Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 lutego 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania O. Kusia (O. K. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach

z dnia 6 marca 2013r. sygn. akt XI U 3491/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSO del. G.Pietrzyk-Cyrbus /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1086/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 października 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił O. K. przyznania emerytury wskazując,
iż do dnia 1 stycznia 1999r. nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
a jedynie okres takiej pracy wynoszący 13 lat, 7 miesięcy i 18 dni, jak również nie rozwiązał stosunku pracy.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany
i przyznania prawa do emerytury od dnia 1 października 2012r. oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych podnosząc, iż pracę
w szczególnych warunkach wykonywał także w okresie od 1 września 1967r. do
30 czerwca 1969r. w (...) Drukarni (...) jako uczeń nauki zawodu.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, podając nadto, iż brak podstaw prawnych do zaliczenia do pracy w szczególnych warunkach okresu pracy pracownika młodocianego.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem z dnia 6 marca 2013r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, począwszy od 1 stycznia 2013r. oraz orzekł o kosztach procesu.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż ubezpieczony w dniu 13 sierpnia 2012r. złożył wniosek o emeryturę. W dniu (...) ukończył 60 lat. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Na dzień złożenia przedmiotowego wniosku pozostawał w stosunku pracy w Spółdzielni Mieszkaniowej (...)
w K.. Do chwili wyrokowania nie przedłożył świadectwa pracy stwierdzającego rozwiązanie powyższego stosunku pracy. Na dzień 1 stycznia 1999r. osiągnął staż pracy w łącznym wymiarze 29 lat, 10 miesięcy i 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Organ rentowy do pracy w warunkach szczególnych zaliczył ubezpieczonemu okres 13 lat, 7 miesięcy i 19 dni, na który składało się zatrudnienie: w (...) Drukarni (...) w C. od 1 lipca 1969r. do 25 października 1971r. i od 29 października 1973r. do 30 września 1975r. na stanowisku składacza ręcznego,
z wyłączeniem okresu służby wojskowej, od 6 października 1975r. do 29 września 1984r. w (...) S.A. w T. na stanowisku malarza - lakiernika,
a następnie montera samochodów osobowych, od 8 października 1984r. do 1 marca 1985r. w Uniwersytecie (...) w K. na stanowisku linotypisty.

Sąd I instancji podał także, iż zasadniczą służbę wojskową ubezpieczony odbywał w okresie od 26 października 1971r. do 17 października 1973r., tj. przez okres 1 roku, 11 miesięcy i 21 dni. Po powrocie z wojska ponownie został zatrudniony, począwszy od 29 października 1973r., na poprzednio zajmowanym stanowisku.

Zakresem postępowania dowodowego w aspekcie pracy w warunkach szczególnych Sąd objął pominięty przez organ rentowy okres od 1 września 1967r. do 30 czerwca 1969r. w (...) Drukarni (...) w C., w którym odwołujący odbywał praktyczną naukę zawodu o specjalności składacz ręczny.

W oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach osobowych Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 1 września 1967r. ubezpieczony zawarł z (...) Drukarnią (...) w C. umowę o naukę zawodu zecera na okres od 1 września 1967r. do 31 sierpnia 1970r. przewidującą obowiązek ucznia w okresie szkolenia wykonywania pracy wskazanej przez instruktora i pod jego kierownictwem
za wynagrodzeniem w wysokości: w pierwszym roku nauki - 260 zł miesięcznie, zaś w drugim roku nauki - 380-500 zł miesięcznie. Od dnia 1 września 1969r. wynagrodzenie przysługujące w trzecim roku nauki wynosiło 600 zł miesięcznie. Ubezpieczony złożył egzamin końcowy praktycznej nauki zawodu przed Zakładową Komisją Egzaminacyjną.

W latach 1967-1970 odwołujący uczęszczał do Zasadniczej Szkoły Zawodowej (dla Pracujących) Dokształcającej w C..

Świadectwo pracy z dnia 29 września 1975r. stwierdza, iż był zatrudniony
w (...) Drukarni (...) w C. na stanowisku składacza ręcznego w okresie od 1 września 1967r. do 30 września 1975r.

Zarządca komisaryczny w imieniu pracodawcy ubezpieczonego wystawił mu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 6 stycznia 2001r., w którym okres zatrudnienia w Drukarni od 1 września 1967r. do 30 września 1975r. zaliczono do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze.

Stanowisko składacza ręcznego zostało wymienione również w karcie zarobkowej, zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 15 czerwca 2004r., jak również w zachowanych angażach z dnia 26 sierpnia 1970r., 29 sierpnia 1970r. i 26 kwietnia 1974r.

Zatrudnienie w charakterze ucznia na stanowisku zecera od dnia 1 września 1967r. wynika natomiast z wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej, w której figuruje łączny zarobek brutto m.in. za 1967r. w wysokości 1.040 zł, za 1968r. - 3.600 zł oraz za 1969r. - 5.500 zł.

W ocenie Sądu I instancji, poza sporem pozostawał okres pracy
w (...) Drukarni (...) w C. od 1 lipca 1969r. do 30 września 1975r., zaś spór dotyczył okresu od 1 września 1967r. do 30 czerwca 1969r.,
w którym odwołujący uczęszczał do Zasadniczej Szkoły Zawodowej w C., odbywając praktyczną naukę zawodu o specjalności składacz ręczny.

Sąd ten wskazał, iż świadek E. H. podał, iż w latach 1967-1970 razem z ubezpieczonym uczęszczał do szkoły i jednocześnie odbywał praktykę zajmując się układaniem czcionki w zecerni, wykonując prace związane z ołowiem. W drukarni obowiązywał 7-godzinny wymiar czasu pracy, pracę rozpoczynali
o określonej godzinie, przybycie do pracy potwierdzali poprzez odbicie karty zegarowej, polecenia wykonania określonej pracy wydawał im instruktor, otrzymywali stałe miesięczne wynagrodzenie. W pierwszym roku nauka odbywała się przez 3 dni, a praktyka - 2 dni. Po ukończeniu nauki i praktyki odwołujący został zatrudniony
w Drukarni na stanowisku składacza ręcznego, tj. zecera. Świadek potwierdził również, iż ubezpieczony był w wojsku i przed rozpoczęciem służby wojskowej wykonywał taką samą pracę jak po powrocie.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka, bowiem odbywał on praktykę zawodu
w tym samym okresie, miejscu i charakterze, co odwołujący, zatem posiada wiedzę na temat rodzaju pracy przez niego wykonywanej, wymiaru czasu pracy, organizacji procesu pracy oraz ogólnych zasad podziału czasu między naukę i praktykę zawodową.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd I instancji uznał, iż odwołanie zasługuje na uwzględnienie, jednak inne przyczyny niż wskazywane przez odwołującego uzasadniają przyznanie mu prawa do wnioskowanego świadczenia i odmienne ustalenia wymiaru pracy w warunkach szczególnych, niż dokonany przez organ rentowy.

Zdaniem tego Sądu, zaskarżona decyzja nie odpowiada bowiem przepisom prawa i stanowi faktycznemu sprawy nie z tego powodu, iż odmawia przyznania prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na brak wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych i brak rozwiązania ostatniego stosunku pracy, ale na tej podstawie, iż odmawia przyznania prawa do świadczenia ze względu na brak wymaganego wymiaru pracy w warunkach szczególnych,
w którym wyraźnie pomija okres odbywania służby wojskowej mimo, iż odwołujący taką samą pracę wykonywał w taki sam sposób, tj. stale w i pełnym wymiarze czasu pracy przed powołaniem do służby, jak i po jej zakończeniu, po którym do zatrudnienia tego powrócił w przepisanym terminie.

Sąd I instancji przypomniał, iż zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, jeżeli w dniu jej wejścia w życie, tj. 1 stycznia 1999r. osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 - wynoszący
co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Z mocy art. 32 ust. 1 i 2 tej samej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 powołanej ustawy. Dla celów ustalenia uprawnień do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w warunkach szczególnych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Sąd Okręgowy podniósł również, iż z mocy art. 32 ust. 4 omawianej ustawy pod pojęciem przepisów dotychczasowych, w oparciu o które ustala się rodzaje prac lub stanowiska oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym
w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury, uważa się rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

Na zasadzie § 2 powyższego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wskazując, iż ubezpieczonemu do przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia brakowała jedynie przesłanka w postaci co najmniej 15 lat pracy
w warunkach szczególnych, Sąd podkreślił, iż od dnia 1 stycznia 2013r. nie stanowi wymogu koniecznego do nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych rozwiązanie stosunku pracy, bowiem wymóg ten przewidziany
w art. 184 ust. 2 cytowanej ustawy został zniesiony na mocy ustawy z dnia 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012r., poz. 637).

Ewentualna więc okoliczność pozostawania w stosunku pracy przez osobę ubiegającą się o przyznanie emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych nie stanowi od dnia 1 stycznia 2013r. przeszkody do przyznania prawa do tego świadczenia, pod warunkiem kumulatywnego spełnienia pozostałych przesłanek koniecznych, nie pozostając jednakże bez wpływu na datę przyznania prawa do świadczenia, która zdeterminowana jest właśnie datą wejścia
w życie przepisu znoszącego wymóg rozwiązania ostatniego stosunku pracy.

Powołując się na poglądy orzecznictwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
24 kwietnia 2009r., II UK 334/08, OSNP 2010/23-24/294, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2012r., I UK 298/11, LEX nr 1215466 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 września 2012r., III AUa 414/12, LEX
nr 1217718), zgodnie z którymi okres nauki zawodu połączonej z obowiązkiem dokształcania się w zasadniczej szkole zawodowej nie stanowił okresu pracy
w szczególnych warunkach, wykonywanej za zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Sąd Okręgowy uznał, iż okres faktycznej pracy ubezpieczonego od
1 września 1967r. do 30 czerwca 1969r. w ramach praktycznej nauki zawodu składacza ręcznego za wynagrodzeniem w określonej wysokości, w granicach przewidzianego programu i w wymiarze obowiązującym pracowników młodocianych, nie może zostać zaliczony do pracy w warunkach szczególnych mimo, że odwołujący posiadał w tym czasie status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym.

Jednocześnie Sąd ten stwierdził, iż w świetle zeznań świadka
i ubezpieczonego oraz dokumentów zachowanych w aktach osobowych, nie budzi wątpliwości, iż w spornym okresie, jak również w całym okresie zatrudnienia
w (...) Drukarni (...) w C. odwołujący wykonywał pracę zecera, tj. składacza ręcznego, a więc prace podlegające kwalifikacji w dziale XI, pod poz. 1 wykazu A stanowiącego załącznik do wspomnianego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (w przemyśle poligraficznym - produkcja oraz obróbka materiału zecerskiego i form drukowanych ze stopu drukarskiego), natomiast wobec tego, że pracę tę wykonywał w okresie spornym tylko kilka dni
w tygodniu, łącząc okres nauki zawodu z obowiązkiem dokształcania się
w zasadniczej szkole zawodowej, nie sposób uznać, iż praca w warunkach szczególnych była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Warunkiem zaliczenia pracy do wykonywanej w warunkach szczególnych jest bowiem jej wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, choć nie ma znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska pracy, a rodzaj i charakter pracy faktycznie wykonywanej.

Za zasadne Sąd Okręgowy uznał natomiast zaliczenie ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych okresu odbywania służby wojskowej, podzielając
w tej kwestii stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 24 maja 2012r. (II UK 265/11, LEX nr 1227192), w którym wskazano, iż w zakresie zatrudnienia żołnierz czynnej służby wojskowej jest pracownikiem wykonującym pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jeśli wykonywał ją w taki sam sposób (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) przed powołaniem do służby i do zatrudnienia tego powrócił po jej zakończeniu
w przepisanym terminie.

Okres służby wojskowej odwołującego przypada w okresie pracy w warunkach szczególnych w (...) Drukarni (...) w C. na stanowisku składacza ręcznego, ten sam rodzaj pracy oraz w taki sam sposób, wykonywał przed powołaniem do służby wojskowej, jak i po powrocie z wojska, po zakończeniu służby wojskowej do tego zatrudnienia powrócił w przepisanym terminie, tj. w okresie 30 dni od dnia zwolnienia ze służby ponownie podjął zatrudnienie. Ze służby wojskowej został bowiem zwolniony w dniu 17 października 1973r., zaś zatrudnienie
w warunkach szczególnych podjął ponownie w dniu 29 października 1973r.

Po uwzględnieniu okresu służby wojskowej od 26 października 1971r. do
17 października 1973r., obok zaliczonego przez organ rentowy okresu pracy
w warunkach szczególnych wynoszącego 13 lat, 7 miesięcy i 18 dni, Sąd I instancji przyjął, iż ubezpieczony do dnia 1 stycznia 1999r. udowodnił ponad 15 lat pracy
w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Biorąc nadto pod uwagę, iż odwołujący w dniu (...) osiągnął
60 lat życia, w dniu wejścia w życie cytowanej ustawy, tj. 1 stycznia 1999r. miał ogólny staż pracy wynoszący ponad 25 lat, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, zaś od dnia 1 stycznia 2013r. odpadła przesłanka rozwiązania ostatniego stosunku pracy, Sąd Okręgowy - w oparciu o art. 100 ust. 1 powyższej ustawy - uznał, iż z tą datą ubezpieczony spełnił wszystkie konieczne warunki do przyznania prawa do przedmiotowego świadczenia, zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Mając powyższe na względzie na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd ten orzekł
o zmianie zaskarżonej decyzji.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach powołano art. 98 k.p.c. w związku
z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Apelację od przedstawionego orzeczenia wywiódł organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości.

Powołując się na zarzut:

­

naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 162, poz. 1118 ze zm.), poprzez przyjęcie, iż ubezpieczony spełnił warunki do nabycia prawa do emerytury,

­

naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię i zastosowanie
art. 108 w związku z art. 120 ustawy z dnia 21 listopada 1967r.
o powszechnym obowiązku obrony RP, poprzez przyjęcie, iż okres służby wojskowej podlega zaliczeniu na staż pracy w warunkach szkodliwych,

­

naruszenia prawa procesowego art. 316 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie i orzekanie w oparciu o nieobowiązujące przepisy prawa,

skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania albo
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu podniósł przede wszystkim, iż w jego ocenie nie można przyjąć, iż okres czynnej służby wojskowej może zostać zaliczony do stażu pracy
w warunkach szczególnych.

Zgodnie z regułą wyrażoną w art. 316 k.p.c. sąd rozstrzyga spór w oparciu
o stan faktyczny i prawny obowiązujący w dacie wyrokowania. Zasada ta doznaje ograniczeń jedynie, gdy przepisy przejściowe nakazują stosowanie przepisów dotychczasowych lub gdy wyłączają jej stosowanie przepisy prawa materialnego
o charakterze szczególnym.

Poza sporem pozostaje, iż ubezpieczony wiek emerytalny, przewidziany przepisami art. 184 w związku z art. 32 cytowanej ustawy osiągnął w dniu
17 września 2012r.

Spełnienie przez niego warunków do nabycia emerytury należy zatem rozpatrywać w kontekście obecnie obowiązujących przepisów prawa. Aktualnie
art. 32 powołanej ustawy wskazuje kategorie pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach poprzez odesłanie do treści rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Odbywanie zasadniczej (czynnej) służby wojskowej nie zostało objęte ani przepisami rozporządzenia, ani stanowiącymi jego załącznik wykazami.

Wobec powyższego, zdaniem apelującego, brak jest podstaw prawnych do stosowania w niniejszej sprawie art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967r.
o powszechnym obowiązku RP, w brzmieniu odbywania służby wojskowej przez ubezpieczonego.

Organ rentowy wskazał również, iż nawet gdyby przyjąć, iż zastosowanie znajdą te właśnie przepisy, i tak zgodnie z ich brzmieniem okres odbytej zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy.

Spór w niniejszej sprawie nie dotyczy jednak uprawnień związanych
z zatrudnieniem, takich jak urlop, długość okresu wypowiedzenia, czy wysokość odprawy. Spornymi pozostają bowiem uprawnienia emerytalne, na które wpływ mają nie okresy zatrudnienia, a wymiar okresów składkowych i nieskładkowych, czy zatrudnienie w warunkach szczególnych, o ile praca ta była faktycznie wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W ocenie skarżącego, nie daje podstaw do uwzględnienia okresu odbywania czynnej służby wojskowej jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, także art. 120 ust. 1 cytowanej ustawy o powszechnym obowiązku RP. Dla porównania powołał się na stanowisko prezentowane przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 11 marca 2009r. (II UK 247/08, LEX nr 707422) oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyrokach z dnia 17 lutego 2005r. (III AUa 2692/03, LEX nr 448411)
i z dnia 21 października 2010r. (III AUa 733/10).

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasłużyła na uwzględnienie, choć zasadniczo
z całkowicie odmiennych, niż wskazane w niej, przyczyn.

Przedmiot niniejszej sprawy stanowią uprawnienia O. K. do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wywodzonym z faktu wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Spośród przewidzianych prawidłowo powołanymi przez Sąd Okręgowy, jako podstawa rozstrzygnięcia, przepisami art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U.
nr 8, poz. 43 ze zm.), przesłanek wymaganych do nabycia przedmiotowego świadczenia, spornym pozostawało jedynie legitymowanie się przez ubezpieczonego wymaganym 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach przypadającym do dnia wejścia w życie powołanej ustawy, a więc do dnia 1 stycznia 1999r., w tym zwłaszcza ocena, czy do tak rozumianej pracy zaliczeniu podlega okres czynnej służby wojskowej pełnionej przez odwołującego od 26 października 1971r. do
17 października 1973r., tj. w przypadającym od 1 września 1967r. do 30 września 1975r. okresie jego zatrudnienia w (...) Drukarni (...) w C. na stanowisku składacza ręcznego, czyli wymienionym w dziale XI, poz. 1 wykazu A stanowiącego załącznik do cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983r.

Nie budzi wątpliwości, iż obowiązujący w okresie służby wojskowej ubezpieczonego przepis art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967r.
o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Dz. U. z 2004r., nr 241, poz. 2416 ze zm.) - w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974r. przewidywał, iż okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych
z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie
w tym samym zakładzie, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy.

Oczywistym jest zatem, iż z samej istoty okres zasadniczej służby wojskowej nie jest okresem zatrudnienia i nawet powołana wyżej ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej okresu tego nie zrównuje
z zatrudnieniem, nakazując jedynie zaliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie określonych uprawnień. Z drugiej strony okres zasadniczej służby wojskowej nie pozostaje poza regulacją prawa ubezpieczeń społecznych, z tym jednak, że jako okres składkowy - art. 6 ust. 1 pkt 4 wspomnianej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Tylko żołnierzy zawodowych ustawa ta uważa za pracowników zatrudnionych
w szczególnym charakterze - art. 32 ust. 3 pkt 6 tejże ustawy. Skoro regulacja ta obejmuje wyłącznie żołnierzy zawodowych, to ten krąg podmiotowy jest zamknięty, zwłaszcza, że w omawianej sprawie nie chodzi o pracę w szczególnym charakterze, lecz o zatrudnienie w szczególnych warunkach. Nie każda zaś zasadnicza służba wojskowa ze względu na jej charakter może być porównywana z pracą
w szczególnych warunkach, a jeśli nawet, to rozwiązanie korzystne dla zainteresowanych musiałoby być wyraźne i mające uzasadnienie w indywidualnej specyfice służby.

Pozytywnej regulacji stwierdzającej, iż okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze brak także we wspomnianym rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze. Ujęcie w nim jedynie żołnierzy zawodowych (§ 10), tak jak w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 32 ust. 3 pkt 3) świadczy o regulacji zamkniętej i wyklucza lukę prawną.

Zwraca jednak uwagę, iż w uchwale składu 7 sędziów z dnia 15 października 2013r. (II UZP 6/13, LEX nr 1385939) Sąd Najwyższy stwierdził, iż czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia
21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym -
art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r.,
nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Tak więc, wbrew odmiennym zarzutom skarżącego, powołaną wyżej uchwałą Sąd Najwyższy - uwzględniając dotychczasowe rozbieżne poglądy judykatury
w kwestii dotyczącej zaliczania okresu zasadniczej służby wojskowej do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, jednoznacznie dopuścił możliwość tego rodzaju kwalifikowania służby wojskowej jako pracy w omawianych warunkach,
co nie zmienia jednak faktu, iż w uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy, powołując się także na swoje utrwalone już stanowisko (por. wyrok z dnia 20 marca 2013r., I UK 544/12) podkreślił równocześnie, iż do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wywołującego skutek pracy, należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego.

Niewątpliwie zatem, poszukując regulacji stanowiących podstawę do wliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, sięgać należy do obowiązujących ówcześnie przepisów.

W spornym w omawianej sprawie okresie odbywania przez O. K. zasadniczej służby wojskowej od 26 października 1971r. do 17 października 1973r. obowiązywała ustawa z dnia 23 stycznia 1968r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. nr 3, poz. 6 ze zm.) oraz zachowujące swoją moc na podstawie art. 127 ust. 3 tej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów
z dnia 10 września 1956r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. nr 39, poz. 176, ze zm.), stanowiące akt wykonawczy do dekretu z dnia 25 czerwca 1954r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin (Dz. U. z 1958r., nr 23, poz. 97 ze zm.). Powołany przepis art. 127 ust. 3 stanowił, że do czasu wydania przepisów wykonawczych przewidzianych w ustawie obowiązują przepisy wydane na podstawie dekretu o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, ze zmianami wynikającymi z ustawy. Zgodnie z § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956r. okresy wymienione w art. 8 dekretu zalicza się do wymaganych okresów zatrudnienia tak jak zatrudnienie w II kategorii, z wyjątkiem tych okresów służby wojskowej, które w myśl obowiązujących przepisów podlegają zaliczeniu do I kategorii zatrudnienia. Jeżeli jednak pracownik bezpośrednio przed okresami wymienionymi w art. 8 dekretu wykonywał zatrudnienie w I kategorii, okresy te zalicza się tak jak zatrudnienie
w I kategorii zatrudnienia. Jednym z okresów wymienionych w art. 8 ust. 1 dekretu
z dnia 25 czerwca 1954r. była tymczasem służba w Wojsku Polskim po dniu
1 listopada 1918r. - pkt 4.

W konsekwencji zatem żołnierz zasadniczej służby wojskowej, któremu na podstawie § 5 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia zaliczono służbę wojskową do zatrudnienia w pierwszej kategorii zatrudnienia i który następnie na mocy § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. nr 13, poz. 86 ze zm.) zachował to uprawnienie, ma prawo do zaliczenia tej służby jako okresu pracy w szczególnych warunkach na podstawie § 19 ust. 2 cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w związku z art. 32 ust. 4 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010r., II UK 215/09, OSNP 2011, nr 15-16,
poz. 219).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawie, decydujące znaczenie ma jednak okoliczność, iż praca ubezpieczonego - przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej i po jej zakończeniu - nie stanowiła pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956r. w sprawie zaliczenia pracowników do kategorii zatrudnienia. Zajmowane wówczas przez niego stanowisko składacza ręcznego nie zostało bowiem wymienione w stanowiącym załącznik do owego aktu prawnego wykazie prac wykonywanych w warunkach szkodliwych dla zdrowia, uprawniających do zaliczenia do I kategorii zatrudnienia.

W tej sytuacji, skoro w przedmiotowym okresie pełnienia zasadniczej służby wojskowej brak było podstaw prawnych do zaliczenia przerwanej ową służbą pracy odwołującego do pierwszej kategorii zatrudnienia, także okres tejże służby nie mógł być zaliczony do pierwszej kategorii zatrudnienia, tym bardziej, iż z mocy § 9 obowiązującego od 1 stycznia 1980r. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979r. (Dz. U. nr 13, poz. 86 ze zm.) zachowaniu podlegały jedynie uprawnienia
z tytułu zaliczenia pracy do pierwszej kategorii zatrudnienia nabyte na podstawie przepisów obowiązujących. O. K. zaś w świetle owych przepisów jakichkolwiek uprawnień nie nabył, natomiast cytowane wyżej rozporządzenie, odmiennie niż uprzednio obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
10 września 1956r. w sprawie zaliczenia pracowników do kategorii zatrudnienia, nie przewidywało już możliwości zaliczenia tak jak zatrudnienia w I kategorii zatrudnienia, okresu służby wojskowej bezpośrednio poprzedzonej wykonywaniem zatrudnienia w I kategorii.

Odmowa zaliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej od 26 października 1971r. do 17 października 1973r. do okresu pracy w szczególnych warunkach oznacza tym samym, iż ubezpieczony istotnie nie wykazał wymaganego 15-letniego okresu zatrudnienia w takich warunkach, co sprawia, iż jego starania o przyznanie stanowiącej przedmiot sporu emerytury, nie mogły przynieść pożądanego skutku.

Tym bardziej, iż Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd Sądu I instancji,
iż chociaż okres nauki zawodu odbywanej przed dniem 1 stycznia 1975r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych
w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226) był
w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy, nie jest to jednak wystarczające do uznania tych okresów za okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach w myśl § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2012r., I UK 130/12, LEX nr 1265553).

Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Apelacyjny uznając apelację organu rentowego za uzasadnioną, na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok orzekając jak w sentencji.

/-/ SSO (del.) G. Pietrzyk – Cyrbus /-/ SSA A. Grymel /-/ SSA L. Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JM