Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lipca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie V Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: SSA Edyta Jefimko (spr.)

Sędziowie: SA Marcin Strobel

SA Marta Szerel

Protokolant: sekretarz sądowy Aneta Walkowska

po rozpoznaniu w dniu 24 czerwca 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W.

przeciwko B. M. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 8 listopada 2017 r., sygn. akt II C 1321/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

1)  częściowo w punkcie pierwszym w ten sposób, że zasądza od B. M. (1) na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 82 312 zł 37 gr. (osiemdziesiąt dwa tysiące trzysta dwanaście złotych trzydzieści siedem groszy) wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym, przy czym maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) od kwot:

- 1062 zł 50 gr.(tysiąc sześćdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt groszy) od dnia 17 marca 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 maja 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 lipca 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 września 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 października 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 listopada 2016 r. do dnia zapłaty

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 lutego 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 marca 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 maja 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 lipca 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 września 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 października 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 listopada 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 grudnia 2017 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 stycznia 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 lutego 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 marca 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 maja 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 lipca 2018 r. do dnia zapłaty

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 sierpnia 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 września 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 października 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 listopada 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 lutego 2019 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 marca 2019 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 kwietnia 2019 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 maja 2019 r. do dnia zapłaty,

-2083 zł 33 gr. (dwa tysiące osiemdziesiąt trzy złote trzydzieści trzy grosze) od dnia 2 czerwca 2019 r. do dnia zapłaty,

2) w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza na rzecz B. M. (1) od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 3 388 zł (trzy tysiące trzysta osiemdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu,

II. oddala apelację w pozostałej części,

III. zasądza na rzecz B. M. (1) od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 1514 zł (tysiąc pięćset czternaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Marcin Strobel Edyta Jefimko Marta Szerel

Sygn. V ACa 118/18

UZASADNIENIE

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. wniósł pozew o zapłatę w elektronicznym postępowaniu upominawczym, domagając się zasądzenia od pozwanej B. M. (1) na jego rzecz kwoty 262 902,73 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP liczonymi od kwoty 240 483,36 zł od dnia 31 marca 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 18 kwietnia 2014 r. powód udzielił pozwanej pożyczki w wysokości 255 000 zł, do której spłaty pozwana zobowiązana była zgodnie z harmonogramem spłat. Pomimo wezwań i monitów pozwana nie wywiązała się z obowiązku spłaty, w związku z czym umowa została wypowiedziana a całość należności stała się wymagalna z dniem 17 marca 2016 r.

Postanowieniem z dnia 11 października 2016 r. sprawa została przekazana do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie wobec braku podstaw do wydania nakazu zapłaty.

B. M. (1) wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zaprzeczyła, by strony zawarły umowę pożyczki, jak również by powód udostępniał pozwanej jakiekolwiek środki pieniężne. Podniosła nieważność umowy pożyczki wobec niewykazania przez powoda, iż osoby podpisane pod umową były uprawnione do jego reprezentacji. Pozwana zarzuciła również, że strona powodowa nie wykazała wysokości swojego roszczenia oraz zaprzeczyła, by kierowana była do niej jakakolwiek korespondencja od powoda, w tym aby podjęto próbę doręczenia jej wezwania do zapłaty. Podniosła, że nawet jeśli umowa pożyczki rzeczywiście została zawarta, to nie została prawidłowo wypowiedziana przez powoda. Podniosła także zarzut bezzasadnego naliczenia przez powoda opłat dodatkowych.

Wyrokiem z dnia 8 listopada 2017 r.- Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie oddalił powództwo, zasądzając od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej we W. na rzecz pozwanej B. M. (1) kwotę 14417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 14400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i wniosków.

B. M. (1) zawarła w dniu 18 kwietnia 2014 r. z powodem (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...), w ramach której bank udzielił jej pożyczki gotówkowej w kwocie 255 000 zł na okres od dnia 18 kwietnia 2014 r. do dnia 1 maja 2024 r. na warunkach określonych w umowie. Przy tym pozwana jako pożyczkobiorca upoważniła bank do pomniejszenia udzielonej jej kwoty pożyczki o prowizję w kwocie 5 000 zł, w związku z czym pozwana do dyspozycji otrzymała kwotę pożyczki w wysokości 250 000 zł. W umowie pożyczki przewidziano oprocentowanie nominalne w wysokości 12 % w stosunku rocznym, z tym że w przypadku, gdy wysokość oprocentowania będzie wyższa niż czterokrotność kredytu lombardowego NBP, nominalna stopa oprocentowania podlegała obniżeniu do czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, a w przypadku wzrostu stopy kredytu lombardowego podlegała podwyższeniu, ale nie więcej niż do wysokości oprocentowania w wysokości 12 % (§ 1 ust. 4 i 5). Pozwana zobowiązała się do terminowej spłaty pożyczki wraz z odsetkami w 120 ratach miesięcznych płatnych do dnia 1. każdego kolejnego miesiąca począwszy od dnia 1 czerwca 2014 r. na rachunek o numerze (...) (§ 1 ust. 8). Za okres opóźnienia w spłacie raty lub jej części bank uprawniony był naliczać odsetki od zadłużenie przeterminowanego (odsetki karne) w wysokości zmiennej, wynoszącej na dzień zawarcia umowy 16% i równej czterokrotności aktualnej na dany dzień wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, podlegającej zmianie w razie zmiany stopy kredytu lombardowego NBP, proporcjonalnie do tej zmiany (§ 1 ust. 15). Ponadto w przypadku opóźnienia w spłacie pożyczki bank uprawniony był podejmować czynności mające na celu spłatę zaległych należności, w tym monity telefoniczne lub listowne oraz interwencje wyjazdowe. Przy tym katalog stosowanych środków monitujących, wysokość opłat oraz zasady stosowania tych czynności, a także podstawa prawna ustalenia wysokości kosztów sądowych i komorniczych wskazywała Tabela opłat i prowizji dla czynności związanych z obsługą pożyczek gotówkowych udzielanych przez (...) Bank (...) S.A. (§ 1 ust. 16). Ponadto w razie opóźnienia pożyczkobiorcy w zapłacie dwóch pełnych rat, bank miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem zwykłym do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni (§ 1 ust. 17).

Jako adres zamieszkania i do korespondencji pozwana podała: ul. (...) w W., z zastrzeżeniem w umowie, że pożyczkobiorca zobowiązuje się niezwłocznie zawiadomić Bank o zmianie adresów (§ 3 ust. 4) Pozwana w 2014 r. i 2015 r. spłacała pożyczkę, lecz spłaty nie zawsze dokonywała w terminie. W szczególności 2014 r. na wskazany w umowie rachunek bankowy przeznaczony do dokonywania spłat pożyczki zostały wpłacone przez pozwaną następujące kwoty:

- 3 674,21 zł w dniu 12 czerwca 2014 r.,

- 3 674,21 zł w dniu 30 czerwca 2014 r.,

- 3 674,21 zł w dniu 31 lipca 2014 r.,

- 3 674,21 zł w dniu 31 sierpnia 2014 r.,

- 3 674,21 zł w dniu 30 września 2014 r.,

- 3 674,21 zł w dniu 16 października 2014 r.,

Natomiast w 2015 r. pozwana wpłaciła następujące kwoty:

- 3 674 zł w dniu 14 stycznia 2015 r.,

- 3 675 zł w dniu 17 lutego 2015 r.,

- 3 674 zł w dniu 25 marca 2015 r.,

- 3 700 zł w dniu 24 kwietnia 2015 r.,

- 4 000 zł w dniu 9 lipca 2015 r.,

- 4 000 zł w dniu 19 sierpnia 2015 r.

W związku z problemami w terminowej spłacie zobowiązań i powstaniem zaległości, działający w imieniu pozwanej K. O. zwracał się w listopadzie 2014 r. oraz lutym 2015 r. do powodowego Banku o przeprowadzenie restrukturyzacji zadłużenia, jednakże powód odmówił.

Pismem z dnia 16 grudnia 2015 r. powodowy Bank skierował do pozwanej, na podany wcześniej przez nią adres ul. (...) w W., oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki nr (...) z dnia 18 kwietnia 2014 r. w związku z zagrożeniem terminowej spłaty pożyczki, z 30-dniowym okresem wypowiedzenia, informując, że po upływie okresu wypowiedzenia cała należność z tytułu udzielonej pożyczki staje się wymagalna i pożyczkobiorca jest obowiązany do niezwłocznego, nie później niż w terminie 30 dni od otrzymania pisma, zwrotu wykorzystanej pożyczki wraz z odsetkami za okres korzystania z pożyczki. Powód wskazał również, że wymagane należności liczone na dzień 16 grudnia 2015 r. wynoszą:

- z tytułu odsetek od kapitału – 16 177,60 zł,

- z tytułu kapitału – 240 483,36 zł,

- z tytułu kosztów, opłat i prowizji – 240 zł.

Pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy powróciło do strony powodowej po awizowaniu jako nie podjęte przez pozwaną w terminie. Przy tym ojciec pozwanej J. T., który raz w tygodniu sprawdzał skrzynkę pocztową córki nie stwierdził, aby w skrzynce pozostawiono awizo.

W dniu 30 marca 2016 r. powód sporządził wyciąg z ksiąg bankowych, ustalając wysokość zadłużenia pozwanej w dniu wystawienia dokumentu na kwotę 262 902,73 zł, na którą składały się: - należność główna w kwocie 240 483,36 zł, - odsetki za okres od dnia 18 kwietnia 2014 r. do dnia wystawienia wyciągu w kwocie 22 159,37 zł, - należne koszty, opłaty i prowizje w kwocie 260 zł.

Za miarodajne dla ustalenia powyższego stanu faktycznego sprawy Sąd Okręgowy uznał dołączone do akt dokumenty, albowiem ani ich autentyczność, ani wiarygodność nie zostały w sposób skuteczny podważone. Uwzględnił również zeznania świadka J. T. jako zasadniczo logiczne i wewnętrznie spójne, podkreślając, że strona powodowa nie odniosła się do tych zeznań w żaden sposób.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo w całości jako bezzasadne.

Strona powodowa jako podstawę prawną roszczenia głównego powołała postanowienia umowy pożyczki gotówkowej - art. 353 k.c. oraz 720 k.c.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c. - przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Z kolei w myśl art. 353 § 1 k.c. zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.

Pozwana podniosła w odpowiedzi na pozew szereg zarzutów, przede wszystkim zakwestionowała legitymację czynną powoda, fakt zawarcia umowy pożyczki, podniosła zarzut nieważności umowy pożyczki, skuteczność wypowiedzenia umowy pożyczki, wymagalność roszczenia oraz wysokość zadłużenia.

Wbrew stanowisku pozwanej, w ocenie Sądu Okręgowego, powód posiadał legitymację czynną. (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą we W. przedłożył stosowne pełnomocnictwa procesowe, jak również wykazał umocowanie osób, które udzieliły tych pełnomocnictw, to jest B. J. (1) i R. M., będących członkami zarządu strony powodowej.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało fakt zawarcia przez strony umowy pożyczki. Powód przedłożył na żądanie strony pozwanej kopię, a następnie oryginał zawartej umowy, podpisany przez powódkę, a także oryginał potwierdzenia odbioru przez pozwaną kwoty udzielonej pożyczki w formie gotówkowej, a tym samym nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, iż bank wykazał fakt istnienia stosunku prawnego łączącego strony. Powód, składając pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym, wskazał dowody na okoliczność podstawy zasądzenia kwoty objętej żądaniem pozwu, w tym umowę pożyczki gotówkowej z dnia 18 kwietnia 2014 r. Kolejno, przedłożone przez powoda dokumenty takie jak wyciąg z ksiąg banku, terminarz spłat, zestawienie wpłat nie budziły wątpliwości Sądu co do stosunku prawnego będącego podstawą roszczenia. Wszystkie te dowody zmierzały do wykazania nie tylko wysokości roszczenia, ale też faktu zawarcia umowy pożyczki z pozwaną. W tym kontekście nie okazał się zasadny podniesiony przez pozwaną zarzut nieważności umowy pożyczki z uwagi na brak umocowania osoby podpisującej umowę do składania oświadczeń woli w imieniu i na rzecz pożyczkodawcy. Pozwana podniosła powyższy zarzut – jak określiła - wobec przedstawienia przez powoda kopii umowy pożyczki gotówkowej, natomiast po przedłożeniu przez powoda oryginału umowy pożyczki, nie kwestionowała w dalszym ciągu braku umocowania do zawarcia umowy pożyczki ze strony powodowej. Ma też rację strona powodowa, iż niezależnie od powyższego, poprzez kolejne czynności wynikające z wykonywania umowy pożyczki powód potwierdził ważność tej umowy w całości. Nie ulegało więc wątpliwości, że strony łączyła umowa pożyczki, pozwana początkowo spłacała raty pożyczki zgodnie z harmonogramem spłat, następnie zaś powstało po jej stronie zadłużenie, które stanowiło co do zasady podstawę wypowiedzenia umowy pożyczki.

Zasadny był natomiast zarzut bezskuteczności złożonego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy pożyczki, albowiem strona powodowa nie wywiązała się należycie z obowiązku prawidłowego wypowiedzenia umowy. Zgodnie z § 1 ust. 17 umowy, w razie opóźnienia pożyczkobiorcy w zapłacie dwóch pełnych rat, bank miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem zwykłym do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni. Zatem warunkiem skuteczności wypowiedzenia umowy pożyczki było uprzednie skuteczne wezwanie pożyczkobiorcy do zapłaty wraz z wyznaczeniem terminu 7 dni na uregulowanie zadłużenia, upływ tegoż terminu oraz brak spełnienia świadczenia w tym terminie przez pozwaną. Tymczasem pozwana konsekwentnie zaprzeczała temu, aby otrzymała zarówno wypowiedzenie umowy jak i wezwanie do zapłaty, a zatem w myśl. art. 6 k.c. okoliczności te winien udowodnić powód. Ustosunkowując się do twierdzeń pozwanej, powód przedłożył do akt sprawy dowód śledzenia przesyłki, który jednak dotyczył przesyłki o numerze (...), a zatem przesyłki zawierającej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, albowiem numer ten jest tożsamy z numerem nadawczym wskazanym na zwrotnym potwierdzeniu odbioru z k. 22, dotyczącym przesyłki zawierającej wypowiedzenie umowy. Również terminy awizacji wskazane w dowodzie śledzenia przesyłek pokrywają się z terminami awizacji określonymi na kopercie z k. 22. Co prawda, z umowy pożyczki wynikało, że wezwanie do uregulowania zadłużenia może być dokonane zwykłym listem, a nie listem poleconym, to jednak w ocenie sądu, powód, będący bankiem, jako profesjonalista winien szczególnie dbać o swoje interesy oraz zapewnić sobie w sposób należyty możliwość ewentualnego dowodzenia swoich roszczeń w postępowaniu sądowym. W tej sytuacji Sąd Okręgowy uznał, iż nie było wystarczające samo przedłożenie do akt sprawy pisma „przedegzekucyjne wezwanie do uregulowania zaległości” z dnia 11 listopada 2015 r., w sytuacji gdy strona pozwana zaprzeczała konsekwentnie, aby takie pismo otrzymała. Powód winien był przedstawić choćby dowód nadania przesyłki (np. wyciąg z pocztowej książki nadawczej, dowód śledzenia przesyłek, dowód awizacji przesyłki). W świetle powyższego nie sposób było uznać, aby wypowiedzenie umowy pożyczki było skuteczne, a zatem aby roszczenie powoda stało się wymagalne. W tej sytuacji Sąd Okręgowy stwierdził, że łącząca strony umowa pożyczki nie została rozwiązana i obowiązuje nadal. Ponieważ strona powodowa nie wykazała w żaden sposób, jakie należności z umowy pożyczki były wymagalne według stanu na dzień zamknięcia rozprawy, jak również wysokości zadłużenia pozwanej, przy uwzględnieniu faktu, iż do wypowiedzenia umowy pożyczki nie doszło. Tym samym żądanie powoda okazało się bezzasadne w całości.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od wyroku złożył powód, zaskarżając orzeczenie Sądu Okręgowego w całości na podstawie zarzutów naruszenia:

- zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 k.p.c., art. 245 k.p.c. i art. 316 k.p.c. w wyniku bezzasadnego pominięcia, że powód skierował do pozwanej w dniu 11 listopada 2015 r. przedegzekucyjne wezwanie do uregulowania należności a także prawidłowo złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy listem poleconym o numerze (...) skierowanym na adres (...) (...),

-zasad wyrażonych w art. 3 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c., jak również art. 6 k.c.

- art. 5 k.c. poprzez w rzeczywistości gratyfikowanie pozwanej, która nie wywiązuje się z zawartej umowy.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania za obie instancje lub zasądzenie co najmniej rat pożyczki wymagalnych według stanu na dzień wyrokowania. W piśmie procesowym z dnia 26 marca 2019 r. skierowanym do Sądu Apelacyjnego wyliczył sumę rat, wymagalnych, które nie zostały spłacone na kwotę 155 311,60 zł i sumę naliczonych odsetek karnych na kwotę 29 896,85 zł.

Z kolei pozwana w piśmie procesowym z dnia 1 kwietnia 2019 r. powołała się na złożenie powodowi w dniu 29 marca 2019 r. oświadczenia na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. 2019, 1093), dalej powoływana jako: „u.k.k.”) o skorzystaniu z tzw. sankcji kredytu darmowego.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo uzasadniona.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż Sąd Okręgowy dokonał nieprawidłowej kwalifikacji prawnej umowy łączącej strony. Zawarta przez strony umowa, w ramach której bank udzielił pozwanej pożyczki gotówkowej wysokiej w kwocie 255 000 zł na okres od dnia 18 kwietnia 2014 r. do dnia 1 maja 2024 r. na warunkach określonych w umowie, powinna zostać zakwalifikowana na podstawie art. 3 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 u.k.k., zgodnie z którym za umowę o kredyt konsumencki uważa się umowę pożyczki w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, której pożyczkodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Powód i pozwana już w treści samej umowy odwołali się do postanowień ustawy o kredycie konsumenckim, wskazując w § 3 ust. 10 umowy, że w zakresie nienormowanym umową pożyczki oraz umową o przyznanie limitu kredytowego mają zastosowanie m.in. przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, a w § 3 ust. 15, że do umów nie ma zastosowania art. 59 u.k.k.

Natomiast za trafne co do zasady należy uznać stanowisko Sądu I instancji, iż nie zachodzą podstawy do kwestionowania ważności zawartej umowy, chociaż z innych przyczyn i z inną argumentacją prawną niż wskazana w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 u.k.k. umowa o kredyt konsumencki powinna być zawarta w formie pisemnej, chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę. Podobne rozwiązanie zastosowano w art. 69 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t.j.Dz.U.2018, poz.2187 , z późn.zm.), dalej jako: „pr.bank.”, zgodnie z którym umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie.

Wymóg wprowadzony w art. 29 ust. 1 u.k.k powinien być odczytywany przede wszystkim przez pryzmat art. 78 k.c. Zgodnie z utrwaloną w prawie polskim regułą interpretacyjną, według której (o ile z kontekstu nie wynika odmienny wniosek) posłużenie się przez ustawodawcę określeniem „forma pisemna” lub bliskoznacznym należy traktować jako wskazanie zwykłej formy pisemnej w rozumieniu art. 78 k.c.

Wykładnia art. 29 ust. 1 u.k.k w zw. z art. 78 k.c. pozwala przyjąć, że umowa o kredyt konsumencki może zostać zawarta, z założenia, z wykorzystaniem jednej z trzech procedur:

a) przez sporządzenie dokumentu zawierającego treść oświadczeń woli i własnoręczne podpisanie go przez obie strony;

b) przez przygotowanie dwóch dokumentów o tej samej treści, własnoręczne podpisanie każdego z nich przez jedną ze stron, następnie zaś ich wymianę;

c) sporządzenie, utrwalenie oświadczenia w postaci elektronicznej i opatrzenie go bezpiecznymi podpisami elektronicznymi obu stron.

Strony skorzystały z pierwszej procedury, o czym świadczy dołączony do akt sprawy pisemny egzemplarz umowy z podpisami (umowa k.40-42). Pozwana nie kwestionuje autentyczności swojego podpisu złożonego na tym dokumencie. Umowa zawiera także podpis złożone w imieniu kredytobiorcy przez niezidentyfikowaną osobę. Powód nie potrafi wskazać, kto w jego imieniu i gdzie, złożył oświadczenie woli stanowiące element umowy pożyczki gotówkowej wysokiej, w szczególności nie udowodnił, aby uczyniła to osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności (art. 97 k.c.). Z treści umowy wynika bowiem, iż została ona sporządzona w W., w sytuacji, gdy siedziba banku znajduje się we W..

Przepis art. 103 k.c. reguluje problematykę tzw. rzekomego pełnomocnika. Rzekomy (fałszywy) pełnomocnik (falsus procurator) to osoba dokonująca czynności w cudzym imieniu, nie mając do tego umocowania albo przekraczając zakres umocowania. Działanie bez umocowania obejmuje przypadki, gdy pełnomocnictwa w ogóle nie udzielono albo było ono nieważne (np. ze względu na brak zachowania formy), natomiast przekroczenie zakresu umocowania wystąpi w sytuacji, gdy pełnomocnictwo nie obejmuje czynności dokonanej przez pełnomocnika w cudzym imieniu. Zgodnie z art. 103 § 1 k.c., jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu została zawarta. Oznacza to, że umowa zawarta przez rzekomego pełnomocnika jest bezskuteczna (bezskuteczność zawieszona), chyba że zostanie przez mocodawcę potwierdzona. Czynność ta nazywana jest czynnością niezupełną lub czynnością kulejącą (negotium claudicans) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014 r., II CSK 190/13, Lex nr 1459158).

W ocenie Sądu Apelacyjnego mocodawca skutecznie nie dokonał potwierdzenia umowy pożyczki gotówkowej wysokiej nr (...) zawartej z B. M. (1). Oświadczenie o potwierdzeniu umowy (pismo procesowe z dnia 18 kwietnia 2019 r. k.238) złożyła w jego imieniu pracownik banku (...), działająca na podstawie pełnomocnictwa udzielonego jej w dniu 11 września 2014 r. przez dwóch członków zarządu w randze wiceprezesów: tj. B. J. (2) i M. R., działających zgodnie z zasadą reprezentowania banku.

Udzielone pełnomocnictwo obejmowało upoważnienie do:.

1.reprezentowania banku przed sądami powszechnymi we wszystkich instancjach z zastrzeżeniem bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa o przymusie adwokacko-radcowskim, organami egzekucyjnymi, organami administracji publicznej i samorządowej, a także innymi organami właściwymi w sprawach dochodzenia należności od dłużników banku oraz w sprawach o pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych;

2.dokonywania czynności dotyczących postępowania egzekucyjnego i zabezpieczającego, składania wszelkich wniosków i oświadczeń woli w imieniu i na rzecz banku, w tym wniosków o przejęcie nieruchomości na własność oraz oświadczenia o zaliczeniu wierzytelności na poczet sumy nabycia,

3.reprezentowania banku w sprawach upadłościowych dotyczących klientów banku z tytułu zawartych umów,

4.reprezentowania banku w sprawach o wydanie rzeczy ruchomych oraz zwolnienie od egzekucji zajętych składników majątkowych stanowiących własność banku lub własność osób trzecich,

5.samodzielnego składania oświadczeń woli w zakresie praw i obowiązków majątkowych banku przez jednoosobowe podpisywanie wyciągów z ksiąg banku wystawionych na potrzeby dochodzenia należności od dłużników banku oraz jednoosobowego podpisywania bankowych tytułów egzekucyjnych w imieniu banku (...),

6.przygotowania, podpisywania, składania pism procesowych, odbioru pism, dokumentów - w tym wyroków, orzeczeń, postanowień i zarządzeń. Przeglądania akt oraz uzyskiwania odpisów, wypisów, kopii dokumentów zgromadzonych w aktach,

7.dokonywania innych czynności procesowych niezbędnych w toku postępowania,

8. prowadzenia rozmów ugodowych oraz zawierania ugód w imieniu i na rzecz banku w wyżej wymienionych postepowaniach,

9.składania oświadczeń woli w imieniu banku w zakresie wypowiadania umów kredytowych.

Pełnomocnictwo obowiązywało od dnia 24 września 2014 r. a miało wygasnąć z chwilą ustania stosunku pracy J. K. w (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą we W., o ile wcześniej nie zostałoby odwołane (pełnomocnictwo k. 13).

Jak wynika z treści tego dokumentu pełnomocnictwo nie zawierało upoważnienia do zawierania umów w imieniu strony powodowej, co oznacza, iż pełnomocnik nie mogła potwierdzić dokonania przez rzekomego pełnomocnika banku w dniu 18 kwietnia 2014 r. czynności prawnej.

Jednak brak potwierdzenia umowy nie oznacza, iż w ogóle nie została ona zawarta. Do zawarcia umowy potrzebne jest uzgodnienie przez strony minimalnych warunków czynności prawnej. W przypadku kredytu konsumenckiego do minimalnych warunków należą: strony czynności, kwota i waluta kredytu oraz rodzaj kredytu. Wszystkie powyższe warunki wynikając z treści dokumentu sporządzonego w dniu 18 kwietnia 2014 r.

Jako dorozumiane złożenie oświadczenia woli traktowane jest także spełnienie świadczenia. Pozwana złożyła oświadczenie woli, stanowiące element umowy kredytu konsumenckiego w formie pisemnej, natomiast powód w sposób dorozumiany poprzez oddanie do dyspozycji środków pieniężnych na czas oznaczony (wypłacenie ich w gotówce – oświadczenie pożyczkobiorcy k. 43). Po złożeniu tego oświadczenia obie strony przystąpiły do realizacji umowy o treści zawartej w dokumencie podpisanym przez B. M. (1) i niezidentyfikowaną osobę (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2014 r., I PK 118/14, Legalis nr 1185765).

Od sposobu oświadczania woli (art. 60 k.c.) odróżnić należy formę czynności prawnych (art. 73-81 k.c.). Sposobem wyrażenia woli jest jej zaprezentowanie wyraźne lub dorozumiane w akceptowanym zachowaniu składającego oświadczenie (per facta concludentia). Formą jest uzewnętrznienie oświadczenia przez jego wypowiedzenie ustne lub pisemne (zwykłe, kwalifikowane przez sposób podpisania, opatrzenie datą pewną, ze wskazaniem skutków niedochowania tej formy). W wypadku umów o kredyt konsumencki jest mowa nie o sposobie, ale o formie oświadczenia woli i zgodnie z art. 29 u.k.k. podstawową formą jest posłużenie się pismem, przy czym kredytodawca lub jego przedstawiciel powinien udostępnić konsumentowi treść umowy w postaci dokumentu (a więc obecnie według art. 77 ³ k.c.).(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2017 r., I CSK 203/16, Lex nr 2252212).

W art. 29 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 69 ust. 2 pr. bank. nie określono skutków prawnych niedochowania formy pisemnej przy zawieraniu umowy o kredyt konsumencki, zatem przyjąć należy, że zastrzeżona ona została jedynie dla celów dowodowych. Niedochowanie tej formy przez jedną ze stron nie skutkuje nieważnością umowy, a tym samym nie uniemożliwia złożenia oświadczenia woli w sposób dorozumiany (w sposób konkludentny). Tylko zastrzeżenie wymogu zachowania określonej formy oświadczenia (pisemnej) ad solemnitatem wykluczałoby możliwość skutecznego złożenia oświadczenia w sposób konkludentny (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1996 r., II CRN 55/96, Lex nr 28762).

Prawidłowe są ustalenia Sądu Okręgowego, iż powód nie wykazał, aby składając oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy dochował warunków z § 1 ust. 17 umowy, zgodnie z którymi w razie opóźnienia pożyczkobiorcy w zapłacie dwóch pełnych rat, bank miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30-dniowego terminu wypowiedzenia po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy listem zwykłym do zapłaty zaległych rat w terminie 7 dni.

Warunki rozwiązania umowy o kredyt konsumencki powinny być opisane w dokumencie tej umowy ( art. 30 ust. 1 pkt 19 u.k.k. w zw. z art. 10 ust. 2 lit.s dyrektywy 2008/48).W szczególności dotyczy to przypadku, gdy uzgodniono zasady wypowiedzenia umowy. Postanowienia w tej sprawie mają charakter normatywny, co do przesłanek czy terminów wypowiedzenia.

Ponieważ warunkiem skuteczności wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę było uprzednie skuteczne wezwanie pożyczkobiorcy do zapłaty wraz z wyznaczeniem terminu 7 dni na uregulowanie zadłużenia, upływ tego terminu oraz brak spełnienia świadczenia w tym terminie przez pozwaną, to bank powinien wykazać, że wezwał B. M. (2) do zapłaty, a dopiero potem złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. Okoliczności tych pożyczkodawca nie wykazał, gdyż przedłożył do akt sprawy dowód śledzenia przesyłki, który jednak dotyczył przesyłki o numerze (...), zawierającej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, a nie wezwania do spłaty zadłużenia. Fakt otrzymania takiego wezwania pozwana zakwestionowała.

Skarżący w apelacji ograniczył się do ponowienia twierdzeń o skierowaniu do B. M. (1) „przedegzekucyjnego wezwania do uregulowania zaległości”. Powołał się także na okoliczność, iż wraz z pozwem (jako załączniki) doręczone zostało pozwanej takie wezwanie oraz wypowiedzenie umowy. Rację ma jednak pozwana, iż doręczenia tych dokumentów w taki sposób nie można traktować jako konwersji czynności niezbędnych do skutecznego dokonania wypowiedzenia umowy. Przedmiotem oceny dopuszczalności wypowiedzenia musi być stan zadłużenia kredytobiorcy istniejący w chwili, kiedy kredyt został mu wypowiedziany, jednak tylko w takim zakresie, w jakim został objęty obowiązkowym wezwaniem do zapłaty opatrzonym rygorem wypowiedzenia umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2015 r., V CSK 507/14, Lex nr 1802575).

Trafnie Sąd Okręgowy uznał, że łącząca strony umowa nie została rozwiązana, przy czym wprawdzie powód pozwem dochodził roszczeń z tytułu wypowiedzenia umowy, ale także wskazywał w ramach podstawy faktycznej powództwa roszczenie odszkodowawcze z art. 471 k.c. oraz niewywiązanie się pozwanej z postanowień umowy i brak zwrotu kwoty pożyczki na warunkach w niej określonych (pismo procesowe k. 60). W tej sytuacji należało zatem przyjąć, iż roszczenia dochodzone pozwem obejmowały także roszczenie o wykonanie umowy, czyli zapłatę wymagalnych rat pożyczki wraz z odsetkami.

W postępowaniu apelacyjnym B. M. (1) w dniu 26 marca 2019 r. skierowała do (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. pismo, w którym oświadczyła jako pożyczkobiorca, że przy zawieraniu z nią w dniu 18 kwietnia 2014 r. przez powodowy bank umowy pożyczki gotówkowej wysokiej nr (...) pożyczkodawca nie dopełnił ciążących na nim ustawowo obowiązków, wynikających z ustawy o kredycie konsumenckim oraz naruszył przepisy kodeksu cywilnego (art. 58 k.c.). Zarzuciła, że w dokumentacji pożyczkowej nie podano podstawowych informacji dotyczących parametrów umowy. Przede wszystkim w umowie nie wskazano założeń przyjętych do wyliczenia RRSO –art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., co uniemożliwia weryfikację sposobu ustalenia poziomu RRSO wskazanego w § 1 ust. 6 umowy. Nadto, umowa w żadnym z postanowień nie wskazuje kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym, co stanowi wymóg z art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. Pozwana podniosła także, iż z umowy, ani z dokumentacji pożyczkowej nie wynika, kto tak naprawdę zawierał ją w imieniu banku. Brak jakichkolwiek danych identyfikujących tą osobę, poddaje w wątpliwość, czy była ona umocowana do działania w imieniu pożyczkodawcy. Tym samym umowa może być obarczona rygorem nieważności. Przed zawarciem umowy pozwana nie została poinformowana o wszystkich założeniach wynikających z tej umowy. Nie zapoznano jej ze wzorcem umowy, nie wyjaśniono treści wzoru. Umowa w swojej treści jest niezwykle nieczytelna, sporządzona niewielką czcionką, co uniemożliwia zapoznanie się z nią i zrozumienie. Dlatego pozwana, w oparciu o art. 45 ust. 1 u.k.k. oświadczyła, że korzysta z tzw. sankcji kredytu darmowego (oświadczenie k. 229).

Powyższe oświadczenie (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. otrzymał w dniu 29 marca 2019 r. (potwierdzenie dla klienta k. 230 i śledzenie drogi przesyłki k. 231)

Zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c u.k.k. konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

Jako podstawę skorzystania z sankcji kredytu darmowego pozwana wskazała, oprócz naruszenia art. 29 ust. u.k.k., także naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. i art. 30 ust. 1 pkt 15 u.u.k.

Celem art. 30 u.k.k. jest zapewnienie konsumentowi łatwego dostępu do informacji na temat warunków udzielonego mu kredytu oraz jego sytuacji prawnej w związku z kredytem. Dokument umowy, który otrzymuje konsument, ma stanowić zwięzłe kompendium informacji prawnej dla konsumenta, tak aby nie musiał on ponosić kosztów transakcyjnych (wysiłku, wydatków) w celu uzyskania potrzebnych mu wiadomości. Dokument umowy ma być instrumentem redukującym asymetrię informacyjną między kredytodawcą a konsumentem na temat sytuacji prawnej stron. Jeżeli umowa jest ważna (tzn. uzgodniono minimalne warunki tej umowy), a w dokumencie umowy nie zamieszczono elementów wymaganych przez art. 30 ust. 1 u.k.k. i elementów tych nie przekazano konsumentowi w inny sposób, kredytodawcę mogą spotkać sankcje o charakterze cywilnoprawnym (sankcja odszkodowawcza, sankcja kredytu darmowego na podstawie art. 45 ust. 1 u.k.k.), publicznoprawnym (art. 24 ust. 1 u.o.k.k.) lub karnym (art. 138c § 1 k.w.)

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 7 i 15 u.u.k. z zastrzeżeniem art. 31-33 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki powinna określać: rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia (art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.); termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym (art.. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k.).

W ocenie Sądu Apelacyjnego wbrew zarzutom pozwanej zawarta przez strony umowa nie narusza art. 30 ust. 1 pkt 7 i pkt 15 u.k.k.

Odnośnie do wskazania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia należy zwrócić uwagę na to, że jeżeli rzeczywistą roczną stopę oprocentowania obliczono w oparciu o określone założenia (tj. gdy pewne parametry potrzebne do obliczenia wskaźnika nie są znane kredytodawcy), w dokumencie umowy należy podać wszystkie te założenia. Jednak w przypadku gdy skorzystano z założeń określonych w załączniku nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim, powielanie ich treści w dokumencie umowy jest zbędne oraz mogłoby wpływać negatywnie na czytelność i zrozumiałość zawartych w umowie postanowień. Zgodnie bowiem z wyrażonym w art. 29 ust. 3 u.k.k. ustawy wymaganiem umowa winna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Z pewnością tzw. przeładownie informacyjne nie sprzyja spełnieniu powyższego wymagania. (T. Czech Komentarz do art. 30 u.k.k. w: Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II. Wolters Kluwer Polska, 2018, Lex/el 2019).

W art. 30 ust. 1 pkt 15 u.k.k. szczegółowo określono elementy treści klauzuli dotyczącej uprawnienia konsumenta do odstąpienia od umowy, czyli określać: termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez niego udostępnionego przez kredytodawcę kredytu i odsetek, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym.

Nietrafnie pozwana wskazuje, iż umowa łącząca strony nie wskazuje kwoty odsetek w stosunku dziennym. Powyższa informacja została bowiem w sposób wyczerpujący uregulowana w § 3 ust. 12 umowy, który stanowi, że każdemu z pożyczkobiorców przysługuje prawo do odstąpienia od umowy pożyczki gotówkowej bez podania przyczyny w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia. Termin do odstąpienia od umowy jest zachowany jeśli pożyczkobiorca przed upływem tego terminu złoży w dowolnej placówce banku albo wyśle na podany adres banku pisemne oświadczenie o odstąpieniu od umowy. W przypadku odstąpienia umowę pożyczki uważa się za niezawartą, zaś pożyczkobiorca jest zobowiązany do zwrotu bankowi kwoty pożyczki, którą otrzymał do dyspozycji w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu wraz z odsetkami w kwocie 83,33 zł za każdy dzień dysponowania kwotą pożyczki, to jest od dnia uruchomienia przez bank pożyczki do dnia jej zwrotu. W razie przekroczenia powyższego terminu zwrotu pożyczki, bankowi za okres 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu przysługują odsetki w wysokości kwoty dziennej odsetek wskazanej powyżej, zaś począwszy od 31-go dnia do dnia zwrotu, bankowi przysługują odsetki w wysokości 111,11 zł za każdy dzień. Bank jest uprawniony do skierowania przeciwko pożyczkobiorcy na drogę postępowania sądowego sprawy o zwrot kwoty pożyczki wraz z odsetkami okres korzystania z tej kwoty przez pożyczkobiorcę.

Ponadto nie można się zgodzić z twierdzeniem, iż treść umowy jest nieczytelna, a sam tekst sporządzony jest zbyt małą czcionką. Powyższe w ocenie Sądu Apelacyjnego stanowi jedynie przyjętą przez pozwaną strategię procesową i nie znajduje żadnego odzwierciedlenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Uznać należy, że umowa podpisana przez strony jest tego rodzaju standardowym dokumentem, nieodbiegającym co do treści i formy od innych umów. Jednocześnie w ocenie Sądu jego treść jest dostosowana do możliwości percepcji przeciętnego konsumenta. Powyższa argumentacja znajduje zastosowanie również w zakresie podniesionego przez pozwaną zarzutu nieprzedstawienia informacji o wszystkich założeniach wynikających z zawartej umowy.

Do skorzystania przez pozwaną z sankcji kredytu darmowego wystarczające było naruszenie art. 29 ust. 1 u.k.k.

Uruchomienie sankcji kredytu darmowego zależy od wykonania przez konsumenta uprawnienia prawokształtującego, bowiem sformułowanie, jakie zamieszczono w art. 45 ust. 1 u.k.k.: „po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia", jest typowe dla przypadków, w których w przepisach prawa cywilnego wprowadza się uprawnienie prawokształtujące (np. art. 88 § 1 k.c., art. 395 § 1 zd. 2 k.c., art. 499 zd. 1 k.c.). Ponadto pojęcia „oświadczenie", którym posłużono się w art. 45 ust. 1 u.k.k., ustawodawca używa w przepisach prawa cywilnego zazwyczaj dla oznaczenia oświadczenie woli, a nie oświadczenia wiedzy (informacyjne). Wykonanie uprawnienia prawokształtującego wymaga złożenia właśnie oświadczenia woli. Wykładnia językowa art. 45 ust. 1 u.k.k. wskazuje, że skutki związane z sankcją kredytu darmowego powstają – verba legis – „po złożeniu" oświadczenia.

Oświadczenie konsumenta uznaje się za złożone z chwilą, gdy doszło do kredytodawcy w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 k.c.).Oświadczenie konsumenta powinno być złożone w formie pisemnej ad probationem (art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.c.). Nie ma przy tym przeszkód , aby takie oświadczenie zostało złożone dopiero w trakcie procesu sądowego wytoczonego przez bank przeciwko konsumentowi o zwrot kredytu konsumenckiego w całości lub w części.

Oświadczenie o skorzystaniu przez kredytobiorcę z sankcji kredytu darmowego pozwana złożyła pismem z dnia 26 marca 2019 r. skierowanym do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W., przy czym zostało ono doręczone stronie powodowej w dniu 29 marca 2019 r.

Zgodnie z art. 45 ust. 5 u.u.k. do wygaśnięcia uprawnienia dochodzi dopiero po roku od dnia wykonania umowy, przy czym nie wygasa ono w przypadku skutecznego wypowiedzenia umowy o kredyt konsumencki – ze skutkami ex nunc.

Przez wykonanie umowy należy rozumieć sytuację, w której należycie wypełniono wszystkie obowiązki w ramach stosunku kredytu konsumenckiego, w tym obowiązki powstające z mocy ustawy (np. odnośnie do zapłaty odsetek za opóźnienie na podstawie art. 481 § 1 k.c.). Chodzi o obowiązki dotyczące świadczenia głównego i świadczeń ubocznych, po stronie konsumenta oraz kredytodawcy, wykonane dobrowolnie lub przymusowo. W typowych przypadkach umowę o kredyt konsumencki uznaje się za wykonaną w dniu, w którym konsument spłacił ostatnią należność z tytułu tej umowy na rzecz kredytodawcy. Możliwe są jednak sytuacje, w których ostatnia czynność w ramach stosunku kredytu konsumenckiego należy do kredytodawcy. W takim wypadku roczny termin określony w art. 45 ust. 5 u.k.k. biegnie od daty wykonania tej czynności przez kredytodawcę.

Ponieważ do chwili wykonania przez pozwaną uprawnienia prawokształtującego umowa łącząca strony nie została wykonana, dlatego mogła ona skorzystać z sankcji kredytu darmowego.

Wykonanie przez pozwaną jako konsumenta uprawnienia określonego w art. 45 ust. 1 u.u.k. spowodowało zmianę treści stosunku kredytu konsumenckiego. Sankcja kredytu darmowego sprowadza się do pozbawienia kredytodawcy przychodów z tytułu określonego kredytu konsumenckiego, czyli utraty zarobku planowanego w ramach danej transakcji. Obejmuje zasadniczo wszystkie przychody kredytodawcy związane z kredytem konsumenckim, niezależnie od ich nazwy: odsetki, opłaty, prowizje, składki, koszty itp. Sankcja kredytu darmowego obejmuje także odsetki i inne koszty, które są pobierane w ciężar kapitału kredytu.

Wykonanie uprawnienia ma skutek wsteczny (działanie ex tunc) w tym sensie, że sankcja kredytu darmowego obejmuje – z pewnymi wyjątkami – wszelkie odsetki i inne koszty z tytułu kredytu konsumenckiego, niezależnie od okresu ich naliczania: przed wykonaniem uprawnienia czy po wykonaniu. Powoduje , że odpada podstawa świadczenia w odniesieniu do takich odsetek i kosztów, a konsument może potrącić swoje roszczenie o zwrot uiszczonych odsetek i kosztów z roszczeniem kredytodawcy o spłatę kapitału kredytu (art. 498 i n. k.c).

Odsetki, o których mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k., oznaczają tylko odsetki kapitałowe. Odsetki za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.) nie są, bowiem objęte sankcją kredytu darmowego (por. wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z dnia 14 grudnia 2016 r., III Ca 604/16, www.orzeczenia.ms.gov.pl). Kredytobiorca nie powinien być bowiem premiowany w sytuacjach, w których sam narusza postanowienia umowy o kredyt konsumencki, opóźniając się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki za opóźnienie zasadniczo pełnią funkcję zryczałtowanego odszkodowania, ewentualnie funkcję penalną i nie stanowią wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu. Funkcja odsetek za opóźnienie uzasadnia wyłączenie ich spod działania sankcji kredytu darmowego. Konstatacja ta odnosi się również do przypadków, w których wysokość odsetek za opóźnienie określono w umowie o kredyt konsumencki. Sankcja kredytu darmowego nie obejmuje takich odsetek (por. (T. Czech Komentarz do art. 45 u.k.k. w: Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. II. Wolters Kluwer Polska, 2018, Lex/el 2019).

Kredytodawca zachowuje także prawo do wszelkich kosztów związanych z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem przez konsumenta umowy o kredyt konsumencki. Koszty takie nie podlegają sankcji kredytu darmowego, o ile wynikają z ustawy lub skutecznie je zastrzeżono w umowie albo we wzorcu umowy.

Natomiast sankcja kredytu darmowego nie powoduje wygaśnięcia obowiązku konsumenta dotyczącego zwrotu kredytodawcy kapitału wykorzystanego kredytu. Jeżeli w umowie o kredyt prawidłowo ustalono termin i sposób spłaty kredytu, ale uchybienia dotyczą innych elementów treści tej umowy, to konsument zwraca kredyt w terminie i w sposób ustalony w umowie, tj. zgodnie z pierwotnie ustalonym harmonogramem spłaty kredytu, lecz bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy (art. 45 ust. 1 in fine u.k.k. ).

Powód jako kredytodawca wskutek skorzystania przez pozwaną z uprawnienia z art. 45 ust. 1 u.k.k. został pozbawiony prawa domagania się od B. M. (1) zwrotu prowizji w wysokości 5000 zł (§ 1 ust. 2 lit a umowy i ust. 7 lit. b tiret pierwszy) oraz odsetek umownych kapitałowych w kwocie 185 905,20 zł (§ 1 ust. 7 lit. b tiret drugi). Natomiast zachował prawo do naliczenia umownych odsetek za opóźnienie (odsetek karnych), które zgodnie z § 1 ust. 15 umowy odpowiadają wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym, przy czym stosownie do treści art. 481 § 2 ¹ k.c. maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie).

Powód domagał się również zwrotu kosztów związanych z nienależytym wykonaniem przez konsumenta umowy o kredyt konsumencki w wysokości 260 zł (20 zł za wystawienie WKB, 20 zł za wypowiedzenie umowy, 15 zł za list przedegzekucyjny, 100 zł za wyjazd interwencyjny, 4 razy po 15 zł za monity oraz 3 razy po 15 zł za telefony). Wysokość tych kosztów, dochodzonych na podstawie § 1 ust. 16 umowy, strony ustaliły w załączniku nr 1 -Tabela opłat i prowizji dla czynności związanych z obsługą pożyczek gotówkowych udzielanych przez (...) Bank (...) S.A.

Pozwana zarzuciła powódce, iż postanowienia umowy w tym zakresie mają charakter abuzywny (art. 385 ¹ § 1 k.c.), gdyż wysokość zastrzeżonych opłat w sposób rażący odbiega od rzeczywistych kosztów związanych z wysłaniem korespondencji, czy telefonami. Ponadto twierdziła, że bank nie wykazał, aby rzeczywiście czynności te zostały dokonane (np. wyjazd interwencyjny). Pomimo zgłoszenia powyższych zarzutów powód nie przedstawił dowodów, iż faktycznie czynności, za które domaga się zwrotu opłat, zostały dokonane i to we wskazanej liczbie.

Sąd Okręgowy prawidłowo stwierdził, iż nie ma dowodu wysłania do pozwanej wezwania przedegzekucyjnego (potwierdzenie nadania korespondencji). Bank nie wykazał także, w jakich okolicznościach, a w szczególności w jakim celu odbyć się miał wyjazd interwencyjny. Natomiast Tabela opłat i prowizji dla czynności związanych z obsługą pożyczek gotówkowych udzielanych przez (...) Bank (...) S.A. w ogóle nie przewiduje opłaty za wystawienie WKB.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Natomiast, jak stanowi art. 385 ¹ § 3 k.c., nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Powód nie udowodnił, aby postanowienia zawarte w załączniku nr 1 do umowy łączącej strony, stanowiącym jej integralną część, uzgodnił z pozwaną indywidualnie (art. 385 ¹ § 4 k.c.).

Klauzule niedozwolone nie wywierają skutków ex tunc, tj. już od momentu zawarcia umowy. Stanowisko takie znajduje potwierdzenie w orzecznictwie TSUE, zgodnie z którym postanowienie uznane za niedozwolone należy traktować jak nigdy nieistniejące, tak by nie wywoływało ono skutków wobec konsumenta, przy czym Sąd zobowiązany jest do uwzględnienia z urzędu, że postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta (por. wyrok TSWE,z dnia 27 czerwca 2000 r. [ Océano Grupo Editorial SA v. Roció Murciano Quintero (C-240/98) i Salvat Editores SA v. José M. Sánchez Alcón Prades (C-241/98), José Luis Copano Badillo (C-242/98), Mohammed Berroane (C-243/98) i Emilio Viñas Feliú (C-244/98), ECLI:EU:C:2000:346].

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko wyrażone w wyrokach: Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 23 grudnia 2015 r., III Ca 1714/15, niepubl. i Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 27 kwietnia 2012 r., XVII Amc 5533/11, Lex nr 1228844, iż pobieranie zryczałtowanej opłaty za przesyłanie konsumentowi przez przedsiębiorcę korespondencji lub kontakt telefoniczny w wysokości po 15- 20 zł, przy braku przedstawienia kalkulacji, z której by wynikało, że w rzeczywistości koszt dokonania tych czynności kształtuje się w takiej wysokości narusza dobre obyczaje, gdyż godzi w równowagę kontraktową stron. Kwestionowane postanowienia zastrzeżone zostały jedynie na rzecz pozwanego, z wykluczeniem jego klientów, a przedsiębiorca powinien działać na rynku w sposób rzetelny i tego oczekują od niego konsumenci.

Wobec wykazania abuzywności postanowień zawartych w załączniku nr 1 do umowy, braku w tym załączniku opłaty za wystawienie WKB oraz niewykazania faktu rzeczywistego poniesienia niektórych kosztów (udokumentowania wyjazdu interwencyjnego, liczby monitów, wysłania wezwania przedegzekucyjnego) roszczenie o zapłatę kwoty 260 zł nie mogło zostać uwzględnione.

W związku z brakiem skutecznego wypowiedzenia umowy powód może skutecznie domagać się od pozwanej wykonania umowy, tj. na podstawie art. 354 § 1 k.c. w zw. z § 1 ust. 8 umowy. Jednak w następstwie skorzystania przez pozwaną z sankcji kredytu darmowego jest ona zobowiązana do zwrotu na rzecz powoda z tytułu zawartej umowy jedynie kwoty udzielonego kredytu- wynoszącej 250 000 zł. Kwota ta, zgodnie z umową, powinna zostać zwrócona 120 miesięcznych ratach, co oznacza, iż każda z rat powinna wynieść 2 083,33 zł. B. M. (1) dotychczas zapłaciła na rzecz banku kwotę 44 768,26 zł, co stanowi odpowiednik 21,49 należnych rat odpowiadających kwocie kapitału.

Zgodnie z art. 316 § 1 k.p.c. po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy. Wyrażona w powyższym przepisie zasada aktualności orzeczenia sądowego poprzez odesłanie z art. 382 k.p.c. obowiązuje także w postępowaniu apelacyjnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2016 r., II PK 238/15, Lex nr 2188225).

Rozprawa apelacyjny została zamknięta w dniu 24 czerwca 2019 r. Według stanu na dzień zamknięcia rozprawy wymagalne były świadczenia pozwanej z umowy kredytu konsumenckiego za okres od marca 2016 r. do czerwca 2019 r. Rata 22 wymagalna jest w 51%, czyli co do kwoty 1 062,50 zł (2083,33 zł x 51% = 1 062,50 zł).

Zgodnie z żądaniem pozwu (pozew k. 4) powód zgłosił żądanie zasądzenia odsetek umownych za opóźnienie dopiero od dnia 17 marca 2016 r. i dlatego, chociaż termin płatności 22 raty za miesiąc marzec 2016 r. przypadał na dzień 1 marca 2016 r., to odsetki zasądzono, zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c., dopiero od dnia 17 marca 2016 r. Natomiast od kolejnych rat (rat za następne po marcu 2016 r. do czerwca 2019 r. miesiące) odsetki zasądzono od dnia 2 – ego dnia każdego miesiąca, bo zgodnie z harmonogramem płatność rat kredytu przypadała na pierwszy dzień każdego miesiąca (harmonogram k.200-213, wyciąg z ksiąg banku k. 18-19).

Uznając apelację za częściowo uzasadnioną Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok częściowo w punkcie pierwszym w ten sposób, że zasądził od B. M. (1) na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 82 312,37 zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym, przy czym maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) od poszczególnych kwot, odpowiadającym wysokości niezapłaconych za te okresy rat.

Zmiana wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o roszczeniu głównym spowodowała konieczność ponownego wydania orzeczenia o kosztach procesu za I instancję w oparciu o art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. Powództwo zostało uwzględnione w 31 % (powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 262 902,74 zł , a powództwo zostało uwzględnione co do kwoty 82 312,37 zł). Łącznie poniesione w pierwszej instancji koszty wyniosły 23 963 zł, w tym powód - opłata od pozwu 13 146 zł i pozwana - koszty zastępstwa prawnego ustalona na kwotę 10 800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia rMinistra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł ). Stosownie do wyniku sporu powód powinien ponieść 69% kosztów procesu, bo w takim zakresie jego powództwo zostało oddalone, (23963 zł x 69%= 16534, 47 zł), a skoro poniósł tylko 13 146 zł, to różnicę 3388 zł (16 534,47 zł – 13 146 zł = 3388, 47 zł, w zaokrągleniu 3388zł ) powinien zwrócić powódce.

Dlatego Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie drugim w ten sposób, że zasądził na rzecz B. M. (1) od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 3 388 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W pozostałej części apelacja jako bezzasadna, na podstawie art. 385 k.p.c., podlegała oddaleniu.

O kosztach procesu za postępowanie apelacyjne orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., zasądzając na rzecz B. M. (1) od (...) Bank (...) S.A. z siedzibą we W. kwotę 1514 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego Apelacja została uwzględniona w 31 % (w.p.z. wyniosła 262 902,74 zł, a wskutek wydania wyroku reformatoryjnego powództwo zostało uwzględnione co do kwoty 82 312,37 zł). Łącznie poniesione w II instancji koszty wyniosły 21 246 zł, w tym powód -opłata od apelacji uiszczona przez powoda 13 146 zł i pozwana - koszty zastępstwa prawnego uiszczone przez pozwaną w kwocie 8 100 zł (§ 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie). Apelacja została oddalona w 69%, czyli powód powinien ponieść taką część kosztów, czyli 14 659,74 zł, a skoro poniósł kwotę niższą, bo 13 146 zł, to różnicę 1514 zł, (14659,74 zł – 13 146 zł = 1513, 74 zł, w zaokrągleniu 1514 zł ), powinien zwrócić pozwanej.

Marcin Strobel Edyta Jefimko Marta Szerel