Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: II AKa 231/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2018 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący

SSA Marek Charuza

Sędziowie

SSA Wiesław Kosowski

SSO del. Marcin Ciepiela (spr.)

Protokolant

Iwona Olszówka

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Częstochowie Ryszarda Chyrka

po rozpoznaniu w dniu 26 października 2018 roku sprawy:

1)  A. H. (H.), s. J. i R., ur. (...) w E.,

oskarżonego z art. 258 §3 kk, art. 54 §1 kks i inne;

2)  M. B. (1) (B.), s. Z. i U., ur. (...) w M.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

3)  Z. B. (B.), s. Z. i K., ur. (...) w P.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

4)  G. B. (B.), s. W. i A., ur. (...) w S.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks w zw. z art. 6 §2 kks w zw. z art. 37 §1 pkt 2 i 5 kks;

5)  M. B. (2) (B.), s. S. i K., ur. (...) w Z.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

6)  S. H., s. A. i G., ur. (...) w C.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 65 §1 i 3 kks w zw. z art. 6 §2 kks;

7)  R. K. (K.), s. S. i B., ur. (...) w Ł.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 65 §1 i 3 kks w zw. z art. 6 §2 kks;

8)  S. K. (K.), s. M. i J., ur. (...) w Z.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

9)  Ł. K. (K.), s. J. i B., ur. (...) w Ż.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §1 kks i inne;

10)  J. L. (L.), s. S. i Z., ur. (...) w D.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

11)  K. M. (M.), s. władysława i marii, ur. (...) w Z.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

12)  M. H. (R.-H.), s. J. i E., ur. (...) w R.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §1 kks i inne;

13)  M. S. (S.), s. K. i M., ur. (...) w R.,

oskarżonego art. 258 §1 kk, art. 54 §1 kks i inne;

14)  T. S. (S.), s. K. i M., ur. (...) w R.,

oskarżonego art. 258 §1 kk, art. 54 §1 kks i inne;

15)  M. W. ( W.), s. J. i D., ur. (...) w Ł.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §1 kks i inne;

16)  J. Z. (Z.), c. E. i H., ur. (...) w B.,

oskarżonej art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

17)  K. Z. (Z.), s. H. i B., ur. (...) w D.,

oskarżonego z art. 258 §1 kk, art. 54 §2 kks i inne;

18)  R. M. (M.), s. Z. i A., ur. (...) w Ł.,

oskarżonego z art. 258 § 1 k.k., art. 65 § 1 i 3 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 5 k.k.s.

na skutek apelacji obrońców oskarżonych oraz prokuratora od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22 sierpnia 2017 r., sygn. akt II K 118/13 oraz apelacji prokuratora od wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt II K 85/16

I.  uchyla zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22 sierpnia 2017 r., sygn. akt II K 118/13 w punktach 1, 2, 6, 49, 50, 51, 107, 108, 109 i 122, a w punktach 123, 124 i 126 w zakresie dotyczącym oskarżonych A. H., R. K. i M. W. oraz zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt II K 85/16 w punktach 1, 2, 3 i 5 oraz w tym zakresie przekazuje sprawę oskarżonych A. H., R. K., M. W. i R. M. do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  w odniesieniu do oskarżonego A. H. – w punkcie 5 uchyla zawarte tam rozstrzygnięcie i w to miejsce na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. według stanu prawnego obowiązującego do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. łączy kary pozbawienia wolności orzeczone w punktach 3 i 4 oraz orzeka karę łączną 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, której wykonanie na mocy art. 69 § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesza na okres próby wynoszący 3 (trzy) lata;

2.  w odniesieniu do oskarżonego G. B.:

a)  w punkcie 14 – w opisie czynu w miejsce zwrotu „w okresie stycznia 2010 roku w S., M. i innych miejscowościach na terenie województwa (...), w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czyniąc sobie z popełnianego przestępstwa stałe źródło dochodu, poprzez nabycie, a następnie sprzedaż” wprowadza zwrot „w styczniu 2010 roku w nieustalonej miejscowości na terenie kraju poprzez nabycie”, a nadto eliminuje dwukrotnie użyty zwrot „nie mniejszej niż”, z kwalifikacji prawnej eliminuje art. 6 § 2 k.k.s. i art. 37 § 1 pkt 2 k.k.s., a z podstawy wymiaru kary – art. 37 § 1 pkt 2 k.k.s. w związku z art. 38 § 1 pkt 2 k.k.s. oraz obniża karę przez orzeczenie wyłącznie kary grzywny w wysokości 80 (osiemdziesięciu) stawek dziennych po 70 (siedemdziesiąt) złotych stawka,

b)  w punktach 15 i 16 – uchyla zawarte tam rozstrzygnięcia;

3.  w odniesieniu do oskarżonego S. H. – w punkcie 37 w miejsce przypisanego tam czynu uznaje oskarżonego za winnego tego, że w okresie od stycznia 2010 roku do 23 kwietnia 2010 r., w M. (woj. (...)), działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu tego samego zamiaru, przechowywał dla innej ustalonej osoby wyroby akcyzowe w postaci 30 kilogramów tytoniu oraz 175 litrów nielegalnie odkażonego spirytusu, udzielając jej pomocy do popełnienia czynu zabronionego polegającego na uchylaniu się od opodatkowania przez nieujawnienie przedmiotu i podstawy opodatkowania, narażającego Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej w zakresie podatku akcyzowego małej wartości w kwocie łącznej 22.419,80 zł, czym wyczerpał znamiona przestępstwa skarbowego z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 54 § 2 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i za to na mocy art. 19 § 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 54 § 2 k.k.s. skazuje go na karę grzywny w wysokości 50 (pięćdziesięciu) stawek dziennych po 50 (pięćdziesiąt) złotych stawka;

4.  w odniesieniu do oskarżonego J. L. – w punkcie 64 podwyższa wysokość kary grzywny orzeczonej za przestępstwo skarbowe do 300 (trzystu) stawek dziennych, przyjmując, że podlega ona wykonaniu,

5.  w odniesieniu do oskarżonego M. H. – w punkcie 84 podwyższa wysokość kary grzywny orzeczonej za przestępstwo skarbowe do 700 (siedmiuset) stawek dziennych, przyjmując, że podlega ona wykonaniu;

6.  w odniesieniu do oskarżonych J. Z. oraz K. Z. – w punkcie 114 z podstawy prawnej orzeczenia o karze łącznej eliminuje art. 86 § 1 k.k.;

III.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

IV.  zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w Częstochowie) na rzecz:

a)  adwokata M. K. – Kancelaria Adwokacka w C. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23% podatku VAT, tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu S. H. w postępowaniu odwoławczym,

b)  adwokata J. J. – Kancelaria Adwokacka w C. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23% podatku VAT, tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu M. B. (2) w postępowaniu odwoławczym,

c)  adwokata T. B. – Kancelaria Adwokacka w C. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23% podatku VAT, tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu R. M. w postępowaniu odwoławczym;

V.  zasądza na rzecz Skarbu Państwa tytułem opłat za postępowanie odwoławcze:

-

od oskarżonego M. B. (1) kwotę 1720 (tysiąc siedemset dwadzieścia) złotych,

-

od oskarżonego Z. B. kwotę 1720 (tysiąc siedemset dwadzieścia) złotych,

-

od oskarżonego M. B. (2) kwotę 1300 (tysiąc trzysta) złotych,

-

od oskarżonego S. K. kwotę 2000 (dwa tysiące) złotych,

-

od oskarżonego Ł. K. kwotę 3120 (trzy tysiące sto dwadzieścia) złotych,

-

od oskarżonego K. M. kwotę 1860 (tysiąc osiemset sześćdziesiąt) złotych,

-

od oskarżonego M. S. kwotę 3540 (trzy tysiące pięćset czterdzieści) złotych,

-

od oskarżonego T. S. kwotę 3540 (trzy tysiące pięćset czterdzieści) złotych;

VI.  zasądza na rzecz Skarbu Państwa tytułem opłaty za obie instancje:

-

od oskarżonego A. H. tytułem orzeczonej w punkcie II.1 kary łącznej kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych,

-

od oskarżonego G. B. kwotę 1120 (tysiąc sto dwadzieścia) złotych,

-

od oskarżonego J. L. kwotę 4380 (cztery tysiące trzysta osiemdziesiąt) złotych,

-

od oskarżonego M. H. kwotę 10.100 (dziesięć tysięcy sto) złotych,

VII.  zasądza od oskarżonych: M. B. (1), Z. B., M. B. (2), S. K., Ł. K., K. M., M. S., T. S., A. H., G. B., J. L. i M. H. wydatki postępowania odwoławczego w kwocie po 31 (trzydzieści jeden) złotych;

VIII.  zwalnia oskarżonego S. H. od ponoszenia kosztów sądowych za obie instancje, obciążając nimi Skarb Państwa;

IX.  w części dotyczącej oskarżonych J. Z. i K. Z. kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciąża Skarb Państwa.

SSO del. Marcin Ciepiela SSA Marek Charuza SSA Wiesław Kosowski

Sygn. akt: II AKa 231/18

UZASADNIENIE

(na podstawie art. 458 k.p.k. w zw. z art. 423 § 1a k.p.k. ograniczone do części sporządzonej z urzędu w zakresie dotyczącym uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz sporządzonej na wniosek w zakresie dotyczącym oskarżonego A. H.)

W sprawie o sygn. akt II K 118/13 Sądu Okręgowego w Częstochowie:

-

A. H. został oskarżony o to, że:

I.  (pkt I ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r., w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) i innych miejscowościach na terenie kraju, założył i kierował zorganizowaną grupą przestępczą mającą na celu popełnienie przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz przestępstw skarbowych, w szczególności wprowadzanie do obrotu gospodarczego odkażonego spirytusu przemysłowego jako spirytusu spożywczego oraz dokonywanie obrotu wyrobami tytoniowymi bez oznaczeń polskim znakami akcyzy skarbowej, tj. o czyn z art. 258 § 3 k.k..,

II.  (pkt I ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r., w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) oraz innych miejscowościach na terenie kraju, działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w pkt I, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej poprzez nabycie, a następnie wprowadzenie do obrotu wyrobów akcyzowych bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej w postaci uprzednio nielegalnie odkażonego spirytusu w ilości nie mniejszej niż 26.000 litrów (kwota narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego 1.238.016 zł) oraz wyrobami tytoniowymi bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej w postaci papierosów różnych marek w ilości nie mniejszej niż 53.450 paczek po 20 sztuk papierosów każda (kwota narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego 517.468 zł) uchylał się od opodatkowania nie ujawniając właściwym organom jego przedmiotu i podstawy, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości, w kwocie łącznej nie mniejszej niż 1.755.484 zł, czyniąc sobie z popełnionego przestępstwa stałe źródło dochodu, tj. o czyn z art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 §2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1, 2 i 5 k.k.s.,

III.  (pkt III ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r., w C. i innych miejscowościach woj. (...), w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nabył i przechowywał w garażu przy ulicy (...) w C. wyroby akcyzowe w postaci (...) paczek papierosów (...) po 20 sztuk papierosów każda, 130 paczek papierosów (...) po 20 sztuk papierosów każda, 110 paczek papierosów (...) po 20 sztuk papierosów każda oraz 871 litrów spirytusu celem wprowadzenia ich do obrotu bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej w zakresie podatku akcyzowego małej wartości w kwocie łącznej nie mniejszej niż 55.447 zł, tj. o czyn z art. 65 § 1 i 3 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.,

IV.  (pkt IV ao.) w okresie do 23 kwietnia 2010 r., w C., czyniąc sobie z tego stałe źródło dochodu, dokonywał obrotu wyrobami tytoniowymi oznaczonymi podrobionymi znakami towarowymi (...) zastrzeżonymi na rzecz firmy (...) S.A. w ten sposób, że uprzednio nabyte on nieustalonej osoby papierosy w ilości nie mniejszej niż (...) paczek przechowywał w celu dalszej odsprzedaży w garażu przy ulicy (...), powodując tym szkodę w wysokości nie mniejszej niż 2261,57 zł na rzecz (...) S.A., tj. o czyn z art. 305 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej w zw. z art. 12 k.k.,

VII.  (pkt VII ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r., w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) oraz innych miejscowościach na terenie kraju, działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w pkt I, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, czyniąc sobie z tego stałe źródło dochodu, wprowadzał do obrotu napoje spirytusowe znacznej wartości, w ilości nie mniejszej niż 26.000 litrów, wytworzone niezgodnie z warunkami technologicznymi i parametrami jakościowymi określonymi dla nich w przepisach wydanych na podstawie art. 2-5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. (Dz.U. UE L z dnia 13 lutego 2008 r.), charakteryzujące się podwyższoną zawartością alkoholu izopropylowego oraz obecnością jonów benzoesanowych wskazujących, że alkohol ten nie był alkoholem przeznaczonym do spożycia przez ludzi, tj. o czyn z art. 42 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych (Dz.U. Nr 208 z 2006 r. poz. 1539) w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.;

-

R. K. został oskarżony o to, że:

XL.  (pkt XLIII ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r. w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) i innych miejscowościach na terenie kraju, brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej założonej i kierowanej przez A. H., mającej na celu popełnienie przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz przestępstw skarbowych, w szczególności wprowadzanie do obrotu gospodarczego odkażonego spirytusu przemysłowego jako spirytusu spożywczego oraz dokonywanie obrotu wyrobami tytoniowymi bez oznaczeń polskim znakami akcyzy skarbowej, tj. o czyn z art. 258 §1 k.k..,

XLI.  (pkt XLIV ao.) w dniu 23 kwietnia 2010 r. w D. woj. (...), wspólnie i w porozumieniu z R. M., poruszając się samochodem m-ki O. (...) o nr rej. (...), pełniąc rolę tzw. konwojenta pojazdu m-ki V. nr rej. (...) prowadzonego przez R. M. przewoził z Ł. do D. wyroby akcyzowe w postaci 3000 litrów nielegalnie odkażonego spirytusu w butelkach o pojemności 1 litra każda, znajdującego się w pojeździe kierowanym przez R. M., celem wprowadzenia ich do obrotu bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej w zakresie podatku akcyzowego małej wartości w kwocie łącznej nie mniejszej niż 142.848 zł, tj. o czyn z art. 65 § 1 i 3 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.;

-

M. W. został oskarżony o to, że:

LXXXIII.  (pkt LXXXVI ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r. w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) i innych miejscowościach na terenie kraju, brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej założonej i kierowanej przez A. H. mającej na celu popełnienie przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz przestępstw skarbowych, w szczególności wprowadzanie do obrotu gospodarczego odkażonego spirytusu przemysłowego jako spirytusu spożywczego oraz dokonywanie obrotu wyrobami tytoniowymi bez oznaczeń polskim znakami akcyzy skarbowej, tj. o czyn z art. 258 § 1 k.k..,

LXXXIV.  (pkt LXXXVII ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r. w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) oraz innych miejscowościach na terenie kraju, działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w pkt I, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej poprzez odkażenie, a następnie zbycie celem wprowadzenia do obrotu wyrobów akcyzowych bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej w postaci uprzednio nielegalnie odkażonego spirytusu w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów, uchylał się od opodatkowania nie ujawniając właściwym organom jego przedmiotu i podstawy, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości, w kwocie łącznej nie mniejszej niż 880.896 zł, czyniąc sobie z popełnionego przestępstwa stałe źródło dochodu, tj. o czyn z art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 1, 2 i 5 k.k.s.,

LXXXV.  (pkt LXXXVIII ao.) w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r. w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) oraz innych miejscowościach na terenie kraju, działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej opisanej w pkt I, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, czyniąc sobie z tego stałe źródło dochodu wprowadzał do obrotu napoje spirytusowe w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów, wytworzone niezgodnie z warunkami technologicznymi i parametrami jakościowymi określonymi dla nich w przepisach wydanych na podstawie art. 2-5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. (Dz.U. UE L z dnia 13 lutego 2008 r.), charakteryzujące się podwyższoną zawartością alkoholu izopropylowego oraz obecnością jonów benzoesanowych wskazujących, że alkohol ten nie był alkoholem przeznaczonym do spożycia przez ludzi, tj. o czyn z art. 42 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych (Dz. U. Nr 208 z 2006 r. poz. 1539) w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k.,

LXXXVI.  (pkt LXXXIX ao.) w okresie czasu co najmniej od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r. w nieustalonym miejscu na terenie kraju, działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, użył niezgodnie z przeznaczeniem wyrobu akcyzowego w postaci skażonego spirytusu w ten sposób, że poprzez zastosowanie substancji chemicznej oczyścił oraz odkaził skażony spirytus w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów, wytwarzając alkohol etylowy bez wymaganego przepisami zezwolenia, a następnie wprowadził go do obrotu sprzedając za pośrednictwem członków grupy indywidualnym odbiorcom jako spirytus spożywczy, czyniąc sobie z tego stałe źródło dochodu, tj. o czyn z art. 12a ust. 2 i art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (Dz.U. Nr 31 poz. 353) przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

Wyrokiem z dnia 22 sierpnia 2017 r. (sygn. akt II K 118/13) Sąd Okręgowy w Częstochowie:

w punkcie 1 – uniewinnił oskarżonego A. H. od popełnienia czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku;

w punkcie 2 – uznał oskarżonego A. H. (w ramach czynów opisanych w punktach II, III, IV i VII części wstępnej wyroku) za winnego tego, że w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r., w C., R., M. i innych miejscowościach na terenie województwa (...), działając, w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czyniąc sobie z popełnianego przestępstwa stałe źródło dochodu, poprzez nabycie, a następnie sprzedaż wyrobów akcyzowych bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej w postaci uprzednio nielegalnie odkażonego spirytusu w ilości nie mniejszej niż 26.000 litrów (kwota narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego 1.238.016 zł) oraz wyrobami tytoniowymi bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej w postaci papierosów różnych marek w ilości nie mniejszej niż 53.450 paczek po 20 sztuk papierosów każda (kwota narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego 517.468 zł) uchylał się od opodatkowania, nie ujawniając właściwym organom jego przedmiotu i podstawy, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie podatku akcyzowego wielkiej wartości w kwocie łącznej nie mniejszej niż 1.755.484 zł, oraz po nabyciu przechowywał w celu dalszej odsprzedaży w garażu przy ul. (...) w C. wyroby akcyzowe w postaci 1.344 paczek papierosów po 20 sztuk papierosów każda, bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej, oraz 874 litrów spirytusu bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej, stanowiące przedmiot czynu zabronionego określonego w art. 63 k.k.s., czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej w zakresie podatku akcyzowego w kwocie łącznej nie mniejszej niż 55.447 zł, przy czym wśród ww. papierosów przechowywał w celu dalszej odsprzedaży uprzednio nabyte od nieustalonej osoby wyroby tytoniowe oznaczone podrobionymi znakami towarowymi (...) zastrzeżonymi na rzecz firmy (...) S.A. w ilości 1.104 paczki po 20 papierosów, dokonując w ten sposób obrotu papierosami oznaczonymi podrobionymi znakami towarowymi (...), powodując tym szkodę w wysokości nie mniejszej niż 2.261,57 zł na szkodę (...) S.A., jednocześnie wprowadzał do obrotu ww. spirytus, a więc napoje spirytusowe w ilości nie mniejszej niż 26.000 litrów, wytworzone niezgodnie z warunkami technologicznymi i parametrami jakościowymi określonymi dla nich w przepisach wydanych na podstawie art. 2-5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. (Dz.U. UE L z dnia 13 lutego 2008 r.), przy czym przyjął, iż zachowania przypisane oskarżonemu stanowią jeden czyn w rozumieniu art. 8 § 1 k.k.s. stanowiący przestępstwo z art. 42 ust. 3 Ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych (Dz.U. Nr 208 z 2006 r. poz. 1539) i art. 305 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. oraz stanowiący przestępstwo skarbowe z art. 54 § 1 k.k.s. i art. 65 § 3 k.k.s. w związku z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 7 § 1 k.k.s. przy zast. art. 37 § 1 pkt 1 i 2 k.k.s. i za przestępstwo powszechne z mocy art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych przy zast. art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę 2 lat pozbawienia wolności, natomiast za przestępstwo skarbowe na mocy art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 2 k.k.s. przy zast. art. 37 § 1 pkt 1 i 2 k.k.s. w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 k.k.s. oraz art. 23 § 1 i 3 k.k.s. skazał oskarżonego na karę 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 550 stawek dziennych przyjmując, iż wysokość jednej stawki dziennej grzywny wynosi 70 zł, przyjmując, że zgodnie z art. 8 § 2 i 3 k.k.s., jako surowsze wykonaniu podlegają tylko kary orzeczone wobec oskarżonego za przestępstwo skarbowe w wymiarze 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywny w wysokości 550 stawek dziennych przy przyjęciu, iż wysokość jednej stawki dziennej grzywny wynosi 70 zł;

w punkcie 3 – uznał oskarżonego A. H. (w ramach czynu opisanego w punkcie V części wstępnej wyroku) za winnego tego, że w dniu 27 listopada 2007 r., w C., działając jako prezes (...) sp. z o.o. z/s w C., ul. (...), w celu uzyskania pożyczki pieniężnej w kwocie 100.000 zł oferowanej przez (...) Bank (...) Oddział w C., przedłożył w siedzibie tego banku wniosek o udzielenie kredytu, w którym złożył nierzetelne pisemne oświadczenia dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania tego kredytu w ten sposób, że jako cel kredytowania wskazał „finansowanie działalności bieżącej” wyżej wymienionej spółki, podczas gdy w rzeczywistości pieniądze z kredytu, o którego udzielenie wnioskował, miał zamiar przeznaczyć na finansowanie budowy lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...), który ostatecznie nabył w dniu 28.10.2009 r. na zasadzie współwłasności, to jest występku z art. 297 § 1 k.k. i za to na mocy art. 297 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności;

w punkcie 4 – uznał oskarżonego A. H. (w ramach czynu opisanego w punkcie VI części wstępnej wyroku) za winnego tego, że w dniu 7 października 2008 r., w C., działając jako prezes (...) sp. z o.o. z/s w C., ul. (...), w celu uzyskania kredytu w kwocie 100.000 zł oferowanego przez (...) I Oddział w C., przedłożył w siedzibie tego banku wniosek o udzielenie kredytu, w którym złożył nierzetelne pisemne oświadczenia dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania tego kredytu w ten sposób, że jako cel kredytowania wskazał „podwyższenie środków obrotowych” wyżej wymienionej spółki, podczas gdy w rzeczywistości pieniądze z kredytu, o którego udzielenie wnioskował, miał zamiar przeznaczyć na finansowanie budowy lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...), który ostatecznie nabył w dniu 28.10.2009 r. na zasadzie współwłasności, to jest występku z art. 297 § 1 k.k. i za to na mocy art. 297 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności;

w punkcie 5 – na podstawie art. 39 § 2 k.k.s. w zw. z art. 39 § 1 k.k.s. oraz art. 85 k.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r.) i art. 86 § 1 k.k. (w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r.) w zw. z art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 20 § 2 k.k.s., orzeczone wobec oskarżonego A. H. w punktach 2, 3 i 4 kary pozbawienia wolności połączył i jako karę łączną orzekł karę 3 lat pozbawienia wolności;

w punkcie 6 – na podstawie 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu A. H. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania w sprawie od dnia 23 kwietnia 2010 r. do dnia 11 stycznia 2011 r.;

w punkcie 49 – uniewinnił oskarżonego R. K. od popełnienia czynu opisanego w punkcie XL części wstępnej wyroku;

w punkcie 50 – uznał oskarżonego R. K. za winnego tego, że w dniu 23 kwietnia 2010 r., w D., woj. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z inną ustaloną osobą, poruszając się samochodem m-ki O. (...) o nr rej. (...), pełniąc rolę tzw. konwojenta pojazdu m-ki V. nr rej. (...) prowadzonego przez inną ustaloną osobę przewoził z Ł. do D. wyroby akcyzowe w postaci 3.000 litrów nielegalnie odkażonego spirytusu, stanowiące przedmiot czynu zabronionego określonego w art. 63 k.k.s., czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej w zakresie podatku akcyzowego małej wartości w kwocie łącznej nie mniejszej niż 142.848 zł, to jest przestępstwa skarbowego z art. 65 § 3 k.k.s. i za to na mocy art. 65 § 3 k.k.s. oraz art. 23 § 1 i 3 k.k.s. skazał go na karę grzywny w wysokości 110 stawek dziennych przyjmując, iż wysokość jednej stawki dziennej grzywny wynosi 70 zł;

w punkcie 51 – na podstawie art. 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu R. K. na poczet orzeczonej grzywny okres zatrzymania w sprawie od dnia 23 kwietnia 2010 r. do dnia 25 kwietnia 2010 r., przy czym jeden dzień pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny;

w punkcie 107 – uniewinnił oskarżonego M. W. od popełnienia czynu opisanego w punkcie LXXXIII części wstępnej wyroku;

w punkcie 108 – uznał oskarżonego M. W. (w ramach czynów opisanych w punktach LXXXIV, LXXXV i LXXXVI części wstępnej wyroku) za winnego tego, że w okresie od co najmniej września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r., w nieustalonym miejscu na terenie Polski, w C., R. i innych miejscowościach na terenie województwa (...), w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czyniąc sobie z popełnianego przestępstwa stałe źródło dochodu, używał niezgodnie z przeznaczeniem wyrobu akcyzowego w postaci skażonego spirytusu w ten sposób, że poprzez zastosowanie substancji chemicznej oczyszczał oraz odkażał skażony spirytus znacznej wartości w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów, wytwarzając alkohol etylowy bez wymaganego przepisami zezwolenia, a następnie tak uzyskany nielegalnie odkażony spirytus wprowadzał do obrotu sprzedając go jako spirytus spożywczy, a więc dokonywał zbycia wyrobów akcyzowych bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów i w ten sposób uchylał się od opodatkowania nie ujawniając właściwym organom jego przedmiotu i podstawy, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie podatku akcyzowego w kwocie łącznej nie mniejszej niż 880.896 zł, jednocześnie wprowadzał do obrotu ww. spirytus, a więc napoje spirytusowe w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów, wytworzone niezgodnie z warunkami technologicznymi i parametrami jakościowymi określonymi dla nich w przepisach wydanych na podstawie art. 2-5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. (Dz.U. UE L z dnia 13 lutego 2008 r.), przy czym przyjął, iż zachowania przypisane oskarżonemu stanowią jeden czyn w rozumieniu art. 8 § 1 k.k.s. stanowiący przestępstwo z art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych (Dz.U. Nr 208 z 2006 r. poz. 1539) w zw. z art. 12a ust. 2 i art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (Dz. U. Nr 31 poz. 353) przy zast. art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i art. 65 § 1 k.k. oraz stanowiący przestępstwo skarbowe z art. 54 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. przy zast. art. 37 § 1 pkt 1 i 2 k.k.s. i za przestępstwo powszechne z mocy art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych w zw. z art. 65 § 1 k.k. skazał go na karę 2 lat pozbawienia wolności, natomiast za przestępstwo skarbowe na mocy art. 54 § 1 k.k.s. przy zast. art. 37 § 1 pkt 1 i 2 k.k.s. w zw. z art. 38 § 1 pkt 3 k.k.s. oraz art. 23 § 1 i 3 k.k.s. skazał go na karę 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę w wysokości 500 stawek dziennych przyjmując, iż wysokość jednej stawki dziennej grzywny wynosi 70 zł, przyjmując, że zgodnie z art. 8 § 2 i 3 k.k.s., jako surowsza wykonaniu podlega tylko kara orzeczona wobec oskarżonego za przestępstwo skarbowe w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywny w wysokości 500 stawek dziennych przy przyjęciu, iż wysokość jednej stawki dziennej grzywny wynosi 70 zł;

w punkcie 109 – na podstawie 20 § 2 k.k.s. w zw. z art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu M. W. na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania w sprawie od dnia 22 października 2010 r. do dnia 7 lipca 2011 r.

Apelację od tamtego wyroku wnieśli: prokurator – w zakresie dotyczącym oskarżonych A. H., R. K. oraz M. W. w całości na ich niekorzyść, obrońca oskarżonego A. H. – w zakresie dotyczącym orzeczenia o karze wymierzonej temu oskarżonemu oraz obrońca oskarżonego M. W. – w całości w zakresie dotyczącym tego oskarżonego.

Prokurator powodując się na art. 438 pkt 3 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił:

-

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć wpływ na jego treść, polegający wyrażeniu błędnego poglądu, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i ustalone na jego podstawie okoliczności nie dają podstaw do przyjęcia, że oskarżony A. H. dopuścił się zarzucanego mu w pkt I części wstępnej wyroku czynu z art. 258 § 3 k.k., a w konsekwencji tego również wyeliminowanie z opisu czynu z pkt 2 sentencji wyroku działalności oskarżonego w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, pomimo że zebrane w sprawie dowody, właściwie ocenione z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a w szczególności dowody zabezpieczone w niejawnej części akt postępowania w powiązaniu z wyjaśnieniami samego A. H. oraz T. S. i M. S. oraz analiza zawartości pamięci telefonów komórkowych zabezpieczonych od podejrzanych i wzajemnych połączeń pomiędzy nimi w okresach zamawiania i wykonywania dostaw alkoholu, wskazujące na sposób uzyskiwania, odkażania i przeprowadzania dostaw do odbiorców hurtowych nielegalnie wytworzonego spirytusu poprzez osoby zajmujące się pozyskiwaniem towaru, jego odkażaniem, transportem, konwojowaniem transportów, a następnie dystrybucją, we wzajemnym ze sobą powiązaniu prowadzą do wniosku przeciwnego,

-

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć wpływ na jego treść, polegający wyrażeniu błędnego poglądu, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i ustalone na jego podstawie okoliczności nie dają podstaw do przyjęcia, że oskarżeni R. K. i M. W. dopuścili się zarzucanych im w pkt XL i LXXXIII części wstępnej wyroku czynów z art. 258 § 1 k.k., a w konsekwencji tego również wyeliminowanie z opisu czynów z pkt 50 i 108 sentencji wyroku działalności oskarżonych w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, pomimo że zebrane w sprawie dowody, właściwie ocenione z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a w szczególności dowody zabezpieczone w niejawnej części akt postępowania w powiązaniu z wyjaśnieniami samego A. H. oraz T. S. i M. S., wskazujące na sposób uzyskiwania, odkażania i przeprowadzania dostaw do odbiorców hurtowych nielegalnie wytworzonego spirytusu poprzez osoby zajmujące się pozyskiwaniem towaru, jego odkażaniem, transportem, konwojowaniem transportów, a następnie dystrybucją, we wzajemnym ze sobą powiązaniu prowadzą do wniosku przeciwnego,

Podnosząc powyższe zarzuty, na zasadzie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. prokurator wniósł o uchylenie wyroku w zakresie pkt 1, 2, 5 sentencji dot. A. H., pkt 49 sentencji dot. R. K. oraz pkt 107, 108 i 109 sentencji dot. M. W. i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Częstochowie.

Z kolei obrońca oskarżonego M. W. na zasadzie art. 427 § 1 k.p.k. oraz 438 pkt 2, 3, 4 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I.  naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie:

1.  art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k., co polegało m.in. na oparciu kwestionowanego rozstrzygnięcia na niemiarodajnych źródłach dowodowych, nieuwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności przemawiających jednoznacznie na korzyść oskarżonego, jednostronnym i bezkrytycznym skupieniu uwagi na elementach teoretycznie obciążających bez należytej i dogłębnej weryfikacji w kontekście całości materiału dowodowego, nadto na przekroczeniu zasad swobodnej oceny dowodów i nieuwzględnieniu podczas przeprowadzanej oceny zasad prawidłowego rozumowania, wiedzy i doświadczenia życiowego, polegające w szczególności na:

a)  bezwarunkowym przyznaniu prymatu wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego A. H. w sytuacji, w której wyjaśnienia te jawią się jako nieobiektywne, niespójne, obarczone wysokim stopniem niepewności, nad wyraz oględne oraz niepotwierdzone innymi dowodami i jako takie nie dawały podstaw do tak jednoznacznych ustaleń przyjętych przez Sąd I instancji, nadto które zostały w toku postępowania zmienione przez ww. oskarżonego;

b)  odmowie nadania waloru wiarygodności wyjaśnieniom M. W., w których wskazywał, że nie miał on żadnego związku z handlem nielegalnymi wyrobami akcyzowymi w postaci odkażonego spirytusu oraz wyrobami tytoniowymi, nadto w zakresie, w jakim wskazywał na faktyczne relacje z innymi współoskarżonymi, w sytuacji, gdy wyjaśnienia te były spójne, logiczne i znajdywały potwierdzenie w zgromadzonym materiale dowodowym;

c)  wyrokowaniu jedynie w oparciu o materiał dowodowy obciążający sprawcę bez odniesienia się w przedmiotowej sprawie do wyjaśnień R. K. i R. M., którzy zaprzeczyli jakoby wraz z oskarżonym M. W. brali udział w jakimkolwiek nielegalnym procederze w sytuacji, gdy wyjaśnienia przywołanych oskarżonych były logiczne i korespondowały ze zgromadzonym materiałem dowodowym;

d)  wyprowadzeniu z oceny zeznań świadków: P. S., D. S., D. K., A. K., M. P. (1) wniosków z nich niewynikających, w szczególności w zakresie udziału oskarżonego M. W. w zarzucanym mu procederze obrotu nielegalnymi wyrobami akcyzowymi w postaci odkażonego spirytusu oraz wyrobami tytoniowymi w sytuacji, gdy ww. osoby nie były bezpośrednimi świadkami zdarzeń objętych aktem oskarżenia, a wartość dowodowa ich depozycji jest znikoma;

e)  oparciu kwestionowanego rozstrzygnięcia na niemiarodajnych źródłach dowodowych, jakim było pismo przedłożone do akt sprawy przez Urząd Celny w R., dotyczące sposobu wyliczenia podatku akcyzowego od wyrobów alkoholowych, a następnie podstawieniu do podanego w piśmie wzoru odgórnie przyjętych błędnych wartości stężenia alkoholu etylowego w zabezpieczonym wyrobie, mających znaczenie dla końcowego wyliczenia należności publicznoprawnej w sytuacji, gdy dokument ten jest niemiarodajny do stwierdzenia obowiązku podatkowego M. W. w przywołanym zakresie i wysokości, a w stosunku do oskarżonego nie zapadły jakiekolwiek rozstrzygnięcia wydane przez uprawnione organy podatkowe w sprawie określenia zobowiązania podatkowego w jakimkolwiek podatku, co uzasadnia tezę o nieuwzględnieniu przez Sąd wszystkich istotnych okoliczności przemawiających jednoznacznie na korzyść oskarżonego oraz jednostronnym i bezkrytycznym skupieniu uwagi na błędnych wyliczeniach, teoretycznie obciążających bez należytej i dogłębnej weryfikacji poprawności ich wyliczenia w kontekście całości materiału dowodowego;

f)  oparciu kwestionowanego rozstrzygnięcia na niemiarodajnych źródłach dowodowych, jakim była analiza kryminalna, niebędąca dowodem sensu stricto w sprawie (w rozumieniu źródła dowodowego), a służąca jedynie ewentualnemu określeniu powiązań osobowych podmiotów mających rzekomo uczestniczyć w przestępczym procederze, nadto w sytuacji, kiedy analityk kryminalny nie pełnił w procesie karnm roli biegłego w znaczeniu, jakie nadaje tej instytucji kodeks postępowania karnego, zatem jego wnioski nie mogą być dla Sądu wiążące;

2.  art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 193 § 1 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie na rozprawie w dniu 12 października 2016 r. wniosku obrońcy oskarżonego M. W. o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, albowiem ustalenie wysokości ewentualnej kwoty uszczuplonych należności publicznoprawnych, zdaniem sądu nie wymagało wiadomości specjalnych, podczas gdy zdaniem obrony oparcie się w niniejszej sprawie jedynie na dokonanym przez funkcjonariusza celnego wyliczeniu nie jest wystarczające i miarodajne do określenia kwoty narażenia na uszczuplenie przypisywanej oskarżonemu, a co za tym idzie wyliczona w ten sposób kwota nie może określać znamion czynu zabronionego zarzucanego oskarżonemu,

3.  art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie na rozprawie w dniu 12 podziemia 2016 r. wniosków obrońcy oskarżonego M. W. o dopuszczenie dowodu z informacji Dyrektora Izby Celnej w K. dotyczącej zawartych w aktach sprawy wyliczeń uszczupleń w podatku akcyzowym (k. 65-68), albowiem sposób sporządzenia tych wyliczeń, jego podstawy został już wyjaśniony w toku postępowania w drodze zeznań świadków, a okoliczność ta nie ma szczególnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, ponadto nie budzi wątpliwości, na podstawie jakich przepisów prawa te wyliczenia zostały sporządzone, gdyż przepisy te są ogólnie znane, a okoliczność, czy sporządzający je funkcjonariusz miał ku temu uprawnienia oraz dlaczego wyliczenie nie posiada formy obowiązującego rozstrzygnięcia, w jaki sposób dokument ten jest generowany oraz dlaczego przyjęto takie, a nie inne założenia przy jego sporządzeniu – nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie, podczas gdy przeprowadzenie niniejszego dowodu zmierzało do ustalenia okoliczności mających wpływ na ustalenie sprawstwa i winy oskarżonego, bowiem wniosek ten złożono celem ustalenia, czy wskazana w akcie oskarżenia kwota narażenia na uszczuplenie należności publicznoprawnej została wyznaczona w prawidłowej wysokości, czy zastosowano prawidłowe przepisy ustawy o podatku akcyzowym i innych regulacji prawnych, prawidłową stawkę podatku akcyzowego przy stwierdzeniu przez sąd, że zatrzymana ciecz formalnie nie nadawała się do spożycia oraz na jakiej podstawie wyliczający tę kwotę organ uznał, iż uszczuplenie należności publicznoprawnej należy wyliczyć dla 18.500 litrów skażonego spirytusu, a nie dla innej ilości;

4.  art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie na rozprawie z dnia 25 listopada 2016 r. wniosku obrońcy oskarżonego M. W. o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu w postaci odtworzenia na rozprawie treści rozmów telefonicznych zabezpieczonych w prowadzonym przeciwko M. W. postępowaniu, w zakresie który ewentualnie mógłby i miałby dotyczyć wyłącznie oskarżonego M. W., usprawiedliwiając oddalenie wniosku dowodowego okolicznością, iż wnioskodawca nie wskazał konkretnych materiałów, z których dowód miałby zostać przeprowadzony, a więc rozmów, które miałyby zostać odtworzone, podczas gdy odsłuchanie na rozprawie rozmów telefonicznych prowadzonych przez oskarżonego, które zdają się być jedynym dowodem wskazującym na popełnienie przez oskarżonego zarzucanych mu czynów, pozwoliłoby na ustalenie jego sprawstwa i winy;

5.  art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku dowodowego obrońcy na rozprawie w dniu 22 sierpnia 2017 r. w przedmiocie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z dokonania przez odpowiednie organy skarbowe wyliczeń w przedmiocie kwoty narażonej przez oskarżonego na uszczuplenie należności publicznoprawnej oraz w przedmiocie wartości rynkowej wyrobów akcyzowych rzekomo wprowadzonych do obrotu, jak również w przedmiocie zobowiązania oskarżyciela publicznego do wskazania konkretnej kwoty korzyści majątkowej, jaką miałby rzekomo osiągnąć oskarżony, z uwagi na uznanie przez sąd, iż okoliczność ta nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, a nadto wniosek ten w oczywisty sposób zmierza do przedłużenia postępowania, podczas gdy ustalenie tych okoliczności, zdaniem obrony, było niezbędne celem ustalenia rozmiarów przypisanego oskarżonemu czynu zabronionego, a tym samym miało również wpływ na rozmiar kary, jaka może być wobec oskarżonego orzeczona,

II.  będący konsekwencją powyższych uchybień błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść rozstrzygnięcia, przejawiający się:

1.  błędnym uznaniu, iż oskarżony swoim zachowaniem wypełnił znamiona przestępstwa z art. 12a ust. 2 i art. 13 w zw. z art. 14 ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (Dz. U. Nr 3l, poz. 353) poprzez użycie niezgodnie z przeznaczeniem wyrobu akcyzowego w postaci skażonego spirytusu w ten sposób, że poprzez zastosowanie substancji chemicznej oczyszczał oraz odkażał skażony spirytus znacznej wartości w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów, wytwarzając alkohol etylowy bez wymaganego przepisami prawa zezwolenia, podczas gdy żadne dowody zebrane w przedmiotowym postępowaniu nie wskazują, aby oskarżony dokonywał opisanych powyżej czynności,

2.  błędnym uznaniu na podstawie niepełnego i niejednoznacznego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, że oskarżony M. W. jest sprawcą przestępstwa stypizowanego w art. 54 k.k.s., bowiem zdaniem sądu, z racji dokonywanych czynności, tj. sprzedaży wyrobów akcyzowych bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej w postaci uprzednio nielegalnie odkażonego spirytusu, a więc alkoholu etylowego, w ilości co najmniej 18.500 litrów, był on podatnikiem podatku akcyzowego i pomimo ciążącego na nim obowiązku nie ujawnił właściwym organom jego przedmiotu i podstawy, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości w kwocie łącznej nie mniejszej niż 880.896 zł,

3.  niezasadnym przyjęciu na podstawie niepełnego i niejednoznacznego materiału dowodowego zebranego w niniejszym postepowaniu, że oskarżony był podatnikiem podatku akcyzowego, bowiem spoczywał na nim obowiązek podatkowy wynikający z ustawy o podatku akcyzowym, pomimo iż brak jest dowodów wskazujących na to, że oskarżony dokonywał czynności opodatkowanych zakreślonych ustawą o podatku akcyzowych, tj. oczyszczał oraz odkażał skażony spirytus znacznej wartości w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów wytwarzając, produkując w ten sposób alkohol etylowy, które to czynności rodziłyby po stronie oskarżonego obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym;

4.  błędnym uznaniu na podstawie niepełnego i niejednoznacznego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, że oskarżony M. W. naraził Skarb Państwa na uszczuplenie w podatku akcyzowym poprzez rzekome wprowadzenie do obrotu spirytusu zawierającego więcej niż 15% alkoholu, uzyskanego w efekcie usunięcia z niego składników, związków stosowanych do skażana alkoholu etylowego, pomijając przy tym, iż zabezpieczona ciecz formalnie nie nadawała się do spożycia, a zatem ciecz ta nie powinna podlegać opodatkowaniu w podatku akcyzowym, z uwagi na jej zanieczyszczenie określonym składnikami;

5.  błędnym przyjęciu przez sąd, iż oskarżony swoim zachowaniem wypełnił znamiona przestępstwa z art. 42 ust. 3 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych (Dz.U. Nr 208, poz. 1593) poprzez wprowadzenie do obrotu spirytusu w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów wytworzonego niezgodnie z warunkami technologicznymi i parametrami jakościowymi, określonymi dla niego w przepisach wydanych na podstawie art. 2-5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 110/2008 z dnia 15 stycznia 2008 r. (Dz.U. UE L z dnia 13 lutego 2008 r.), jako alkoholu spożywczego, pomimo braku wskazania przez sąd, na jakiej podstawie stwierdził on, iż oskarżony M. W. wprowadził do obrotu taki wyrób w określonej ilości i celowo oraz świadomie dokonywał jego sprzedaży na cele spożywcze.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego M. W. wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu aktem oskarżenia czynów,

ewentualnie

2.  uchvlenie zaskarżonego rozstrzygnięcia i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania.

ewentualnie

III.  z ostrożności procesowej, w sytuacji nieuwzględnienia przez Sąd drugiej instancji podniesionych powyżej argumentów, na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzucił rażącą niewspółmierność orzeczonej względem oskarżonego M. W. kary pozbawienia wolności w wymiarze 2 lat i 2 miesięcy w sytuacji, gdy orzeczenie kary pozbawienia wolności w wymiarze umożliwiającym skorzystanie ze środka probacyjnego jakim jest warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności i zastosowanie tego środka spełniłoby wszelkie cele prewencji ogólnej i indywidualnej oraz – na zasadzie wniosku alternatywnego – wniósł o zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia poprzez złagodzenie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności, wymierzenie jej w dolnej granicy ustawowego zagrożenia oraz zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.

Natomiast obrońca oskarżonego A. H. zarzucił:

1.  rażącą niewspółmierność jednostkowej oraz łącznej kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec oskarżonego A. H., a to na skutek wymierzenia oskarżonemu za popełnienie przypisanego mu czynu w pkt 2 zaskarżonego wyroku jednostkowej kary 2 lat i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz bezwzględnej łącznej kary 3 lat pozbawienia wolności, w sytuacji, gdy zarówno jednostkowa kara pozbawienia wolności, jak i kara łączna pozostają dlań karami rażąco niewspółmiernie surowymi albowiem przekraczają one zdecydowanie stopień zawinienia oskarżonego oraz stopień społecznej szkodliwości jego czynów oraz całkowicie abstrahują od faktu, iż oskarżony, uprzednio nie karany, już na etapie postępowania przygotowawczego przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów i w złożonych wyjaśnieniach wskazał istotne okoliczności ich popełnienia oraz ujawnił szereg informacji dotyczących osób współdziałających z nim w ich popełnieniu, co w konsekwencji umożliwiło organowi ścigania oskarżenie tych osób, które to okoliczności – przy uwzględnieniu radykalnej poprawy zachowania oskarżonego po popełnieniu przestępstw, trwającej niezmiennie już od 8 lat, w trakcie których oskarżony w żaden sposób nie naruszył porządku prawnego i skoncentrował się wyłącznie na pracy zawodowej celem utrzymania swojej rodziny, tj. żony oraz dwójki uczących się dzieci, a nadto pozytywnej opinii środowiskowej, co skutkowało uzyskaniem przez A. H. i całej jego rodziny polskiego obywatelstwa – winny prowadzić do wymierzenia oskarżonemu jednostkowej kary pozbawienia wolności za czyn z art. 54 § 1 k.k.s. w wymiarze zbliżonym do dolnego progu ustawowego zagrożenia oraz wymierzeniem łącznej kary 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie winno zostać wobec niego warunkowo zawieszone, albowiem bezsprzecznie tak wymierzona kara będzie wystarczająca do osiągniecia wobec oskarżonego wszelkich celów kary, którego obszerne wyjaśnienia złożone w postępowaniu przygotowawczym, ujawniające szereg istotnych okoliczności sprawy mogłyby być rozpatrywane nawet jako podstawa do nadzwyczajnego złagodzenia orzeczonej kary, a przynajmniej orzeczenia jej w dolnych granicach ustawowego zagrożenia, a przy tym tak orzeczona kara z jednoczesnym zastosowaniem dobrodziejstwa jej warunkowego zawieszenia, analogicznie jak miało to miejsce co do wszystkich niemal oskarżonych, w tym także uprzednio karanych, z całą pewnością oddziaływałaby na A. H. wystarczająco prewencyjnie i jednocześnie zrealizowałaby także cele w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, przy uwzględnieniu, iż oskarżony swą postawą daje gwarancję, iż w okresie ewentualnego jej zawieszenia nie naruszy już porządku prawnego, skoro w okresie ostatnich 8 lat, a więc w czasie blisko dwukrotnie dłuższym, aniżeli potencjalny okres warunkowego zawieszenia wykonania kary w żaden sposób porządku prawnego nie naruszył;

2.  obrazę prawa materialnego, a to art. 53 § 2 k.k. w zw. z art. 115 § 2 k.k. poprzez błędne przyjęcie jako okoliczności obciążającej oskarżonego i to w pierwszej kolejności nagminności tego typu przestępstw jakich dopuścił się oskarżony, gdy tymczasem jest to okoliczność spoza katalogu sądowego wymiaru kary, jak również nie mieści się ona w katalogu okoliczności, które wpływają na stopień społecznej szkodliwości definiowany w art. 115 § 2 k.k.

W oparciu o powyższe zarzuty obrońca oskarżonego A. H. wniósł o:

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2 poprzez orzeczenie wobec oskarżonego za przypisany mu czyn kary co najwyżej 2 lat pozbawienia wolności;

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 5 poprzez orzeczenie wobec oskarżonego kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności z zastosowaniem warunkowego zawieszenia jej wykonania na pięcioletni okres próby, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Ponadto, w sprawie o sygn. akt II K 85/16 Sądu Okręgowego w Częstochowie R. M. został oskarżony o to, że:

I.  w okresie od września 2009 r. do 23 kwietnia 2010 r., w C., R., J., M., Z. i A. woj. (...) i innych miejscowościach na terenie kraju, brał udział w zorganizowanej grupie przestępczej założonej i kierowanej przez A. H., mającej na celu popełnienie przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu oraz przestępstw skarbowych, w szczególności wprowadzanie do obrotu gospodarczego odkażonego spirytusu przemysłowego jako spirytusu spożywczego oraz dokonywanie obrotu wyrobami tytoniowymi bez oznaczeń polskim znakami akcyzy skarbowej, tj. o czyn z art. 258 § 1 k.k..

II.  w dniu 23 kwietnia 2010 r., w D. woj. (...), działając w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, wspólnie z R. K. prowadzącym samochód m-ki O. (...) o nr rej. (...), pełniącym rolę tzw. „pilota” przewoził prowadzonym przez siebie samochodem m-ki V. nr rej. (...) z Ł. do D. wyroby akcyzowe w postaci 3000 litrów nielegalnie odkażonego spirytusu w butelkach o pojemności 1 litra każda, celem wprowadzenia ich do obrotu bez oznaczeń znakami polskiej akcyzy skarbowej, czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej w zakresie podatku akcyzowego małej wartości w kwocie łącznej nie mniejszej niż 142.848 zł, tj. o czyn z art. 65 § 1 i 3 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt. 5 k.k.s..

Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2018 r. (sygn. akt II K 85/16) Sąd Okręgowy w Częstochowie:

w punkcie 1 – uniewinnił oskarżonego R. M. od popełnienia czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku, koszty postępowania w tym zakresie przejmując na rachunek Skarbu Państwa;

w punkcie 2 – oskarżonego R. M., w miejsce czynu opisanego w punkcie II części wstępnej wyroku, uznał za winnego tego, że w dniu 23 kwietnia 2010 r., w Ł. i R., działając wspólnie i w porozumieniu z inną ustaloną osobą, poruszającą się samochodem marki O. (...) o nr rej. (...) i pełniącą rolę tzw. „pilota”, prowadząc samochód marki V. (...) o nr rej. (...) przewoził z Ł. do R. wyroby akcyzowe w postaci 3.000 litrów nielegalnie odkażonego spirytusu stanowiącego przedmiot czynu zabronionego określonego w art. 63 k.k.s., czym naraził Skarb Państwa na uszczuplenie należności publicznoprawnej w zakresie podatku akcyzowego małej wartości w kwocie 133.920 zł, czym wyczerpał znamiona czynu z art.65 § 1 i 3 k.k.s. i za to na podstawie art. 65 § 3 k.k.s. i art. 23 § 1 i 3 k.k.s. wymierzył mu karę 400 stawek dziennych grzywny, przyjmując, iż wysokość jednej stawki wynosi 50 zł;

w punkcie 3 – na podstawie art.63 § 1 k.k. w zw. z art.20 § 2 k.k.s. na poczet orzeczonej kary grzywny zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 23 kwietnia 2010 r., godz.9.20 do dnia 11 października 2010 r., przyjmując, iż jeden dzień pozbawienia wolności jest równoważny dwóm stawkom dziennym grzywny;

w punkcie 4 – zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. T. B. kwotę 2.509,20 zł tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu oskarżonego wraz z podatkiem VAT;

w punkcie 5 – zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa tytułem opłaty kwotę 2000 zł i zwolnił go od obowiązku uiszczenia wydatków, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

Apelację od owego wyroku wniósł jedynie prokurator, zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonego i powołując się na art. 438 pkt 3 i 4 k.p.k. wyrokowi temu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć wpływ na jego treść, polegający wyrażeniu błędnego poglądu, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i ustalone na jego podstawie okoliczności nie dają podstaw do przyjęcia, że oskarżony R. M. dopuścił się zarzucanego mu w pkt I części wstępnej wyroku czynu z art. 258 § 1 k.k., a w konsekwencji tego również wyeliminowanie z opisu czynu z pkt 2 sentencji wyroku działalności oskarżonego w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, pomimo że zebrane w sprawie dowody, właściwie ocenione z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a w szczególności dowody zabezpieczone w niejawnej części akt postępowania w powiązaniu z wyjaśnieniami i zeznaniami A. H. oraz T. S. i M. S., wskazujące na sposób uzyskiwania, odkażania i przeprowadzania dostaw do odbiorców hurtowych nielegalnie wytworzonego spirytusu poprzez osoby zajmujące się pozyskiwaniem towaru, jego odkażaniem, transportem, konwojowaniem transportów, a następnie dystrybucją, we wzajemnym ze sobą powiązaniu prowadzą do wniosku przeciwnego.

Podnosząc powyższy zarzut, prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Częstochowie.

Na etapie postępowania apelacyjnego, postanowieniem z dnia 21 czerwca 2018 r. tut. Sąd połączył do wspólnego rozpoznania sprawę dotyczącą oskarżonego M. W. ze sprawą dotyczącą oskarżonych, wobec których zapadł wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie o sygn. akt II K 118/13.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje prokuratora okazały się zasadne i doprowadziła do postulowanego w nich skutku w postaci uchylenia zaskarżonych wyroków i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd odwoławczy nie uwzględnił tych zarzutów podniesionych w apelacji obrońcy oskarżonego M. W., które w przeciwnym razie mogłyby skutkować uniewinnieniem tego oskarżonego, zaś rozpoznanie zarzutów zawartych w apelacji obrońcy oskarżonego A. H. było przedwczesne.

Na wstępie rozważań merytorycznych, dla uproszczenia wywodu, Sąd odwoławczy zaznacza, że w każdym przypadku, gdy w niniejszym uzasadnieniu będzie mowa o „zaskarżonym wyroku” bez oznaczenia sygnatury, ze względu na wielość oskarżonych, obszerność materiału dowodowego i uzasadnienia wyroku sporządzonego przez Sąd I instancji oraz mnogość wywiedzionych apelacji, będzie to oznaczało wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22 sierpnia 2017 r. (sygn. akt II K 118/13).

Przede wszystkim, należy zauważyć, że rozstrzygnięcia zapadłe w obydwóch zaskarżonych wyrokach Sądu Okręgowego w Częstochowie (z dnia 22 sierpnia 2017 r., sygn. akt II K 118/13 oraz z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt II K 85/16) zasadzały się na koncepcji, że oskarżeni nie tworzyli zorganizowanej grupy przestępczej. W efekcie, wszyscy oskarżeni zostali uniewinnieni od zarzutów z art. 258 § 1 lub 3 k.k., a z opisu czynów im przypisanych wyeliminowano znamię działania w warunkach zorganizowanej grupy przestępczej.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, tak określona koncepcja była nietrafna. Analiza pisemnych motywów zaskarżonego wyroku wskazuje, że źródłem jej przyjęcia było błędne założenie, że obligatoryjnym elementem zorganizowanej grupy przestępczej jest wyodrębnienie w niej ośrodka decyzyjnego (przywództwa). Tymczasem, zgodzić należy się z przywołanym przez prokuratora w apelacji stanowiskiem, że zupełnie nieuprawnionym uproszczeniem jest redukowanie pojęcia zorganizowanej grupy przestępczej, o której mowa w art. 258 § 1 k.k. do takiej formy organizowania przestępczości, która opiera się na zasadach właściwych dla formacji militarnych – sformalizowane przywództwo, hierarchiczne podporządkowanie, zarządzanie przez wydawanie bezwzględnie wiążących podwładnego poleceń, sformalizowane zasady wymuszania posłuszeństwa i karania niesubordynacji. W zależności od specyfiki prowadzonej działalności przestępczej, uwarunkowań zewnętrznych oraz właściwości osobistych członków grupy przestępczej, sposoby nadawania grupie osób popełniających przestępstwa cech zorganizowania mogą być rożne (wyrok SA w Katowicach z dnia 29 maja 2015 r., II AKa 68/15, LEX nr 1809500, OSA 2015/12/3-69; wyrok SA w Katowicach z dnia 1 grudnia 2014 r., II AKa 79/14, Prok.i Pr.-wkł. 2015/9/33, KZS 2015/5/92, Biul. SA Ka 2015/1/6, LEX nr 1649226).

W orzecznictwie, szczególnie w ostatnich latach dostrzega się, że możliwości uznania grupy przestępczej za zorganizowaną nie wyklucza nie tylko brak mechanizmów wymuszających posłuszeństwo członków grupy, ale i brak kierownictwa (wyrok SA w Krakowie z dnia 16 lutego 2012 r., II AKa 252/11, KZS 2012/3/42; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 20 października 2015 r., II AKa 250/15, LEX nr 1950398; wyrok SA w Katowicach z dnia 16 marca 2017 r., II AKa 509/16, LEX nr 2401030; wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 listopada 2017 r., II AKa 178/17, LEX nr 2437805). Dotyczy to przede wszystkim grup przestępczych, których przedmiotem działania jest szeroko rozumiana przestępczość gospodarcza. Zależności pomiędzy członkami takiej grupy są zwykle odmienne niż w przypadku grup przestępczych dokonujących przestępstw czysto kryminalnych. Częstokroć bowiem powiązania pomiędzy członkami grupy nie opierają się na zasadzie hierarchicznego podporządkowania, subordynacji i systemie kar wewnątrz grupy, ale bazują na wspólnych zależnościach ekonomicznych, koordynacji działań na poziomie logistycznym oraz wzajemnym uzależnieniu dostawców oraz odbiorów od podaży wynikającej z nierównomiernego w poszczególnych okresach dostępu do surowców lub popytu na dany nielegalny produkt.

Możliwe jest zarówno istnienie zorganizowanej grupy przestępczej, w której strukturze na poszczególnych odcinkach (np. wytwarzania substancji zabronionych, ich dostaw hurtownikowi oraz dystrybucji dalszym kontrahentom) występują odrębne ośrodki kierownicze, jak i takiej, w której nie można wyodrębnić kierownictwa. Powodów tego może być wiele, w zależności od niepowtarzalnych w danej sprawie okoliczności faktycznych. Możliwe jest np. funkcjonowanie grupy na zasadzie dobrowolnego udziału jej członków (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 20 października 2015 r., II AKa 250/15, LEX nr 1950398). Dzieje się tak, gdyż zorganizowanie, to nie tylko struktura „pionowa” z przywódcą kierującym działaniem, ale też „pozioma” ze stałym z reguły gronem uczestników koordynujących działania grupy według ustalonych reguł (wyrok SA w Łodzi z dnia 22 września 2015 r., II AKa 145/14, LEX nr 1923894).

Zatem, nawet jeżeli poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne nie wskazywały, aby kreowany przez oskarżyciela publicznego na kierującego zorganizowaną grupą przestępczą oskarżony A. H. wydawał wiążące polecenia nielegalnemu wytwórcy odkażonego alkoholu i jego kurierom, nie stało to na przeszkodzie przyjęciu, że takowa grupa istniała. Będzie to możliwe także w toku dalszego postępowania, choć z uwagi na zakaz reformationis in peius (wobec braku takiego zarzutu w akcie oskarżenia oraz w apelacji prokuratora) wykluczyć należy przypisanie takiego kierownictwa jakiemukolwiek innemu oskarżonemu. Uwaga ta jest konieczna, gdyż często zdarza się, że to wytwórca zabronionych substancji, z racji kontrolowania wielkości produkcji i swobody w wyborze nabywców będących hurtownikami, uznawany jest za kierującego zorganizowaną grupą przestępczą. Zadanie pytania, dlaczego nie doszło do tego w niniejszej sprawie, ze względu na istniejące realia procesowe, traci rację bytu.

Określając konstytutywne cechy zorganizowanej grupy przestępczej, przypomnieć należy, że w świetle utrwalonego orzecznictwa grupa taka jest czymś więcej od współsprawstwa, a stanowi luźniejszą formę organizacyjną niż związek przestępczy. Grupa przestępcza składać musi się z co najmniej trzech osób i cechować ją powinno pewne zorganizowanie, a także winna posiadać założony cel polegający na wielokrotnym popełnianiu przestępstw (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 6 czerwca 2012 r., II AKa 128/12, LEX nr 1213763). „Zorganizowanie” w języku polskim oznacza ułożenie czegoś w pewne formy, podporządkowanie regułom, normom, wprowadzenie do czegoś ładu i organizacji. Zatem, karalnym jest udział tylko w takiej grupie przestępczej, której struktura cechuje się wymaganym przez kodeks karny zorganizowaniem. Progiem karalnego zorganizowania grupy przestępczej będzie istnienie między jej członkami chociażby niewysokiego, ale widocznego stopnia powiązań organizacyjnych. Przez wymagane ustawą „zorganizowanie” grupy rozumie się, że grupa taka funkcjonuje zgodnie z pewnymi ustalonymi regułami i posiada wewnętrzną strukturę, a poszczególni jej członkowie pełnią określone funkcje bądź role. Z punktu widzenia podmiotowego wystarczająca jest świadomość owych powiązań organizacyjnych w odniesieniu do określonych członków grupy w zakresie dotyczącym tych członków; nie jest konieczna wiedza o szczegółach organizacji grupy, znajomość wszystkich osób ją tworzących czy mechanizmów funkcjonowania (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 20 stycznia 2016 r., II AKa 328/15, LEX nr 2008333).

Zdaniem Sądu odwoławczego, w realiach niniejszej sprawy między osobami odpowiedzialnymi za oczyszczenie skażonego spirytusu i wprowadzenie go do obrotu jako spirytusu konsumpcyjnego, tymi, którzy systematycznie dostarczali go w umówione miejsca oraz jego głównym hurtowym odbiorcą występowały trwałe powiązania organizacyjne odpowiadające konstrukcji prawnej zorganizowanej grupy przestępczej w ujęciu art. 258 § 1 k.k. Zgodzić należy się ze stanowiskiem wyrażonym w apelacji prokuratora, że prowadzona przez oskarżonych działalność przestępcza wymagała wyjątkowo wysokiego stopnia zorganizowania, porównywalnego z funkcjonowaniem dobrze działającego przedsiębiorstwa. Realizacja celów będących sensem istnienia grupy wymagała koordynacji działań wielu osób, tak jej członków, jak i osób spoza grupy, podejmowania wielu różnorodnych działań – związanych z pozyskiwaniem skażonego alkoholu, organizowaniem miejsc jego odkażania, a także działań logistycznych pozwalających zakupiony spirytus przewozić z miejsc odkażania do miejsca odbioru w różnych rejonach kraju. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, zamiarem oskarżonych M. W., R. M. i A. H., którzy pełnili stałą rolę odpowiednio: wytwórcy odkażonego spirytusu, kuriera dostarczającego go na miejsce oraz hurtowego odbiorcy nie było popełnienie pojedynczych przestępstw. Celem ich łączącym było prowadzenie regularnej działalności przestępczej związanej z nielegalnym obrotem alkoholem, zapewniającej im stałe źródło dochodu. Oskarżeni znali swoje role w prowadzonej działalności, a z uwagi na jej specyfikę, sprawne i efektywne funkcjonowanie grupy przestępczej, zapewniające członkom grupy dochody odpowiadające ich pozycji, nie wymagała ona ani scentralizowanego funduszu, ani tworzenia szczególnych zasad wymuszania posłuszeństwa.

Sąd odwoławczy dostrzega, że w przypadku oskarżonego R. K. jego status w świetle dotychczas poczynionych ustaleń faktycznych nie jawi się tak klarownie jak wymienionych wyżej oskarżonych, gdyż powiązano go wprost tylko z nielegalną dostawą spirytusu zaistniałą w dniu 23 kwietnia 2010 r. Jednak, akurat w stosunku do tego oskarżonego Sąd meriti ustalił, że jego „rola (…) polegała na pilotowaniu kierowców, którzy wieźli nielegalnie odkażony spirytus zamówiony u oskarżonego M. W. przez jego nabywców” (str. 57 uzasadnienia). W rozważaniach na temat tej roli Sąd I instancji przyjął również, że w zakresie dostarczania odkażonego spirytusu oskarżonemu A. H. oskarżony R. K. wykonywał polecenia oskarżonego M. W. (str. 134, 135) i z tego miały wynikać „bliższe powiązania” z tym ostatnim (str. 135). Podkreślić zarazem należy, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie wskazano dowodów na poparcie wskazanych ustaleń. Starając się usunąć tę lukę, Sąd Apelacyjny dostrzegł, że w jednym z telefonów z zabezpieczonych w trakcie przeszukania samochodu, którym poruszał się oskarżony R. K. w dniu 23.04.2010 r. (k. 139), pod hasłem (...) był zapisany numer telefonu oskarżonego A. H., z którymi oskarżony R. K. łączył się w dniach 22.04.2010 r. i 23.04.2010 r. (por. k. 4786), a pod hasłem (...) – oskarżonego R. M., z którym wzajemne połączenia następowały w dniach 16.04, 17.04, 20.04 i 21.04.2010 r. (por. k. 4799-4800). Z kolei z drugiego z zabezpieczonych w śledztwie telefonów oskarżony R. K. łączył się z oskarżonym A. H. w dniach 07.04., 16.04. i 18.04.2010 r. (por. k. 4798). Trudno jednak uznać, aby okoliczności te, nawet wsparte dostrzeżeniem przez Sąd meriti, że oskarżeni R. K. i M. W. byli blisko spokrewnieni (str. 56), uzasadniały ustalenie o wykonywaniu przez pierwszego z wymienionych poleceń drugiego. Udziału w zorganizowanej grupie przestępczej oskarżonego R. K. aktualnie nie sposób przesądzić, a kwestia ta, po poszerzeniu materiału dowodowego o przesłuchanie wymienionych osób oraz jego gruntowną analizę przez pryzmat doświadczenia życiowego i zasad logiki, wymaga rozstrzygnięcia w toku ponownego postępowania.

Natomiast, w odniesieniu do oskarżonych A. H., M. W. oraz R. M. Sąd Apelacyjny już w oparciu o zebrane dotychczas dowody znajduje podstawy do przyjęcia, że funkcjonowali oni w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, wobec czego zasadnym okazał się postawiony przez prokuratora w sposób bardzo zbliżony w obydwóch apelacjach zarzut błędu w ustaleniach faktycznych dotyczących analizowanego zagadnienia. Stwierdzone uchybienie, wobec treści art. 454 § 1 k.p.k., czyniło koniecznym uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Tenże powinien ustalić, czy wymienieni tworzyli odrębną grupę, czy też powiązani byli z A. S., M. B. (3), G. C., S. M. i K. L.. Zauważyć bowiem należy, że ustalenie Sądu I instancji, iż oskarżony A. H. kupował odkażony spirytus również od A. S. (str. 3 uzasadnienia) nie było kwestionowane, a wyjaśnienia i zeznania G. C. wskazywały, że wytwarzaniem tegoż alkoholu zajmowali się również on i M. B. (3), zaś jego dostawami S. M. i przynajmniej w pewnym zakresie K. L.. Wedle poczynionych ustaleń sprawa dotycząca wymienionych, z których większość oskarżona jest o udział lub kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą funkcjonującą w okresie nakładającym się na czas objęty zarzutami w niniejszym postępowaniu, prowadzona przez Sąd Okręgowy w Łodzi pod sygn. akt IV K 191/12, nadal jest w toku. W toku ponownego rozpoznania sprawy nieodzowne będzie zbadanie, czy zapadł w niej prawomocny wyrok i ewentualnie uzyskanie z niej odpisów tych depozycji procesowych wymienionych wyżej osób, których jeszcze w aktach nie ma.

W tym kontekście zauważyć należy, że wymóg, aby zorganizowana grupa przestępcza składała się z co najmniej trzech osób, nie oznacza, że za przestępstwo określone w art. 258 § 1 k.k. muszą być skazane co najmniej trzy osoby. Możliwe jest skazanie nawet jednej osoby, jeżeli ustalone zostało, że wypełniła ona znamiona przestępstwa określonego w tym przepisie. Inni członkowie zorganizowanej grupy mogą zostać skazani w innym postępowaniu (także przed sądem innego kraju), ale nie jest to niezbędne. Ustalenia, że dana osoba działała w zorganizowanej grupie przestępczej dokonuje samodzielnie sąd w postępowaniu przeciwko tej osobie i nie musi w tym celu dysponować wyrokami skazującymi dalszych członków grupy (postanowienie SN z 20 grudnia 2006 r. IV KK 300/06, OSNwSK 2006/1/2551; wyrok SA we Wrocławiu z 20 stycznia 2016 r., II AKa 328/15, LEX nr 2008333).

Logicznym jest, że skuteczność złożonych apelacji powodująca konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia w zakresie czynu z art. 258 § 1 k.k. przekładała się w bezpośredni sposób na zasadność uchylenia orzeczeń zawartych w punktach 2, 50 i 108 wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22 sierpnia 2017 r. (sygn. akt II K 118/13) oraz w punkcie 2 wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 30 stycznia 2018 r. (sygn. akt II K 85/16), w których choć zasadniczo przypisano oskarżonym A. H., R. K., M. W. oraz R. M. popełnienie zarzucanych im czynów, to opisie w istocie wyeliminowano działanie w ramach zorganizowanej grupy przestępczej.

Podkreślić trzeba, że poza tym wadliwie wyeliminowanym elementem opisu czynów, w zakresie dotyczącym rozbudowanych przestępstw i przestępstw skarbowych przypisanych oskarżonym A. H., R. K., M. W. oraz R. M., Sąd I instancji generalnie nie dopuścił się uchybień. Poczynienie zasadniczo trafnych ustaleń faktycznych było możliwe dzięki temu, że w postępowaniu pierwszoinstancyjnym nie dopuszczono się – co do zasady – naruszeń przepisów postępowania. Zresztą, warto zauważyć, że z wyjątkiem apelacji obrońcy oskarżonego M. W., w odniesieniu do oskarżonych A. H., R. K. oraz R. M. nie kwestionowano dokonanej przez Sąd Okręgowy oceny dowodów, w tym dotyczącej wyjaśnień wymienionych.

W szczególności, wbrew twierdzeniom obrońcy oskarżonego M. W. Sąd I instancji nie dopuścił się w ramach procedowania naruszenia dyspozycji art. 2 § 2 k.p.k., art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k. Nie sposób zgodzić się ze skarżącym, iż Sąd I instancji winien był stwierdzić istnienie wątpliwości uzasadniających konieczność ich rozstrzygnięcia na korzyść oskarżonego. Obrońca wskazał, iż takie jego stanowisko opiera się na tym, że spośród dowodów ze źródeł osobowych tylko z wyjaśnień oskarżonego A. H. złożonych w śledztwie wynika sprawstwo oskarżonego M. W. jako wytwórcy odkażonego spirytusu, ale zostały one odwołane w toku przewodu sądowego. Sąd Apelacyjny stwierdza, iż biorąc pod uwagę treść materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie i poddanego ocenie przez Sąd I instancji, w tym materiały niejawne, uznać trzeba, że nie zachodziła sytuacja, w której Sąd Okręgowy winien był rozpoznać stan regulowany przez hipotezę art. 5 § 2 k.p.k. i postąpić następnie zgodnie z dyspozycją tego przepisu. Przypomnieć należy, iż Sąd Okręgowy dokonując ustaleń faktycznych odnośnie sprawstwa oskarżonego A. H. wskazał, na jakich dowodach oparł swoje konkluzje i jakie wyprowadził z nich wnioski. Sąd I instancji nie dopuścił się również, wbrew twierdzeniom skarżącego, przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, zasad obiektywizmu i oparcia rozstrzygnięcia na prawdziwych ustaleniach faktycznych. Skarżący eksponował, iż w jego ocenie dowody, z których Sąd I instancji wysnuł wnioski pozwalające na przesądzenie sprawstwa oskarżonego w zakresie zarzucanego mu przestępstwa, stanowiły pomówienia współoskarżonego A. H., a więc dowód, który nie powinien był być uznany jako wystarczający dla przesądzenia winy M. W.. Nie jest to stanowisko uzasadnione. Dowód z pomówienia ma bowiem z punktu widzenia formalnego taką samą wartość jak każdy inny dowód w postępowaniu karnym. Podlega jedynie szczególnie rygorystycznym ocenom w ramach art. 7 k.p.k. celem ustalenia, czy nie nosi cech bezpodstawnego obciążenia oskarżonego czymś, za co nie ponosi on odpowiedzialności. Argumenty wskazane przez Sąd I instancji w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przekonują, iż okoliczności te Sąd ten miał na uwadze. Zaakcentowane przez Sąd I instancji źródła dowodowe w postaci materiałów niejawnych, protokołów oględzin telefonów i ich analizy oraz zeznań świadków, wskazują jednoznacznie na to, iż w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego wyjaśnienia oskarżonego A. H. nie stanowią bezpodstawnych pomówień oskarżonego M. W., ale przez zależność i powiązania z wymienionymi dowodami w sposób obiektywny odzwierciedlają rolę tego oskarżonego w wytwarzaniu i dostawach nielegalnie odkażonego spirytusu. Wbrew twierdzeniom obrońcy oskarżonego M. W., waga prawidłowo ocenionych jako wiarygodne zeznań świadków P. S., D. S., D. K., A. K. i M. P. (1) w poczynieniu niekorzystnych dla wymienionego oskarżonego ustaleń faktycznych była istotna. Zeznania te podważyły wszak wiarygodność wyjaśnień oskarżonego przeczącego posiadaniu telefonów zabezpieczonych na jego posesji. Tym samym, zeznania wyliczonych świadków obaliły linię obrony oskarżonego w tym zakresie, co pozwoliło na ustalenie, że to oskarżony M. W. przeprowadzał rozmowy telefoniczne z numerów przyporządkowanych zabezpieczonym telefonom komórkowym. Zważywszy, że w oparciu o materiały niejawne Sąd meriti poczynił ustalenia w kwestii odkażania oraz ilości sprzedanego spirytusu, zeznania wymienionych świadków pośrednio przyczyniły się również do takich ustaleń.

Podkreślenia wymaga, iż oskarżony A. H., który w śledztwie obciążał M. W. nie przenosił na niego całej odpowiedzialności dążąc do uchronienia siebie od konsekwencji karnych, ale potwierdzając swój współudział, opisywał okoliczności przemawiające przeciw oskarżonemu M. W., nie opisując go przy tym nawet z imienia, nazwiska lub pseudonimu. W świetle poczynionych przez Sąd meriti ustaleń nie sposób było uznać, aby wyjaśnienia oskarżonego A. H. wskazujące na przestępczą działalność oskarżonego M. W. były wyrazem osobistego zainteresowania tego pierwszego, umniejszały jego zawinienie lub przerzucały jego winę na oskarżonego M. W.. Zwrócić też uwagę należy na to, że choć na etapie postępowania sądowego oskarżony A. H. nie przyznał się do zarzucanych mu czynów, to w żaden logiczny sposób nie wytłumaczył zmiany stanowiska, a zarazem podtrzymał swe wyjaśnienia ze śledztwa.

Wbrew twierdzeniom obrońcy oskarżonego M. W. (str. 13 apelacji) uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie wskazywało, aby tenże oskarżony miał dostarczyć oskarżonemu A. H. najwyżej około 12.000-15.000 litrów odkażonego spirytusu. Taka ilość wynikała tylko z jednego z przytaczanych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku fragmentów wyjaśnień oskarżonego A. H. (str. 7), zaś Sąd meriti ilość odkażonego spirytusu określił wyraźnie na nie mniej niż 18.500 litrów (str. 124 uzasadnienia). Na taką właśnie ilość mogły wskazywać te wyjaśnienia oskarżonego A. H., w których wskazał, że zamawiał u oskarżonego M. W. spirytus w ilości 3 lub 4 dostaw po 3000 butelek, ale ostatnim razem w butelkach po 5000 l (k. 2035), zaznaczając, że nie mieściła się w tym ostatnia zatrzymana dostawa (k. 2035). Poza tym, podkreślić należy, że to przede wszystkim z materiałów niejawnych wynika, iż oskarżony M. W. używał niezgodnie z przeznaczeniem skażonego spirytusu w ten sposób, że poprzez zastosowanie substancji chemicznej oczyszczał oraz odkażał go w ilości nie mniejszej niż 18.500 litrów, wytwarzając alkohol etylowy i sprzedając go jako spirytus przeznaczony do konsumpcji. Pamiętać wszak trzeba, że wyrabiającym napój spirytusowy z naruszeniem art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych (j.t. Dz.U.2016.822 ze zm.) oraz wyrabiającym alkohol etylowy z naruszeniem art. 12, 12a lub 13 ustawy z dnia 2 marca 2001 r. o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (j.t. Dz.U.2015.103 ze zm.) zgodnie z art. 18 § 1 k.k. jest również ten, kto kieruje takim wytworzeniem.

Tak zsyntetyzowane ustalenia pozwalają w sposób jednoznaczny stwierdzić, iż Sąd I instancji miał w pełni na uwadze dyrektywy zawarte w art. 7 k.p.k., postępował w sposób obiektywny, uwzględniając całość materiału dowodowego, jaki był do jego dyspozycji, a więc realizując zasadę zawartą w dyspozycji art. 410 k.p.k. Nieuwzględnienie wyjaśnień oskarżonego M. W. nie wynikało zatem z przyjętego z góry założenia o jego winie, ale było wynikiem przeprowadzonej w rygorach art. 7 k.p.k. oceny dowodów zebranych w niniejszej sprawie.

Niezależnie od kasatoryjnego charakteru wydanego rozstrzygnięcia, Sąd Apelacyjny uznał za konieczne syntetyczne odniesienie się do większości z pozostałych zarzutów zawartych w obszernej apelacji obrońcy oskarżonego M. W.. Gdyby bowiem niektóre z nich okazały się zasadne, miałyby wpływ na ostateczne rozstrzygnięcia w kwestii winy oskarżonego M. W., a mogły doprowadzić nawet do częściowego lub całkowitego wyłączenia odpowiedzialności karnej innych oskarżonych. Podnoszone naruszenia art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. i błędy w ustaleniach faktycznych były ściśle powiązane ze sobą, a zarazem wynikały z zapatrywań prawnych skarżącego i dotykały newralgicznych dla losów postępowania czterech kwestii. Już w tym miejscu, przed szczegółowym odniesieniem się do tych zagadnień, Sąd Apelacyjny stwierdza, że nie podzielił owych zapatrywań.

Pierwsza z owych węzłowych kwestii dotyczyła tego, jakiego rodzaju płyn był przedmiotem wytwarzania, nabywania oraz obrotu przez oskarżonych.

Na wstępie należy zauważyć, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd I instancji ewidentnie przyjął, że płyn niezabezpieczony w toku postępowania przygotowawczego, acz opisywany w wyjaśnieniach oskarżonych, miał taki sam skład jak płyn zabezpieczony. Zdaniem Sądu odwoławczego, brak logicznych podstaw do zakwestionowania takiego założenia, skoro produkt sprzedawany przez oskarżonych pochodził z tych samych wytwórni, w tym z zarządzanej przez oskarżonego M. W.. Problem sprowadzał się więc do prawidłowego opisania płynu zabezpieczonego w śledztwie.

W tym zakresie w sukurs przychodziła sporządzona przez Instytut Ekspertyz Sądowych im. Prof. Dr J. S. opinia z dnia 2 marca 2011 r. (k. 3867-3892), którą Sąd meriti trafnie poczynił podstawą ustaleń faktycznych. Wedle niej, w analizowanych płynach (w tym wszystkich zabezpieczonych, objętych zarzutami), stwierdzono alkohol etylowy o objętościowej mocy alkoholu przekraczającej znacznie 15% oraz obecność jonów benzoesanowych i podwyższoną zwartość alkoholu izopropylowego. Jak wskazali biegli, jony benzoesanowe mogą być produktem rozpadu bitrexu, tj. związku chemicznego stosowanego do skażenia alkoholu etylowego, co wskazywało na to, iż roztwory te zawierały alkohol etylowy wyprodukowany prawdopodobnie w profesjonalnym zakładzie spirytusowym, z którego skażalnik został następnie usunięty właśnie poprzez dodanie odpowiedniej ilości podchlorynu sodu. Z kolei, podwyższona zawartość alkoholu izopropylowego świadczyła o tym, że substancja ta została wprowadzona do analizowanych płynów jako dodatkowy skażalnik (k. 3891). Trafność tych uwag potwierdzało pismo z (...), w którym wskazano, że w wyrobach (...) i (...) izopropanolu oraz jonów bensoesanowych nie oznacza się (k. 4376). Choć biegli zaznaczyli, że obecność opisanych wyżej dwóch substancji wskazuje, iż analizowane płyny je zawierające nie są alkoholem przeznaczonych do spożycia przez ludzi, to dodali, że sporadyczna konsumpcja tak zanieczyszczonych alkoholi (izopropanol oraz jony benzoesanowe) nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla ludzi (k. 3891).

Podkreślenia wymaga, że oskarżonemu M. W. nie przypisano wytwarzania spirytusu skażonego, ale odkażonego, sprzedawanego oskarżonemu A. H., który następnie sprzedawał kolejnym osobom, w tym wielu innym oskarżonym. Żaden z licznych przesłuchanych w toku sprawy nabywców owego spirytusu nie twierdził, aby nabywany spirytus nie nadawał się do spożycia. Depozycje procesowe oskarżonych M. H. (k. 737) i M. B. (1) (k. 330) oraz świadka B. W. (k. 917-917v) wskazywały wręcz na spożywanie nabywanego spirytusu i brak zastrzeżeń do jego jakości. Zgodzić się więc należy z Sądem meriti, że kupując opisywane wyroby po znacznie zaniżonych w stosunku do rynkowych cenach, nabywcy alkoholu zgadzali się na odstępstwo od jakości gwarantowanej w razie sprzedaży legalnej, mimo że wyraźnie zamierzali nabywane produkty spożywać i je spożywali. Zatem, w istocie, zabezpieczone płyny stanowiły napoje alkoholowe o zawartości alkoholu wynoszącej znacznie ponad 15 % obj., przeznaczone w zamierzeniu wytwarzających, sprzedających i kupujących je do spożycia przez ludzi.

Błędnie obrońca oskarżonego M. W. wskazywał (str. 36 apelacji), że Sąd I instancji zajął stanowisko, iż ciecz zawierająca benzoesan denatonium (bitrex) może być uznana za ciecz do spożycia. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia nie zawarł takich ustaleń, a jedynie wskazał, że odkażony alkohol zawierał jony benzoesanowe (str. 1 uzasadnienia). W efekcie, wywody obrońcy oskarżonego M. W. odwołujące się do kwestii rzekomego braku charakteru spożywczego alkoholu wytworzonego przez oskarżonego (k. 34-38), nie mogły prowadzić do przyjęcia, iż czyn zarzucany M. W. nie wyczerpywał znamion czynu zabronionego z art. 54 § 1 k.k.s.

Skoro Sąd meriti nie przypisał oskarżonemu M. W. wytwarzania i obrotu spirytusem skażonym, to chybione były argumenty zawarte na str. 26-33 apelacji obrońcy tego oskarżonego, odwołujące się do zwolnień ustawowych od akcyzy (przewidzianych m.in. w art. 30 ust. 9 pkt 1-6 oraz art. 32 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym) alkoholu etylowego całkowicie skażonego środkami skażającymi oraz częściowo skażonego alkoholu etylowego zużywanego do czyszczenia linii produkcyjnych.

Podsumowując, podwyższona zawartość alkoholu izopropylowego oraz obecność jonów benzoesanowych w zabezpieczonych płynach świadczyła o odkażaniu alkoholu ze skażalników, a tym samym o jego nielegalnym wytworzeniu. Nie świadczyła zaś o obecności skażalników, a w szczególności bitrexu, gdyż wskutek odkażenia wytworzony alkohol był ich pozbawiony. Istotą działalności przestępczej w tym zakresie było bowiem wytworzenie spirytusu z pominięciem obciążeń podatkowych i jego sprzedaż po cenach niższych niż rynkowych konsumentom, którzy godzili się na niższą jakość produktu, byle nabyć go po niższej cenie.

Druga z kluczowych kwestii podniesionych przez obrońcę oskarżonego M. W. dotyczyła tego, czy wyrobiony spirytus podlegał opodatkowaniu akcyzą, skoro nie był wytworzony legalnie. Zauważyć należy, że w razie wykluczenia takiej możliwości, wytwórcy takiego spirytusu nie sposób byłoby przypisać popełnienia czynu z art. 54 § 1 k.k.s., gdyż nie ujawniałby on przedmiotu lub podstawy opodatkowania.

Sąd Apelacyjny zdecydowanie nie podziela poglądu skarżącego (str. 24 apelacji), iż przypisane oskarżonemu M. W. odkażanie spirytusu przemysłowego nie mogło podlegać opodatkowaniu podatkiem akcyzowym, podobnie jak opodatkowaniu nie podlegają czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Ne tracąc z pola widzenia, że zapatrywanie takie ma zwolenników wśród niektórych przedstawicieli doktryny, za dominujący i mocno uzasadniony (zob. zwłaszcza postanowienia SN: z 22 listopada 2011 r., IV KK 270/11, POP 2013/6/589-595, LEX nr 1095847; z 15 stycznia 2015 r., III KK 313/14, KZS 2015/6/59, LEX nr 1648188) uznać należy pogląd przeciwny.

Na wstępie dalszych wywodów należy podkreślić, że na gruncie prawa karnego skarbowego, podatnikiem jest jedynie ten, czyj obowiązek podatkowy ma swe źródło w przepisach ustawy podatkowej, określających zobowiązany podmiot oraz przedmiot i stawkę opodatkowania (wyrok SN z 1 grudnia 2005 r., IV KK 122/05, OSNKW 2006/2/19; postanowienie SN z 22 listopada 2011 r., IV KK 270/11, POP 2013/6/589-595, LEX nr 1095847). Obowiązujące ustawy podatkowe, co do zasady, łączą obowiązek podatkowy z czynnością podlegającą opodatkowaniu, a nie z jej podmiotem. To zakres przedmiotowy opodatkowania determinuje jego zakres podmiotowy. W odniesieniu do podatku akcyzowego zakres ten określa ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (j.t.Dz.U.2018.1114 ze zm.), zwana dalej u.o p.a.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 i 4 oraz ust. 2 pkt 4 u.o p.a. (w brzmieniu obowiązującym w latach 2009 i 2010) przedmiotem opodatkowania akcyzą jest m.in. produkcja wyrobów akcyzowych (ust. 1 pkt 1), nabycie wewnątrzwspólnotowe wyrobów akcyzowych, z wyłączeniem nabycia wewnątrzwspólnotowego dokonywanego do składu podatkowego (ust. 1 pkt 4), a także nabycie lub posiadanie wyrobów akcyzowych znajdujących się poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy, jeżeli od tych wyrobów nie została zapłacona akcyza w należnej wysokości, a w wyniku kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego albo postępowania podatkowego nie ustalono, że podatek został zapłacony (ust. 2 pkt 4). Art. 5 tej ustawy stanowi wprost, że czynności lub stany faktyczne, o których mowa m.in. w jej art. 8 ust. 1-5, są przedmiotem opodatkowania akcyzą niezależnie od tego, czy zostały wykonane lub powstały z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Zdefiniowanie podmiotu akcyzy wyłącznie przez czynność podlegającą opodatkowaniu, wyklucza tym samym konieczność posiadania przez ten podmiot dodatkowych, szczególnych cech, czy spełnienia przezeń dodatkowych warunków do uzyskania statusu podatnika tego podatku, „nie czyni rozróżnień dla dwóch sytuacji: wykonywania ich (...) legalnie, bądź nielegalnie” (postanowienia SN: z 22 listopada 2011 r., IV KK 270/11; z 4 października 2012 r., IV KK 222/12; G. Łabuda [w:] P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy. Komentarz, WKP 2012, LEX; G. Skowronek, Z problematyki zmian w prawie karnym skarbowym po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, CzPKiNP 2005, z. 1, s. 5 i n.). Pogląd ten znajduje poparcie w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości UE [wydanych przede wszystkim na gruncie przepisów dotyczących VAT w sprawach: C-283/95 z 11 czerwca 1998 r. Karlheinz Fischer vs Finanzamt Donaueschingen (ECR 1998/6/I-3369); C-3/97 z 28 maja 1998 r. Regina vs J.C. Goodwin and E. T. Unstead (ECR 1998/5/I-3257) oraz C-455/98 z 29 czerwca 2000 r., Tullihallitus vs Karpo Salmets and Others (ECR 2000/6/I-4993)].

Dlatego też, w pełni podzielić należy stanowisko, zgodnie z którym uregulowanie art. 5 u.o p.a. prowadzi do objęcia opodatkowaniem także czynności przestępczych, odpowiadających w swej treści czynnościom podlegającym opodatkowaniu podatkiem akcyzowym (postanowienie SN z 22 listopada 2011 r., IV KK 270/11). Przytoczony przepis dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy dana czynność jest dozwolona, ale jej wykonanie na podstawie odrębnych przepisów jest zarezerwowane np. dla podmiotów posiadających odpowiednie zezwolenie, koncesję, uprawnienia. Jeżeli wykonuje je podmiot nieposiadający odpowiedniej koncesji, licencji czy zezwolenia, to brak tych formalnych uprawnień wymaganych przez inne przepisy nie stanowi przesłanki uchylenia obowiązku podatkowego, który wynika z samego faktu wykonania określonej czynności (T. Michalik, VAT. Komentarz, Komentarz do art. 5, Warszawa 2014 r., Legalis; S. Parulski, Akcyza. Komentarz, Komentarz do art. 5 Ustawy o podatku akcyzowym; wyrok NSA z 16 grudnia 1997 r., III SA 981/96, wyrok NSA z 28 października 1999 r., III SA 7670/98; postanowienie SN z 22 listopada 2011 r., IV KK 270/11). Nadmienić należy, że również Sąd Apelacyjny w Katowicach zaznaczał, że nie podziela poglądów jakoby o sprawstwie z art. 54 § 1 k.k.s. decydowała wyłącznie legalność działalności podlegającej opodatkowaniu (wyrok z 16 marca 2017 r., II AKa 509/16, Biul.SAKa 2017/3/12-13, Prok.i Pr.-wkł. 2018/4/22).

Trzecie fundamentalny problem dotyczył tego, czy sąd w postępowaniu karnym lub karno-skarbowym jest władny do czynienia samodzielnie ustaleń w zakresie należności z zakresu podatku akcyzowego, czy też uprzednio powinna być wydana (prawomocna) decyzja podatkowa. Sąd Apelacyjny uznał za błędną koncepcję przedstawioną w apelacji obrońcy oskarżonego M. C., że to organy podatkowe winny w procedurze administracyjnej określić wysokość zobowiązania podatkowego podatnika, bez czego Sąd I instancji nie mógł wydać wyroku skazującego.

Przeciwko niej przemawia zasada samodzielności jurysdykcyjnej sądów. Z art. 8 § 1 k.p.k. wynika, że sąd karny samodzielnie rozstrzyga (wszystkie) zagadnienia, zarówno prawne, jak i faktyczne, jakie wyłoniły się w rozpatrywanej sprawie, i nie wiążą go inne rozstrzygnięcia sądów zapadłe, tak w sprawach karnych, jak i cywilnych czy administracyjnych, powiązanych z rozpoznawaną sprawą karną (zob. wyrok SN z 10.10.2007 r., OSNwSK 2007/1/2200, LEX nr 476244). Jedyny wyjątek od tej zasady, sformułowany w § 2 wymienionego przepisu, wskazuje na prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtującego prawo lub stosunek prawny, a zatem nie dotyczy decyzji organów administracji publicznej.

Stąd, podzielić należy dominujący w orzecznictwie pogląd, że w postępowaniu o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe zasada samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego (art. 8 § 1 k.p.k.) obowiązuje stosownie do art. 113 k.k.s. i w tym postępowaniu nie podlega ani osłabieniu, ani dalszym wyjątkom, innym niż określone w art. 8 § 2 k.p.k. Sąd karny jest zatem legitymowany do tego, aby samodzielnie badać kwestię istnienia zobowiązania podatkowego oraz wysokość podatku określonego decyzją organów administracyjnych (wyrok SN z 29.10.2015 r., IV KK 187/15, LEX nr 1929133, KZS 2016/2/37).

Brak racjonalnych argumentów, aby zasady samodzielności jurysdykcyjnej nie stosować w sytuacji, gdy jeszcze nie została wydana żadna decyzja podatkowa. W kontekście warto przywołać pogląd Sądu Najwyższego, że z zasady określonej treścią art. 8 § 1 k.p.k. wynika, że brak decyzji ministra właściwego do spraw finansów publicznych, o której mowa w art. 2 ust. 6 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540 ze zm.), rozstrzygającej, że konkretna gra jest grą na automacie w rozumieniu art. 2 ust. 3–5 ww. ustawy nie stanowi przeszkody do dokonania takiego ustalenia w postępowaniu karnym skarbowym, jako warunkującego wypełnienie przedmiotowego znamienia przestępstwa z art. 107 § 1 k.k.s. (postanowienie z 28 sierpnia 2013 r., V KK 15/13, OSNKW 2014/1/6, LEX nr 1423207).

Przedstawione poglądy formułują również przedstawiciele doktryny (szerzej J. Paśkiewicz, Wybrane zagadnienia samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego w postępowaniu karnoskarbowym w świetle decyzji podatkowej, na przykładzie art. 54 k.k.s., Rozdział XI [w:] Węzłowe zagadnienia prawa karnego skarbowego, po red. D. Korczyńskiego, P. Jóźwiaka, P. Herbowskiego, C.H. Beck 2016).

Konkludując, sąd karny nie jest związany decyzją administracyjną, w tym podatkową, niezależnie od jej deklaratywnego czy konstytutywnego charakteru, a w konsekwencji – nie musi oczekiwać na odpowiednią decyzję organu administracji publicznej.

Ostatnią kwestią, związaną ściśle z poprzednimi zagadnieniami i mającą wpływ na odpowiedzialność karnoskarbową nie tylko oskarżonego M. W., był sposób wyliczenia wysokości akcyzy należnej od czynności ustalonych w toku postępowania karnego.

Zważywszy na omówioną wyżej interpretację art. 8 k.k.s. (recypowanego przez art. 113 § 1 k.k.s.), wykluczyć należy, aby w tym celu konieczne było uzyskanie decyzji podatkowej. Brak również podstaw do podzielenia poglądu wyrażonego w apelacji obrońcy oskarżonego M. W., że na tę okoliczność należało zwrócić się do organów podatkowych lub dopuścić dowód z opinii biegłego z zakresu księgowości.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że w istocie podstawą dokonania obliczeń w badanym przedmiocie zawsze jest art. 93 ust. 4 u.o p.a., który w latach 2009 i 2010 (tj. czasie popełnienia zarzucanych oskarżonym czynów) stanowił, iż stawka akcyzy na alkohol etylowy wynosi 4960 zł od 1 hektolitra alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym wyrobie. Przepis ten pozwala więc na skonstruowanie wzoru, po wstawieniu do którego danych wynikających z ustaleń faktycznych poczynionych w konkretnej sprawie, z łatwością można wyliczyć wysokość narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego. Do uzyskania prawidłowego wyniku wystarczające jest przeprowadzenie operacji matematycznych, których przeciętny człowiek uczy się w szkole podstawowej. Zabieg ten nie wymaga zatem wiadomości specjalnych, a tym samym dopuszczania dowodu z opinii biegłych, a zarazem jest na tyle nieskomplikowany, że nie ma konieczności zwracania się w tym przedmiocie do urzędów celno-skarbowych. Z drugiej strony, nie można wykluczyć posłużenia się informacjami przesłanymi przez takie organy, jeżeli zawierają obliczenia, które organ procesowy akceptuje.

W realiach sprawy Sąd Okręgowy jako jeden z dowodów stanowiących podstawę do czynienia ustaleń faktycznych w zakresie wysokości narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego przypadającego z tytułu nielegalnego wytworzenia spirytusu przez oskarżonego M. W. (a także w stosunku do oskarżonych nabywających taki spirytus) powołał „informację odnośnie wysokości akcyzy k. 5165-5168 t. 26” (vide str. 124 uzasadnienia). Przypomnieć należy, że informację tę stanowiło pismo z Izby Celnej w P. z dnia 6 czerwca 2012 r. o treści: „Zgodnie z art. 93 ust. 4 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (…) stawka akcyzy na alkohol etylowy wynosi 4960,00 zł od 1 hektolitra alkoholu etylowego 100% vol. zawartego w gotowym wyrobie. Przykłady obliczeń: (…) Zatrzymano 20 butelek (0,5l) spirytusu (96%). Obliczenie ilości hektolitrów – 20 x 0,5l x 96%) : 100 = 0,096 hl 100% vol. Obliczenie akcyzy – 0,096 hl x 4960 PLN – 476,16 PLN, tj. 476PLN”. Wyliczenie to niewątpliwie odpowiada normie zawartej w art. 93 ust. 4 u.o p.a. Jednak, nie wynika z niego wartość narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego przypadającego z tytułu nielegalnego wytworzenia spirytusu przez oskarżonego M. W.. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w ogóle nie zawiera w tej mierze obliczeń, których zasadność można byłoby zweryfikować. Stanowi to uchybienie, ale normie wyrażonej w art. 424 § 1 k.p.k., a nie art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. jak wskazano w apelacji obrońcy oskarżonego M. W.. W toku ponownego rozpoznania sprawy konieczne będzie uzyskanie takich obliczeń lub przedstawienie ich w pisemnych motywach wyroku.

Dokonując ich, konieczne będzie uwzględnienie istotnej okoliczności wadliwie zinterpretowanej przez Sąd I instancji, który w tym zakresie dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych. Asumpt do jego wykrycia stanowił zarzut postawiony przez obrońcę oskarżonego M. W., który w uzasadnieniu swej apelacji (k. 9532-9535) zaznaczył, że wedle opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof. Dr J. S. stężenie alkoholu etylowego w zabezpieczonych w toku postępowania płynach zawierało się w zakresie od 32,1 do 96,6% objętości, które to stężenie miało wpływ na wysokość kwoty narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej. O ile owo spostrzeżenie w kontekście treści opinii oraz przywołanego wyżej art. 93 ust. 4 u.o p.a. było zgodne z prawdą, to mijała się z nią konstatacja, że takie stężenie alkoholu miały płyny, których pochodzenie od oskarżonego M. W. zarzucał w akcie oskarżenia oskarżyciel publiczny. Kwestię tę należało jednak szczegółowo wyjaśnić, czego Sąd Okręgowy nie uczynił, w efekcie przedstawiając w tym zakresie częściowo nietrafne ustalenia faktyczne.

Otóż, zwrócić należy uwagę, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił, iż „spirytus, który był nabywany a następnie sprzedawany przez oskarżonego A. H. zawierał głównie alkohol etylowy, a stężenie alkoholu etylowego w tym spirytusie wynosiło od 32,1 do 96,6% objętości” (str. 1 uzasadnienia). Ewidentnie Sąd meriti przyjął owe stężenia za opinią Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof. Dr J. S. (k. 3867-3892), pomijając, że biegli badali nie tylko substancje pochodzące z przejętej w dniu 23.04.2010 r. dostawy, ale również płyny zabezpieczone u oskarżonego J. L.. Przypomnieć zaś należy, że w przypadku tego oskarżonego Sąd Okręgowy ustalił, że nie kupował on spirytusu od oskarżonego A. H., lecz od nieustalonego mężczyzny na targu w B. (str. 72 uzasadnienia). Poza tym, z wyjaśnień oskarżonego J. L., które wszak Sąd I instancji uznał za wiarygodne, wynikało, że rozcieńczał on spirytus, aby uzyskać wódkę, którą sprzedawał. Oczywistym jest, że w takiej sytuacji stężenie alkoholu zabezpieczonego u oskarżonego J. L. musiało być niższe niż charakterystyczne dla spirytusu i mogło wynosić około 40%, co właśnie stwierdzili biegli. Nie oznaczało to jednak, że alkohol etylowy o owym niższym stężeniu sprzedawał oskarżony A. H. po uprzednim nabyciu go od oskarżonego M. W.. W opisanym zakresie ustalenia Sądu Okręgowego zawarte na str. 1 i 72 uzasadnienia wyroku były ze sobą sprzeczne, co w toku ponownego postępowania wymaga ich skorygowania.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, precyzyjne odniesienie się do badanego zagadnienia wymaga wydzielenia spośród wszystkich badanych przez biegłych z Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof. Dr J. S. dowodów rzeczowych tych, które zabezpieczono w dniu 23.04.2010 r. u oskarżonych A. H., M. S. i R. M. z związku z przejętą dostawą. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu nie dokonał tego zabiegu, co w efekcie, po zapoznaniu się z danymi o zawartości etanolu w zabezpieczonych próbkach mogło doprowadzić do powstania wrażenia o ich istotnych różnicach. W rzeczywistości, między próbkami pochodzącymi z tych samych źródeł, były one nieznaczne. W szczególności, z zestawienia protokołu pobrania próbek materiału dowodowego przeznaczonego do ekspertyzy chemicznej z dnia 16.09.2010 r. (k. 2466-2468) oraz wykazu i tabeli dowodów oznaczonych w Instytucie Ekspertyz Sądowych numerami 6-211 (k. 3869-3890) wynika, że na materiał dowodowy składały się próbki cieczy zabezpieczone w różnych pojemnikach, zatrzymane:

-

w dniu 23.04.2010 r. podczas przeszukania samochodu marki V. (...) użytkowanego przez oskarżonego R. M., zabezpieczone jako próbki z dowodów rzeczowych nr 78, a zarazem oznaczone w Instytucie na potrzeby wydania opinii jako dowody nr 83-109, które zawierały etanol w % obj. 80,5-93,3 i jedna próbka – 33,8%,

-

w dniu 23.04.2010 r. podczas przeszukania garażu użytkowanego przez oskarżonego M. S., znajdującego się w R., zabezpieczone jako próbki z dowodów rzeczowych nr 71-73, a zarazem oznaczone w Instytucie na potrzeby wydania opinii jako dowody nr 40-47, 158-211, które zawierały etanol w % obj. 80,4-96,6,

-

w dniu 23.04.2010 r. podczas przeszukania garażu użytkowanego przez oskarżonego A. H., znajdującego się w C., zabezpieczone jako próbki z dowodów rzeczowych nr 67 i 70, a zarazem oznaczone w Instytucie na potrzeby wydania opinii jako dowody nr 6-39, które zawierały etanol w % obj. 81,4-90,8,

-

w dniu 26.04.2010 r. podczas przeszukania pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych użytkowanych przez oskarżonego J. L., znajdujących się w B., zabezpieczone jako próbki z dowodów rzeczowych nr 26-32, 34-50, a zarazem oznaczone w Instytucie na potrzeby wydania opinii jako dowody nr 48-82, 110-135, 141-153, które zawierały etanol w % obj. 32,1-47,6 i dwanaście próbek 86,1-93,1%,

-

w dniu 26.04.2010 r. podczas przeszukania garażu użytkowanego przez oskarżonego J. L., znajdującego się w D., zabezpieczone jako próbki z dowodów rzeczowych nr 33, a zarazem oznaczone w Instytucie na potrzeby wydania opinii jako dowody nr 136-140, które zawierały etanol w % obj. 87,1-92,6,

-

w dniu 26.04.2010 r. podczas przeszukania pomieszczeń mieszkalnych użytkowanych przez M. P. (2), znajdujących się w miejscowości S., zabezpieczone jako próbki z dowodów rzeczowych nr 53, a zarazem oznaczone w Instytucie na potrzeby wydania opinii jako dowody nr 154-157, które zawierały etanol w % obj. 83,2-85,0.

Zważywszy, że wedle ustaleń Sądu Okręgowego oskarżony J. L. nie posiadał spirytusu pochodzącego od oskarżonego A. H., a tym samym od oskarżonego M. W., a poza tym część zabezpieczonej u niego substancji stanowiła – wedle opisu tego oskarżonego – wódkę, a nie spirytus, znaczenie w kontekście zarzutu stawianego oskarżonemu M. W. miały tylko substancje zabezpieczone w dniu 23.04.2010 r. Wśród nich zaś, stężenie etanolu w % obj. wynosiło w granicach 80,4-96,6. Tym samym, nie wynosiło ono w każdym przypadku 96%. Tymczasem, choć jakichkolwiek wyliczeń w tym zakresie nie ma w akcie oskarżenia, ani w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, sądząc z przypisanej oskarżonemu M. W. wysokości narażenia na uszczuplenie (880.896 zł), właśnie stężenie 96% alkoholu przyjęli Prokurator oraz Sąd I instancji (vide obliczenie: 18500 l x 96% : 100 x 4960 zł = 880.896 zł).

W toku ponownego postępowania należy wyliczyć wartość owego narażonego na uszczuplenie podatku. Nieodzowne przy tym będzie uwzględnienie danych o stężeniach zabezpieczonego alkoholu wynikających z tabeli z k. 3885-3890 zawartej w opinii biegłych z Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof. Dr J. S.. W takim wypadku, z uwagi na ilość koniecznych do wykonanych operacji liczbowych, nie można wykluczyć dopuszczenia dowodu z opinii biegłego. Zauważyć jednak należy, że przytoczone w opinii dane wskazują, iż stężenie etanolu w analizowanych płynach wynosiło minimum 80,4%. Mając na uwadze fakt, że zabezpieczono tylko niewielką część nielegalnie wytworzonego spirytusu, w stosunku do alkoholu niezabezpieczonego pomocnym może okazać się wykorzystanie reguły z art. 5 § 2 k.p.k. i przyjęcie stężenia w sposób możliwie najkorzystniejszy dla oskarżonego M. W. i innych oskarżonych. Przy takim pomocniczym założeniu osiągnięcie prawidłowego wyniku wartości akcyzy narażonej na uszczuplenie nie powinno nastręczać trudności.

Zauważyć należy, że ilość nielegalnie wytworzonego alkoholu ma znaczenie również w kontekście zarzucanego oskarżonemu M. W. czynu z art. 12a ust. 2 i art. 13 w zw. z art. 14 ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych (Dz.U.2001.31.353 ze zm.). Zważywszy na kontestowanie w apelacji obrońcy oskarżonego M. W. braku wyliczenia wartości tego alkoholu, Sąd Apelacyjny widzi potrzebę udzielenia w tej mierze wskazówek mających zapewnić prawidłowość działań podjętych w toku ponownego rozpoznania sprawy, a tym samym i końcowego rozstrzygnięcia.

Wartość rynkowa spirytusu wytworzonego przez oskarżonego M. W. teoretycznie mogła mieć znaczenie w kontekście zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 12a ust. 2 ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych. Zgodnie z nim surowszej odpowiedzialności karnej podlega sprawca, który dopuszcza się czynu określonego w ust. 1, jeżeli dotyczy on m.in. alkoholu etylowego znacznej wartości. Zatem, o ile Sąd czyni ustalenia wskazujące na surowszą odpowiedzialność karną sprawcy w oparciu o 12a ust. 2 in fine ww. ustawy, to winien wartość nielegalnie wytworzonego alkoholu etylowego ustalić. W tym kontekście warto zauważyć, że Sąd Okręgowy na str. 129 uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazał, że szacunkowa wartość alkoholu etylowego przekraczała 500.000 zł, z czego wynika, że na jakiejś podstawie wartość tę wyliczył. Nie wiadomo jednak, w jaki sposób to uczyniono, wobec czego nie sposób zająć stanowiska, czy wymagało to wiadomości specjalnych. Z drugiej strony jednak, jeżeli Sąd czyni ustalenia wskazujące na surowszą odpowiedzialność karną sprawcy wyłącznie w oparciu o art. 14 w zw. z art. 13 ww. ustawy, to winien ustalić jedynie, czy oskarżony z nielegalnego odkażania alkoholu skażonego uczynił sobie stałe źródło dochodu, a wówczas dokładne ustalenie wartości tego alkoholu nie jest konieczne.

Zatem, w toku ponownego rozpoznania sprawy, w zależności od koncepcji dotyczącej kwalifikacji prawnej, Sąd I instancji winien bądź wyliczyć wartość przedmiotu czynu z art. 12a ust. 2 ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych, bądź poprzestać na ustaleniach w kwestiach określonych w art. 13 i 14 tej ustawy.

Oprócz opisanych wyżej kwestii, Sąd odwoławczy uznał za zasadne odniesienie się do dwóch innych zarzutów obrońcy oskarżonego M. W., bowiem ich rozstrzygnięcie powinno pozwolić na znaczące usprawnienie postępowania prowadzonego podczas ponownego rozpoznania sprawy.

I tak, chybiony był zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 170 § 1 pkt 2 k.p.k. przez oddalenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu w postaci odtworzenia na rozprawie treści zabezpieczonych rozmów telefonicznych, w zakresie który ewentualnie mógłby i miałby dotyczyć oskarżonego M. W.. Zauważyć należy, że w uzasadnieniu tegoż wniosku (k. 8168-8171), powołano się na wyrok SN z 10 czerwca 2008 r. (III KK 30/08, LEX nr 418629), nie dostrzegając, iż został on wydany na gruncie odmiennego stanu prawnego. Brzmienie art. 394 § 2 k.p.k., wokół którego ogniskuje się badany problem, w czasie rozpoznania przez Sąd I instancji analizowanego wniosku było odmienne. Zgodnie z tym przepisem protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu na rozprawie można uznać bez ich odczytania za ujawnione w całości lub w części, a należy je odczytać, jeżeli wnosi o to strona, która nie miała możliwości zapoznania się z ich treścią. Bez wątpienia wszystkie strony, w tym wnioskodawca, a zarazem skarżący, mieli możliwość zapoznania się z nagraniami oraz stenogramami z nich. Były one bowiem złożone w kancelarii tajnej sądu.

O tym, że w niniejszej sprawie, w której wszak akt oskarżenia został wniesiony dnia 14 sierpnia 2013 r. (k. 6788), zastosowanie miał art. 394 § 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r., przesądza art. 36 pkt 2 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2013.1247 ze zm.). Jak jednoznacznie wskazuje się w orzecznictwie, w sprawach, w których akt oskarżenia skierowano do sądu przed dniem 1 lipca 2015 r. (i sprawa nie została zakończona do dnia 15 kwietnia 2016 r.), przepisy wymienione w art. 36 pkt 2 ww. ustawy, aż do prawomocnego zakończenia postępowania, mają zastosowanie w ich brzmieniu obowiązującym przed tą datą (wyrok SN z dnia 11 października 2017 r., III KK 97/17, LEX nr 2397577). Zważywszy z jednej strony na to, że art. 394 § 2 k.p.k. nie został wymieniony w owym wyliczeniu, a z drugiej na regułę „chwytania w locie” nowych przepisów proceduralnych, zarówno na etapie rozpoznawania analizowanego wniosku, jak i nadal, należy stosować art. 394 § 2 k.p.k. w aktualnym brzmieniu.

Zatem, również w toku ponownego rozpoznania sprawy prawidłowe wprowadzenie do dostępnej sądowi materii dowodowej zapisów dźwiękowych zarejestrowanych uprzednio rozmów telefonicznych może polegać bądź to na odsłuchaniu tych zapisów w toku rozprawy, bądź też na rezygnacji z zasady bezpośredniości w postępowaniu dowodowym, w postaci uznania tych zapisów za ujawnione bez odsłuchania, i to bez uzyskiwania zgody stron (por. wyrok SA w Gdańsku z 28 października 2015 r., II AKa 259/15, LEX nr 2031189, teza 1).

Innego rodzaju problem dotyczył poddanego krytyce przez obrońcę oskarżonego M. W. oparcia przez Sąd I instancji części ustaleń faktycznych na sprawozdaniu z analizy kryminalnej dokonanej w śledztwie przez funkcjonariusza organu postępowanie to prowadzącego. Istotnie, trudno uznać takie sprawozdanie za dowód sensu stricto w sprawie. Wszak, nie miało ono postaci opinii sporządzonej przez biegłego lub eksperta jako podmiotu niezależnego od organu postępowania i stron. Pamiętać jednak należy, że sprawozdanie to oparte było na billingach połączeń telefonicznych z numerów telefonów zabezpieczonych w sprawie, należących do oskarżonych oraz osób z nimi powiązanych. Ich rzetelność nie była zaś przez strony kwestionowana. Zatem, w zakresie przeprowadzonych połączeń telefonicznych, oczywiście oprócz depozycji stron przyznających ich nawiązanie i treść, a także legalnie uzyskanych podsłuchów, to owe billingi winny być podstawą dokonania ustaleń faktycznych. Zauważyć przy tym należy, że dokonując szczegółowych ustaleń, np. w zakresie wykazania udziału oskarżonego M. W. w dokonaniu zatrzymanej przez Policję dostawy alkoholu w dniu 23.04.2010 r., Sąd Okręgowy powoływał się na konkretne połączenia telefoniczne wynikające z billingów, a nie na sprawozdanie z analizy kryminalnej.

Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd winien mieć na uwadze, że powyższa analiza to nic innego, jak tylko graficzne zaprezentowanie danych, jakie wynikają z bilingów, które to jako materiał źródłowy, stanowią dowód w sprawie, a nie ich graficzne przedstawienie.

Na podstawie art. 436 k.p.k. Sąd odwoławczy ograniczył rozpoznanie środka odwoławczego do przedstawionych uchybień, gdyż było to wystarczające do wydania orzeczenia kasatoryjnego. Odnoszenie się do pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania.

Uchylenie zaskarżonych wyroków w części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania było konieczne, gdyż na przeszkodzie wydaniu orzeczenia merytorycznego, choćby po odpowiedniej modyfikacji, stała reguła ne peius określona w art. 454 § 1 k.p.k., a także przepis art. 454 § 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. Przypomnieć należy, że ten ostatni przepis został wyliczony w art. 36 pkt 2 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2013.1247 ze zm.), wobec czego aż do prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania znajduje on w nim zastosowanie w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 lipca 2015 r.

Rekapitulując, z uwagi na podzielenie zarzutów i argumentów podniesionych przez prokuratora, Sąd Apelacyjny w punkcie 1 uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22 sierpnia 2017 r., sygn. akt II K 118/13 w punktach 1, 2, 6, 49, 50, 51, 107, 108, 109 i 122, a w punktach 123, 124 i 126 w zakresie dotyczącym oskarżonych A. H., R. K. i M. W. oraz zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 30 stycznia 2018 r., sygn. akt II K 85/16 w punktach 1, 2, 3 i 5 oraz w tym zakresie przekazał sprawę oskarżonych A. H., R. K., M. W. i R. M. do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie.

Podczas ponownego rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy będzie zobowiązany do przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym zakresie.

Konieczne będzie ponowne przesłuchanie oskarżonych A. H., R. K., M. W. i R. M., o ile nie skorzystają z prawa odmowy składania wyjaśnień, jak również świadków K. L., A. S., M. B. (3), G. C. i S. M.. Pomocnym będzie ustalenie, czy w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Łodzi pod sygn. akt IV K 191/12 zapadł prawomocny wyrok i uzyskanie z niej odpisów tych depozycji procesowych wymienionych wyżej osób, których jeszcze w aktach nie ma. Przesłuchania wymienionych powinny nastąpić pod kątem zbadania istnienia między nimi powiązań organizacyjnych charakterystycznych dla istnienia zorganizowanej grupy przestępczej, w której uczestniczyliby oskarżeni A. H., R. K., M. W. i R. M.. Brak ustalenia kierownictwa takiej grupy nie stoi na przeszkodzie wykazaniu jej istnienia.

Oczywiście, pamiętać należy, że złożone w sprawie o sygn. akt II K 118/13 Sądu Okręgowego w Częstochowie w charakterze świadka zeznania R. M. (k. 8805-8805v), wobec połączenia spraw do wspólnego rozpoznania i uzyskania przez wymienionego statusu oskarżonego w postępowaniu prowadzonym w wyniku połączenia, nie mogą stanowić dowodu, a zatem i być brane pod uwagę w ustalania stanu faktycznego.

Sąd Apelacyjny nie dostrzega powodów do ponownego przesłuchania innych świadków, w tym rekrutujących się z grona byłych oskarżonych. Potrzeba taka może natomiast wyłonić się w razie ujawnienia w depozycjach procesowych wymieniowych wyżej osób, przesłuchanych w toku ponownego rozpoznania sprawy, okoliczności istotnych w kontekście funkcjonowania zorganizowanej grupie przestępczej.

Sąd ponownie rozpoznający sprawę powinien wykazać nie tylko ilość nielegalnie wytworzonego przez oskarżonego M. W. spirytusu (co wynika z materiałów niejawnych), ale również – z wykorzystaniem danych zawartych w tabeli z k. 3885-3890, zawartej w opinii biegłych z Instytutu Ekspertyz Sądowych im. Prof. Dr J. S. – określić, jakie było w nim stężenie etanolu. Możliwe jest skorzystanie w tym zakresie z reguły z art. 5 § 2 k.p.k. Określiwszy owo stężenie, Sąd ponownie rozpoznający sprawę powinien, w oparciu o definicję z art. 93 ust. 4 u.o p.a., obliczyć wartość narażonego na uszczuplenie podatku akcyzowego, ewentualnie uzyskać takie wyliczenie, które zaakceptuje. Zarówno części składowe, jak i ostateczne wyniki obliczeń, powinny zostać opisane w uzasadnieniu wyroku, o ile zostanie ono sporządzone.

Ponadto, w toku ponownego rozpoznania sprawy, w zależności od koncepcji dotyczącej kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonemu M. W. z ustawy o wyrobie alkoholu etylowego oraz wytwarzaniu wyrobów tytoniowych, Sąd powinien bądź wyliczyć wartość przedmiotu czynu wymaganą jako znamię strony przedmiotowej czynu z art. 12a ust. 2 w zw. z ust. 1 tej ustawy, bądź poprzestać na wykazaniu odkażania alkoholu etylowego skażonego i uczynieniu sobie z tego przez sprawcę stałego źródło dochodu, czego wymaga przypisanie czynu z art. 14 w zw. z 13 ww. ustawy.

W takim zakresie, w jakim poczynione w wymienionych kwestiach ustalenia dotyczące oskarżonego M. W. będą miały wpływ na ustalenia co do czynów zarzucanych R. K., M. W. i R. M., należy je uwzględnić.

Podkreślić należy, że zalecenia Sądu odwoławczego nie ograniczają zasady swobodnej oceny dowodów przez Sąd I instancji, w szczególności nie zawierają wskazań co do oceny dowodów, gdyż byłoby to niedopuszczalne (postanowienie SN z 2 lutego 2009 r., II K.K. 224/08, Biul. PK 2009/3/46, LEX nr 492190; D. Świecki, Komentarz do art. 442 Kodeksu postępowania karnego, tezy 25-28 [w:] D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, tom II, wyd. II, WK 2015). Pamiętać trzeba, że udzielone przez Sąd odwoławczy w trybie art. 442 § 3 k.p.k. zalecenia nie ukierunkowują wyniku rozstrzygnięcia sądu ponownie rozpoznającego sprawę, ale zawierają wskazówki o charakterze metodycznym i polecenia co do sposobu, w jaki należy przeprowadzić postępowanie, aby finalnym jego efektem był wyrok, będący rezultatem prawidłowego i wszechstronnego rozważenia wszystkich okoliczności sprawy (postanowienie SN z 29.07.2016 r., V K.K. 2/16, OSNKW 2016/11/74, KZS 2016/11/35, Biul.SN 2016/11/18).

Dlatego też, naprowadzone wyżej rozważania nie determinują kierunku przyszłego rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, który rozpoznając sprawę, winien przeprowadzić samodzielną ocenę dowodów zgodnie z regułami określonymi w art. 7 k.p.k., a o ile napotkane wątpliwości będą nieusuwalne – również z wykorzystaniem art. 5 § 2 k.p.k. Zarówno na etapie procedowania, jak i wyrokowania, Sąd ponownie rozpoznający sprawę będzie związany zaprezentowanymi wyżej poglądami prawnymi, co powinno ułatwić mu sprawne zgromadzenie i przeprowadzenie dowodów w toku przewodu sądowego.

Na koniec zaznaczyć należy, że w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, sąd ponownie rozpoznający sprawę powinien w szerokim zakresie skorzystać z uprawnienia wynikającego z przepisu art. 442 § 2 k.p.k.

W zaprezentowanym stanie rzeczy, Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżone wyroki w zakresie dotyczącym oskarżonych A. H., R. K., M. W. i R. M. i sprawę przekazał w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie, który podczas ponownego procedowania w sprawie będzie miał na uwadze wskazania i zapatrywania prawne wyrażone w niniejszym uzasadnieniu.

Uboczną konsekwencją uchylenia zaskarżonego wyroku w zakresie punktów 1 i 2 (tj. uniewinnienia oskarżonego A. H. od kierowania zorganizowaną grupą przestępczą i popełnienia przestępstwa w ramach tej grupy) była potrzeba uchylenia wymierzonej temu oskarżonemu w punkcie 5 kary łącznej, obejmującej również karę jednostkową za czyn z punktu 2. Ergo, konieczne stało się wymierzenie na nowo kary łącznej, obejmującej pozostałe kary, tj. wymierzone za przestępstwa przypisane w punktach 3 i 4 zaskarżonego wyroku. W tym zakresie przypomnieć należy, że żadna ze stron nie zaskarżyła w jakimkolwiek zakresie rozstrzygnięć dotyczących oskarżonego A. H., zawartych w punktach 1 i 2 wyroku Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 22 sierpnia 2017 r. (sygn. akt II K 118/13). Dotyczyły one dwóch czynów z art. 297 § 1 k.k., które nie zostały popełnione w ramach zorganizowanej grupy przestępczej. Sąd Okręgowy wymierzył za nie kary po 10 miesięcy pozbawienia wolności. Mając na uwadze podobieństwo rodzajowe między wymienionymi przestępstwami, dzielący je odstęp nieco ponad dziesięciu miesięcy i popełnienie ich na szkodę różnych pokrzywdzonych, Sąd Apelacyjny zastosował zasadę asperację, zbliżoną jednak bardziej do absorpcji, niż kumulacji. W efekcie, w punkcie II.1 wyroku, Sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w odniesieniu do oskarżonego A. H. w ten sposób, że w punkcie 5 uchylił zawarte tam rozstrzygnięcie i w to miejsce na mocy art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. według stanu prawnego obowiązującego do dnia 30 czerwca 2015 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k. połączył kary pozbawienia wolności orzeczone w punktach 3 i 4 oraz orzekł karę łączną 1 roku pozbawienia wolności. Zważywszy, że w czasie wyrokowania oskarżony A. H. nie był karany, a jego aktualne właściwości i warunki osobiste, zobrazowane zwłaszcza dokumentami przedłożonymi w toku postępowania apelacyjnego przez obrońcę, wskazywały, że będzie to wystarczające dla osiągnięcia celów kary, Sąd Apelacyjny na mocy art. 69 § 1 i § 2 k.k. w zw. z art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary łącznej warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 lata. Zastosowano przepisy obowiązujące do dnia 30 czerwca 2015 r., gdyż były one względniejsze, o czym świadczyły choćby reguły warunkowego zawieszenia kary, które nie wymagały nakładania dodatkowego zobowiązania na oskarżonego.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zwolnienia oskarżonego A. H. od kosztów sądowych. Wobec wymierzenia nowej kary łącznej, na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zaszła konieczność wymierzenia nowej opłaty za obie instancje. Obliczano ją na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ww. ustawy w kwocie 180 zł, o czym orzeczono w punkcie VI tiret pierwsze wyroku. Na wydatki postępowania odwoławczego w kwocie 31 złotych, o których orzeczono w punkcie VII wyroku, złożyły się: 30 zł tytułem opłaty za wydanie informacji o osobie z Krajowego Rejestru Karnego (§ 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie opłat za wydanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego, Dz.U. 2014.861 ze zm.) oraz 1 zł z tytułu 1/19 (w zaokrągleniu) ryczałtu za doręczenie wezwań i innych pism w każdej instancji (§ 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa postępowaniu karnym, tj. Dz.U.2013.663).

SSO (del.) Marcin Ciepiela SSA Marek Charuza SSA Wiesław Kosowski