Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2013 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Grupy (...) S.A. w W.

przeciwko D. S.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Gospodarczego w Kielcach

z dnia 19 listopada 2012 r. sygn. akt VII GC 177/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od pozwanej D. S. na rzecz strony powodowej Grupy (...) S.A. w W. kwotę 78.126,49 zł (siedemdziesiąt osiem tysięcy sto dwadzieścia sześć złotych 49/100) z ustawowymi odsetkami od dnia 15 czerwca 2012 roku, a w pozostałej części powództwo oddala i zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 8.410,89 zł (osiem tysięcy czterysta dziesięć złotych 89/100) tytułem kosztów procesu;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 6.630 zł (sześć tysięcy sześćset trzydzieści złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 163/13

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 marca 2013 r.

Strona powodowa – Grupa (...) S.A. w W., po ostatecznym ukształtowaniu powództwa w toku sporu, domagała się zasądzenia od pozwanej D. S. kwoty 78.588,35 zł z ustawowymi odsetkami, tytułem zapłaty ceny za dostarczony cement.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwana wniosła o oddalenie powództwa nie kwestionując swojego zadłużenia na dochodzona kwotę, podnosząc jednak zarzut potrącenia w kwocie 174.916,61 zł z tytułu szkody jaką poniosła z powodu niepodjęcia przez stronę powodową stosownych działań w celu odzyskania kwoty długu z zabezpieczenia hipotecznego spółki z o.o. (...) w S. w upadłości i zaliczenia jej na poczet należności za dostarczany cement, a to w związku z umową stron z 17 stycznia 2008 r. o przejęciu przez pozwaną długu tej Spółki.

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2012r. Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział VII Gospodarczy oddalił powództwo i zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanej kwotę 3.617 zł tytułem kosztów procesu.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i motywy:

W dniu 21 czerwca 2007r. strony zawarły przedwstępną umowę cesji wierzytelności, na mocy której powód jako wierzyciel wobec spółki z o.o. (...) w upadłości w S. zobowiązał się do zawarcia z pozwaną umowy cesji wg której pozwana miała nabyć wierzytelność w kwocie 599.872 zł z tytułu należności głównej i w kwocie 45.863 zł z tytułu odsetek, za kwotę 400.000 zł. W ramach tej kwoty pozwana miała przekazywać cedentowi co miesiąc po 25.000 zł do czasu zawarcia umowy rozporządzającej, co miało nastąpić w terminie 30 dni od obwieszczenia przez sędziego–komisarza listy wierzytelności (...) w postępowaniu upadłościowym. Według ustalenia Sądu Okręgowego, przyczyną, dla której doszło do zawarcia tej umowy było uzgodnienie z zarządem powoda reprezentowanym przez M. S., że powód będzie nadal dostarczał cement pozwanej, która jest córką Z. P. upadłej spółki (...), zaś pozwana będzie spłacać cenę zakupu wierzytelności, z tym że uzyskane w postępowaniu upadłościowym od upadłego należności będą zmniejszały cenę zakupu wierzytelności. Wierzytelność objęta omawianą umową była zabezpieczona hipotecznie na nieruchomości tej spółki. W dniu 17 stycznia 2008 r. strony, w wykonaniu w/w umowy przedwstępnej zawarły ostateczną umowę cesji wierzytelności, w której wskazano, że pozwana na poczet ceny kupna wpłaciła kwotę 130.000 zł. W § 2 ust. 3 umowy określono, że własność objętej cesją wierzytelności przejdzie na pozwaną (cesjonariusza) po uregulowaniu przez nią pozostałej kwoty ceny sprzedaży tj. 270.000 zł w określonych w umowie ratach miesięcznych (§ 3 umowy). Dług stanowiący przedmiot cesji był zabezpieczony hipotecznie (hipoteka umowa kaucyjna) do kwoty 600.000 zł na rzecz powoda. Sąd Okręgowy ustalił, że wszelkie czynności w postępowaniu upadłościowym oraz w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Urząd Skarbowy w S. przeciwko (...) podejmował powód. Postanowieniem z dnia 28 października 2008r. doręczonym powodowi 4 listopada 2008r. Urząd Skarbowy w S. stwierdził, że hipoteka ta wygasła, czego konsekwencją było to, że powód nie uczestniczył w podziale kwoty uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości dłużnika tj. (...). Od powyższego postanowienia powód nie złożył zażalenia, przez co utracił możliwość odzyskania kwoty 174.916,61 zł na poczet ceny zakupu wierzytelności (...) . Na poczet ceny kupna cesjonowanej wierzytelności pozwana wpłaciła łącznie 230.000 zł.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za zasadne, jednakże za uzasadniony Sąd uznał także zarzut potrącenia, na ocenie którego skoncentrował swoje wywody. Zdaniem Sądu Okręgowego pozwana wykazała, że na skutek braku działania powoda wg dokonanych między stronami ustaleń nie uzyskała świadczenia w w/w kwocie, które miało pochodzić z podziału majątku upadłej spółki (...) dokonanego w postępowaniu egzekucyjnym. To powód był wierzycielem (...) w postępowaniu upadłościowym i egzekucyjnym, to on miał obowiązek złożyć stosowne odwołanie od postanowienia Urzędu Skarbowego, w którym został pominięty jako uprawniony z podziału. Powód tego odwołania nie złożył mimo interwencji przedstawicieli pozwanej bowiem „nie mógł uzyskać odpisów dwóch członków zarządu”, co wynika z jego pisma z 13 listopada 2008r., jak i z zeznań świadka Z. S. i R. K..

Sąd Okręgowy wskazał, że to powód a nie pozwana był adresatem wezwania z Urzędu Skarbowego z 3.09.2008r. obligującego go do złożenia tytułów wykonawczych w celu wykazania wierzytelności wobec upadłego dłużnika w postępowaniu przed tym Urzędem, a skoro takich działań nie podjął, pominięto go w planie podziału. Zdaniem Sądu, gdyby powód swoje obowiązki umowne wykonał należycie, to powód uzyskałby z podziału kwotę nie mniejszą niż objęta pozwem należność i która mogłaby, zgodnie z ustaleniami stron umowy, być zaliczona na poczet ceny zakupu wierzytelności i tym samym zmniejszyć zadłużenie pozwanej z tego tytułu. Fakt, że powód konsultował swoje działania np. z nadzorcą sądowym w postępowaniu upadłościowym stanowi tylko potwierdzenie tej okoliczności, że to na nim ciążył obowiązek dokonywania wszelkich czynności w tym postępowaniu a także faktu jak strony umówiły się co do przeznaczenia kwoty uzyskanej z egzekucji prowadzonej przez Urząd Skarbowy . Powód tym twierdzeniom pozwanej nie zaprzeczył. Wezwany do osobistego stawiennictwa na termin rozprawy w dniu 15 października 2012r prezes zarządu powoda M. S., który tych uzgodnień dokonywał nie stawił się bez usprawiedliwienia nieobecności wobec czego pominięto dowód z jego przesłuchania w charakterze strony.

Sąd ponadto wskazał, że zastrzeżenie umowne stron, iż skutek rozporządzający umowy przelewu wierzytelności, polegający na przeniesieniu wierzytelności przez powódkę na rzecz pozwanej, nastąpi dopiero z chwilą zapłaty całej umówionej ceny przez pozwanego kupującego, jest dopuszczalny w świetle art. 353 ¹ k.c., jak i znajduje podstawę prawną w przepisie art. 510 § 1 k.c. Uzasadnione jest zatem stosowanie do umowy sprzedaży wierzytelności , zastrzegającej przejście wierzytelności na nabywcę z chwilą zapłaty ceny, przepisów art. 589 i nast. k.c., a wynika to z dyspozycji art. 555 k.c.. W takiej sytuacji istnieje podobieństwo pomiędzy umową sprzedaży z zastrzeżeniem przez sprzedawcę własności rzeczy sprzedanej aż do czasu zapłaty ceny a umową sprzedaży wierzytelności zastrzegającej przejście tej wierzytelności na nabywcę z chwilą zapłaty ceny. W świetle przepisu art. 589 k.c. sprzedającemu przysługuje roszczenie o zapłatę ceny zakupu wierzytelności skoro nie skorzystał z możliwości odstąpienia od umowy cesji (art. 491 k.c.). Pozwana zaś wg ustaleń umowy ustnej mogła oczekiwać, że powód podejmie czynności prowadzące do odzyskania części kwoty zabezpieczonej hipotecznie na majątku upadłego. Skoro pozwana tego świadczenia nie otrzymała z przyczyn obciążających powoda to może żądać od niego stosownego odszkodowania obejmującego kwotę nieuzyskaną z planu podziału wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie (art. 493 § 1 k.c.). W konsekwencji zatem zarzut potrącenia pozwanej okazał się zasadny. W ocenie Sądu nie zachodzi przedawnienie roszczenia powódki wobec powoda a to z tego powodu, że umowa cesji nadal wiąże strony, nie została przez żadną z nich wypowiedziana. Zastrzeżenie o przejściu własności wierzytelności na pozwaną po całkowitym uregulowaniu ceny było wiążące. Zatem skoro powód miał wobec pozwanej roszczenie o zapłatę reszty ceny za sprzedany cement, to pozwana mogła zgłosić zarzut potrącenia swojej wierzytelności, która powstała najwcześniej po upływie terminu do zaskarżenia postanowienia Urzędu Skarbowego z dnia 28.10.2008r - co uczyniła.

Sąd wskazał, że zgodnie z art. art. 498 k.c. dla przyjęcia zasadności zarzutu potrącenia i jego skuteczności, niezbędne jest zaistnienie przesłanek materialnoprawnych potrącenia wskazanych w art. 498 § 1 k.c., a które zobowiązany jest wykazać korzystający z potrącenia, a to zgodnie z regułą rozkładu ciężaru dowodzenia (art. 6 k.c. i 232 zd. 1 k.p.c.). Przede wszystkim składający oświadczenie o potrąceniu (potrącający) musi w stosunku do swego wierzyciela posiadać własną istniejącą już wierzytelność i wierzytelność ta w dacie potrącenia musi być wymagalna. Musi mieć też określoną podstawę faktyczną i prawną i roszczenie powódki taki przymiot posiada. Gdyby nawet przyjąć że roszczenie odszkodowawcze pozwanej względem powoda uległo przedawnieniu w dacie zgłoszenia zarzutu potrącenia to unormowanie w art. 502 k.c. stanowi, że wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło. Możliwość ta następuje wówczas, gdy występują kumulatywnie wszystkie przesłanki, jakie wymienia art. 498 § 1 k.c. Takie stanowisko prawodawcy odpowiada względom słuszności, albowiem wierzyciel, mając wzajemną wierzytelność do dłużnika, zwykle nie wytacza powództwa, oczekując że jego wierzytelność zostanie skompensowana z wierzytelnością lojalnego dłużnika. Uniemożliwienie w tych warunkach dokonania potrącenia byłoby krzywdzące dla strony, której wierzytelność w tym czasie uległa przedawnieniu.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 § 1 i § 3 i art. 99 k.p.c. i należne pozwanej jako wygrywającej spór obejmują wynagrodzenie pełnomocnika wg taryfy i opłatę od pełnomocnictwa.

Wyrok Sądu Okręgowego w całości zaskarżyła strona powodowa Grupa (...) S.A., która zarzuciła

1. mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy naruszenie przepisu art. 65 § 2 k.c. polegające na jego niezastosowaniu i braku zbadania przez sąd jaki był zgodny zamiar stron i cel ich umowy, a zamiast tego oparcie się na dosłownym brzmieniu umowy stron i błędne przyjęcie, że w dniu 17 stycznia 2008 r. doszło pomiędzy Grupą (...) S.A. a D. S. do zawarcia umowy cesji wierzytelności, podczas gdy w istocie doszło wówczas do zawarcia umowy przejęcia długu, Sąd Okręgowy ponadto naruszył przepis art. 519 k.c. poprzez jego niezastosowanie oraz przepisy art. 510 § 1 k.c. i art. 589 k.c. o przez ich zastosowanie, pomimo że na takie zastosowanie te przepisy nie zasługują w niniejszej sprawie

2. mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i błędne ustalenie, na podstawie zebranego materiału dowodowego, jakoby na podstawie Umowy cesji wierzytelności z dnia 17 stycznia 2008 r. na Grupie (...) S.A. ciążył obowiązek zgłoszenia wierzytelności wobec Agencji Produkcyjno-Usługowo-Handlowej (...) Sp. z o.o. w S., pomimo że na Grupie (...) S A taki obowiązek nie ciążył

3. mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i błędne ustalenie na podstawie zebranego materiału dowodowego, jakoby wskutek braku odwołania się przez Grupę O. od postanowienia Naczelnika Urzędu Skarbowego w S. z dnia 28.10.2008 r. D. S. poniosła szkodę majątkową, mimo że takiej szkody nie poniosła

4. z ostrożności procesowej, mające istotny wpływ na rozstrzygniecie sprawy naruszenie przepisu art. 471 k.c. przez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że ewentualna szkoda majątkowa D. S. wynikła z nieprawidłowego wykonania umowy wzajemnej przez Grupę (...) S.A., a nie z czynu niedozwolonego.

5. mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy naruszenie przepisów art. 498, 499 i 502 k.c. przez ich zbyteczne zastosowanie, przy jednoczesnym braku zastosowania przepisu art. 505 pkt 3) k.c. i braku zastosowania przepisu art. 5 k.c., a w konsekwencji przyjęcie, że D. S. przysługiwał zarzut potrącenia swojej należności w kwocie 174.916,61 zł od należności Grupy (...) S.A. objętej pozwem, mimo że taki zarzut jej nie przysługiwał.

6. mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy naruszenie przepisów art. 227 i art. 233 § 1 k.p.c. przez pominięcie dowodu z pisma Komornika Skarbowego w S. z dnia 03.09.2008 r. na okoliczność że oświadczenie Grupy (...) S.A. o braku należności wobec (...) w tym należności z tytułu hipoteki zostało złożone pod wpływem Komornika Skarbowego w S. i pod wpływem pełnomocników pozwanej D. S., a zatem zostało wywołane podstępem ze strony pozwanej i nie może być przesłanką by pozwanej D. S. przysługiwał zarzut potrącenia z należności Grupy (...) S.A. objętej pozwem

Wskazując na powyższe zarzuty strona powodowa wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości, z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty lub ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz Grupy (...) S.A. kosztów postępowania w obydwu instancjach, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej jest uzasadniona.

Zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest trafny albowiem Sąd pierwszej instancji naruszył zasadę wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego wyciągając z tego materiału wnioski, które z niego nie wynikały. Przede wszystkim odnosi się to do ustalonych przez Sąd przesłanek podniesionego przez pozwaną zarzutu potrącenia, a konkretnie przesłanek, które miały wskazywać na istnienie wierzytelności wzajemnej. Należy przypomnieć, że do potrącenia pozwana zgłosiła roszczenie odszkodowawcze, wywodzone z art. 471 k.c., jako powstałe z nienależytego wykonania zobowiązania przez stronę powodową. W przypadku roszczeń odszkodowawczych stosownie do treści art. 471 k.c. wierzyciela obciąża obowiązek udowodnienia istnienia ważnego zobowiązania, szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz związku przyczynowego między szkodą a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania.

Co do zobowiązania powoda do określonego działania, ustalenia Sądu pierwszej instancji nie są jednoznaczne. Sąd ten bowiem ustalił jedynie, że „wszelkie czynności w postępowaniu upadłościowym oraz w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Urząd Skarbowy w S. przeciwko (...) podejmował powód”, co nie jest równoznaczne z istnieniem po jego stronie takiego zobowiązania, w szczególności wynikającego z umowy cesji z dnia 17 stycznia 2008 r. Na marginesie należy zwrócić uwagę, że korespondencja, którą Sąd powołuje jako podstawę powyższego ustalenia (znajdująca się na kartach 84-88) pochodzi z sierpnia i września 2007 r. a zatem sprzed daty zawarcia umowy cesji. Po zawarciu umowy cesji powód takich czynności nie podejmował a przynajmniej brak jest na to jakichkolwiek dowodów.

Niewątpliwie treść przedmiotowej umowy cesji nie zawiera żadnego zobowiązania po stronie powoda do podejmowania konkretnych działań przeciwko spółce (...) w upadłości, w przedmiocie uzyskania należnych mu świadczeń. Mocą tej umowy strony postanowiły bowiem dokonać „ostatecznej cesji wierzytelności przysługujących Cedentowi wobec Dłużnika, z Cedenta na Cesjonariusza”, ustalając jedynie warunki spłaty przez pozwaną ceny tych wierzytelności, a właściwie pozostałej do zapłaty kwoty 270.000 zł. W treści umowy nie znalazło się nawet zobowiązanie powoda do zaliczania na poczet tej ceny uzyskanych w postępowaniu upadłościowym należności, co prowadziłoby do zmniejszenia zobowiązania pozwanej względem powoda, a tym bardziej zobowiązanie do podejmowania aktywnych działań w tym zakresie. Sąd Okręgowy ustalił jedynie, że przyczyną, dla której doszło do zawarcia wymienionej umowy było uzgodnienie między stronami, że powód będzie nadal dostarczał cement córce Z. S. (2) - Prezesa zarządu Spółki P. tj. pozwanej, która będzie spłacać cenę zakupu wierzytelności. Ustalenie, że uzyskane w postępowaniu upadłościowym od upadłego należności będą zmniejszały cenę zakupu wierzytelności nie wynika zatem z treści umowy cesji, nawet przy zastosowaniu normy interpretacyjnej opartej na dyspozycji z art. 65 § 2 k.c.

Przepis ten stanowi, że w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Jednakże sens oświadczeń woli ujawnionych w postaci pisemnej, czyli wyrażonych w dokumencie, ustala się, przyjmując za podstawę wykładni przede wszystkim tekst dokumentu (por. uchw. SN z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95, OSNC 1995, nr 12, poz. 168; wyr. SN z dnia 12 grudnia 2002 r., V CKN 1603/00, Lex nr 75350; wyr. SN z dnia 7 kwietnia 2005 r., II CK 431/04, Lex nr 145198; wyr. SN z dnia 23 kwietnia 2009 r., IV CSK 558/08, Lex nr 512966). Ujęcie oświadczenia woli w dokumencie stwarza bowiem domniemanie, iż dokument ten wyraża w sposób wierny i całościowy treść złożonego oświadczenia. Nie wyłącza to wprawdzie obowiązku dokonania wykładni oświadczenia, ale wykładnię tę znacznie ułatwia poprzez odesłanie do ogólnych reguł znaczeniowych języka (zob. Z. Radwański, „Zagadnienia ogólne wykładni oświadczeń woli”, NP 1986, nr 9, s. 35). Na odmienną od tekstu umowy wykładnię nie ma wpływu cel umowy, na który powoływała się pozwana, albowiem celu umowy nie należy utożsamiać z przyczyną prawną ( causa) czynności. Cel umowy to ten stan rzeczy, który ma być zrealizowany w wyniku wykonania tej umowy a z tego punktu widzenia celem umowy cesji było częściowe chociażby zaspokojenie wierzyciela Spółki (...), tj. powoda po to, by kontynuował on dostawy cementu, a nie przejęcie przez pozwaną od powoda jego wierzytelności w stosunku do Spółki (...) i uzyskanie zwrotu wyłożonych środków z majątku tej Spółki, która przecież znajdowała się w upadłości. Przejęcie wierzytelnosci było tylko środkiem do tego celu. W dacie zawarcia umowy cesji pozwana nie mogła liczyć na odzyskanie od Spółki (...) wyłożonych na nabycie wierzytelności środków, tym bardziej, że nieruchomość będąca własnością tej Spółki obciążona była hipotekami (kaucyjnymi i przymusowymi) na sumę przekraczającą 1.300.000 zł ( postanowienie US z dn. 28.10.2008 r. – karta 46-47). W drodze wykładni nie można też uzupełniać oświadczenia woli o elementy, które nie były zawarte w oświadczeniu wyrażonym na piśmie.

Reasumując, brak było podstaw do przyjęcia, że w ramach umowy cesji na powoda zostało nałożone zobowiązanie do aktywnego dochodzenia wierzytelności w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Urząd Skarbowy z (...) spółki (...), obciążonej hipoteką kaucyjną na rzecz powoda, czemu powód przeczył.

Jeśli nawet przyjąć, że pomiędzy stronami doszło do ustnego ustalenia wymienionego obowiązku poza umową cesji (zawarcia równoległej umowy) i powód był zobowiązany do podejmowania spornych działań, to pozwana nie wykazała, iż poniosła szkodę będącą bezpośrednim wynikiem zaniechań powoda. Pozwana nie przedstawiła na tę okoliczność żadnych dowodów a Sąd Okręgowy nie poczynił w tym przedmiocie jakichkolwiek ustaleń. Za takie ustalenie nie może być uznana konstatacja Sądu, iż wskutek niezaskarżenia postanowienia z dnia 28 października 2008r. Urzędu Skarbowego w S. o wygaśnięciu hipoteki, powód utracił możliwość odzyskania kwoty 174.916,61 zł na poczet ceny zakupu wierzytelności (...) . Nawet gdyby przyjąć, że Sąd miał na myśli stratę pozwanej a nie powoda (chodzi przecież o szkodę pozwanej), to brak jest podstaw do przyjęcia że pomiędzy tym zaniechaniem powoda a szkodą (pozwana „nie uzyskała świadczenia w w/w kwocie, które miało pochodzić z podziału majątku upadłej spółki (...) dokonanego w postępowaniu egzekucyjnym”) występuje bezpośredni związek przyczynowy. Przepis art. 361 § 1 k.c. ujmuje związek przyczynowy jako normalne następstwo działania lub zaniechania, które zachodzi tylko wtedy, gdy wobec wszystkich przyczyn i skutków mamy do czynienia jedynie z takimi przyczynami, które normalnie powodują określone skutki. Nie wystarczy więc stwierdzić istnienie związku jako takiego, ma to być bowiem następstwo normalne to znaczy typowe. Należy zatem badać, czy w ogóle pomiędzy kolejnymi faktami istnieją obiektywne powiązania, w szczególności czy dany fakt (przyczyna) był koniecznym warunkiem wystąpienia drugiego z nich (skutku), czyli, czy bez niego skutek wystąpiłby. Potem dopiero wchodzi w grę ustalenie czy powiązanie to należy traktować jako normalne a więc typowe lub oczekiwane w zwykłej kolejności rzeczy. Ocena czy skutek jest normalny powinna być oparta na całokształcie okoliczności sprawy oraz wynikać z zasad doświadczenia życiowego i zasad wiedzy specjalnej.

W spornym przypadku materiał dowodowy nie wskazuje, aby pomiędzy niezaskarżeniem postanowienia Urzędu Skarbowego w S. z dnia 28 października 2008 r. o wygaśnięciu hipoteki a nieuzyskaniem zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym występował związek przyczynowy. Przede wszystkim nie zostało wykazane, że powód mógł uczestniczyć w postępowaniu egzekucyjnym. Jak wynika z pisma Urzędu Skarbowego w S. z dnia 3 września 2008 r. skierowanego do powoda (karta 111), w postępowaniu egzekucyjnym mogli brać udział wyłącznie wierzyciele posiadający przeciwko dłużnikowi tytuły wykonawcze. Ponadto nawet gdyby powód takie zażalenie złożył, nie wiadomo, czy zostałoby ono uwzględnione i czy wierzytelności objęte umową cesji zostałyby zaspokojone i do jakiej wysokości.

Reasumując Sąd Apelacyjny stwierdził, że brak było podstaw do przyjęcia, iż pozwanej przysługiwała względem powoda wierzytelność a tym samym zgłoszony przez pozwaną zarzut potrącenia nie zasługiwał na uwzględnienie.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 78.126,49 zł mając na względzie treść oświadczenia procesowego powoda zawartego w piśmie z dnia 23 sierpnia 2012 r. (karta 79). Powód oświadczył wprawdzie, że domaga się zasądzenia od pozwanej kwoty 78.588,35 zł jednakże zmniejszenie pierwotnej kwoty 95.877,79 zł nastąpiło w związku z „korektą podatku należnego o kwotę 17.751,30 zł, która to kwota wynikła z faktur VAT nie zapłaconych przez pozwaną”. Zatem skoro nienależną kwotą dla powoda było 17.751,30 zł, to powód może dochodzić jedynie różnicy pomiędzy tą kwotą a kwotą pierwotnie zgłoszoną, tj. kwoty 78.126,49 zł. W pozostałej części powództwo należało oddalić jako nieuzasadnione. O odsetkach orzeczono zgodnie z wnioskami zawartymi w apelacji, tj. od daty wniesienia pozwu, na podstawie art. 481 § 1 k.c.

O kosztach procesu za pierwszą instancję orzeczono stosownie do wyniku sporu, na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz zgodnie z § § 6 pkt 6, w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. nr 163 poz. 1348 z późn.zm.) Na koszty składają się opłata od pozwu w zakresie zasądzonego roszczenia – 4.793,89 zł, wynagrodzenie pełnomocnika – 3.600 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł. Na koszty postępowania apelacyjnego składała się opłata od apelacji – 3.930 zł i wynagrodzenie pełnomocnika 2.700 zł.

Ref. sprawy

SSO Elżbieta Kabzińska