Pełny tekst orzeczenia

Sygnatura akt XII C 786/15

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 28 stycznia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Anna Łosik

Protokolant:p.o. stażysty Aleksandra Strzałkowska

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2019 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa P. P. (1)

przeciwko I. U.

on zapłatę

1.  Zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 636.973zł (sześćset trzydzieści sześć tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt trzy złote) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 stycznia 2019 roku do dnia zapłaty.

2.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

3.  Koszty postępowania poniesione przez strony rozdziela stosunkowo obciążając nimi pozwaną w 80%, a powoda w 20% i z tego tytułu zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 9.924,20zł.

4.  Nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu:

a)  od pozwanej kwotę 34.945,13zł,

b)  od powoda kwotę 8.736,28zł, z czego kwotę 7.000zł z zasądzonego roszczenia.

SSO Anna Łosik

UZASADNIENIE

Pozwem z 2 kwietnia 2015 roku (k. 1- 46) P. P. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kwoty 800.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty; zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych. Nadto powód złożył wniosek o zwolnienie go od kosztów sądowych w całości.

W uzasadnienia powód wyjaśnił, że wraz z pozwaną oraz bratem A. P. są spadkobiercami po zmarłej w dniu 21 grudnia 2012 roku matce S. M., każdy w 1/3 części. Za życia spadkodawczyni darowała swojej córce I. U. nieruchomość położoną w P., przy ulicy (...), zabudowaną kamienicą. Do dokonania darowizny doszło na podstawie umowy z dnia 26 lutego 1999 roku sporządzonej w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...). Powyższa darowizna wyczerpała majątek spadkowy, a przedmiotowa nieruchomość podlega zaliczeniu do spadku po S. M..

Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2015 roku (k. 48- 50) Sąd zwolnił powoda od kosztów sądowych ponad kwotę 5.000 zł.

W odpowiedzi na pozew z 11 czerwca 2015 roku (k. 61- 161) I. U. wniosła o oddalenie powództwa; zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pisma pozwana podniosła, iż podana przez powoda wartość darowizny została rażąco zawyżona. W umowie darowizny określono wartość nieruchomości na kwotę 213.800 zł i była to wartość realna, która nie została zakwestionowana przez Urząd Skarbowy. Nadto wartość darowizny obniżyło ustanowenie na rzecz darczyńcy prawa użytkowania przedmiotowej nieruchomości na okres 45 lat. Roczną wartość prawa strony umowy ustaliły na kwotę 8.552 zł, a wartość skapitalizowana wyniosła 213.800 zł, co spowodowało istotne obniżenie wartości darowizny. Budynek w dacie dokonania darowizny był w bardzo złym stanie technicznym- część frontowa nadawała się do kapitalnego remontu, a zużycie techniczne wynosiło 65%. Stan oficyn był gorszy- budynki te zagrażały bezpieczeństwu osób i mienia, a Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego Miasta P. wystał decyzję nakazującą pozwanej ich opróżnienie i zabezpieczenie. Następnie konieczna stała się ich rozbiórka. Nieruchomość w dacie darowizny nie przynosiła dochodów. Do 30 czerwca 1997 roku znajdowała się w zarządzie (...). S. M. zdecydowała się dokonać darowizny przedmiotowej nieruchomość na rzecz córki, ponieważ ilość związanych z nią problemów, przy jednoczesnym braku zysków, stała się dla darczyńcy zbyt dużym ciężarem. Po przejęciu nieruchomości przez pozwaną, przystąpiono do porządkowania spraw związanych z przedmiotem darowizny. Wartość dokonanych nakładów przekroczyła 700.000 zł, ale lokale mieszkalne nadal nadają się do kapitalnego remontu. Nadto pozwana wskazała, iż powód otrzymał mu należny zachowek w postaci darowizny uczynionej na jego rzecz przez spadkodawczynię. Przedmiotem tej darowizny była książeczka mieszkaniowa z pełnym wkładem, pozwana nie otrzymała takiej darowizny. W ocenie pozwanej wartość darowizny otrzymanej przez powoda, po jej waloryzacji wyczerpuje należny mu zachowek.

W toku postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Postanowieniem z dnia 09 stycznia 2015 roku (k. 42) Sąd Rejonowy (...) w P. w sprawie (...) stwierdził, że spadek po S. M., córce P. i M., zmarłej dnia 21 grudnia 2012 roku w P., ostatnio stale zamieszkałej w P., nabyli na podstawie ustawy: córka I. U. w 1/3 części, syn P. P. (1) w 1/3 części, syn A. P. w 1/3 części.

Dowód: postanowienie Sądu Rejonowego (...) w P. z dnia 09 stycznia 2015 roku w sprawie o sygn. akt. VII Ns 7585/14 (k. 42 akt sprawy (...))

Powód P. P. (1) od czerwca 1997 roku był osobą trwale, całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji. Dla powoda został ustanowiony opiekun w osobie syna P. P. (1).

Dowód: wypis z treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS (k. 18), decyzja nr (...).427. (...).2014. (...) (k. 19), zeznania świadka P. P. (3) (e- protokół z dnia 27 lutego 2016 roku k. 244)

Spadkodawczyni S. M. nie pozostawiła po sobie żadnego majątku, w chwili śmierci była wdową.

Okoliczność bezsporna

W dniu 26 lutego 1999 roku S. M. oraz I. U. zwarły umowę darowizny nieruchomości położonej w P., przy ulicy (...), działka numer (...), mapa (...), o powierzchni 0,0590 ha, dla której Sąd Rejonowy w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą o nr KW (...). S. M. darowała pozwanej własność w/w nieruchomości, nadto na jej rzecz zostało ustanowione nieopłatnie i na okres 45 prawo użytkowania przedmiotowej nieruchomości. Strony umowy określiły wartość przedmiotu darowizny na kwotę 213.800 zł, a roczną wartość prawa użytkowania na kwotę 8.552 zł, stanowiącą 4% wartości przedmiotu umowy. Skapitalizowaną wartość tego prawa oszacowano na kwotę 213.800 zł.

Okoliczność bezsporna, a nadto dowód: kopia wypisu aktu notarialnego Rep. A nr (...) (k. 73- 75)

Dowód: zeznania świadków M. P. (e-protokół z dnia 28 października 2015 roku k. 200), A. S. (e- protokół z dnia 27 lutego 2016 roku k. 244), zeznania pozwanej I. U. (e-protokół z dnia 14 stycznia 2019 roku k. 772)

Do końca czerwca 1997 roku zarząd nad przedmiotową nieruchomością sprawowało Miejskie Przedsiębiorstwo (...) w P.. Spadkodawczyni przejęła nieruchomość w bardzo przeciętnym stanie technicznym, wymagającą kapitalnego remontu.

Na dzień dokonania darowizny lokale nr (...), były zajęte na podstawie decyzji administracyjnej i były objęte czynszem regulowanym.

Lokale nr (...), 1b, 12 nie były zajęte na podstawie decyzji administracyjnej, ale były objęte czynszem regulowanym.

Lokal nr (...) były objęte czynszem regulowanym, płatnym w wysokości 200% należnego czynszu, tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu.

Lokale mieszkalne nr (...) a także lokal użytkowy (magazyn mebli) nr 14 oraz lokal użytkowy przeznaczony na sklep były objęte czynszem wolnorynkowym.

Dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem kopia protokołu zdawczo- odbiorczego z dnia 30 czerwca 1997 roku (k. 80- 81), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia zestawienia z dnia 30 czerwca 1997 roku (k. 82), pismo zarządcy nieruchomości wraz z załącznikami z dnia (...) września 2016 roku (k. 281- 330), zeznania pozwanej I. U. (e-protokół z dnia 14 stycznia 2019 roku k. 772), zeznania świadków M. P. (e-protokół z dnia 28 października 2015 roku k. 200)

Przedmiotowa nieruchomość jest zlokalizowana w P., na działce oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,0590 ha, arkusz mapy (...) obręb P., jednostka ewidencyjna Miasto P., powiat M. P., województwo (...). Do dnia 31 grudnia 2002 roku nieruchomość objęta była miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego Miasta P. zatwierdzonym uchwałą nr (...) Rady Miejskiej P. z dnia 06 grudnia 1994 roku.

W dacie dokonania darowizny nieruchomość była zabudowana budynkiem mieszkalnym frontowym o 4 kondygnacjach, w całości podpiwniczonym, o łącznej powierzchni użytkowej lokali (...) m 2. W budynku znajdował się 1 lokal handlowy o łącznej powierzchni 56m 2, 11 lokali mieszkalnych o łącznej powierzchni 442,90 m 2, w tym 10 lokali objętych czynszem regulowanym o łącznej powierzchni 386 m 2 oraz 1 lokal zajęty przez spadkodawczynię o powierzchni 56,90 m 2. W podwórzu były pobudowane dwie oficyny, boczna i tylna, oba budynki były dwukondygnacyjne, niepodpiwniczone. W oficynie bocznej znajdowały się 3 mieszkania (dwa na piętrze, jedno na parterze), w oficynie tylnej na parterze znajdował się lokal użytkowy (magazyn i warsztat renowacji mebli), na piętrze mieszkanie. Powierzchnia 4 lokali mieszkalnych wynosiła 163,20 m 2, natomiast warsztatu wraz z magazynem 86 m 2.

Budynek frontowy był wykonany w technologii tradycyjnej o układzie konstrukcyjnym poprzecznym. Ławy fundamentowe z cegły ceramicznej pełnej, ściany piwnic z cegły ceramicznej pełnej, ściany nadziemia z cegły ceramicznej pełnej, strop nad piwnicą ceramiczny łukowy, stropy nad parterem i piętrami- drewniane belki, pułap, podsufitka, polepa, przewody kominowe murowane z cegły pełnej; klatka schodowa drewniana.

Dach budynku był dwuspadowy, konstrukcji drewnianej kryty dachówką, opierzenia, rynny, rury spustowe z blachy ocynkowej, kominy murowane.

Posadzka w piwnicy cegła na płasko lub beton, podłogi z desek- pokoje korytarz, posadzka lastrico- kuchnia łazienka; okna skrzyniowe drewniane, drzwi płycinowe, tynki wewnętrzne wapienno-cementowe III kategorii, tynki zewnętrzne (elewacja) wapienno- cementowa III Kategorii.

Obiekt był wyposażony w instalacje: wodną, kanalizacyjną, gazową, elektryczną, budynek był ogrzewany za pomocą pieców węglowych.

Konstrukcję nośną oficyny bocznej stanowiły ściany murowane z cegły ceramicznej o grubości 38 cm, stropy drewniane belkowe zwykłe, jednospadowy dach drewniany kryty papą na deskowaniu, schody drewniane policzkowe, układ konstrukcyjny podłużny jednonawowy.

Na konstrukcję nośną oficyny tylnej składały się ściany murowane z cegły ceramicznej pełnej, strop nad parterem- sklepienie odcinkowe na belkach stalowych, jednospadowy dach drewniany kryty papą na deskowaniu, schody drewniane policzkowe, układ konstrukcyjny podłużny jednonawowy.

W 2003 roku stan oficyn był zły, a stan techniczny fragmentu oficyny bocznej na prawo od klatki schodowej, z uwagi na znaczne przemieszczenia, stwarzał zagrożenie dla trwałości konstrukcji i przebywających w nim ludzi (możliwość utraty stateczności wychylonych ścian). Z uwagi na małą wartość techniczną i użytkową oficyn przeprowadzenie ich remontu było niecelowe. Należało zaprzestać eksploatacji obiektu i po wysiedleniu mieszkańców przeznaczyć obiekt do rozbiórki.

W 2005 roku dokonano stanu technicznego budynku frontowego oraz oficyn. Odnośnie budynku frontowego stwierdzono, że konstrukcja jego poszczególnych elementów budowalnych była stabilna, nie występował proces nierównomiernego osiadania budynku, nie stwierdzono nachodzenia wód gruntowych, konserwacja konstrukcji dachowej była właściwa, klatka schodowa kwalifikował się do kapitalnego remontu. Przy uwzględnieniu stanu technicznego budynku stwierdzono przydatność do dalszego użytkowania zgodnie z przeznaczeniem. Zużycie techniczne wynosiło 55%. W dacie dokonania darowizny stan budynku nie był gorszy.

Natomiast w stosunku do budynków oficynowych stwierdzono, że poszczególne elementy budowlane były niestabilne, wyraźnie występuje proces nierównomiernego osiadania budynku, dach wymagał konserwacji. Zużycie techniczne wynosiło 75%, a stan oficyn na datę dokonania darowizny nie był gorszy.

Decyzją z dnia 29 grudnia 2005 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla Miasta P. nakazał pozwanej opróżnienie budynków mieszkalnych stanowiących oficynę prawą i tylną zlokalizowane na przedmiotowej nieruchomości.

Na podstawie decyzji pozwolenia na rozbiórkę nr (...) z dnia 01 października 2009 roku wydanej przez Prezydenta Miasta P. wykonano prace rozbiórkowe oficyny tylnej i bocznej, które wykonano w okresie od 18 grudnia 2009 roku do 03 marca 2010 roku.

W 2002 roku lok. 3-4 dotychczas wykorzystywane na sklep zmieniły zmianę sposobu użytkowania na kawiarnię. Natomiast decyzją z kwietnia 2004 roku udzielono pozwolenia na przebudowę lokalu mieszkalnego nr (...) również na kawiarnię.

Do czasu dokonania darowizny na nieruchomości przeprowadzano wyłącznie bieżące remonty i naprawy. Po zawarciu umowy pozwana wykonała następujące prace:

- konserwacja dachu koszt 2.140 zł- wrzesień 2000 roku, 601 zł listopada 2000 rok,

- prace remontowe dachu koszt 25.954,50 zł- maj 2002 rok,

- remont instalacji gazowej koszt 5.598,12 zł- marzec 2004 rok,

- remont lokalu użytkowego nr (...) (część poniesiona przez wynajmującego) koszt (...).800 zł- lipiec 2004 rok,

- remont instalacji elektrycznej w budynku koszt 9.862,19 zł- wrzesień 2005 rok,

- wymiana pionu wodno- kanalizacyjnego wraz z montażem podejść do lokali koszt 5.328,60 zł,

- wymiana pionu gazowego wraz z podłączeniem mieszkań w budynku frontowym koszt 11.743,25 zł,

- remont biegów stopni na klatce schodowej koszt 4.388,07 zł- maj 2006 rok,

- wymiana stolarki okiennej na klatce schodowej koszt 3.142,59 zł,

- wymiana i modernizacja instalacji gazowej i wodnej w budynku (poziomy w piwnicach) koszt 14.445 zł-kwiecień 2008 rok,

- prace ogólnobudowlane i stolarskie na klatce schodowej, bramie wjazdowej i strychu koszt 5.294,40 zł- styczeń 2009 roku,

- rozbiórka budynków oficyn (boczna i tylna) 31.000 zł- styczeń 2010 rok, 20.000 zł- marzec 2010 rok, 28.800 zł- kwiecien2010 rok,

- remont instalacji centralnego ogrzewania w lokalach mieszkalnych nr (...) koszt 12.231 zł- czerwic 2013 rok, remont klatki schodowej- roboty częściowe koszt 30.000 zł- grudzień 2013 rok,

- projekt remontu elewacji budynku koszt 6.396 zł- kwiecień 2014 rok,

- remont kapitalny dachu koszt 54.000 zł- wrzesień 2014 rok, 37.500 zł- październik 2014 rok,

- remont elewacji frontowej wraz z robotami dodatkowymi koszt 50.000 zł- grudzień 2014 rok, 53.183,33 zł maj 2015 rok.

Zgodnie z aktualnym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego uchwalonym uchwałą nr (...) Rady Miasta P. z dnia 09 lipca 2002 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Obszar Staromiejski w P.” ustalono, że przedmiotowa nieruchomość położona jest na terenie oznaczonym symbolem MD3 tj. na terenie zabudowy wielorodzinnej.

Zgodnie ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta P., uchwalonym uchwałą nr (...) Rady Miasta P. z dnia 23 września 2014 roku działka nr (...) z arkusza mapy nr (...)obręb P., jednostka ewidencyjna Miasto P., powiat (...), województwo (...) położona jest w terenie oznaczonym symbolem MW/U tj. na obszarze, dla którego przyjęto wiodącą funkcję terenów zabudowy mieszkaniowej lub zabudowy usługowej w obszarze funkcjonalnego śródmieścia, kierunek wiodący zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, usługowa.

Działka nr (...), na której jest posadowiona przedmiotowa nieruchomość, zlokalizowana jest na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, natomiast sam budynek jest ujęty w ewidencji zabytków. Nadto nieruchomość posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej.

Wartość rynkowa prawa własności nieruchomości gruntowej położonej w P. przy ulicy (...), dla której Są Rejonowy P. w P., V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr KW (...) tj. zabudowanej działki gruntu nr (...) (pow. 0,0590 ha) z arkusza mapy nr (...) obręb P., jednostka ewidencyjna Miasto P., powiat miasto P., województwo (...) według stanu nieruchomości na dzień 26 lutego 1999 roku i według poziomu cen z września 2018 roku wynosi 2.866.379 zł.

Dowód: opracowanie administratora budynku z dnia 10 czerwca 2015 roku (k. 76- 79), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia protokołu zdawczo- odbiorczego z dnia 30 czerwca 1997 roku (k. 80- 81), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia zestawienia z dnia 30 czerwca 1997 roku (k. 82) , poświadczona za zgodność z oryginałe m kopia decyzja nr(...) z dnia 13 września 2002 roku (k. 93- 94), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia decyzji UA.AI. (...) (...) (k. 95-96), kopia protokół nr (...) z okresowej kontroli stanu sprawności technicznej obiektu z dnia 01 lica 2002 roku (k. 97), ocena techniczna z dnia 02 lipca 2003 roku (k. 98- 123), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia stanu technicznego obiektu (k. 124-150), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia ekspertyzy technicznej (k. 150- 156), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia decyzji z dnia 29 grudnia 2015 roku (k. 157- 158), poświadczona za zgodność z oryginałem kopia pisma z dnia 17 maja 2006 roku (k. 159), kopia pisma dane techniczne charakteryzujące obiekt (k. 160), kopia protokołu odbioru z dnia 03 marca 2012 roku (k. 161), oświadczenie zarządcy budynku (k. 226- 233), fotografie k. 241, zeznania świadków M. P., P. L. (e-protokół z dnia 28 października 2015 roku k. 200), A. S., P. P. (3) (e- protokół z dnia 27 lutego 2016 roku k. 244), zeznania pozwanej I. U. (e-protokół z dnia 14 stycznia 2019 roku k. 772), dokumentacja Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego dla Miasta P. w sprawie o sygn. (...) stanowiąca załącznik do akt sprawy, dokumentacja Urzędu Miasta P. Wydziału Urbanistyki i Architektury w sprawie UA.AI. (...) (...) oraz w sprawie (...) stanowiące załączniki do akt sprawy, oryginały rachunków stanowiące załącznik do akt sprawy, opisania uzupełniająca biegłego sądowego D. C. z dnia 28 września 2018 rok stanowiąca załącznik do akt sprawy, zeznania biegłego sądowego D. C. (e-protokół z dnia 12 stycznia 2018 roku k. 637, 25 maja 2018 roku k. 686, 07 grudnia 2018 roku k. 751), opinia biegłego sądowego D. C. z dnia 14 czerwca 2017 roku wraz z załącznikami (k. 365- 601)

Powód nie uzyskał zaspokojenia należnego mu zachowku poprzez darowiznę ani jakiekolwiek inne przysporzenie od spadkodawczyni. B. i P. P. (1) nie otrzymali przydziału lokalu mieszkalnego nr (...) przy ulicy (...). Przydział lokalu w dniu 16 marca 1977 roku otrzymał Z. G..

Dowód: informacja ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...)J.” z dnia 26 stycznia 2018 roku (k. 654)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych w treści uzasadnienia dokumentów prywatnych i urzędowych, a także kopii dokumentów i opinii pisemnych oraz ustnych biegłego D. C..

W myśl art. 244 § 1 kpc dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Z kolei w świetle brzmienia art. 245 kpc dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Strony nie kwestionowały większości zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów, a i Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić to z urzędu.

Odnosząc się do treści zakwestionowanego przez powoda zestawienia sporządzonego przez zarządcę budynku należy zważyć, że jego treść znajduje potwierdzenie z pozostałych dokumentach niekwestionowanych przez stronę powodową.

Nadto Sąd dokonał istotnych ustaleń faktycznych w oparciu o opinię biegłego z zakresu szacowania wartości nieruchomości D. C., uzupełnionej przesłuchaniem na rozprawie. Obok opinii biegłego zasadnicze znaczenie dla ustaleń Sądu miały dokumenty przekazane przez Powiatowego Inspektora Nadzoru B. dla Miasta P., a w szczególności zawarty w niej opis stanu technicznego nieruchomości.

Zastrzeżenia do opinii biegłego zgłosiła każda ze stron. W trakcie składania zeznań biegły podtrzymał w całości treść opinii pisemnej, a nadto szczegółowo odniósł się do stawianych zarzutów.

Biegły w pierwszej kolejności wyjaśnił, iż dla ustalenia wartości nieruchomości przyjął metodę porównawczą, porównania parami. Dla porównywania biegły przyjął 3 nieruchomości najbardziej podobne do nieruchomości szacowanej, po analizie wszystkich transakcji nieruchomości od 2009 roku w obrębie starego rynku. O podobieństwie decydował szereg cech w tym położenie. Biegły wyjaśnił, iż nie uwzględniał nieruchomości posiadających cechy znacząco różne od tych posiadanych przez szacowaną nieruchomość, biegły dyskwalifikował nieruchomości różniące się specyfiką, stanem technicznym, standardem wykończenia, długością frontu działki, wielkością działki, ilością kondygnacji budynku, a także rozróżniał nieruchomości narożnikowe oraz te z dostępem z dwóch stron budynku.

Nadto biegły wyjaśnił, iż większa długość frontu działki, wpływa na możliwość utworzenia na parterze lokali użytkowych, a którą to cechę biegły uwzględniał przy wyborze nieruchomości podobnych.

Biegły podkreślał, iż przy wyborze nieruchomości podobnych brał pod uwagę takie cechy jak położenie, stan techniczny, stan prawny lokali, wielkość działki. Trzy wybrane przez biegłego nieruchomości miały porównywalnie najlepsze cechy.

Biegły także wyjaśnił, iż położenie przy ulicy (...) jest gorsze niż przy ulic (...), która znajduje się w ciągu komunikacyjnym ze S. do ulicy (...).

Dokonując oceny stanu nieruchomości biegły oparł się na własnych założeniach wywiedzionych na podstawie dostępnego materiału dowodowego, a w szczególności ogólnego stanu technicznego budynku, który był dokumentem stanowiącym podstawę wydania decyzji administracyjnej. Nadto wyjaśnił, że długości odczytywał z map oraz bazował na dostępnych dokumentach.

Nadto odnosząc się do powierzchni użytkowej budynku oraz twierdzeń strony pozwanej, iż wobec złego stanu technicznego oficyn, a w efekcie ich rozbiórki biegły winien dokonać oszacowania wartości nieruchomości bez oficyn biegły wyjaśnił, że dla działek budowlanych ich większa powierzchnia gwarantuje niższą cenę za metr kwadratowy. Natomiast przy budynkach mieszkalnych cecha jaką jest odległość od centrum układów komunikacyjnych bardziej rozróżnia nieruchomości niż powierzchnia użytkowa. Na wysokość stawki za jeden metr kwadratowy wpływa przed wszystkim położenie, długość frontu działki, a nie powierzchnia budynków. Dla oszacowania wartości nieruchomości cecha jaką jest powierzchnia będzie nieistotna statystycznie, albowiem wynik byłby obarczony dużym błędem. Na cenę transakcji znacząco istotny wpływ mają inne cechy. Nadto biegły podniósł, że wszystkie porównywane nieruchomości znajdowały się w obrębie starego rynku i są wpisane do rejestru zabytków, wszystkie nieruchomości posiadają tę cechę, a ona nie wpływa rażąco na wartość każdej z nieruchomości.

W ocenie Sądu opinia sporządzona została w sposób jasny, rzeczowy i przejrzysty. Biegły wskazał, na czym oparł się wydając opinię, z jakich korzystał źródeł i jaką posłużył się metodologią. W sposób zrozumiały przedstawił wnioski opinii oraz w jaki sposób do nich doszedł. Sąd nie miał też wątpliwości, co do tego, że biegły posiada kompetencje i doświadczenie potrzebne do wydania opinii w sprawie.

Zwrócić należy przy tym uwagę, że biegły w sposób rzeczowy i przekonujący odniósł się w trakcie przesłuchania na rozprawie do zarzutów do wydanej przez niego opinii pisemnej, wyczerpująco wyjaśniając, dlaczego nie można uznać ich za zasadne.

Sąd podziela zarzut strony pozwanej, że biegły nie dokonał szczegółowego opisu stanu nieruchomości, co może być traktowane, jako pewna niedokładność. Sąd jednak pragnie zważyć, że na opinię biegłego składa się nie tylko opinia pisemna, ale także ustne wyjaśnienia składane na rozprawie. W ocenie Sądu biegły wyczerpująco wyjaśniał wszelkie wątpliwości stron. Biegły szczegółowo wyjaśnił, na jakiej podstawie ustalił stan przedmiotowej nieruchomości. Nadto okoliczności te podlegają również ustaleniom Sądu. Zważyć należy, że wszelkie dokumenty dotyczące stanu nieruchomości zostały przedłożone przez stronę pozwaną i one stanowiły podstawowe źródło wiedzy o stanie nieruchomości dla biegłego. Nadto wynikały z nich tożsame okoliczności. W aktach sprawy nie ma dokumentów pochodzących od strony powodowej, które ewentualnie podlegałyby ocenie Sądu w zakresie wiarygodności, względem dokumentów przedłożonych przez drugą stronę postępowania.

Odpowiadając na zarzuty strony pozwanej biegły wskazał, że brał pod uwagę stopień zużycia nieruchomości wynikający z opisu stanu technicznego budynku w ekspertyzie pochodzącej z 2005 roku przedłożonej przez pozwaną. Biegły wskazał, że stan nieruchomości z pewnością nie był gorszy na dzień dokonania darowizny. Jest to wniosek całkowicie uzasadniony i logiczny. Oceny tej nie zmienia fakt, że pozwana dokonywała pewnych (wskazanych wcześniej) prac remontowych na nieruchomości pomiędzy datą darowizny a datą ekspertyzy (czerwiec 2005 roku). Biegły przyjął stopień zużycia budynku na wysokim zakresie i był to element korekty ceny. Niemniej jednak, na co wielokrotnie wskazywał biegły na wartość nieruchomości wpływa szereg cech. Wobec czego nie sposób przyjąć, że stan techniczny, czy powierzchnia wyłącznie wpływają na wartość nieruchomości.

Zasadnym był zarzut strony pozwanej, że biegły nie wskazał w pisemnej powierzchni nieruchomości, niemniej jednak wynika ona z dokumentów złożonych przez pozwaną niezakwestionowanych przez powoda (kl.76-79, k.160). Wynika z nich, że powierzchnia budynku frontowego wynosiła 498,90m 2 (z czego lokali mieszkalnych (...)m 2 i lokalu użytkowego 56m 2), a oficyn 249,20m 2 (z czego lokali mieszkalnych (...)m 2 i 86m 2 warsztatu z magazynem), łącznie 748,10m 2. W ocenie Sądu oczywistym jest, że są one miarodajne i mogły stanowić bazę dla ustaleń dokonanych przez biegłego.

Biegły wyjaśnił w szczególności, a Sąd te wyjaśnienia w pełni podziela, na jakiej podstawie dokonał oceny stanu technicznego budynku oraz wielkości nieruchomości.

Sąd zauważa, że przeliczając wartość przez cenę za jeden metr kwadratowy należy wnioskować, że biegły pomylił się o 9 metrów kwadratowych na korzyść strony pozwanej. Biorąc pod uwagę, że wskazana wartość nieruchomości jest wielkością szacunkową, a nadto strona powodowa ostatecznie nie kwestionowała wniosków opinii biegłego, okoliczność, ta nie daje podstaw do podważenia prawidłowości opinii biegłego. Nadto Sąd podzielił stanowisko biegłego, że ustaleń co do istnienia oraz ilości lokali użytkowych znajdujących się w analizowanych nieruchomościach oraz lokali objętych szczególnym trybem najmu biegły mógł wyłącznie dokonać na podstawie dokumentów jakimi dysponował z (...). Ustalenie z właścicielami nieruchomości rzeczywistego stanu wykracza poza kompetencje biegłego. W ocenie Sądu dostatecznym było oparcie się na uzyskanych przez biegłego aktach notarialnych. Nadto biegły podkreślił, że dokonując wyboru nieruchomości do porównania miał na uwadze szczególny tryb najmu, która to cecha miała miał wpływ na określenie wartości nieruchomości. Niemniej jednak należy wziąć pod uwagę, że tryb szczególny najmu lokali będzie stopniowo wygasał.

Biegły szacują wartości przedmiotowej nieruchomości brał pod uwagę jej stan na luty 1999 rok, ustaleń dokonując w oparciu o treść opinii technicznej z 2005 roku, w która mówi m.in. o zużyciu technicznym budynku frontowego na poziomie 55%, a oficyny tylnej i bocznej na poziomie 75%. Na tej podstawie określił w opinii stan nieruchomości jako średni - zadowalający, częściowo zły (k.78 opinii) według kryteriów opisanych w tabeli na k.38 opinii. Odpierając zarzuty strony pozwanej, że winien odrębnie szacować cenę budynku mieszkalnego i odrębne cenę oficyn, biegły słusznie wskazał, że jego zadaniem było określenie wartości całej nieruchomości, nie określał wartości części nieruchomości. Biegły podkreślił, że znaczenie dla wartości przedmiotowej nieruchomości ma wartość gruntu, albowiem byłaby możliwość pobudowania na nim obiektu, a nadto że uwzględnił powierzchnię oficyn, różnicując stan budynku frontowego jako średni, a stan budynków oficyn jako zadawalający do zły przy dokonaniu korekty ceny.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd uznał, że sporządzona przez biegłego opinia poddawała się pozytywnej ocenie, gdyż pozostawała w zgodzie z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, osoba ją sporządzająca dysponowała wysokim poziomem wiedzy i doświadczenia zawodowego, a sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków nie budził zastrzeżeń Sądu. To mając na uwadze Sąd oddalił wniosek strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego z dziedziny szacowania nieruchomości.

Sąd zeznania świadków P. L. i A. S. uznał jako wiarygodne, niemniej jednak miał na uwadze, że świadkowie wyrażali w większości własne opinie co do stanu nieruchomości, a treść składnych wypowiedzi była subiektywna.

Zeznaniom świadka M. P. - zarządcy nieruchomości Sąd dał wiarę w całości. Świadek posiada pełną i rzetelną wiedzę o stanie nieruchomości oraz dokonanych nakładów. Nadto na polecenie Sadu przedłożył stosowe dokumenty. Świadek zeznawał spójnie i logicznie, treść zeznań nie stała w sprzeczności z ustaleniami dokonanymi przez Sąd.

Nadto jako wiarygodne Sąd uznał zeznania świadka P. P. (3) . Świadek posiadał niewielką wiedzę o stanie przedmiotowej nieruchomości i w tym zakresie treść zeznań miała dla Sądu drugorzędne znaczenie.

Dokonując oceny zeznań pozwanej I. U. Sąd uznał je w części za niewiarygodne. Pozwana w szczególności wskazywała na dużo gorszy stan nieruchomości aniżeli wynika to z przedłożonych dokumentów. Nadto jako niewiarygodne Sąd uznał twierdzenia co do sposobu realizowania przez S. M. ustanowionego na jej rzecz prawa użytkowania. Powyższe wynika z zeznań świadków, a nadto okoliczności te są sprzeczne z twierdzeniami pozwanej o okolicznościach przekazania nieruchomości (braku woli spadkodawczyni do dalszego zajmowania się nieruchomością).

Sąd ostatecznie pominął wniosek o przesłuchanie świadka A. P. , który był kilkakrotnie wzywany na rozprawę i usprawiedliwiał swoją nieobecność chorobą, prosząc o niewzywanie go na kolejne rozprawy. Zważyć należy świadek należy do kręgu osób najbliższych, którym przysługuje prawo do odmowy składnia zeznań. Nadto Sąd uznał, ze jego przesłuchanie niewiele wniosłoby do sprawy. Zważyć należy, że zeznania świadka miałyby dowodzić dokonania na rzecz powoda przez rodziców darowizny środków na książeczce mieszkaniowej, przy czym czynność ta miała być dokonana kilkadziesiąt lat temu. Trudno przyjąć, że świadek mógłby obecnie dysponować wiedzą co do jednoznacznego określenia ewentualnie darowanej kwoty i okoliczności tej czynności. Kardynalne znaczenie mogłyby mieć jedynie stosowne dokumenty.

Zbędne było też przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego z dziedziny medycyny albowiem z zaświadczenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (k.18) wynika, że niezdolność powoda do pracy i samodzielnej egzystencji trwa od 1997 roku i ma charakter trwały. Powód utracił zatem na trwałe zdolność do pracy przed otwarciem spadku.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Przed przystąpieniem do rozważań merytorycznych wskazać trzeba, że powód P. P. (1) zmarł 25 stycznia 2019roku (odpis skrócony aktu zgonu k. 809). Rozprawa zaś została zamknięta 14 stycznia 2019 roku. W dniu 28 stycznia 2019 roku Sąd wydał wyrok, merytorycznie rozstrzygając o żądaniu pozwu.

Śmierć powoda nastąpiła już po zamknięciu rozprawy, a zatem wobec treści art. 174 §2 zd. 2 kpc okoliczność ta nie stanęła na przeszkodzie wydaniu wyroku, pomimo iż zawieszenie postępowania wywołuje skutek od dnia śmierci powoda, albowiem wydając rozstrzygniecie Sąd bierze pod uwagę stan z chwili zamknięcia rozprawy (por. min. wyrok Sądu Apelacyjnego w K. z dnia 10 lutego 2017 roku, sygn. akt (...)). Zgodnie z treścią art. 316 §1 zd.1 kpc po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Następnie Sąd postanowieniem z dnia 29 stycznia 2019 roku (k. 790) Sąd zawiesił postepowanie. Wskazać przy tym trzeba, że w okresie zawieszenia postępowania wywołanego śmiercią strony żadne terminy (a zatem także termin do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku lub wniesienie apelacji) nie biegły i zaczęły biec dopiero od początku z chwilą podjęcia postępowania (art. 179 §2 kpc).

Na wniosek strony sąd w oparciu o przedłożony akt poświadczenia dziedziczenia (k. 812), potanieniem z dnia 19 czerwca 2019 roku (k. 813) podjął zawieszone postępowanie z udziałem następców prawnych powoda- P. P. (3) i A. W..

Roszczenie powoda zasługiwało na uwzględnienie w części.

Powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz zachowku po zmarłej matce S. M. w kwocie 800.000 zł.

Podstawą żądania pozwu jest art. 991 kc, który stanowi, że zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Z uwagi na powyższe zgodnie z postanowieniem z dnia 09 stycznia 2015 roku (k. 42) Sądu Rejonowego (...) w P. w sprawie o sygnaturze akt (...) powód nabył spadek po S. M., córce P. i M., zmarłej dnia 21 grudnia 2012 roku w P., ostatnio stale zamieszkałej w P., nabyli na podstawie ustawy w 1/3 części.

Zachowek jest postacią uprawnienia do partycypacji w części wartości mienia spadkodawcy i może przybrać postać roszczenia w sytuacji braku uzyskania od spadkodawcy powołania do dziedziczenia lub przysporzenia majątkowego o wystarczającej wysokości. Spadkodawca, nie czyniąc danej osoby bliskiej spadkobiercą, może sam dokonać na jej rzecz rozporządzenia w postaci darowizny lub zapisu w testamencie, antycypując niejako jej uprawnienie do zachowku. (Kodeks Cywilny- Tom III, wydanie 2, red. M. Gutowski 2019, komentarz do art. 991 kc).

Powód niewątpliwie był osobą niezdolną do pracy od roku 1997 roku, wobec czego Sąd przyjął, że powodowi należy się zachowek w wysokości 2/3 udziału spadkowego.

Spadkodawczyni S. M. zmarła w dniu 21 grudnia 2012 roku nie pozostawiła po sobie żadnego majątku, spadek po niej był pusty, co było pomiędzy stronami okolicznością bezsporną.

Zgodnie z art. 993 kc przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. W oparciu o dyspozycję powołanego przepisu Sąd ustalając skład masy spadkowej zaliczył darowiznę dokonaną przez zmarłą na rzecz I. U. w dniu 26 lutego 1999 roku, w postaci przeniesienia prawa własności nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...).

Sąd nie uwzględnił argumentu strony powodowej, która w oparciu o treść przepisu 994 §1 kc podnosiła, iż darowizna została dokonana w okresie dalszym niż 10 lat i nie podlega zaliczeniu w skład masy spadkowej. Wskazać bowiem należy, że darowizn dokonanych więcej niż przed dziesięciu laty nie dolicza się do masy spadkowej wyłącznie, kiedy zostały one dokonane na rzecz osób trzecich tj. takich, które nie należą do kręgu spadkobierców ani nie są uprawnione do zachowku. Natomiast darowizny dokonane na rzecz spadkobierców lub osób uprawnionych do zachowku podlegają zaliczeniu do spadku bez względu na to kiedy zostały dokonane.

Twierdzenia pozwanej dotyczące dokonania darowizny wkładu mieszkaniowego na rzecz powoda sąd uznał za niedowiedzione. Ustalenia tej okoliczności nie można było oprzeć wyłącznie o treść zeznań samej pozwanej. Jak wynika z przedłożonej informacji ze spółdzielni mieszkaniowej mieszkanie, na które wkład zgormadzony na rzekomej książeczce miał zostać przeznaczony, zostało przydzielone innej osobie, nie związanej ze stronami postępowania. Na podstawie zaprezentowanego materiału dowodowego Sąd nie był w stanie ustalić kiedy i jakie środki zostały zgormadzone na książeczce i na jaki cel zostały przeznaczone.

Wobec powyższego Sąd był zobowiązany do ustalenia wartości darowizny dokonanej przez spadkodawczynię, według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku (art. 995 § 1 kc). Celem ustalenia tych okoliczności Sąd opierał się na treści opinii pisemnych biegłego sądowego z dziedziny szacowania nieruchomości D. C. oraz jego zeznaniach. Na podstawie przeprowadzonych wyliczeń biegły sądowy stwierdził, że wartość szacunkowa przedmiotowej nieruchomości według stanu nieruchomości na dzień 26 lutego 1999 roku i według poziomu cen z września 2018 roku wynosi 2.866.379 zł. Biegły sądowy wszechstronnie określił tendencje na rynku nieruchomości, biorąc pod uwagę szereg okoliczności mających wpływ na ceny nieruchomości.

Odnosząc się do ustanowionego prawa użytkowania na rzecz spadkodawczyni biegły wskazał, że nie wpływa ono na wartość nieruchomości w postępowaniach cywilnych w przedmiocie zachowku. Powyższe jest ugruntowanym podglądem w doktrynie, które Sąd podziela. Niemniej rozważając okoliczności niniejszej sprawy Sąd doszedł do przekonania i w tym zakresie podzielił stanowisko strony powodowej, że ustanowienie na rzecz spadkodawczyni prawa nie było czynnością realną. Sąd powyższe okoliczności wywiódł z faktu, iż wartość tego prawa została ustalona na poziomie wartości całej nieruchomości, nadto na okres 45 lat. Realizacja uprawnienia w tak długim okresie była fikcją, z uwagi na sędziwy wiek spadkodawczyni w momencie dokonania czynności. Nie sposób było przyjąć, że S. M. dożyje 118 lat, a nadto przedmiotowe prawo nie zostało ujawnione w treści księgi wieczystej. Z zeznań świadków jednoznacznie wynika, że pozwana po dacie dokonania darowizny przejęła władztwo nad nieruchomością, wobec czego spadkodawczyni nie korzystała z ustanowionego na jej rzecz prawa. Również w pismach procesowych pozwanej była podnoszona okoliczność, że nieruchomość została darowana na rzecz pozowanej albowiem zmarła nie chciała się nią zajmować. Szczególnie w kontekście zwrotu nieruchomości z zadłużeniem oraz lokatorami przydzielonymi w szczególnym trybie najmu. Reasumując ustanowione prawo nie było realizowane, a zostało ustanowione zapewne dla celów podatkowych, wobec czego w ocenie Sądu nie wpływało na obniżenie wartości przedmiotowej nieruchomości.

Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że powód wykazał przysługujące mu co do zasady roszczenie o zachowek.

Wartość spadku pozostawionego przez zmarłą w dniu 21 grudnia 2012 S. M. wynosi łącznie 2.866.379 zł, na którą to kwotę składają się wartość rynkowa nieruchomości położonej w P. przy Ulicy (...), stanowiąca obecnie wyłączną własność pozwanej.

Należny powodowi zachowek w wysokości 2/3 części udziału przypadającego mu w drodze dziedziczenia ustawowego tj.1/3 całego spadku, z kwoty 2.866.379 zł to 636.973 zł.

Wyliczając zachowek należny powodowi Sąd przyjął, że przysługiwało mu 2/3 wartości udziału spadkowego, który przysługiwałby mu przy dziedziczeniu ustawowym, z uwagi na fakt że od 1997 roku pozostaje trwale niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji.

Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 636.973 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 stycznia 2019 roku do dnia zapłaty, o czym orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O odsetkach ustawowych od zasądzonej należności głównej sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc, zgodnie z którym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe.

Sąd ustalał wartość przedmiotowej nieruchomości na datę wyrokowania, wobec czego w tej dacie roszczenie stało się wymagalne.

Mając na uwadze powyższe, należało zasądzić odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 636.973 zł od dnia 29 stycznia 2019 roku tj. daty ogłoszenia wyroku.

Żądanie powoda Sąd uznał, jako wygórowane zarówno co do roszczenia głównego jak i roszczenia odsetkowego, dlatego w pozostałym zakresie powództwo oddalił, o czym orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 kpc i obciążył nimi strony stosunkowo.

Powód domagał się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 800.000 zł, Sąd uwzględnił roszczenie pozwu w kwocie 636,973 zł, zatem powód wygrał proces w 80%.

Wobec powyższego Sąd koszty postępowania poniesione przez strony rozdzielił stosunkowo obciążając nimi pozwaną w 80%, a powoda w 20% i z tego tytułu zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 9.924,20 zł.

Powód poniósł następujące koszty przed Sądem I instancji: 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 5.000 zł tytułem uiszczonej opłaty od pozwu (k. 58), 2.000 zł tytułem zaliczki na poczet kosztów opinii biegłego (k. 260, 267), łącznie 14.214 zł, z czego 80% jest równe 11.371,20 zł.

Pozwana poniosła następujące koszty przed Sądem I Instancji: 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, 30 zł tytułem skargi na orzeczenie referendarza sądowego, łącznie 7.247 zł, z czego 20% jest równe 1.449,40 zł.

Wobec powyższego Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda, tytułem kosztów postępowania, różnicę powyższych kwot tj. 9.924,20 zł.

Na podstawie art.113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 zd. 2 kpc Sąd nakazał ściągnąć od:

- pozwanej kwotę 34.945,13 zł,

- powoda kwotę 8.736,28 zł, z czego kwotę 7.000 zł (co powód był częściowo zwolniony od opłaty od pozwu) z zasądzonego roszczenia,

na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego wP. tytułem kosztów sądowych wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Na koszty sądowe pokryte przez Skarb Państwa składały się:

- 35.000 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu, a od której powód został zwolniony,

- 4.992,43 tytułem wynagrodzenia biegłego D. C. za sporządzenie opinii pisemnej,

- 2.666,21 zł tytułem wynagrodzenia biegłego za sporządzenie opinii uzupełniającej,

-tytułem zwrotu wydatków oraz wynagrodzenia za przygotowanie i udział w rozprawie w dniach:

a) 21 stycznia 2018 roku kwotę 537,11 zł

b) 25 maja 2018 roku kwotę 292,33 zł,

c) 07 grudnia 2018 roku kwotę 373,33 zł,

co daje łącznie kwotę 43.681,41zł.

SSO Anna Łosik