Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 9 sierpnia 2018 roku w sprawie z powództwa K. S. przeciwko I. Z. wydanie rzeczy i zapłatę, Sąd Rejonowy w Pabianicach oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1800 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powód zaskarżył wyrok w całości zarzucając:

1.  nierozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie zbadania podstaw materialnoprawnych oraz faktycznych żądań pozwu w zakresie żądania ewentualnego , na wypadek nieuwzględnienia roszczenia o wydanie rzeczy, zasądzenia kwoty 7000 złotych stanowiącej wartość rzeczy oraz żądania zasądzenia wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy i uznanie, że podlegają one oddaleniu ze względu na zgłoszony zarzut przedawnienia roszczenia o wydanie rzeczy,

2.  naruszenia prawa procesowego mającego wpływ na wynik sprawy, a to:

a) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa odnośnie oddalenia powództwa w zakresie żądania ewentualnego o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 7.000 zł wyrażonego w pkt. III petitum pozwu,

b) art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego zgłoszonego w pozwie o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu kamieniarstwa i wyrobów z kamienia w sytuacji, gdy ustalenie okoliczności, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie w szczególności w zakresie roszczenia o wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z blatu wymaga wiedzy specjalnej,

3. naruszenie prawa materialnego, a to:

a) art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uwzględnienie zgłoszonego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczenia o wydanie rzeczy, podczas gdy jego zgłoszenie stanowiło nadużycie prawa podmiotowego ze względu na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, w sytuacji gdy pozwana odstępując od umowy wzajemnej zawartej z powodem oraz żądając zwrotu uiszczonego na rzecz powoda wynagrodzenia po jego otrzymaniu w związku z realizacją wyroku uwzględniającego jej roszczenie, nie zwróciła powodowi przedmiotu umowy, odmówiła jego wydania na wezwanie, a po wytoczeniu powództwa o wydanie przez powoda, zgłosiła zarzut przedawninienia tego roszczenia, a Sąd I instancji ten zarzut uwzględnił i na tej podstawie oddalił powództwo wytoczone przez powoda,

b) z ostrożności procesowej w razie uznania przez Sąd TT instancji, że roszczenie o zwrot rzeczy ruchomej należało oddalić z powodu skutecznego zgłoszenia przez pozwaną zarzutu przedawnienia;

- art. 118 k.c. w brzmieniu sprzed ostatniej nowelizacji oraz art. 229 § 1 k.c. w zw. z art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. poprzez błędną wykładnię i niezasadne przyjęcie, że w przypadku przedawnienia roszczenia o zwrot rzeczy ruchomej rozważania dotyczące roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia związanych z brakiem jej zwrotu czy też innych roszczeń związanych z prawem własności takiej rzeczy jak np. roszczenia uzupełniające mogą być pominięte, gdyż takie żądania powoda są nieistotne.

- art. 405 k.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa w zakresie żądania ewentualnego zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kwoty 7.000 zł wyrażonego w pkt. II petitum pozwu w sytuacji, gdy z chwilą zapłaty na rzecz pozwanej przez powoda kwoty 9.000 zł w wykonaniu wyroku Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 16 stycznia 2017 r. w sprawie o sygn. akt: I C 833/15, w którym Sąd uznał, że pozwana skutecznie odstąpiła od umowy zawartej z powodem, wobec pozwana skutecznie odstąpiła od umowy zawartej z powodem, wobec faktu, że przedmiot tej umowy nadal znajduje się w jej posiadaniu i jest przez nią używany stała się kosztem powoda bezpodstawnie wzbogacona,

c ) art. 225 k.c. w zw. z art. 224 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie powództwa w zakresie żądania zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kwoty 800 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z blatu w sytuacji gdy od chwili odstąpienia przez pozwaną od umowy zawartej z powodem przy jednoczesnym pozostawaniu w posiadaniu rzeczy i używaniu jej, a następnie dowiedzeniu się przez nią o wytoczeniu przeciwko niej powództwa o wydanie rzeczy stała się posiadaczem blatu w złej wierze.

W związku z tym skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji i pozostawienie Sądowi I instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna.

Rację ma skarżący, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał w tej sprawie istoty sprawy oddalając powództwo z uwagi na podniesiony przez pozwana zarzut przedawnienia.

Pojęcie "istoty sprawy", o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu materialno-prawnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że do nie rozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy. W szczególności chodzi zaś tutaj o różnego rodzaju zaniedbania, które w ogólnym rozrachunku polegają na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania albo pominięciu merytorycznych zarzutów stron przy jednoczesnym bezpodstawnym przyjęciu, że istnieje przesłanka materialno-prawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. wyrok SN z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; postanowienia SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, opubl. OSNC Nr 1/1999 poz. 22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, opubl. baza prawna LEX Nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, opubl. baza prawna LEX Nr 519260 oraz wyroki SN z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, opubl. OSP Nr 3/2003 poz. 36; z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, opubl. baza prawna LEX Nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, opubl. OSNP Nr 1-2/2009 poz. 2 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 grudnia 2007 r., I ACa 209/06, opubl. baza prawna LEX nr 516551 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 listopada 2012 r. sygn. I ACa 486/12). Inaczej mówiąc "nierozpoznanie istoty sprawy" oznacza uchybienie procesowe sądu I instancji polegające na całkowitym zaniechaniu wyjaśnienia istoty lub treści spornego stosunku prawnego, przez co rozumie się nie wniknięcie w podstawę merytoryczną dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji pominięcie tej podstawy przy rozstrzyganiu sprawy. Oceny, czy Sąd I instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się zaś na podstawie analizy żądań pozwu, stanowisk stron i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia.

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy, wydając zaskarżone rozstrzygnięcie, skoncentrował w całości swoją uwagę i rozważania na kwestii przedawnienia roszczenia o wydanie rzeczy uznając, że ponieważ roszczenie powoda wynika z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej to na podstawie art. 118 k.c. to uległo ono przedawnieniu w dniu 7 lipca 2017 r. tj. trzy lata po złożeniu przez pozwaną powodowi oświadczenia o odstąpieniu od umowy o dzieło.

Sąd Rejonowy nie dostrzegł jednak, że podstawą roszczenia powoda w niniejszej sprawie były przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, a podstawą faktyczną – wyrok Sądu Rejonowego w Zgierzu z dnia 16 stycznia 2017 r. w sprawie I C 833/15. Nie można bowiem nie dostrzec tej okoliczności, że kwestie prawidłowości wykonania dzieła, odstąpienia od umowy i odszkodowania za jego nienależyte wykonania były przedmiotem rozważań tego Sądu. Uznając, że dzieło nie było wykonane należycie, a odstąpienie od umowy skuteczne, Sąd Rejonowy zasądził stosowną kwotę odszkodowania. Konsekwencją tego rozstrzygnięcia
( wobec braku w treści rozstrzygnięcia obowiązku zwrotu spornego blatu przez pozwaną powodowi ) jest sytuacja, gdy pozwana oprócz odszkodowania za nienależyte wykonanie zobowiązania, jest nadal w posiadaniu blatu. Wywiedzione zatem przez powoda roszczenie oparte na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, znajduje swoje źródło w tym właśnie rozstrzygnięciu i nie jest przedawnione wobec wytoczenia powództwa w dniu 1 marca 2018 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, zaś stwierdzone uchybienie skutkowało koniecznością wydania orzeczenia kasatoryjnego w oparciu o art. 386 § 4 k.p.c. i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Rejonowy winien rozważyć zasadność roszczeń powoda w oparciu o wskazaną w pozwie podstawę prawną po przeprowadzeniu postępowania dowodowego wnioskowanego przez strony.