Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2019 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, I Wydział Cywilny, w składzie:

Przewodniczący: S.S.R. Bartosz Kasielski

Protokolant: stażysta Monika Wójcik - Dziębor

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2019 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko R. S.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. na rzecz R. S. kwotę 1.817 zł (jeden tysiąc osiemset siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt I C 885/19

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 7 grudnia 2018 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wystąpiła przeciwko R. S. o zapłatę kwoty 9.542,30 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot szczegółowo opisanych w uzasadnieniu pozwu, a także przyznanie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że dochodzone roszczenia obejmują niespłacone zadłużenie z tytułu umowy pożyczki z dnia 18 kwietnia 2018 roku.

(pozew k.2 – 5)

Nakazem zapłaty z dnia 9 kwietnia 2019 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

(nakaz zapłaty k.29)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 6 maja 2019 roku R. S. wniósł o oddalenie powództwa oraz przyznanie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Kwestionując zasadę i wysokość dochodzonego roszczenia pozwany wskazał, że nigdy nie zawierał umowy pożyczki będącej przedmiotem sporu. Jednocześnie zaznaczył, że żądane pozwu opiera się wyłącznie na niepoświadczonych za zgodność z oryginałem kserokopiach, które nie mają waloru dowodowego. Co więcej brak jest większego uzasadnienia dla wysokości sformułowanego roszczenia, w szczególności nie sposób stwierdzić na jakiej podstawie i w jaki sposób zostały określone kwoty dochodzone tytułem zaległego kapitału, odsetek i prowizji.

(sprzeciw od nakazu zapłaty k.32 – 35)

Pismem procesowym z dnia 24 czerwca 2019 roku (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. podtrzymała żądanie pozwu, zaś na wypadek uznania, że nie doszło do skutecznego zawarcia umowy pożyczki o zasądzenie na jej rzecz kwoty 7.500 złotych tytułem bezpodstawnego wzbogacenia ze strony pozwanego.

(pismo procesowe z dnia 24 czerwca 2019 roku k.60 – 64)

Pismem procesowym z dnia 27 czerwca 2019 roku R. S. zanegował fakt otrzymania od strony powodowej jakiejkolwiek kwoty pieniężnej na posiadany przez niego rachunek bankowy.

(pismo procesowe z dnia 27 czerwca 2019 roku k.66 – 68)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny :

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. jest przedsiębiorcą wpisanym do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...), którego przeważającym przedmiotów działalności są pozostałe formy udzielania kredytów.

(odpis KRS k.24 – 29)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego tj. jedynego dokumentu załączonego do akt sprawy, który posiadał walor dowodowy. Dane dotyczące wpisu spółki prawa handlowego do Krajowego Rejestru Sądowego pozostają przy tym ogólnie dostępne w ramach systemu teleinformatycznego ministerstwa sprawiedliwości ( (...)

W pozostałym zakresie załączona dokumentacja w postaci niepoświadczonych za zgodność z oryginałem kserokopii nie mogła stanowić podstawy jakichkolwiek ustaleń faktycznych. W tym zakresie Sąd podziela w pełnej rozciągłości pogląd prawny zaprezentowany przez Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie sygn. akt III Ca 842/17 (wyrok z dnia 21 czerwca 2017 roku, Lex nr 2386208, a wyrażony również m.in. w sprawach III Ca 441/18, Lex nr 2544214, III Ca 415/18, Lex nr 2538616, III Ca 1915/17, Lex nr 2535439 oraz III Ca 197/18, Lex 2529562), w którym wskazano, że w myśl art. 129 § 2 k.p.c. zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, a regulacja ta nie pozostawia wątpliwości, że moc dowodową ma kserokopia dokumentu poświadczona za zgodność. W świetle przepisów k.p.c. i orzecznictwa Sądu Najwyższego przez dokument rozumie się jego oryginał, a wyjątki, kiedy oryginał może być zastąpiony przez odpis (kserokopię), określa ustawa. Niepoświadczona podpisem strony kserokopia nie jest dokumentem. Mieści się ona w stosowanym w k.p.c. pojęciu odpisu, (jako odwzorowanie oryginału), jednak poświadczenie jej zgodności z takim oryginałem mieści w sobie jednocześnie oświadczenie strony o istnieniu dokumentu o treści i formie odwzorowanej kserokopią. Zwykła odbitka ksero (to jest odbitka niepotwierdzona, niestanowiąca dokumentu) nie może zastąpić dokumentu, na którego bazie powstała. Jest więc tylko środkiem uprawdopodobnienia za pomocą pisma, pozwalającym na dopuszczenie dowodu z zeznań świadków i dowodu z przesłuchania stron - art. 74 § 2 k.c. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1994 roku, sygn. akt III CZP 37/94, OSNCP 1994 Nr 11, poz. 206, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1998 roku, sygn. akt III CZ 107/98, OSNC 1999, Nr 3, poz. 52, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2002 roku, sygn. akt V CKN 1830/00, OSNC 2004, Nr 1, poz. 9, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 roku, sygn. akt I CKN 1280/00, niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2007 roku, sygn. akt II CSK 401/06, Lex nr 453727, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2009 roku, sygn. akt II CSK 459/08, Lex nr 607254, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2009 roku, sygn. akt II CSK 557/08, Lex nr 584200, wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 lipca 2009 roku, sygn. akt II CSK 71/09, Lex nr 584201, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 19 czerwca 2013 roku sygn. akt I ACa 166/13, Lex nr 1342291, czy też wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 kwietnia 2012 roku, sygn. akt I ACa 323/12, Lex nr 1238480). Podkreśla się przy tym, że jeżeli pismo nie może być uznane za dokument, nie może być ono też podstawą do prowadzenia dowodu w trybie art. 308 k.p.c. Odmienne ujęcie tego zagadnienia prowadziłoby do obejścia przepisów o dowodzie z dokumentu. Poza tym, jak trafnie podkreślono w doktrynie, wymienione w art. 308 k.p.c. środki dowodowe ustawodawca zaliczył do "przyrządów utrwalających albo przenoszących obrazy lub dźwięki". Oznacza to, że środki te, w tym także fotokopie, mają przedstawiać rzeczywistość poprzez zawarte w nich obrazy lub dźwięki, a nie przez opisy wyrażane pismem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 roku, sygn. akt I CKN 1280/00, niepubl.). Posłużenie się niepotwierdzoną kserokopią jako środkiem mającym posłużyć ustaleniu treści pisemnego dokumentu uznać należy za dopuszczalne tylko wówczas, kiedy z przyczyn faktycznych uzyskanie dostępu do oryginału lub wypisu lub odpisu funkcjonującego na prawach oryginału nie jest możliwe dla strony, a także dla sądu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 roku, sygn. akt I CKN 1280/00, niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2009 roku, sygn. akt II CSK 49/09, Lex nr 578039, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2014 roku., sygn. akt III CSK 254/13, Lex nr 1651013, czy też wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 marca 2010 r., syn akt I ACa 2/10, Lex nr 1120085).

Mając na względzie powyższe, w szczególności zaś profesjonalny charakter działalności gospodarczej strony powodowej w zakresie udzielania kredytów, jak również korzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, trudno znaleźć jakiekolwiek argumenty, które wskazywałyby na obiektywną niemożność zaoferowania środków dowodowych (w tym przypadku dokumentów) spełniających ustawowe wymogi w tej mierze.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje :

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Stosownie do treści art. 6 k.c. (ciężar dowodu – onus probandi) strony zobowiązane są do wykazania faktów, z których wywodzą dla siebie korzystne skutki prawne. W odniesieniu do roszczenia sformułowanego przez powódkę to na niej spoczywał ciężar udowodnienia istnienia stosunku cywilnoprawnego będącego podstawą powstania wierzytelności oraz wysokości zadłużenia. Pomimo przysługującej inicjatywy dowodowej oraz szerokiego wachlarza środków dowodowych żadna z powyżej opisanych okoliczności, mających istotne znaczenie z punktu widzenia rozstrzygnięcia, nie została udowodniona.

Pełną aktualność zachowują rozważania poczynione w części dotyczącej oceny materiału dowodowego, a ich powielanie w tym miejscu nie znajduje większego uzasadnienia. Opieranie żądania wyłącznie na kserokopiach dokumentów, których treść nie została poświadczona za zgodność z oryginałem w rozumieniu art. 129 § 2 k.p.c. nie mogło prowadzić do pozytywnego rezultatu z punktu widzenia strony powodowej. Jednocześnie nie zaktualizowały się przesłanki do zastosowania w niniejszej sprawie norm art. 229 k.p.c. (fakty przyznane), 230 k.p.c. (fakty niezaprzeczone), czy też art. 231 k.p.c. (domniemanie faktyczne). Przedstawione przez powódkę twierdzenia w świetle załączonych do pozwu kserokopii mogły być potraktowane co najwyżej w kategoriach uprawdopodobnienia (art. 243 k.p.c.). Instytucja ta nie mogła jednak zastąpić powszechnie przyjmowanych rygorów dowodowych. Nie zachodzi jakakolwiek podstawa do zwolnienia z ciężaru udowodnienia faktów podmiotu profesjonalnie trudniącego się dochodzeniem wierzytelności. Co więcej podmiot taki winien dysponować stosownymi dokumentami, które potwierdzą zasadność jego twierdzeń. Uchybienie tej powinności działa wyłącznie na niekorzyść przedsiębiorcy, a brak zachowania należytej staranności w udokumentowaniu swych wierzytelności wpisuje się w ogólne ryzyko działalności gospodarczej tego typu.

Na marginesie należy zaznaczyć, że złożenie do akt sprawy prawidłowo poświadczonych za zgodność dokumentów nie wpływałoby na treść zapadłego rozstrzygnięcia. Roszczenie opierać miało się bowiem na treści umowy pożyczki zawartej przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość (Internet), a zatem strona powodowa winna wykazać, że pozwany w rzeczywistości posiadał aktywny profil klienta w ramach strony internetowej pożyczkodawcy – (...) (§ 1 pkt 21 w zw. z § 3 pkt f w zw. z § 4 ust. 1 formularza umowy) oraz wystąpił z wnioskiem o udzielenie pożyczki na warunkach wskazywanych przez powodową spółkę (§ 1 pkt 37 w zw. z § 3 pkt h formularza umowy), a po zawarciu samej umowy odesłał pożyczkodawcy drogą pocztową lub elektroniczną podpisany własnoręcznie lub opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu egzemplarz umowy (§ 5 pkt 5 formularza umownego). Okoliczności te odzwierciedliłyby nie tylko rzeczywistą wolę obu stron w zawarciu umowy na określonych warunkach, ale również identyfikowałby osobę pożyczkobiorcy. Do akt sprawy załączono natomiast jedynie kserokopie formularza umownego, który nie został opatrzony własnoręcznym podpisem pozwanego. Trudno również w jakikolwiek sposób zweryfikować zapis mówiący o opatrzeniu jej bezpiecznym podpisem elektronicznym. Brak przy tym samego wniosku o udzielenie pożyczki, danych dotyczących profilu klienta, czy też potwierdzenia przesłania na adres e – mail pożyczkobiorcy dokumentów opisanych w § 5 pkt 4 ppkt a i b formularza umownego. Wreszcie Sąd nie jest w stanie w oparciu o złożone kserokopie, w tym potwierdzenie wykonania transakcji płatniczej (k.20) stwierdzić, co oznaczają dane zawarte w tytule przelewu, w szczególności, czy umowa była faktycznie opatrzona numerem (...). Trudno przyjąć, aby w obecnych uwarunkowaniach technologicznych znaczącym utrudnieniem pozostawało przedstawienie prawidłowo poświadczonych za zgodność z oryginałem dokumentów stanowiących wydruki z systemu teleinformatycznego pożyczkodawcy, w szczególności dotyczące założenia konta użytkownika, czy też wystąpienia z wnioskiem o udzielenie pożyczki (np. zapis cyfrowy z internetowego serwisu z oznaczeniem daty i godziny, w jakiej dokument tego rodzaju został złożony przez aplikującego o uzyskanie wsparcia finansowego). Opieranie się w tej mierze wyłącznie na podstawowych danych tj. imię i nazwisko, adres korespondencyjny, czy też numer PESEL nie jest wystarczające wobec powszechnej wiedzy o stosunkowo łatwym dostępie do danych wrażliwych w ramach tzw. wymiany informacji między podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą w zakresie szeroko pojmowanych finansów. Pomijając jednak nawet i te wątpliwości należy wyraźnie zaznaczyć, że umożliwienie zawierania umów z pominięciem bezpośredniego kontaktu pozostaje z jednej strony technicznym ułatwieniem, z drugiej zaś nakłada na potencjalnego wierzyciela zdecydowanie większy ciężar dowodowy celem wykazania, że umowa zawierana była faktycznie z osobą, która w ocenie wierzyciela jest jego dłużnikiem. Jak już wcześniej wspomniano, powód jako profesjonalista w zakresie pośrednictwa pieniężnego, a do tego reprezentowany przez fachowego pełnomocnika winien mieć świadomość ciążącego na nim obowiązku w tym zakresie.

W dalszej kolejności należy zaznaczyć, że w realiach przedmiotowej sprawy nie było możliwe rozpoznanie żądania ewentualnego zgłoszonego w piśmie procesowym z dnia 24 czerwca 2019 roku, a sprowadzającego się do zasądzenie nominalnej kwoty kapitału – 7.500 złotych tytułem bezpodstawnego wzbogacenia. Stosownie bowiem do treści art. 505 ⁴ § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w trybie postępowania uproszczonego niedopuszczalna pozostaje zmiana powództwa. Zakaz przedmiotowej zmiany powództwa jest zakazem bezwzględnym, co oznacza, że dotyczy zarówno zmiany żądania, jak i zmiany podstawy faktycznej żądania zgłoszonego w pozwie. W konsekwencji należy też przyjąć, że czynność procesowa powoda zmierzająca do przedmiotowej zmiany powództwa jest bezskuteczna nawet wtedy, gdy nowe żądanie nadaje się również do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym. Ze względu na istotę postępowania uproszczonego nie ma też żadnych podstaw do przekazywania „zmienionego” powództwa do rozpoznania w innej, oddzielnej sprawie (por. komentarz T. Erecińskiego do art. 505 ⁴ k.p.c.). W tym kontekście uzasadnienie żądania zapłaty inną podstawą faktyczną, związaną z reżimem bezpodstawnego wzbogacenia, nie mogło odnieść zamierzonego skutku. Jednakże nawet dopuszczenie tego rodzaju alternatywnej podstawy faktycznej żądania nie skutkowałoby zmianą zapadłego rozstrzygnięcia z uwagi na brak udowodnienia (art. 6 k.c.), że kwota 7.500 złotych została przekazana na rzecz pozwanego, który fakt ten konsekwentnie negował. Wobec stwierdzonej uprzednio niedopuszczalności zmiany powództwa, jak również korzystania przez powódkę z usług fachowego pełnomocnika Sąd nie zamierza wskazywać, jakie konkretnie czynności dowodowe winny zostać podjęte, aby wykazać zasadność żądania w zmienionej podstawie faktycznej. Kwestia to pozostawał i tak irrelewantna z punktu widzenia rozstrzygnięcia.

Z tych wszystkich względów powództwo jako nieudowodnione podlegało w całości oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik (art. 98 k.p.c.) Strona powodowa jako przegrywająca proces w całości winna więc zwrócić na rzecz pozwanego poniesione przez niego koszty w łącznej kwocie 1.817 złotych (1.800 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego - § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz 17 złotych tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa).