Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2013r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w Ł.

przy udziale nadzorcy sądowego (...) Spółki Akcyjnej w Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 15 lutego 2006r., sygn. akt X GC 616/04

I.  1. zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 o tyle, że:

- kwotę 579.268,20 złotych obniża do kwoty 347.560,92 (trzysta czterdzieści siedem tysięcy pięćset sześćdziesiąt 92/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 27 września 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 395.389,80 złotych obniża do kwoty 237.233,88 (dwieście trzydzieści siedem tysięcy dwieście trzydzieści trzy 88/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 471.920,40 złotych obniża do kwoty 283.752,24 (dwieście osiemdziesiąt trzy tysiące siedemset pięćdziesiąt dwa 24/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 5.097.432,20 złotych obniża do kwoty 3.058.459,30 (trzy miliony pięćdziesiąt osiem tysięcy czterysta pięćdziesiąt dziewięć 30/100) złotych
z ustawowymi odsetkami od 11 października 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 163.545,94 złotych obniża do kwoty 98.127,56 (dziewięćdziesiąt osiem tysięcy sto dwadzieścia siedem 56/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 25 października 2001r do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 2.000.000 złotych obniża do kwoty 1.200.000 (jeden milion dwieście tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 26 października 2001r. do
2 grudnia 2002r.,

- kwotę 684.115,34 złotych obniża do 410.469,20 (czterysta dziesięć tysięcy czterysta sześćdziesiąt dziewięć 20/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 13 listopada 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 4.527.355,65 złotych obniża do kwoty 2.716.413,40 (dwa miliony siedemset szesnaście tysięcy czterysta trzynaście 40/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 13 listopada 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 1.480.134,65 złotych obniża do kwoty 888.080,76 (osiemset osiemdziesiąt osiem tysięcy osiemdziesiąt 76/100) złotych z ustawowymi odsetkami od 29 listopada 2001r. do 2 grudnia 2002r. ,

-kwotę 276.293,40 złotych obniża do kwoty 165.776,04 (sto sześćdziesiąt pięć tysięcy siedemset siedemdziesiąt sześć 04/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 224.760,60 złotych obniża do kwoty 134.856,36 (sto trzydzieści cztery tysiące osiemset pięćdziesiąt sześć 36/100 ) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2001r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 318.383,40 złotych obniża do kwoty 191.030,04 ( sto dziewięćdziesiąt jeden tysięcy trzydzieści 04/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 17 stycznia 2002r. do 2 grudnia 2002r.,

- kwotę 393.303,60 złotych obniża do kwoty 235.982,16 (dwieście trzydzieści pięć tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt dwa 16/100) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 12 lutego 2002r. do 2 grudnia 2002r.,

które to należności płatne będą w 20 równych kwartalnych ratach, przypadających na koniec każdego kolejnego kwartału, z których pierwsza płatna będzie 31 marca 2004r.;

2) w pozostałej części powództwo oddala;

3) zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 64.723 (sześćdziesiąt cztery tysiące siedemset dwadzieścia trzy) złotych tytułem kosztów procesu

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 110.800 złotych (sto dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Sygn. akt V ACa 238/08

UZASADNIENIE

Powód, (...) Spółka Akcyjna w G. wniósł o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w Ł. kwoty 16611903,39 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot i dat w pozwie wskazanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż dostarczał pozwanej energię elektryczną i świadczył usługi przesyłowe na podstawie umów (zmienianych aneksami): nr(...)z 31 stycznia 2011r. i (...) z 30 lipca 2001r. W związku z wykonaniem świadczeń w okresie od kwietnia do 15 listopada 2001r. powód wystawił faktury, z których należności nie zostały przez pozwaną uregulowane.

Sąd Okręgowy nakazem zapłaty wydanym z dnia 19 lipca 2002 roku wydanym w postępowaniu upominawczym uwzględnił w całości żądanie powoda.

W związku ze sprzeciwem strony pozwanej, rozpoznając żądanie pozwu Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia faktyczne.:

Strony zawarły umowę o sprzedaż energii elektrycznej i świadczenie usług przesyłowych z dnia 31.01.2001 r. nr (...), zmienioną aneksami z dnia 12.02.2001r. 20.02.2001r. 29.03.2001r., 26.06.2001r. Na podstawie tej umowy pozwana nabywała od powoda energię elektryczną w okresie od 1.02.2001r. do 31 lipca 2001r. Za ten okres pozwana nie uregulowała należności wynikających z faktur nr (...), z dnia 19 września 2001r. nr (...) z dnia 19 września 2001r. (...) z dnia 19 września 2001r. (...) z dnia 12 grudnia 2001r.

W dniu 30 lipca 2001r. strony zawarły kolejną umowę nr (...), w oparciu o którą powód świadczył usługi przesyłowe i dostarczał energię elektryczną pozwanej. Za nabytą energię i świadczone usługi w ramach tej umowy powód dochodzi należności z faktur.

(...) z dnia 30 września 2001r.

(...) z dnia 28 września 2001r. (korygująca)

(...) z dnia 17 października 2001r.

(...)z dnia 17 października 2001r.

(...) z dnia 31 października 2001r.

(...) z dnia 13 listopada 2001r. (korygująca)

(...) z dnia 31 października 2001r.

(...) z dnia 14 listopada 2001r. (korygująca)

(...) z dnia 22 listopada 2001r.

(...) z dnia 12 grudnia 2001r. (korygująca)

(...) z dnia 10 stycznia 2002r. (korygująca)

(...) z dnia 4 lutego 2002r. (korygująca).

W umowach ceny energii i stawki zostały ustalone w oparciu o zatwierdzone przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki taryfy decyzjami z dnia 16 lutego 1999r. i 13 kwietnia 2000 r. 5 lipca 2001r.

W dniu 10.10.2001r. powód wezwał do uregulowania należności za sprzedaną energię elektryczną oraz świadczone usługi przesyłowe w terminie do 11.10.2001r. pod rygorem rozwiązania umowy nr (...) z dnia 30.07.2001r. i natychmiastowego wstrzymania sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług zgodnie z par. 10 pkt 3 umowy.

Pozwana nie zapłaciła należności wynikających z faktur w łącznej kwocie 16611903,39 zł, w związku z tym została przez powoda wezwana do ich zapłaty.

W odpowiedzi na wezwania do zapłaty pozwana zażądała zarachowania na poczet nieuiszczonej należności nadpłaty z tytułu opłat za przesył energii za okres 29.01.2001r. do 30.09.2001r. W ten sam sposób, (żądając zarachowania nadpłat w łącznej w kwocie 18079964,65 zł, za przesył energii), odpowiadała na dalsze wezwania powoda do zapłaty należności. Pozwana zażądała również zapłaty bonifikaty w kwotach 30129567,53 zł za okres od 1.05.2002r. do 31.2002r. 28829856,17 zł za okres od 1.06.2002r. do 30.06.2002r. 26806815,28 zł za okres od 1.02.2002r. do 28.02.2002r. 30571746,60 zł za okres od 1.03.2002r. do 31.03.2002r. 29.621.17,73 zł za okres od 1.04.2002r. Do 74.354.259,69 zł na okres od 16.11.2001r. do 31.01.2002r. z tytułu wstrzymania dostaw energii.

Czyniąc powyższe ustalenia Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Sprawa toczyła się po wydaniu nakazu w postępowaniu upominawczym i dlatego z uwagi na treść art. 505§1 k.p.c. nie miały w sprawie zastosowania rygory wynikające z przepisu art. 479 ¹⁴§2, które dotyczą odpowiedzi na pozew. Stąd koniecznym było uwzględnienie wniosków dowodowych zgłoszonych po wniesieniu przez pozwanego sprzeciwu.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie pozwala uznać podnoszonych przez pozwanego zarzutów za uzasadnione.

Brak przede wszystkim podstaw do uznania, iż zawarte przez strony umowy są nieważne.

Odnośnie zarzutu braku ustalenia warunków istotnych w umowie poprzez to, iż poprzestano na wskazaniu w fakturach, iż obowiązują ceny z grupy taryfowej (...), nie może on odnieść skutku, bowiem okoliczności sprawy wskazują, iż powód bezpośrednio po zawarciu umowy i otrzymaniu pierwszej faktury – nie kwestionował stawek zawartych w umowie. Wówczas pozwany nie podnosił, aby cena wskazana w fakturze była niezgodna z umową, bądź by umówiono się na stawki zakupu inne niż maksymalne, przewidziane w taryfie.

W toku procesu pozwany ostatecznie w zakresie „zarzutów potrącenia” wskazał, iż do potrącenia w niniejszej sprawie obejmuje kwoty wskazane w piśmie z dnia 27 maja 2005r. i dlatego ostatecznie te zarzuty, Sąd ocenił przy wydawaniu wyroku.

Zarzut potrącenia kwoty 6540627 zł obejmował wedle pozwanego nienależne świadczenie w postaci zapłaconej przez niego ceny za energię, dostarczaną na podstawie umowy z dnia 1.04.1999r. w okresie od zawarcia umowy do 31.12.2000r. Pozwany zarzucał, iż kwoty pobrane przez pozwanego w tym okresie na podstawie umowy były wyższe niż ceny wynikające z obowiązującej wówczas taryfy. Ten zarzut pozwanego nie mógł odnieść skutku, bowiem roszczenie w tym zakresie było przedmiotem rozpoznania w toczącej się między stronami sprawie IC 2306, prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Gliwicach w ramach dochodzonej przez pozwanego kwoty 163757000 zł, w której Sąd oddalił powództwo a oddalenie apelacji w tej sprawie strony przyznały zgodnie na rozprawie.

Niezależnie od tego, że zarzut w tym zakresie korzysta z powagi rzeczy osadzonej nie sposób nie zauważyć, iż w swoich twierdzeniach pozwany popada w sprzeczność. Niezasadny jest zarzut potrącenia kwoty 12085427,08 zł z tytułu nienależnie pobranych przez powoda opłat przesyłowych w okresie od lutego do lipca 2001r. z powodu nieuwzględnienia opłat za przesył współczynnika k=0,1. Skoro pozwany do dnia wyrokowania nie dokonał zapłaty za świadczenia pozwanego objęte obowiązującą w tym okresie umową, nie sposób ustalić jakiego rodzaju wierzytelność miałaby stanowić ta „zgłoszona do potrącenia kwota”. Skoro pozwany twierdził, że to powód w fakturach winien był uwzględnić współczynnik k=0,1 wprowadzony rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 14.12.2000r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią elektryczną, które weszło w życie 30.01.2001r., to może podnosić zarzuty dotyczące wadliwego ustalenia fakturach ceny za dostarczoną energię i kwestionować wysokość roszczeń, brak jednak podstaw do dokonania potrącenia, a to z uwagi na brak wierzytelności nadających się do potrącenia.

Niezależnie od bezpodstawności zgłoszonego zarzutu potrącenia, brak podstaw do przyjęcia, iż współczynnik k=0,1 mógł być stosowany do rozliczeń obowiązującej w okresie od lutego 2001r. do lipca 2001 umowy z dnia 31.01.2001r. nr(...).

Za nieudowodniony Sąd uznał zarzut potrącenia kwoty 4093500 zł z tytułu obciążenia pozwanego opłatami za pewność zasilania wg. stopnia 2,3 zamiast 1,8 oraz 1,3 w okresie od 28.12.1999r. do 4.09.2000r. i 5.09.2000r. do 31.12.2000r.

Wbrew zarzutom pozwanego powódka ustosunkowała się do treści zarzutów w tej mierze, w piśmie z dnia 31 października 2002r., zaś pozwany do tych wyjaśnień się nie odniósł.

Nie zasługuje także na uwzględnienie „zarzut potrącenia” kwoty 2 000000 zł z tytułu nienależnie pobranych przez powoda w okresie od 1.07.2001 r. do 20.07.2001 r. i 1.07.2002r. do 4.07.2002r. opłat za świadczenie usług przesyłu energii wg. maksymalnych cen taryfowych z nieobowiązującej taryfy, zamiast kwoty 67,00 zł miesięcznie jak przewidywała umowa z 1.04.1999r. Także w tym przypadku pozwany mógł jedynie kwestionować zasadność roszczenia, skoro nie uiścił należności z faktur wystawionych za ten okres. Jednakże nawet w przypadku prawidłowo sformułowanego zarzutu nie mógłby on odnieść skutku. W tym zakresie Sąd w pełni podzielił stanowisko powoda zaprezentowane w piśmie z dnia 31.10.2002r. k. 197-198 akt. Ponad zaprezentowane w piśmie wywody należy dodać, iż organem upoważnionym do oceny prawidłowości stosowanych taryf jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, a to z mocy art. 23 ust. 2 pkt 2 ustawy prawo energetyczne, zaś prawo energetyczne przewiduje sankcję za stosowanie cen i taryf nie przestrzegając ich przedstawienia Prezesowi URE do zatwierdzenia (art. 56 ust. 1 pkt 5). Ani przepisy Kodeksu cywilnego ani przepisy Prawa energetycznego nie wprowadzają sankcji nieważności umowy, bądź możliwości wyliczenia ceny w oparciu o samodzielne wyliczenia nabywcy. Pozwany twierdził w sprzeciwie, iż ceny zastosowane przez powoda w tym zakresie zostały zawyżone kilkadziesiąt razy i powoływał się w tym zakresie, na sporządzone na jego zlecenie opinie ekspertów. Powód stosując starą taryfę do czasu zatwierdzenia nowej taryfy, stosował zgodnie ze swymi obowiązkami taryfę zatwierdzoną, której czas obowiązywania minął, przed terminem obowiązywania nowej taryfy, była to bowiem jedyna taryfa zatwierdzona zgodnie z wymogami Prawa energetycznego.

Mając na względzie powyższe ustalenia, roszczenie powoda jako uzasadnione należało uwzględnić, zgodnie z treścią łączących strony umów i przepisami art. 555 k.c. w związku z art. 535 k.c. oraz w zakresie roszczeń odsetkowych art. 481 k.c., gdy o kosztach procesu w kwocie 129.815 zł orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Od powyższego wyroku wniosła apelację strona pozwana zaskarżając go w całości i formułując szczegółowe zarzuty zawarte w punktach I, II, III, IV, i V – których dotyczył naruszenia prawa materialnego, gdy w punkcie V.9 postawiony został zarzut naruszenia przepisów art. 555 k.c. w zw. z art. 535 k.c. w zw. z art. 67 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 października 1934 prawo o postępowaniu układowym oraz art. 481 k.c. w zw. z art. 67 Rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 24 października 1934 prawo o postępowaniu układowym poprzez nieuwzględnienie przez Sąd I instancji przy rozstrzyganiu sprawy implikacji prawnych zawartego na zgromadzeniu wierzycieli w dniu 5 listopada 2003r. przez pozwanego z jego wierzycielami układu, zatwierdzonego prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Katowicach z dnia 14 listopada 2003 r. za sygn. akt X Ukł 149/02.

Postanowieniem z dnia 19 stycznia 2007r. (k. 1496) Sąd Rejonowy w Katowicach w sprawie sygn. akt X GU 217/06 ogłosił upadłość Dłużnika (...) S.A. w Ł. z możliwością zawarcia układu ustanawiając zarząd własny upadłego co do całości majątku.

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2007r. Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie V ACa 247/07 zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 o tyle, że wykonanie wyroku nastąpi na warunkach układu zawartego przez pozwaną z wierzycielami na Zgromadzeniu wierzycieli w dniu 5 listopada 2003r. i zatwierdzonego postanowieniem Sądu Rejonowego w Katowicach z dnia 14 listopada 2003r. w sprawie o sygnaturze akt X UKł 149/02, oddalił apelację pozwanego w pozostałym zakresie i zasądził od pozwanej na rzecz powoda 5400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny uznał za zasadny wyłącznie zarzut naruszenia prawa materialnego podniesiony w punkcie V. 9 polegający na pominięciu przy rozstrzyganiu przez Sąd Okręgowy układu zawartego pomiędzy pozwaną – dłużnikiem a wierzycielami na Zgromadzeniu Wierzycieli w dniu 5 listopada 2003r., zatwierdzonego prawomocnymi postanowieniami Sądu Rejonowego w Katowicach z dnia 14 listopada 2003r. w sprawie X UKł 149/02. Układ ten obowiązuje, nie został uchylony i jest wykonywany, gdy zarzut ten dotyczy naruszenia prawa materialnego w postaci art. 67§1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934r. Prawo o postępowaniu układowym (Dz.U. Nr 93, poz. 836 z późń. zm.).

Zgodnie bowiem z regulacją art. 538 ust. z ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 z późn. zm.) obowiązującej od 1 października 2003r. w sprawach, w których postanowienie o zatwierdzeniu układu zostało wydane przed dniem wejścia w życie ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe, a postępowanie układowe (...) S.A. w Ł. zostało otwarte w dniu 3 grudnia 2002r. postanowieniem Sądu Rejonowego w Katowicach sygn. akt X UKł 149/02.

W dacie zamknięcia rozprawy apelacyjnej weszła w życie ustawa z 16 listopada 2006r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 235/1699 z 2006r. Regulacja prawna tej ustawy dotycząca art. 174§1 pkt 4 k.p.c. czy też art. 180§1 pkt 5 k.p.c., art. 182§1 k.p.c., art. 182 ^{( 1)} k.p.c. nie ma wpływu (art. 4 ust. 3) również na postanowienie z dnia 19 stycznia 2007r. Sądu Rejonowego w Katowicach w sprawie X GU 217/06 o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu dłużnika (...) S.A. w Ł. „z pozostawieniem zarządu własnego upadłego co do całości majątku”.

Zatem w obowiązującym stanie prawnym w dacie wyrokowania przez Sąd Apelacyjny obowiązywał dłużnika – pozwaną układ zawarty w 2003r. Zawarty układ zgodnie z treścią, art. 67§1 pr. ukł. „obejmuje wszystkich wierzycieli, nie wyłączając tych, których wierzytelności podlegały wciągnięciu na listę, lecz nie były wciągnięte”, gdy wbrew stanowisku powódki na gruncie rozpoznawanej sprawy nie zachodzą wyłączenia w stosunku do niej, o których mowa w art. 67§2 pr. ukł. Oraz w art. 4 pr. ukł.

Zgodnie z §2 art. 67 wyłączenie układu dotyczy li tylko takich wierzycieli, przy łącznym wystąpieniu przesłanek, których dłużnik zmyślnie nie ujawnił i którzy w postępowaniu nie uczestniczyli.

Dochodzone wierzytelności pochodzą z umów zawartych 31 stycznia 2001r. i 30 lipca 2001r., zostały zgłoszone w postępowaniu układowym i jak wynika z postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach oddalającego zażalenie powódki jako wierzytelności sporne nie zostały one wciągnięte na listę wierzytelności, przy czym sposób merytorycznej obrony podjętej przez pozwaną mieści się w granicach prawa do obrony, a tego rodzaju zachowaniom nie można skutecznie postawić zarzutu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Ponieważ powódka uczestniczyła w postępowaniu układowym zgłaszając wierzytelności, które nie zostały w całości objęte układem, układ ją obowiązuje, co oznacza, ze dochodzona pozwem kwota objęta zaskarżonym wyrokiem winna być uregulowana przez apelującą na warunkach zawartego układu, co uzasadniało zmianę wyroku poprzez uwzględnienie w jego treści układu wiążącego powódkę.

Powyższy wyrok zaskarżyły skargami kasacyjnymi obydwie strony.

Pozwana skierowała skargę przeciwko rozstrzygnięciu oddalającemu częściowo jej apelację (pkt 2) oraz co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu i oparła ją na obydwu podstawach z art. 398 ³§1 k.p.c., gdy w wyroku z dni 29 lutego 2008r. V CSK 457/07 Sąd Najwyższy tę skargę oddalił (punkt 2 wyroku).

Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w części punktu 1, która dotyczy zmiany wyroku Sądu Okręgowego, polegającej na wskazaniu, że wykonanie wyroku Sądu I instancji nastąpi na warunkach układu oraz w części punktu 2, w której Sąd II instancji odmówił oddalenia apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego.

Podstawą skargi kasacyjnej stanowiło:

- naruszenie prawa materialnego – art. 538 ust. 2 p.u.n. w brzmieniu obowiązującym w dacie wejścia w życie tej ustawy w zw. z art. 200§1 i 3 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934r.;

- prawo upadłościowe (t. jedn. Dz.U. z 1991r. Nr 118, poz. 512 ze zm. – dalej post. ukł. przez niewłaściwe zastosowanie. Jako dodatkową podstawę kasacyjną pozwany wskazał naruszenie art. 67§1 i 2 post. ukł. Przez jego błędną wykładnię, art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie oraz art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1 i 2, art. 22, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 1,2 i 3 Konstytucji RP przez ich niezastosowanie.

- naruszenie przepisów postępowania, które miały zasadniczy wpływ na wynik sprawy – art. 325 k.p.c. in fine polegające na pozornym tylko rozstrzygnięciu o żądaniach stron, powodującym niewykonalność orzeczenia oraz art. 386§1 k.p.c., polegające na tym, że Sąd Apelacyjny w Katowicach nie orzekł o istocie sprawy.

Jednocześnie powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w punktach 1 i 2 w zakresie, w którym Sąd II instancji uwzględnił apelację pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach, ewentualnie uchylenia tego wyroku w zakresie punktów 1 i 2 i jego zmiany poprzez oddalenie w całości apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach.

Zasadność skargi kasacyjnej powoda wiązał Sąd Najwyższy z faktem, ze dotychczas nie przeprowadzono postępowania o uchylenie układu, wobec czego – w rozpatrywanej sprawie o zapłatę – postanowienia układu nadal uznawać należy za wiążące.

Nie można też zgodzić się z powodem, że jego sytuacja odpowiada hipotezie art. 67§2 pr. ukł. Przepis ten wymaga łącznego wystąpienia dwóch przesłanek: rozmyślnego zatajenia wierzyciela przez dłużnika oraz nieuczestniczenie przez tego wierzyciela w postępowaniu układowym. Przesłanki te nie zostały jednakowoż spełnione.

Słuszny okazał się natomiast podniesiony przez powoda zarzut naruszenia art. 325 k.p.c. i art. 386§1 k.p.c. poprzez dokonanie zmiany wyroku Sądu I instancji w sposób niepozwalający na określenie zakresu tej zmiany i zakresu oddalenia apelacji pozwanej. Sąd Apelacyjny sformułował swoje orzeczenia poprzez opisane określenie dokonanej zmiany, polegające na wprowadzeniu zastrzeżenia, iż wykonanie wyroku nastąpi na warunkach układu zawartego przez pozwaną z wierzycielami na zgromadzeniu wierzycieli w dniu 5 listopada 2003r. i zatwierdzonego postanowieniem Sądu Rejonowego w Katowicach z dnia
14 listopada 2003r. w sprawie o sygnaturze akt UKł 149/02, a w kolejnym punkcie wyroku orzekł, że oddala apelację w pozostałym zakresie.

Ponieważ postanowienia układowe wprowadziły zmiany w rozmiarze, wymagalności i sposobie płatności roszczenia powoda, te zmiany powinny zostać uwzględnione przez Sąd orzekający poprzez zasądzenie roszczenia w takim kształcie, w jakim przysługuje ono powodowi na mocy układu.

W związku z oddaleniem skargi kasacyjnej pozwanej, gdy ta skierowana była przeciwko rozstrzygnięciu oddalającemu częściowo jej apelację (pkt 2), przy związaniu wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy wyrok Sądu Apelacyjnego musi zawierać wyłącznie rozstrzygnięcia co do roszczenia powoda poprzez zasądzenie roszczenia o takim kształcie, w jakim przysługuje ono powodowi na mocy układu.

Rozpoznając w tej sytuacji, po raz drugi sprawę z apelacji pozwanej, gdy Sąd Najwyższy przesądził, że w wyroku Sądu Apelacyjnego winna się znaleźć redukcja należności powoda objętych wyrokiem Sądu Okręgowego na warunkach układu, który do chwili obecnej nie został uchylony (vide: postanowienie Sądu Rejonowego z 14.04.2010r. sygn. akt X GUp 3/08 k. 1872) Sąd Apelacyjny miał na uwadze, co następuje:

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Katowicach z dnia 3 grudnia 2002r. sygn. akt X Ukł 149/02 (k.501) otworzono postępowanie układowe (...) Spółki Akcyjnej w Ł..

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Katowicach z 14 listopada 2003r. sygn. akt X Ukł – 149/02 (k. 948) zatwierdzono układ zawarty pomiędzy dłużnikiem (...) S.A. w Ł. a wierzycielami na zgromadzeniu wierzycieli w dniu 5 listopada 2003r.

W odniesieniu do wierzycieli, których wierzytelności na dzień otwarcia postępowania układowego przekraczały 10000 zł.

1) – zredukowano o 40% ogólną kwotę wierzytelności wg stanu na dzień otwarcia postępowania układowego

- i postanowiono zredukowaną kwotę rozłożyć na 20 równych rat kwartalnych płatnych w następujących terminach:

- płatność pierwszej raty nastąpi najpóźniej na koniec II kwartału kalendarzowego następującego po kwartale, w którym nastąpiło uprawomocnienie się postanowienia o zatwierdzeniu układu

- płatność kolejnych rat następować będzie na koniec każdego kolejnego kwartału.

2) odstąpiono od rozliczania odsetek od wierzytelności układowych od dnia otwarcia układu.

Z powyższych postanowień płynęły następujące wnioski natury ogólnej uwzględniające argumentację prawną uchwały Sądu Najwyższego z 15 stycznia 1997r. III CZP 123/96 (OSNC 1997, nr 5, poz. 48).

Na rzecz powoda winny być zasądzone wierzytelności objęte wyrokiem Sądu Okręgowego w wysokości 60% ich pierwotnej wartości, gdy odsetki mogły być od nich zasądzone do dnia 2 grudnia 2002r., jako że odstąpiono od naliczania odsetek od wierzytelności układowych od dnia otwarcia układu, czyli od dnia 3 grudnia 2002r. (data postanowienia o otwarciu układu – k.501). Płatność wierzytelności miała nastąpić w 20 równych ratach przypadających na koniec każdego kolejnego kwartału, przy czym pierwsza z nich miała być płatna 31 marca 2004r. (koniec II kwartału kalendarzowego następującego po kwartale, w którym nastąpiło uprawomocnienie się postanowienia z 14 listopada 2003r. o zatwierdzeniu układu, ci nastąpiło 22 listopada 2003r. – k. 948).

Ponieważ postanowieniem z 19 stycznia 2007r. X GU 217/06 Sąd Rejonowy w Katowicach ogłosił upadłość Dłużnika (...) S.A. w Ł. z możliwością zawarcia układu (k. 1496), w postępowaniu brał udział na prawach interwenienta ubocznego – nadzorca sądowy (art. 138 Prawa upadłościowego i naprawczego).

Nadzorca sądowy wstąpił do niniejszego procesu z mocy prawa (art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60 poz. 535 ze zm.-dalej i „Pr Up. Napr”), w związku z czym ma uprawnienia interwenienta ubocznego, do którego stosuje się odpowiednio przepisy o współuczestnictwie jednolitym. Chodzi więc o status tzw. interwenienta ubocznego samoistnego, o którym mowa w art. 81 k.p.c., a nie o przymiot bycia interwenientem ubocznym sensu stricte. Przyznanie nadzorcy sądowemu uprawnień interwenienta oznacza zatem tylko tyle, ze jego status procesowy jest określony przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o interwencji ubocznej samoistnej.

Gdy nie jest on stroną w procesie cywilnym toczącym się z udziałem upadłego, charakter jego udziału w procesie określony statusem interwenienta, pozwala traktować go wyłącznie jako pomocnika procesowego działającego po stronie upadłego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2007r. III CSK 275/06, LEX nr 277283)

Jak podkreśla się w doktrynie cechą charakterystyczną legitymacji zarządcy – wyrażoną jednoznacznie w art. 139 in fine Pr. Up. Napr. – jest to, że działa on w imieniu własnym, ale na rzecz upadłego. Zarządca, ze względu zatem na naturę prawną swej legitymacji jest w postępowaniach dotyczących masy stroną w znaczeniu formalnym, podczas gdy upadłemu przysługuje cecha strony w znaczeniu materialnym. Z tego względu zarządca nie mógł skutecznie zgłosić materialnoprawnego zarzutu potrącenia a do wzmiankowanych przez niego dowodów należało odnosić sytuację procesową upadłego w tym znaczeniu, że dowody sprekludowane w stosunku do upadłego mają taki sam charakter do nadzorcy sądowego, dowody zaś ocenione jako spóźnione w postępowaniu odwoławczym w stosunku do upadłego są takimi również w stosunku do nadzorcy. Wynika to również z regulacji art. 79 k.p.c., skoro interwenient uboczny jest uprawniony jedynie do takich czynności procesowych, które są dopuszczalne według stanu sprawy. Przystąpienie do sprawy interwenienta ubocznego na etapie postępowania apelacyjnego oznacza, że również i jego dotyczą regulacje z art. 368§1 pkt 4 i 381 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2010r. II CSU 455/09, LEX nr 577529. W związku z powyższym na podstawie art. 381 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił (przede wszystkim jako sprekludowane) dowody zgłoszone przez nadzorcę jako nowe, gdy nie miały one przymiotu nowości – tu opinia biegłego) zaś w odniesieniu do dowodu z dokumentów jako że dowody były również zbędne, skoro dowód z nich był przeprowadzony w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.

Jednocześnie na podstawie art. 381 k.p.c. pominął Sąd Apelacyjny zarzut materialnoprawny (oparty na pewnym stanie faktycznym) braku legitymacji czynnej po stronie powoda, o którym to fakcie pozwany co odnieść należało również do osoby nadzorcy sądowego) dowiedział się z pisma Sądu Rejonowego w Gliwicach z 4.07.2010r. doręczonego mu 9.08.2010r., a pozwany odniósł się do niego w piśmie procesowym z 26.11.2012r.
(k.2575) choć zarzutu tego nie dotyczyła argumentacja przedstawiona przez stronę powodową, że jest to zarzut spóźniony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 lipca 2012r., II CSU 597/11, LEX nr 1215613, Jego pominiecie było jednakowoż konsekwencją tego, że jawił się on jako zarzut niezasadny.

Pozostaje faktem, że pozowany w piśmie procesowym z 18 lutego 2013r. zgłosił zarzut nieważności postanowień punktu 11.1 umowy o przeniesienie przedsiębiorstwa z dnia 26 czerwca 2007r. zawartej pomiędzy (...) S.A. siedzibą w G. a (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. oraz §14 ust. 7 umowy o objęcie akcji i wniesienie wkładu niepieniężnego z 1 lipca 2007r. zawartej pomiędzy (...) S.A. z siedzibą w G. a (...) S.A. z siedzibą w G..

Równocześnie należało mieć na uwadze, że w dniu 2 kwietnia 2012r. (...) Sp. z o.o. zmieniła nazwę na (...) Sp. z o.o. (vide: kserokopia pełnego odpisu z KRS spółki (...) Sp. z o.o. – k. 2828-2833)., zaś w dniu 20 lutego 2012r. (...) S.A. zmieniła nazwę na (...) S.A. z siedzibą w K. (vide: kserokopia pełnego odpisu z KRS spółki (...) S.A. – k. 2834-2848).

Bezsporne przy tym było, że w punkcie 11.1 – umowy z 26 czerwca 2007r. strony tej umowy zgodnie postanowiły, iż ze Zorganizowanej Części Przedsiębiorstwa kierowane wyłączają wierzytelności za energię elektryczną lub świadczone usługi dystrybucyjne, w których (...) S.A. najpóźniej do dnia 30 czerwca 2007r. skutecznie wniósł pozew do właściwego sądu.

Identyczny w treści zapis znalazł się również w §14 ust. 7 umowy o objęcie akcji i wniesienie wkładu niepieniężnego z 1 lipca 2007r., gdy co wymagało podkreślenia pozew w niniejszej sprawie wniesiony został przed datą 30 czerwca 2007r., bo w dniu 27 maja 2002r.

W odniesieniu do przywołanych zapisów umów pozwany podniósł zarzut nieważności czynności prawnej w oparciu o przepis art. 58§1 k.c. a to w związku z treścią art. 55 ² k.c.

Uczynił to wyłącznie w formie zarzutu procesowego, jako podmiot trzeci, nie będący stroną przedmiotowych umów, co w ocenie Sądu Apelacyjnego sprawia, że zarzut ten nie mógł odnieść zamierzonego rezultatu.

Wynika to przede wszystkim z faktu, że pewność obrotu prawnego wymaga, że ustalenie nieważności umowy przez osobę trzecią, która nie była stroną tej umowy może nastąpić wyłącznie w drodze powództwa skierowanego przeciwko stronom tej umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 listopada 2010r. V CSK 148/10, niepubl.).

Zakwestionowanie ważności umowy z punktu widzenia jej zgodności z prawem by mogło wywrzeć skutek prawny wymaga bowiem oceny dokonanej przez sąd cywilny w ramach poddania pod osąd sprawy ważności tej umowy w drodze powództwa z art. 189 k.p.c., które zmierza do udzielenia ochrony osobie, która ma interes prawny w jej uzyskaniu, przy czym chodzi tu o sferę prawną tej osoby (por. wyroki Sądu Najwyższego z 9 września 2004r., II CU 497/03, LEX nr 182088 i z 19 stycznia 2011r. V CSK 189/10, LEX nr 1108520).

Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lutego 2011r. I CSK 261/10 (lEX nr 784986) dopuszczona została możliwość żądania ustalenia nieważności czynności prawnej w oparciu o art. 189 k.p.c. właśnie z uwagi na to, że skutek wadliwości powstaje z mocy ustawy i sięga chwili jej podjęcia, a orzeczenie sądu ma wyłącznie charakter deklaratywny.

Z uwagi na powyższe, gdy pozwany nie legitymuje się wyrokami ustalającymi nieważność umów w zakresie co najmniej wskazanym w zarzucie nieważności, nieuprawnionym było stwierdzenie, że (...) S.A. nie jest wierzycielem (...) S.A. w upadłości układowej oraz, że nie przysługuje jej legitymacja czynna w niniejszym procesie. Konsekwencją powyższego było oddalenie na podstawie art. 381 k.p.c. wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości na okoliczność określenia wielkości wierzytelności przysługujących (...) Sp. z o.o. w G. oraz (...) S.A. w K., które miały przejść odpowiednio na rzecz (...) Sp. z o.o. (na mocy umowy z 26 czerwca 2007r.) oraz na (...) S.A. (na mocy umowy z 1 lipca 2007r.).

Dowód ten był zbędny w stanie faktycznym sprawy gdyż nie dotyczył faktów mających, zgodnie z dyspozycją art. 227 k.p.c., dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Nawet, gdyby w toku procesu miało miejsce zbycie wierzytelności to okoliczność ta, w świetle art. 192 pkt 3 k.p.c. miałaby charakter wyłącznie procesowy i nie wymagałoby ustalenia, za pomocą opinii biegłego w jakim zakresie wierzytelności dochodzone w niniejszym procesie przez (...) S.A. przeszły na innych nabywców.

Zbycie rzeczy – na gruncie prawa materialnego rodziłoby, w aspekcie procesowym, następstwo prawne. Uzasadnione zaś w płaszczyźnie prawa materialnego następstwo prawne powoduje, że niewstąpienie nabywcy do procesu nie stanowi przeszkody do uwzględnienia żądania z udziałem zbywcy. Wyrok ma bowiem rozszerzoną prawomocność i jest skuteczny wobec nabywcy rzeczy lub prawa, skoro nabywca uzyska klauzulę wykonalności na swoją rzecz na podstawie art. 788§1 k.p.c. (por. wyrok Sądu najwyższego z 2 lutego 2012r., II CSK 306/11, LEX nr 1170223).

Jednocześnie, skoro w dniu 12 czerwca 2012r. doszło do przekształceń procesowych po stronie powoda i spółką przejmującą stał się (...) S.A. uprawnionym było wydanie na rzecz tej spółki wyroku w sprawie, gdyż weszła ona do toczącej się sprawy w miejsce spółki przejmowanej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2012r., Ii CSK 356/11, OSNC 2012, nr 12, poz. 143).

Równocześnie nie było przeszkód do orzekania o redukcji wierzytelności i orzekania w granicach związania układem, skoro nie powiodła się kolejna próba (...) o uchylenie układu zakończona postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 27 grudnia 2012r. sygn. akt XIV Cz 681/12 o odrzuceniu wniosku wierzyciela w tym przedmiocie, na co wskazywał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku oddalającego skargę kasacyjną pozwanego skierowaną od wyroku Sądu Apelacyjnego w części oddalającej apelację pozwanego. Dlatego też zmieniając na podstawie art. 386§1 k.p.c. wyrok Sądu Okręgowego Sąd Apelacyjny obniżył do 60% należności objęte punktem 1 tegoż wyroku, zasądzając je z odsetkami należnymi do 2 grudnia 2002r. przy płatności tych należności (jak stanowił układ) w 20 równych kwartalnych ratach przypadających na koniec każdego kolejnego kwartału, z których pierwsza płatna będzie 31 marca 2004r.

W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu gdy o kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. rozliczając je w stosunku 60% kosztów należnych powodowi, których w takim procesie utrzymał się z powództwem.

Na koszty poniesione przez powoda składały się: 100.000 zł opłaty od pozwu, 7215 zł wynagrodzenia pełnomocnika, 20.000 zł opłata od zażalenia, i 3600 zł wynagrodzenia pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym. Łącznie była to kwota 130.815 zł, gdy pozwany poniósł koszty w wysokości 34415 zł (7215 zł – wynagrodzenie pełnomocnika, 2x 3600 zł – wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym i 20.000 zł – opłata od zażalenia.

W wyniku rozliczenia kosztów procesu na rzecz powoda zasądzono od pozwanego 64723 zł, w pozostałej zaś części apelacja pozwanego podlegała oddaleniu, przy oddaleniu jego skargi kasacyjnej w całości.

O kosztach należnych powodowi za postępowanie apelacyjne i kasacyjne orzeczono na podstawie art. 108§1, 98 i 99 k.p.c.

Na koszty postępowania apelacyjnego składało się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 5400 zł, a na koszty postępowania kasacyjnego: opłata od skargi kasacyjnej w wysokości: 100.000 zł i wynagrodzenie pełnomocnika za sporządzenie skargi kasacyjnej oraz obecność na rozprawie przed Sądem Najwyższym w wysokości 5400 zł (§13 ust. 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163 poz. 1348 ze zm.), co łącznie dawało zasądzoną kwotę 110.800 zł.