się w gimnazjum, do którego z miejsca zamieszkania babci miała dalej, aniżeli z mieszkania swojej matki. Sąd nie dał wiary, że 15-letnia powódka była jedyną osobą z całej rodziny, która mogła i była kompetentna do sprawowania opieki nad babką, mającą rzekomo problemy psychiczne. Powódka zeznała, że babcia była skonfliktowana ze swoją siostrą, która nie utrzymywała z nią kontaktu. Tymczasem to właśnie siostra babci powódki była u niej w mieszkaniu, gdy E. P. zabierało pogotowie i to ona zdała do administracji klucze od lokalu po jej śmierci. Co więcej, matka powódki zamieszkiwała wówczas w jednopokojowym mieszkaniu ze swoimi dwoma synami i partnerem, sprawując opiekę nad dzieckiem, które cierpi na autyzm. Mogła zatem przeprowadzić się do lokalu E. P., które składa się z dwóch pokoi, i zająć się także nią. Również z oświadczeń sporządzonych podczas przeprowadzonego w dniu 13 lipca 2017 r. wywiadu środowiskowego wśród sąsiadów E. P. wynika, że w spornym lokalu zamieszkiwała ona sama.

Niezależnie od powyższego, z powołanych wyżej przepisów uchwały nr XLIV/827/12 Rady Miejskiej w Ł. wynika przede wszystkim fakultatywność zawarcia przez Gminę umowy najmu lokalu ze wstępnymi zmarłego najemcy („umowa najmu może być zawarta”). Ponadto osoba należąca do katalogu osób wymienionych w uchwale musi spełniać określone w niej warunki, tj. złożyć wniosek o zawarcie umowy najmu w ciągu 6 miesięcy od dnia śmierci najemcy, osiągać dochód w wysokości określonej w uchwale, musi być pełnoletnia, nie może posiadać przez co najmniej 12 miesięcy do śmierci najemcy prawa do innego lokalu i musi zamieszkiwać w tym czasie w danym lokalu wraz z najemcą.

Powódka nie wykazała, aby osiągała określony w uchwale dochód, uprawniający ją do ubiegania się o zawarcie umowy najmu spornego lokalu.

Nie można też uznać, że nie posiadała i nie posiada prawa do innego lokalu, albowiem prowadzi wspólne gospodarstwo domowe ze swoją matką, która posiada tytuł prawny do lokalu przy ul. (...), w którym powódka wcześniej zamieszkiwała.

Na uwagę zasługuje również fakt, że miesiąc po śmierci E. P. do spornego lokalu przeprowadziła się cała najbliższa rodzina powódki, tj. jej matka, rodzeństwo i partner jej matki. Niewątpliwie dokonali tego w celu poprawy warunków bytowych, albowiem lokal przy ul. (...), który wcześniej zajmowała rodzina powódki, składa się tylko z pokoju i kuchni, a ponadto wymaga generalnego remontu.

Należy również wskazać, że na ostatnim terminie rozprawy pełnomocnik powódki sprecyzował powództwo w ten sposób, że wniósł o „ustalenie, że powódka wstąpiła w stosunek najmu na podstawie umowy wcześniej istniejącej między E. P. a Gminą”. Z uwagi na to, że powódka nie należy do kręgu osób wymienionych w art. 691 k.c., powództwo o ustalenie wstąpienia przez nią w stosunek najmu lokalu po zmarłej babci jako najemczyni nie zasługuje na uwzględnienie. Pełnomocnik powódki oświadczył również, że „powódka wnosi o nawiązanie stosunku najmu przedmiotowego lokalu na podstawie umowy między powódką a Gminą M. Ł. z dniem 11 marca 2017 r., tj. datą śmierci poprzedniego najemcy”. Tak sformułowane powództwo również nie może zostać uwzględnione, albowiem nie zostało sprecyzowane w sposób właściwy. Orzeczenie sądu nie może zastępować umowy między stronami. Co najwyżej powódka mogła ewentualnie wnosić o zobowiązanie strony pozwanej do złożenia oświadczenia woli danej treści, jednakże w rozpoznawanej sprawie z przyczyn wskazanych wcześniej, tj. przede wszystkim fakultatywności zawarcia przez Gminę z daną osobą umowy najmu lokalu po śmierci najemcy, brak byłoby podstaw do uwzględnienia tak sprecyzowanego powództwa.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił powództwo.

O kosztach w pkt 2 wyroku Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Powódka nie posiada żadnego majątku ani oszczędności. Nie uzyskuje żadnych dochodów. Uczy się i pozostaje na utrzymaniu matki.

Powódka korzystała z pomocy prawnej udzielonej jej z urzędu przez r. r. V. U.. Pomoc ta, zgodnie z oświadczeniem pełnomocnika powódki, nie została opłacona chociażby w części. Mając powyższe na uwadze, w pkt 3 wyroku Sąd nakazał wypłacić z funduszy Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi na rzecz pełnomocnika powódki kwotę 295,20 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej.