Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 listopada 2012 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania Z. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o składki

na skutek apelacji odwołującego Z. K.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze

z dnia 27 lutego 2012 r. sygn. akt IV U 123/12

1.  o d d a l a apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Zielonej Górze) na rzecz
adw. Ł. C. kwotę 1036,60 zł powiększoną o podatek VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 listopada 2011 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. określił zadłużenie Z. K. z tytułu składek na dzień wydania decyzji w wysokości 2522,28 zł., w tym na : ubezpieczenia społeczne w kwocie 1643,97 zł., na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 730,17 zł. oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 148,14 zł.

Od decyzji powyższej płatnik odwołał się do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze.

Wyrokiem z dnia 27 lutego 2012 r. wniosek odwołującego o umorzenie należności określonych w decyzji ZUS z 4 listopada 2011 r. przekazano pozwanemu celem rozpoznania (punkt I.), oddalając odwołanie (punkt II.).

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołujący Z. K. od 10 stycznia 2008 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą pod nazwą PPHU (...). Z tytułu tej działalności nie opłacił składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Organ rentowy wszczął postępowanie w celu dokonania zabezpieczenia należności na ruchomościach i nieruchomościach płatnika , postępowanie wykazało, że nie zostały przekazane na rachunek pozwanego wpłaty za okres od maja 2011r. do lipca 2011r., za okres od stycznia do kwietnia tego samego roku Z. K. złożył wymagane deklaracje rozliczeniowe nie opłacając należności.

Na dzień wystawienia zaskarżonej decyzji odwołujący posiada zaległości :

-na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres od stycznia 2011 r. do września 2011 r. w łącznej kwocie 4845,48 zł. , odsetki – 259 zł., koszty upomnienia – 35, 20zł.

-na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres j.w. w łącznej kwocie 1947,12 zł., odsetki – 91 zł. i koszty upomnienia – 26,40 zł.

-na Fundusz Pracy za okres j.w. w łącznej kwocie 433,27 zł., koszty upomnienia – 35,20 zł.

W tak ustalonym – na podstawie niekwestionowanych dokumentów znajdujących się w aktach składkowych pozwanego – stanie faktycznym Sąd I instancji uznał wniesione odwołanie za bezzasadne.

Sąd wskazywał, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r., Nr 205, poz.1585) na płatniku składek ciąży obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Sąd przywołał brzmienie art.47 ust.2a tej ustawy, zgodnie z którym osoby prowadzące pozarolniczą działalność, opłacające składki wyłącznie za siebie lub osoby z nimi współpracujące, są zwolnione z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej lub imiennym raporcie miesięcznym zadeklarowały do podstawy wymiaru składek:

1)na ubezpieczenia społeczne - kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące;

2)na ubezpieczenie zdrowotne - kwotę w wysokości najniższej podstawy wymiaru określonej w art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.), obowiązującej je i osoby z nimi współpracujące, i nie nastąpiła żadna zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego, z zastrzeżeniem ust. 2c.

Zgodnie z art.23 ust.1 od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.).

Wpłaty księgowane są na koncie płatnika zgodnie z danymi wskazanymi w deklaracjach rozliczeniowych.

W myśl par.11 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18.04.2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 78, poz.465 ze zm.) Zakład dokonuje rozliczenia dokonanej przez płatnika składek wpłaty na koncie płatnika i zewidencjonowania danych na koncie ubezpieczonego za dany miesiąc kalendarzowy na podstawie deklaracji oraz raportów lub deklaracji korygującej i raportów korygujących, zgodnie z oznaczeniem dokonanym przez płatnika składek na dokumencie płatniczym, o którym mowa w art. 47 ust. 4a ustawy, z uwzględnieniem § 3 ust. 4 i § 25.

Sąd Okręgowy podkreślał, że odwołujący w toku postępowania sądowego nie przedłożył żadnych dowodów stanowiących podstawę do kwestionowania wysokości zadłużenia, tym samym decyzję pozwanego uznać należy za zasadną.

Zgodnie z nakazem płynącym z treści art.477 ¹⁰par.2 k.p.c. wniosek odwołującego o umorzenie należności przekazano pozwanemu organowi rentowemu do merytorycznego rozpoznania.

Apelację od powołanego orzeczenia wywiódł Z. K. domagając się „zmiany decyzji w przedmiocie umorzenia należności składkowych za okres od stycznia do września 2011 r.”.

Wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów postępowania poprzez pominięcie powoływanych przez niego danych co do sytuacji materialnej, zobowiązań i prowadzonej egzekucji. W treści apelacji okoliczności te zostały ponownie przywołane, apelujący omówił także przebieg korespondencji prowadzonej przez niego z pozwanym organem rentowym .

W piśmie procesowym z 12.11.2012 r. apelujący uzupełnił zarzuty o naruszenie art.233 par.1 k.p.c. poprzez nierozważenie całości materiału zgromadzonego w sprawie i nieodniesienie się do istnienia zadłużenia składkowego ujętego w skarżonej decyzji. Zdaniem apelującego prócz zarzutów strony Sąd winien skontrolować w całości skarżoną decyzję , czego nie dokonał. Apelujący powołał wyrok SN z dnia 22.02.2012 r. IIUK 275/11 oraz inne – nakazujące działanie z urzędu przez sąd orzekający w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (II UKN 788/00, II UKN 42/01, IIUK 403/03, IUK 195/05, IUK 88/08).

Pozwany organ rentowy nie zajął wobec wniesionej apelacji żadnego stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego jest całkowicie bezzasadna.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że w pełni akceptuje ustalenia faktyczne poczynione na etapie postępowania pierwszo instancyjnego, co czyni zbędnym ponowne ich w tym miejscu szczegółowe przywoływanie .

Chybione są podniesione w apelacji zarzuty.

Odnosząc się do apelacji własnej Z. K. Sąd II instancji stanowczo podkreśla, że wniosek o „dokonanie zmiany decyzji w przedmiocie umorzenia należności składkowych za okres od stycznia do września 2011 r.” jest bezzasadny albowiem przedmiotem zaskarżenia nie była decyzja odmawiająca umorzenia należności składkowych a decyzja określająca ich nominalną wysokość. Z tego także względu Sąd I instancji nie odnosił się (z czego czyni się zarzut apelacji) do okoliczności powoływanych przez odwołującego a związanych z jego sytuacją życiową i materialną.

Nie znajduje także usprawiedliwienia zarzut naruszenia przez sąd orzekający art.233 par.1 k.p.c.

Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w tym przepisie, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału" (a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności – por. wyrok SN z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, OSNPG 1967, nr 5–6, poz. 21; uzasadnienie wyroku SN z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 382; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00, LEX nr 80266; uzasadnienie postanowienia SN z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, LEX nr 80267).

Jak ujmuje się w literaturze, moc dowodowa oznacza siłę przekonania uzyskaną przez sąd wskutek przeprowadzenia określonych środków dowodowych na potwierdzenie prawdziwości lub nieprawdziwości twierdzeń na temat okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Zaś wiarygodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę.

Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

W nauce głoszona jest teza, zgodnie z którą zasada swobodnej oceny dowodów, jako antyteza dowolności, odnosi się do wszystkich środków dowodowych, co jednak nie oznacza, że nie ma różnicy w podejściu do poszczególnych ich rodzajów. W każdym razie brak jest podstaw do przyjęcia jakiejś formalnej hierarchii środków dowodowych z punktu widzenia ich wiarygodności i mocy .

W rozpoznawanej sprawie sąd dokonał prawidłowego zakreślenia ram postępowania dowodowego oraz oceny następnie przeprowadzonych dowodów. Pozwany przedłożył dokumentację składkową odwołującego, wobec której ten ostatni nie zajął żadnego stanowiska co sąd I instancji słusznie sygnalizował w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Co do powoływanej zasady ograniczenia sądowej kontroli decyzji ZUS w granicach decyzji Sąd Apelacyjny w pełni zasadę tę akceptuje, czemu dał wyraz w części rozważań dotyczących apelacji własnej odwołującego.

Nie ma racji apelujący, iż w rozpoznawanej sprawie sąd winien był działać z urzędu badając zasadność żądania należności określonych skarżoną decyzją.

Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych podlegają przepisom kodeksu postępowania cywilnego w zakresie zasad rządzących postępowaniem w tym art.232 k.p.c.

Zasada ta doznaje jedynie minimalnego ograniczenia w sprawach rent z tytułu niezdolności do pracy – w tym miejscu godzi się przywołać orzeczenia Sądu Najwyższego : wyrok z dnia 25 marca 1998 r. II UKN 574/97 :”Zmiana treści art. 3 i 232 KPC i wprowadzona nią dominacja zasady kontradyktoryjności procesu cywilnego, nie zwalnia sądu ubezpieczeń społecznych od obowiązku wszechstronnego wyjaśnienia sprawy i dopuszczenia w tym celu dowodu nawet przez strony nie wnioskowanego (art. 486 § 1 i 2 KPC)”. OSNP 1999/6/214, wyrok z dnia 10 grudnia 1997 r. II UKN 394/97 :” Z zasady kontradyktoryjności procesu cywilnego (art. 232 KPC) wynika, że sądy według własnego przekonania oceniają wiarygodność i moc dowodów przedłożonych przez strony, co oznacza, że mogą dopuścić dowód nie wskazany przez stronę wówczas, gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wystarcza dla jej rozstrzygnięcia”. OSNP 1998/20/614

Tej kategorii sprawy dotyczą także orzeczenia SN powołane w apelacji : II UKN 788/00 :”Sąd drugiej instancji, zmieniając wyrok sądu pierwszej instancji i przyznając prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, obowiązany jest sprawdzić, czy spełnione są wszystkie warunki przyznania świadczenia, w tym warunek powstania niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 18 miesięcy od ustania zatrudnienia (art. 32 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)”, II UKN 42/01 :”Sąd ubezpieczeń społecznych może stwierdzić brak przesłanek nabycia prawa do świadczenia, którego organ rentowy nie zarzucał”, I UK 195/05 :”Sąd ubezpieczeń społecznych, przyznając prawo do emerytury, ma obowiązek ustalić wszystkie jej warunki, nawet gdy organ rentowy w decyzji negatywnie ocenił tylko niektóre z nich, bez rozpoznania pozostałych (art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.)”.

Z kolei powołany w apelacji wyrok SN z 20 maja 2004 r. II UK 403/03 dotyczy decyzji wymierzającej dodatkową opłatę :”Decyzja wymierzająca płatnikowi składek dodatkową opłatę na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) podlega kontroli sądowej nie tylko pod względem jej formalnej poprawności, ale także merytorycznej zasadności i celowości”.

Kolejne powołane orzeczenie także dotyka odmiennej niż rozpatrywana materii : w wyroku z 2.10.2008 r. I UK 88/08 Sąd Najwyższy stwierdzał, że :”Sąd ubezpieczeń społecznych nie jest związany wadliwą lub nieadekwatną do istoty roszczeń ubezpieczonego podstawą prawną zaskarżonej decyzji organu rentowego. Przedmiot rozpoznania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych stanowi przede wszystkim żądanie wnioskodawcy (ubezpieczonego). Jeżeli to roszczenie organ rentowy błędnie zakwalifikował, wydając decyzję rentową w oparciu o błędną podstawę prawną, sąd ubezpieczeń społecznych nie może oddalić odwołania z powołaniem się na związanie tą podstawą”. W niniejszej sprawie zaskarżoną decyzję wydano z urzędu, bez wniosku ubezpieczonego .

Poza sprawami, w których wiodącą jest okoliczność niezdolności do pracy wymagająca wiedzy specjalnej (stąd obowiązek sądu czuwania nad przebiegiem postępowania w zakresie dowodu z opinii biegłych lekarzy sądowych określonych specjalności i oceny składanych do sprawy opinii) w pozostałych sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych , jak i w innych sprawach rozpoznawanych w procesie obowiązują ogólne zasady prowadzenia dowodów.

Na powyższe wskazuje wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1997 r. II UKN 406/97 : „ Wprowadzenie ustawą z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 189) zmiany w procesie cywilnym, w szczególności skreślenie przepisu art. 3 § 2 oraz zmiany treści art. 6 i 232 KPC oznaczają wprowadzenie w procesie dominacji zasady kontradyktoryjności i odstąpienie od odpowiedzialności sądu orzekającego za rezultat postępowania dowodowego, którego dysponentem są strony”. OSNP 1998/21/643

Odnosząc powyższe do rozpoznawanej sprawy wskazać należy za Sądem Okręgowym, iż odwołujący nie kwestionował zaskarżonej decyzji ani co do podstaw swej odpowiedzialności (posiadany w spornym okresie tytuł ubezpieczenia rodzący obowiązek regulowania należnych składek) ani też co do wysokości przypisanych należności składkowych (wobec braku deklaracji rozliczeniowych przypisano składkę w najniższej możliwej wysokości) . Nie czynił tego także – na co wskazuje analiza akt składkowych – na etapie postępowania administracyjnego przed organem rentowym .

Mając na względzie całość przywołanej argumentacji orzeczono o oddaleniu apelacji odwołującego w myśl art. 385 k.p.c.

SSA Marta Sawińska SSA Marek Borkiewicz SSA Iwona Niewiadowska-Patzer