Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2019 r. w Lublinie

sprawy S. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o rekompensatę z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach

na skutek apelacji S. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 23 kwietnia 2019 r. sygn. akt VIII U 1839/18

oddala apelację.

Lucyna Stąsik-Żmudziak Elżbieta Gawda Krzysztof Szewczak

III Aua 508/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2019 roku Sąd Okręgowy w Lublinie po rozpoznaniu sprawy S. T. przeciwko ZUS Oddział w L. o rekompensatę z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach w punkcie I wyroku umorzył postępowanie w zakresie przeliczenia emerytury z uwzględnieniem wynagrodzeń zastępczych za 1989 rok a w punkcie II oddalił odwołanie w pozostałej części.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Decyzją z dnia 21 czerwca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał S. T. prawo do emerytury od dnia (...), tj. od daty osiągnięcia wieku 65 lat, odmawiając jednocześnie obliczenia wysokości emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W uzasadnieniu wskazano, iż rekompensata nie przysługuje z uwagi na nieudowodnienie wymaganego, co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uznał za pracę w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia od 1 maja 1986 roku do 30 kwietnia 1989 roku, od 12 stycznia 1990 roku do 31 lipca 1992 roku, od 1 sierpnia 1993 roku do 30 grudnia 1993 roku oraz od 15 marca 1994 roku do 31 grudnia 2008 roku, gdyż w świadectwie pracy wystawionym przez (...) z dnia 5 maja 2014 roku wykazano, że w tych okresach ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku kierownika budowy, a zajmowanie stanowisk kierowniczych w sposób jednoznaczny nie rozstrzyga o wykonywaniu stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prac w warunkach szczególnych na stanowiskach kierowniczych, gdyż zakres obowiązków kierownika wykracza poza obowiązek dozoru poszczególnych prac czy stanowisk wymienionych w wykazie. Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach kierowniczych wykonują szereg innych prac nie zaliczonych do wykonywanych w szczególnych warunkach (np. prace administracyjne, organizacyjne itp.). Wobec powyższego brak było w ocenie organu rentowego podstaw do przyjęcia, iż praca, jaką wykonywał ubezpieczony na stanowiskach kierowniczych, wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio przy stanowiskach zaliczanych do pracy w szczególnych warunkach (decyzja – k. 13-14 akt emerytalnych ZUS, dalej „a.e.”).

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł w ustawowym terminie S. T., wskazując, iż nie zgadza się na odmowę przyznania mu rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do takiej rekompensaty. Na rozprawie pełnomocnik wnioskodawcy sprecyzował odwołanie wskazując, iż wnosi przyznanie odwołującemu prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach poprzez zaliczenie do okresów pracy w warunkach szczególnych także zakwestionowanych przez organ rentowy okresów od 1 maja 1986 roku do 30 kwietnia 1989 roku, od 12 stycznia 1990 roku do 31 lipca 1992 roku, od 1 sierpnia 1993 roku do 30 grudnia 1993 roku oraz od 15 marca 1994 roku do 31 grudnia 2008 roku, kiedy to wnioskodawca pełnił obowiązki kierownika budowy u poprzedników prawnych (...) S.A. w K..

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w całości argumentację, która legła u podstaw zaskarżonej decyzji.

W trakcie trwania postępowania sądowego ZUS wydał dwie nowe decyzje: z dnia 23 lipca 2018 roku, uwzględniającą do podstawy wymiaru kapitału początkowego wnioskodawcy wynagrodzenie zastępcze w udokumentowanej zaświadczeniem(...) z dnia 12 lipca 2018 roku kwocie tam wykazanej oraz z dnia 25 lipca 2018 roku o przeliczeniu emerytury z uwzględnieniem tak ustalonego kapitału początkowego. Od decyzji tych wnioskodawca nie odwołał się. Z uwagi na uwzględnienie roszczenia wnioskodawcy dotyczącego przyjęcia do podstawy wymiaru świadczenia za rok 1989 wynagrodzenia zastępczego innego pracownika, organ rentowy wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie, wskazując, iż nadal nie przyznano prawa do rekompensaty z uwagi na brak nowych dowodów w tym zakresie.

Sąd ustalił że S. T. urodził się w dniu (...) . Posiada wykształcenie średnie techniczne w kierunku technik drogowy o specjalności budowa dróg i mostów (akta osobowe wnioskodawcy – k. 34 i 37 a.s.).

Decyzją z dnia 4 sierpnia 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. przyznał S. T. prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 26 lipca 2016 roku, tj. od dnia następnego po złożeniu wniosku wraz z wymaganymi dokumentami .

W dniu 7 maja 2018 roku S. T. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury wraz z rekompensatą z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach .

Do wniosku ubezpieczony dołączył m.in. świadectwo pracy z dnia 5 maja 2014 roku, wystawione przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w K. (poprzednio (...) S.A. – następca prawny Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o.), stwierdzające w punkcie 4 podpunkcie 8), iż wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przy kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno – technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie (wykaz A, dział XIV, poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, Dz. U. Nr 8, poz. 43) w następujących okresach:

-

od 1 kwietnia 1983 roku do 9 stycznia 1984 roku jako laborant do spraw kontroli budów;

-

od 10 stycznia 1984 roku do 31 lipca 1984 roku jako starszy laborant;

-

od 1 sierpnia 1984 roku do 30 kwietnia 1986 roku jako majster;

-

od 1 maja 1986 roku do 30 kwietnia 1989 roku jako kierownik budowy;

-

od 12 stycznia 1990 roku do 31 lipca 1992 roku jako kierownik budowy;

-

od 1 maja 1993 roku do 31 lipca 1993 roku jako starszy laborant;

-

od 1 sierpnia 1993 roku do 30 grudnia 1993 roku jako kierownik budowy;

-

od 15 marca 1994 roku do 31 grudnia 2008 roku jako kierownik budowy (świadectwo pracy – k. 4-4v. a.e.).

W oparciu o posiadaną dokumentację organ rentowy skarżoną decyzją z dnia 21 czerwca 2018 roku przyznał S. T. prawo do emerytury, odmawiając jednocześnie przyznania rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na nieudowodnienie wymaganego, co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (decyzja – k. 13-14 a.e.).

Jako praca w warunkach szczególnych zostały przez organ rentowy uznane następujące okresy, wynoszące łącznie 9 lat, 10 miesięcy i 11 dni:

-

od 1 listopada 1975 roku do 13 maja 1982 roku z tytułu zatrudnienia w(...) na stanowisku laboranta w zakresie ekstrakcji nawierzchni bitumicznych;

-

od 1 kwietnia 1983 roku do 9 stycznia 1984 roku w Przedsiębiorstwie (...) w L. na stanowisku laboranta do spraw kontroli budów;

-

od 10 stycznia 1984 roku do 31 lipca 1984 roku w Przedsiębiorstwie (...) w L. na stanowisku starszego laboranta;

-

od 1 sierpnia 1984 roku do 30 kwietnia 1986 roku w Przedsiębiorstwie (...) w L. na stanowisku majstra;

-

od 1 maja 1993 roku do 31 lipca 1993 roku w Przedsiębiorstwie (...) w L. na stanowisku starszego laboranta (stanowisko komórki merytorycznej – k. 26 a.s.; świadectwa pracy – k. 4-6 a.e.).

S. T. został zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w L. (u poprzednika prawnego (...) S.A. w K.) z dniem 1 kwietnia 1983 roku, w pełnym wymiarze czasu pracy, początkowo na stanowisku laboranta do spraw kontroli budów. Zakład ten zajmował się produkcją belek żelbetowych i krawężników (prefabrykatów betonowych). Wnioskodawca pracował na dwie zmiany. Do jego obowiązków należała kontrola jakości betonu, wykonywał badania w trakcie produkcji, sprawdzał płynność produkowanego betonu poprzez pobieranie i analizę jego próbek. Oprócz tego opracowywał recepty, na postawie których był produkowany beton. Swoją pracę wykonywał w laboratorium, a próbki pobierał na placu produkcyjnym. Przez cały czas był obecny przy produkcji betonu, pobierając próbki najpierw przy pierwszym zarobie, następnie zaś zwracał uwagę na jakość przy dalszej produkcji. W ciągu dnia pół dniówki zajmowała mu praca w laboratorium i pół dnia przy produkcji betonu. Od dnia 10 stycznia 1984 roku powierzono mu stanowisko starszego laboranta, jednak zakres jego obowiązków i wykonywane faktycznie czynności nie uległy większym zmianom. Jego praca polegała ponadto na wizytach na poszczególnych prowadzonych przez Przedsiębiorstwo budowach i nadzorowaniu prac betoniarskich i produkcji betonu. Sprawdzał, czy przy produkcji betonu rozrabianego w betoniarkach przestrzegana jest stosowna receptura i zachowywany jest reżim technologiczny. Badał konsystencję betonu na podstawie stopnia zawilgocenia, określał jaka ilość wody jest potrzebna poprzez analizę wizualną. Przez cały dzień pracy przebywał na budowach. Pracę taką wykonywał do dnia 31 lipca 1984 roku. Następnie w okresie od 1 sierpnia 1984 roku do 30 kwietnia 1986 roku wykonywał obowiązki majstra, również stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Do jego obowiązków należało rozprowadzenie pracowników wykonujących roboty ziemne na danej budowie i nadzór nad nimi. Nadzorował pracowników wykonujących prace na stanowiskach cieśli, zbrojarza, betoniarza, operatorów żurawi i koparek. Przedsiębiorstwo wykonywało przepusty, mosty, eskady. Wnioskodawca nie wykonywał pracy na równi z pracownikami, a jedynie nadzorował ich. Prowadził kontrolkę robót, była ona wypełniana na bieżąco, zajmowało to kilkanaście minut dziennie. Z czynności administracyjno-biurowych jedynie studiował dokumentację robót – rysunki techniczne. W okresie tym jego przełożonym był kierownik grupy robót. Innych prac administracyjno-biurowych nie wykonywał, nie otrzymywał także dodatku z tytułu pracy w warunkach szczególnych (częściowe zeznania wnioskodawcy – k. 16v.-17 w zw. z k. 43-43v. a.s.; częściowe zeznania świadka J. W. – k. 39v.-41v. a.s.; częściowe zeznania świadka L. P. – k. 41v.-42v. a.s.; akta osobowe wnioskodawcy – k. 34 i 37 a.s.).

Od dnia 1 maja 1986 roku został zatrudniony w Przedsiębiorstwie na stanowisku kierownika budowy. Pracę wykonywał głównie przy budowie obiektów mostowych przede wszystkim na terenie ówczesnego województwa (...). W 1989 roku przez 8 miesięcy był oddelegowany do firmy (...) i pracował w C. jako majster robót mostowych, korzystając u macierzystego pracodawcy z urlopu bezpłatnego (częściowe zeznania wnioskodawcy – k. 16v.-17 w zw. z k. 43-43v. a.s.; akta osobowe wnioskodawcy – k. 34 i 37 a.s.).

Wnioskodawca bezpośrednio nadzorował budowy, podlegając kierownikowi grupy robót. Tydzień jego pracy zorganizowany był w ten sposób, że od poniedziałku do soboty przebywał na budowie. Odpowiadał za daną budowę aż do odbioru technicznego. Roboty w okresach obniżonych temperatur nie były wykonywane, jedynie pewne prace ziemne, konstrukcje podpór czyli prace szalunkowe, zbrojarskie. Zdarzały się ponadto stosunkowo rzadkie sytuacje, iż nadzorował prace na więcej niż na jednej budowie jednocześnie, przykładowo w sytuacji, gdy inny kierownik budowy był na urlopie, a budowa ta była blisko (do 10 kilometrów), wówczas odwołujący nadzorował obie budowy naraz. Uczestniczył ponadto w naradach, a także w odbiorach – częściowych i końcowych. Cykl produkcyjny zależał od wielkości obiektu. Czas odbioru zależał od wielkości robót. Do odbiorów częściowych i końcowych wykonywał zgłoszenie w dzienniku budowy, sporządzając także stosowne oświadczenie. Uczestniczył także w likwidacji placu budowy. Częściowo wykonywał zatem podobne czynności, jak uprzednio na stanowisku majstra, jednak zakres jego obowiązków uległ znacznemu poszerzeniu o szereg czynności administracyjno-biurowych i mających związek z organizowaniem procesu budowy. W ich skład, zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków wchodziło: zarządzanie, nadzorowanie i odpowiedzialność za sprawy ujęte w zakresach czynności bezpośrednio podległych pracowników, t.j. techników budowy i magazyniera, ustalanie zadań produkcyjnych - bieżących na poszczególne odcinki robót w podległych budowach, zgodnie z harmonogramami robót i w ramach planów miesięcznych, kwartalnych i rocznych, bezpośrednia kontrola wykonania robót na wszystkich stanowiskach oraz odpowiedzialność za terminowe wykonanie całości planu rzeczowego na budowach, koordynacja robót wykonywanych na wykonywanych obiektach, przez co należy rozumieć podejmowanie decyzji w sprawach przerzutu materiałów i sprzętu na odcinki wiodące i zagrożone oraz przerzuty brygad roboczych, przeprowadzanie okresowych odpraw (tygodniowych lub 10-dniowych, zależnie od aktualnej sytuacji) z podległym personelem, celem omówienia i uzgodnienia bieżących zadań, kontrola dokumentacji technicznej na wykonywane roboty, uzgadnianie dokumentacji z (...) i składanie zastrzeżeń, urealnianie harmonogramów robót, odpowiedzialność za dobrą jakość robót i wykonanie zgodnie z dokumentacją techniczną, normami technicznymi i przepisami prawa budowlanego, nadzór nad przygotowaniem materiałów do operatorów kolaudacyjnych, zgłoszenie robót dla odbiorców, sporządzanie sprawozdawczości z wykonania planów produkcji, nadzór nad sprawami BHP i przeciwpożarowymi na budowie, nadzór i odpowiedzialność za całokształt spraw administracyjnych na budowie, a szczególnie nad gospodarką materiałową, przez kontrolę stanu zapasów, kontrolę magazynowania i zabezpieczenia materiałów, konserwację materiałów i zabezpieczenie magazynów przed kradzieżą, nadzór nad hotelami robotniczymi i nad sprawami zaopatrzenia materiałowo – sprzętowego, obowiązki w zakresie gospodarki materiałowej, tj. odpowiedzialność za złożenie okresowych zapotrzebowani na materiały, pozyskiwanie materiałów ze źródeł lokalnych w ramach produkcji pomocniczej, analiza przebiegu dostaw materiałowych, kontrola rozchodów materiałów i odzysków na wszystkich budowach oraz terminowe dostarczanie dowodów magazynowych, odpowiedzialność za terminowe złożenie rozliczenia materiałowego z każdego obiektu, zatwierdzanie dokumentów materiałowych, obowiązki w zakresie gospodarki sprzętowej i transportowej, tj. przechowywanie protokołów zdawczo-odbiorczych na przysyłany sprzęt i wystawianie ich na jednostki wysyłane z budów, odpowiedzialność za właściwe potwierdzanie przez podległych pracowników umysłowych kart drogowych kierowców i raportów pracy operatorów, kontrola i weryfikacja kart drogowych, odpowiedzialność za przekroczenia limitu godzin nadliczbowych kierowców i operatorów, ogólna kontrola dyscypliny pracy kierowców i operatorów, sporządzanie zapotrzebowań na sprzęt, organizacja rozładunków wagonów, odpowiedzialność za szkody wynikłe wskutek złej organizacji (np. opłaty za przestoje), odpowiedzialność za limity kosztów – składanie miesięcznych analiz i wyjaśnień do (...), odpowiedzialność za gospodarkę zatrudnieniowo – płacową, w szczególności za przestrzeganie przepisów Układu Zbiorowego Pracy, Regulaminu Pracy i zarządzeń jednostek nadrzędnych, stawianie wniosków w sprawach przyjmowania i zwalniania pracowników fizycznych w ramach limitów zatrudnienia, wnioskowanie w sprawach urlopów pracowników fizycznych oraz opiniowanie w planowaniu do (...) urlopów pracowników zatrudnionych na podległej budowie, odpowiedzialność za limity godzin nadliczbowych, stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych załogi i organizacja szkolenia wewnątrzzakładowego, wystawianie zleceń roboczych, odpowiedzialność za terminowe doręczanie dokumentów do wypłat robotników, a także inne czynności zlecone przez kierownika grupy robót i jego zastępcę, którym odwołujący bezpośrednio podlegał. Ponadto z dniem 1 lutego 1986 roku przyznano wnioskodawcy dodatkowe wynagrodzenie za prowadzenie przyobiektowych magazynów – na czas wykonywania tych czynności, które wykraczały poza podstawowy zakres jego obowiązków (częściowe zeznania wnioskodawcy – k. 16v.-17 w zw. z k. 43-43v. a.s.; częściowe zeznania świadka J. W. – k. 39v.-41v. a.s.; częściowe zeznania świadka L. P. – k. 41v.-42v. a.s.; pisemny zakres obowiązków – k. 18 w aktach osobowych wnioskodawcy – k. 34 a.s.).

Dokonywał także wpisów w dziennikach budowy i dzienniczkach wbijania pali, zajmował się prowadzeniem ewidencji czasu pracy oraz rozliczeń materiałowych, zgodnie ze szczegółowym rozkładem obowiązków wynikającym z powyższego zakresu obowiązków. Również i na tym stanowisku nie otrzymywał dodatku z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Wraz z wnioskodawcą w Przedsiębiorstwie zatrudniony był także od 1985 roku J. W., pełniący obowiązki zastępcy dyrektora, a także L. P., zatrudniony od 1975 roku, również wykonujący podobny do wnioskodawcy zakres obowiązków na stanowiskach majstra i kierownika budowy, mając za zadanie głównie bezpośrednie nadzorowanie pracowników w okresie pełnienia funkcji majstra i szerszy, bazujący na sprawach administracyjnych i organizacyjnych, zakres obowiązków w czasie pełnienia funkcji kierownika budowy (częściowe zeznania wnioskodawcy – k. 16v.-17 w zw. z k. 43-43v. a.s.; częściowe zeznania świadka J. W. – k. 39v.-41v. a.s.; częściowe zeznania świadka L. P. – k. 41v.-42v. a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zeznania wnioskodawcy i przesłuchanych w sprawie świadków oraz na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego i dokumentów znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy. Sąd uznał za wiarygodne dowody z wymienionych wyżej dokumentów. Zostały one sporządzone w przepisanej formie, w oparciu o obowiązujące w dacie ich wydania przepisy prawne oraz wydane przez kompetentne osoby w ramach przysługujących im uprawnień. W ocenie Sądu, dokumenty znajdujące się w aktach osobowych, w tym angaże, zakresy obowiązków i pisma pracodawcy, z których wynikały poszczególne angaże odwołującego, w sposób rzetelny obrazowały przebieg zatrudnienia S. T., zarówno w spornych okresach, jak i w uznanych przez organ rentowy okresach pracy w warunkach szczególnych, albowiem były sporządzane na bieżąco. Brak było podstaw do odmówienia im waloru wiarygodności.

W ocenie Sądu zeznania wnioskodawcy oraz świadków zasługiwały na częściowe obdarzenie wiarą. W części znajdowały one potwierdzenie w zachowanych dokumentach oraz wzajemnie się uzupełniały.

Z racji wykonywanych obowiązków i pełnionych funkcji, wskazani świadkowie mieli możność poczynienia bezpośrednich spostrzeżeń odnośnie rodzaju wykonywanych przez odwołującego czynności, ich stałego i powtarzalnego charakteru. Zgodnie zeznali, jakie czynności wykonywał wnioskodawca w poszczególnych okresach zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w L. oraz u następców prawnych tegoż Przedsiębiorstwa. Wskazywali jakimi czynnościami odwołujący zajmował się w pełnym wymiarze czasu pracy, będąc zatrudnianym na poszczególnych stanowiskach. Świadkowie ci byli zatrudnieni na stanowiskach umożliwiających dokonanie spostrzeżeń co do rodzaju codziennych czynności S. T., a stałość i powtarzalność tych zdarzeń spowodowały, iż okoliczności świadczenia przez odwołującego pracy zostały przez nich zapamiętane na tyle dobrze, że mimo upływu czasu byli oni w stanie odtworzyć je w sposób wystarczająco szczegółowy. Z racji wykonywanych obowiązków pracowniczych świadkowie znali także podział organizacyjny zakładu pracy, zakres obowiązków i rodzaj wykonywanych czynności przez wnioskodawcę na poszczególnych stanowiskach.

Zeznania w tym zakresie są zgodne z zeznaniami samego wnioskodawcy. S. T. przedstawił istotne dla sprawy okoliczności, zeznając jednocześnie, iż w całości realizował na powierzanych mu stanowiskach, w szczególności zaś na stanowisku kierownika budowy, pisemne zakresy obowiązków. Z tego względu Sąd nie podzielił subiektywnej oceny wnioskodawcy, iż wykonywanie szeregu czynności administracyjno-biurowych i organizacyjnych na powierzanych mu budowach, miało charakter marginalny i w znaczącej mierze nie ograniczało nadzoru wnioskodawcy nad pracownikami wykonującymi prace w warunkach szczególnych. Zeznania świadków w powiązaniu z relacją wnioskodawcy, rozpatrywane w świetle pisemnych zakresów obowiązków nie pozwalają na uznanie, iż będąc zatrudnionym na stanowisku kierownika budowy wykonywał on na co dzień w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych i że zatrudnienie na tym stanowisku nie różniło się niczym od pełnionej uprzednio funkcji majstra. Cały okres pracy wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) obrazuje bowiem poszczególne stopnie awansów wnioskodawcy i idące za tym zwiększenie zakresu obowiązków i odpowiedzialności za powierzane czynności – od czynności techniczno – badawczych aż do szeregu czynności administracyjnych i organizacyjnych, zwiększających poziom odpowiedzialności z jednoczesnym zmniejszeniem czynności typowo technicznych, związanych z bezpośrednim nadzorem. W zakresie oceny tych zeznań wskazać należy, iż Sąd nie uznał za wiarygodne zeznań wnioskodawcy i świadka L. P. odnośnie oceny wymiaru czasu pracy poświęcanego przez wnioskodawcę na wykonywanie czynności nie związanych z nadzorem pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnych oraz tego, ze wnioskodawca wykonywał te czynności wyłącznie po obowiązującym czasie pracy, ponieważ zakres czynności jest tworzony i obowiązuje pracownika w czasie pracy, ponadto charakter niektórych czynności powodował, że musiały być realizowane na bieżąco w czasie pracy.

Z zeznań świadka J. W. wynika ponadto, że w okresie zimowym wnioskodawca korzystał z urlopów i dni wolnych za pracę w godzinach nadliczbowych, analizował dokumentację, sporządzał plan technologii robót, wyjeżdżał w teren do zakładu energetycznego w sprawach związanych z zaopatrzeniem budowy w energię elektryczną, wyjeżdżał na miejsce budowy by w porozumieniu z pracownikami lub gminą zorganizować plac budowy, pracując w podstawowym czasie pracy. Prace te nie stanowią pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie, zapadłego w sprawie VIII U 3820/12 dotyczącego świadka L. P., ponieważ wyrok ten zapadł w innym stanie faktycznym i nie wiąże Sądu w tym składzie.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie S. T. nie zasługiwało na uwzględnienie i podlegało oddaleniu.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1924, tekst jedn. ze zm.), rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Warunki jej przyznania precyzuje art. 21 cytowanej ustawy, który stanowi, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1270, tekst jedn. ze zm.), wynoszący co najmniej 15 lat. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy emerytalnej. Zgodnie z treścią art. 23 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy emerytalnej.

Tym samym, aby ustalić prawo do rekompensaty zdaniem Sądu konieczne było wykazanie, iż ubezpieczony udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych. Celem rekompensaty jest bowiem zapewnienie pracownikom uzyskania odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Pracę można uznać za wykonywaną w warunkach szczególnych, jeśli zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej pracownik jest zatrudniony przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Wykaz tego typu spraw jest zawarty w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43).

W sprawie kwestią sporną była okoliczność, czy wnioskodawca legitymuje się wymaganym, co najmniej 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy podnosił, że wnioskodawca nie udowodnił 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach, gdyż za pracę taką nie mogą zostać uznane okresy angażu odwołującego na stanowisku kierownika budowy. W tym zakresie Sąd w toku postępowania miał na uwadze, iż nie może to powodować negatywnych konsekwencji dla pracownika jeśli faktycznie wykonywana przez niego wówczas praca była pracą w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy, stwierdzające poszczególne angaże skarżącego w danych okresach nie jest bowiem dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest ani organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez takie organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2004 roku, III UK 31/04, OSNP z 2005 roku, Nr 1, poz. 13).

Sąd, w przeciwieństwie do organu rentowego, nie jest związany określonymi środkami dowodowymi. Zgodnie, bowiem z treścią art. 473 k.p.c., stanowiącego, iż w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i przesłuchania stron. Oznacza to, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Z kolei ustalenie przez Sąd w toku postępowania odwoławczego, że dana praca była wykonywana w szczególnych warunkach jest wystarczającą podstawą do uznania wykonywanej pracy za pracę tego rodzaju.

Zdaniem Sądu, z zeznań wnioskodawcy i przesłuchanych w sprawie świadków oraz z treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego wynika, że wnioskodawca jedynie w okresach od 1 listopada 1975 roku do 13 maja 1982 roku, od 1 kwietnia 1983 roku do 9 stycznia 1984 roku, od 10 stycznia 1984 roku do 31 lipca 1984 roku, od 1 sierpnia 1984 roku do 30 kwietnia 1986 roku oraz od 1 maja 1993 roku do 31 lipca 1993 roku (tj. przez 9 lat, 10 miesięcy i 11 dni) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A wskazanego powyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, w dziale XIV „Prace różne”, pod pozycją 24, polegające na „kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”.

Brak było natomiast podstaw do zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych pozostałych okresów zatrudnienia odwołującego w Przedsiębiorstwie (...) w L. oraz u następców prawnych tego podmiotu, w tym (...) S.A., kiedy wnioskodawca zatrudniony był na stanowiskach kierownika budowy. Analiza czynności wykonywanych przez wnioskodawcę w powyższych okresach nie dawała bowiem podstaw do uznania, że były to prace wykonywane w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy dozorze inżynieryjno-technicznym na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Zaznaczyć przy tym trzeba, iż dla określenia, czy dana praca wykonywana jest w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze nie ma znaczenia formalna nazwa stanowiska pracy, ale charakter faktycznie wykonywanych czynności. Tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 21 kwietnia 2004 roku w sprawie II UK 337/03, OSNP 2004/22/392.

Sąd wskazał, że bez znaczenia przy tym pozostaje podnoszona przez odwołującego i świadków okoliczność, że praca w okresach objętych sporem wykonywana była w trudnych i obciążających zdrowie warunkach, w hałasie i kurzu panujących na budowach, zaś szereg prac administracyjno-biurowych i organizacyjnych dokonywany był w prowizorycznych barakowozach stanowiących schronienie dla robotników budowlanych. Samo subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jego praca z uwagi na uciążliwe warunki, w jakich była świadczona, może stanowić podstawę do przyznania mu rekompensaty z tytułu wykonywania prac w warunkach szczególnych, nie znajduje uzasadnienia faktycznego i prawnego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 kwietnia 2014 roku, sygn. akt III AUa 1093/13, Lex numer 1466745). O uprawnieniu do emerytury (tu: rekompensaty) na podstawie § 2 rozporządzenia Rady Ministrów decyduje bowiem łączne spełnienie przez pracownika wszystkich warunków określonych w tym przepisie, a nie przekonanie odwołującego, że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, sygn. akt II UKN 598/00, Legalis numer 58318).

Mając powyższe na uwadze, Sąd przyjął, że wnioskodawca przez okres 9 lat, 10 miesięcy i 11 dni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Tym samym odwołujący nie legitymuje się okresem co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej.

Sąd wskazał, iż przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są:

-

utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę („wcześniejszą”) w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 roku - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 października 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku - podstawy normatywnej przewidującej takie uprawnienie;

-

niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

-

legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej;

-

nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emerytalnej.

S. T. nie był uprawniony do przejścia na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych ponieważ na dzień 1 stycznia 1999 roku nie legitymował się 25 letnim okresem ubezpieczenia, jak też nie miał uprawnienia do przejścia na emeryturę pomostową, gdyż po dniu 31 grudnia 2008 roku nie pracował w warunkach szczególnych. Gramatyczna wykładnia ustawowej definicji rekompensaty jednoznacznie wskazuje, że świadczenie to dotyczy takich ubezpieczonych, którzy nie mogą nabyć prawa do emerytury pomostowej i którzy równocześnie utracili możliwość nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to znaczy takich ubezpieczonych, którzy nie spełnili łącznie wyżej określonych warunków przewidzianych w art. 32, art. 46 lub art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych. Potwierdzeniem tej tezy jest wykładnia art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych dokonywana z uwzględnieniem reguł funkcjonalnych (celowościowych). Celem tego przepisu jest bowiem przyznanie odszkodowania za rzeczywistą utratę określonych uprawnień, co oznacza, że musi on dotyczyć tylko tych ubezpieczonych, którzy ze względu na niespełnienie choćby jednego ustawowego warunku (wieku, ogólnego stażu emerytalnego) nie mogli skorzystać z dotychczasowych regulacji i nabyć prawa do emerytury w wieku niższym niż powszechny wiek emerytalny, a także nie mogą skorzystać z regulacji przewidzianych ustawą o emeryturach pomostowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2018 roku, III UK 88/17, Legalis numer 1823934).

Wnioskodawca nie mógł nabyć prawa do wcześniejszej emerytury, jak też prawa do emerytury pomostowej.

Z uwagi na powyższe, a także wobec wydania przez organ rentowy
w trakcie trwania postępowania sądowego decyzji z dnia 23 lipca 2018 roku oraz z dnia 25 lipca 2018 roku w zakresie przeliczenia emerytury z uwzględnieniem wynagrodzeń zastępczych za 1989 rok, Sąd Okręgowy w Lublinie na mocy art. 477 ¹³ § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w tym zakresie, zaś w pozostałym zakresie w oparciu o powołane wyżej przepisy oraz na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku, oddalając odwołanie w pozostałej części.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy.

Wyrok zaskarżył w części, w zakresie w jakim Sąd oddalił odwołanie wnioskodawcy żądającego przyznania mu prawa do rekompensaty.

Wyrokowi zarzucił naruszenie

I. przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.;

1) art. 233§1 kpc

- poprzez dobrowolne i jednostronne przyjęcie, że wnioskodawca od dnia 01.05.1986r., gdy został zatrudniony w Przedsiębiorstwie na stanowisku kierownika budowy jedynie częściowo wykonywał czynności podobne jak uprzednio na stanowisku majstra w sytuacji gdy z zeznań świadka J. W. wynika, że wnioskodawca nadzorował budowę w sposób bezpośredni, faktycznie wykonywał czynności majstra, aby wynagrodzenie było bardziej realne to ze stanowiska majstra przenoszono na stanowisko kierownika budowy, stale w pełnym wymiarze czasu pracy sprawował dozór inżynieryjny na budowie, nienormowany czas pracy był traktowany tak, by przez 8 godzin majster przebywał z ludźmi a dokumenty, dokonywanie rozliczeń były wykonywane po, gdy pracownicy schodzili z placu budowy, wymagane było aby pracownik kiedy wykonuje prace na obiekcie by majster widział i był przy tym, a od kwietnia do końca listopada lub grudnia praca odbywała się na wydłużonej zmianie, czasem było to 12 godzin z przerwą, pracownik powinien stale przebywać na budowie aż do odbioru technicznego, co powodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

- poprzez dobrowolne i jednostronne przyjęcie i uznanie zeznań wnioskodawcy oraz świadków za wiarygodne w części, ponieważ w części znajdowały potwierdzenie w zachowanych dokumentach oraz wzajemnie się uzupełniały, co w konsekwencji spowodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

- poprzez dobrowolne i jednostronne przyjęcie i uznanie, że jeśli wnioskodawca w całości realizował pisemne zakresy obowiązków na stanowisku kierownika budowy to wykonywanie szeregu czynności administracyjno-biurowych i organizacyjnych na powierzonych mu budowach nie miało charakteru marginalnego i w znaczącej mierze ograniczało nadzór wnioskodawcy nad pracownikami wykonującymi prace w szczególnych warunkach, co w konsekwencji spowodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

- poprzez dobrowolne i jednostronne przyjęcie i uznanie zeznań wnioskodawcy oraz świadków za niewiarygodne w zakresie w jakim zeznali, że wnioskodawca będąc zatrudnionym na stanowisku kierownika budowy wykonywał na co dzień prace w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych i że zatrudnienie na tym stanowisku nie różniło się niczym od pełnionej uprzednio funkcji majstra, w sytuacji gdy osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami wykonywanymi w warunkach zagrażających bezpieczeństwu nie musi stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, w zakresie jej obowiązków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności, natomiast ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby powinno być uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, co w konsekwencji spowodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

- poprzez dobrowolne i jednostronne przyjęcie i uznanie zeznań wnioskodawcy i świadka L. P. za niewiarygodne odnośnie oceny wymiaru czasu pracy poświęconego przez wnioskodawcę na wykonywanie czynności nie związanych z nadzorem pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnych oraz tego, że wnioskodawca wykonywał te czynności wyłącznie po obowiązującym czasie pracy, w sytuacji gdy osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami wykonywanymi w warunkach zagrażających bezpieczeństwu nie musi stale przebywać na stanowiskach , gdzie jest wykonywana praca, w zakresie jej obowiązków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności, natomiast ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby powinno być uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, co w konsekwencji spowodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

- poprzez dobrowolne i jednostronne przyjęcie, ze jeżeli w okresie zimowym wnioskodawca korzystał z urlopów i dni wolnych za pracę w godzinach nadliczbowych, analizował dokumentację, sporządzał plan technologii robót, wyjeżdżał w teren do zakładu energetycznego w sprawach związanych z zaopatrzeniem budowy w energię elektryczną, wyjeżdżał na miejsce budowy by w porozumieniu z pracownikami lub gminą zorganizować plac budowy, pracując w podstawowym czasie prac to prace te nie stanowią pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, w sytuacji gdy stanowią one pracę w warunkach szczególnych, ponieważ osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami zagrażającymi bezpieczeństwu nie musi stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, w zakresie jej obowiązków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności, natomiast ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby powinno być uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych;

- poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie, zapadłego w sprawie VIII U 3820/12 dotyczącego świadka L. P., ponieważ wyrok zapadł w innym stanie faktycznym i nie wiąże Sądu w tym składzie, w sytuacji gdy przedmiotowy wyrok zapadał w podobnym stanie faktycznym i ustalił L. P. od dnia 01.01.2013r. prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, co w konsekwencji spowodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

- poprzez pominięcie przy wydawaniu wyroku świadectwa pracy z dnia 05.05.2014r., z którego wynika, że wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych od 01.05.1986r. do 30.04.1989r., od 12.01.1990r. do 31.07.1992r., od 01.08.1993r. do 30.12.1993r., od 15.03.1994r. do 31.12.2008r. jako kierownik budowy, co w konsekwencji spowodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

2) art. 328 §2 kpc poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku w jakiej części Sąd nie obdarzył wiarą zeznań świadka J. W., co też powoduje, że sporządzający apelację nie jest w stanie skutecznie poznać argumentów Sądu na których oparł się wydając wyrok;

3) - art. 328 §2 kpc poprzez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku na jakiej podstawie Sąd uznał, że wykonywanie przez wnioskodawcę szeregu czynności administracyjno-biurowych i organizacyjnych na powierzonych mu budowach nie miało charakteru marginalnego i ograniczało nadzór wnioskodawcy nad pracownikami wykonującymi pracę w warunkach szczególnych, co też powoduje że sporządzający apelację nie jest w stanie skutecznie poznać argumentów Sądu na których oparł się wydając wyrok;

II. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że brak było podstaw do zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia odwołującego w Przedsiębiorstwie (...) w L. oraz u następców prawnych tego podmiotu, w tym (...) S.A kiedy wnioskodawca był zatrudniony był na stanowiskach kierownika budowy, w sytuacji gdy wnioskodawca wykonując pracę na stanowisku kierownika budowy wykonywał dozór inżynieryjno-techniczny a tym samym wykonywał pracę w warunkach szczególnych, co w konsekwencji spowodowało oddalenie odwołania i uznanie, że wnioskodawcy nie przysługuje rekompensata ponieważ nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych;

III. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

1)  Naruszenia § 2 ust.1 i 2 i § 4 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zw. z art. 32 ust.4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe stosowanie polegające na nieuwzględnieniu tego, iż świadectwa pracy w warunkach szczególnych i w szczególnym charakterze są dokumentami przewidzianymi przez ustawodawcę do dowodzenia faktu pracy w warunkach szczególnych, a wobec ich posiadania inne środki dowodowe nie powinny być stosowane;

2)  art. 21 ust.1 ustawy z dnia 19.12.2008r. o emeryturach pomostowych, poprze jego niezastosowanie i nieprzyznanie wnioskodawcy rekompensaty w sytuacji gdy, w okolicznościach przedmiotowej sprawy S. T. spełnia warunki do uzyskania rekompensaty;

3)  art. 32 ust.2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z rozporządzeniem RM z 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe przyjęcie, że wykonywanie przez wnioskodawcę prace w spornych okresach zatrudnienia, na stanowisku kierownika budowy nie były pracami wykonywanymi w warunkach szczególnych.

4)  W oparciu o tak sformułowane zarzuty wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i poprzedzającej decyzji poprzez uwzględnienie wniesionego odwołania i przyznanie wnioskodawcy prawa do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych oraz zasądzenia od organu na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna a podniesione w niej zarzuty naruszenie przepisów prawa procesowego oraz prawa materialnego nie zasługują na uwzględnienie. W szczególności Sąd Apelacyjny nie podziela zarzutu naruszenia art. 233§1 kpc. Dokonana przez Sąd ocena wiarygodności zeznań wnioskodawcy i świadków nie jest dowolna i jednostronna. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych i ocenił materiał dowodowy zgodnie z zasadami proceduralnymi, nie przekraczając granic zakreślonych w kpc. W uzasadnieniu wyroku Sąd odniósł się do wszystkich kwestii mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i ocenił zasadność odwołania na podstawie powołanych przepisów z przytoczeniem ich treści i poglądów Sądu Najwyższego. Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i wnioskowania prawnicze zawarte w motywach zaskarżonego wyroku. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Zgodnie z treścią art. 233 § 1 kpc sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Dając lub omawiając wiary zeznaniom dowodowym kieruje się wyłącznie własnym przekonaniem (por. wyrok SN z dn. 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98 OSNP rok 2000, nr 17, poz. 655). Jednolicie za orzecznictwem Sądu Najwyższego wypadnie wskazać, iż samo przytoczenie w apelacji odmiennej własnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego nie może być uznane za wystarczające do podważenia dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych oraz ich oceny i znaczenia jako przesłanek rozstrzygnięcia sprawy (por. wyrok SN z dn. 3 września 1969 r., PR 228/69, nie publikowany, wyrok SN z dn. 7 stycznia 2005 r., IV CK 387/04, wyrok SN z dn. 15 kwietnia 2004 r., IV CK 274/03).

W niniejszej sprawie okolicznością sporną było ustalenie czy wnioskodawca ubiegając się o prawo do rekompensaty legitymował się 15 letnim okresem wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca dołączył do akt emerytalnych świadectwo pracy, zawierające informację o okresach wykonywania pracy w warunkach szczególnych oraz tożsame w treści co tej okoliczności zaświadczenie o wykonywaniu prac w warunkach szczególnych.

Sąd uznał, że okres zatrudnienia wnioskodawcy w charakterze kierownika budowy do takiego okresu nie może być zaliczony, w rezultacie czego wnioskodawca nie udowodnił, że spełnia warunki do przyznania mu żądanego prawa. Okoliczności te Sąd ustalił w oparciu o zebrany w toku postępowania materiał dowodowy, przede wszystkim o dokumenty z akt osobowych oraz częściowe zeznania wnioskodawcy i świadków. Sąd wyraźnie wskazał, że oparł się na treści akt osobowych wnioskodawcy i zawartym w nich zakresie obowiązków na stanowisku kierownika budowy. Tak wnioskodawca jak i świadkowie zgodnie zeznali, że S. T. na powierzonym mu stanowisku w całości realizował pisemny zakres obowiązków. Uznane za wiarygodne częściowe zeznania świadków powiązane z relacją wnioskodawcy, rozpatrywane w świetle pisemnych obowiązków nie pozwoliły Sądowi na przyjęcie, że jako kierownik budowy wykonywał na co dzień (stale) i w pełnym wymiarze pracę w warunkach szczególnych i że zatrudnienie na tym stanowisku niczym nie różniło się od poprzednio pełnionej funkcji. Konstruując ustalony stan faktyczny Sąd w każdym kolejnym fragmencie wskazywał w jakiej części zeznania świadków czy wnioskodawcy były jego podstawą i dlaczego w tym zakresie były wiarygodne.

Nie ma racji apelujący, że przeprowadzenie postępowania dowodowego i oparcie się na osobowych środkach dowodowych czy dokumentach w celu ustalenia kwestionowanej okoliczności stanowi naruszenie prawa materialnego, tj. § 2 ust.1 i 2 i § 4 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zw. z art. 32 ust.4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W żadnym z przytoczonych przepisów nie ma zakazu stosowania innych środków dowodowych w przypadku legitymowania się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Istotnie zgodnie z treścią § 2 ust. 2 Rozporządzenie RM z 07.02.1983r. wynika, że okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Natomiast pozostałe przepisy odnoszą się do wskazania jakiego rodzaju okresy zatrudnienia zalicza się do prac wykonywanych w warunkach szczególnych oraz jakie uprawnienia z tego tytułu przysługują pracownikom.

Środkiem dowodowym, stwierdzającym okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych, jest w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym, świadectwo pracy w szczególnych warunkach, wystawione przez zakład pracy, które jednak jak każdy dokument nieurzędowy w rozumieniu art. 244 § 1 i § 2 kpc podlega kontroli zarówno, co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej, gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), nie jest dokumentem abstrakcyjnym i musi znajdować oparcie w posiadanej przez zakład pracy dokumentacji, a w konsekwencji może być poprzez te dokumenty weryfikowane. (tak np. wyrok SA w Rzeszowie w sprawi III AUa 346/17 z dnia 30 stycznia 2018r.)

Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi jedynie domniemanie i podstawę do przyjęcia, że okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Jest dokumentem prywatnym wystawionym przez pracodawcę obejmującym jego oświadczenie wiedzy. Wiarygodność (zgodność ze stanem faktycznym) tego dokumentu może być kwestionowana przez zgłoszenie wniosków dowodowych. (SN – postanowienie z 11.12.2013r. w sprawie III UK 55/13)

Wydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 kpc), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności w tym dokumencie potwierdzone przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej. Zatem to, że w świadectwie pracy wpisano prace wymienione w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), nie oznacza kategorycznego uznania, że pracownik rzeczywiście pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, jeśli pozostały materiał dowodowy świadczy o okoliczności przeciwnej. (Wyrok SA w Lublinie z dnia 12 grudnia 2013 r. III AUa 1165/13)

Po dokonaniu dokładnej analizy pisemnego zakresu obowiązków wnioskodawcy na stanowisku kierownika budowy i po uzyskaniu od wnioskodawcy i świadków potwierdzenia, że zakres ten był realizowany w całości prawidłowo ocenił Sąd Okręgowy, że ani zeznania wnioskodawcy ani świadków nie mogły być uznane za wiarygodne w całości. Nie sposób przyjąć, że praca wykonywana na stanowisku majstra była pracą tożsamą z pracą świadczoną jako kierownika budowy, skoro z tą ostatnią wiązał się szereg dodatkowych obowiązków, takich jak zabezpieczenie magazynów przed kradzieżą, nadzór nad hotelami robotniczymi i sprawami zaopatrzenia materiałowo-sprzętowego, obowiązki w zakresie gospodarki materiałowej itp. Sąd orzekający szczegółowo przytoczył te obowiązki w pisemnym uzasadnieniu i nie ma potrzeby po raz kolejny ich powtarzać. Jednoznacznie wynika z ich kontekstu, że zeznania mogły być uznane za wiarygodne jedynie w tej części w jakiej korelowały z ocenianym dokumentem i go uzupełniały. W konsekwencji zeznania, które były sprzeczne z dokumentem, któremu Sąd dał wiarę nie mogły zasługiwać na uwzględnienie i stanowić podstawy do przekonywujących ustaleń w sprawie. Logiczne jest, że skoro Sąd przyjął na podstawie zeznań, iż pisemny zakres obowiązków był realizowany w całości to tylko ta część zeznań potwierdzająca ich wykonywanie była wiarygodna a pozostała nie zasługiwała na uwzględnienie i nie doszło do naruszenia art. 328§2 kpc. Argumenty, którymi kierował się Sąd przy wydawaniu niniejszego wyroku są czytelne. Słusznie Sąd uznał, że ocena wnioskodawcy i świadków utożsamiających stanowisko majstra i kierownika budowy jest nieprawidłowa. Zasadnie Sąd przyjął, że powierzenie wnioskodawcy stanowiska kierownika budowy było kolejnym stopniem awansu w ramach kariery zawodowej i nie miało tylko związku ze znalezieniem pretekstu do podwyższenia zatrudnienia. Dodatkowe obowiązki związane z nowym, bardziej odpowiedzialnym stanowiskiem wiązały się nie tylko z wyższym uposażeniem ale i zmianą zakresu czynności, których wcześniej wnioskodawca nie wykonywał jako majster. Nowe obowiązki a także związane z całokształtem odpowiedzialności wnioskodawcy, w tym obowiązki organizacyjno-administracyjne nie miały charakteru marginalnego i słusznie tę ocenę Sąd zakwalifikował jako subiektywną. Zeznania świadka J. W. we fragmencie zrównującym pracę majstra i kierownika budowy nie mogły być uznane za wiarygodne. Oczywiście należy się zgodzić, że osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami wykonywanymi warunkach szczególnych nie musi stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana taka praca, do jej obowiązków może przynależeć sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności jednakże te dodatkowe czynności nie powinny powodować oceny, że dozór nie jest już wykonywany w pełnym wymiarze. W sytuacji wnioskodawcy, miał on powierzony szereg obowiązków, które nie miały związku z pracami wykonywanymi w warunkach szczególnych i w sposób istotny wpływały na ocenę, że praca wnioskodawcy nie może być oceniona jako stale wykonywana w warunkach szczególnych. Sporządzanie planu technologii robót, wyjazdy do zakładu energetycznego w sprawach związanych z zaopatrzeniem w energię, wyjazdy na miejsce budowy w celu przygotowania placu budowy nie były sprawami, które można było zrealizować w stosunkowo krótkim czasie i nie miały związku z dozorem nad pracami wykonywanymi w warunkach szczególnych. Nie sposób podzielić też oceny wnioskodawcy i świadka L. P., iż wszystkie dodatkowe czynności (w tym obowiązki administracyjno organizacyjne), które nie wiązały się bezpośrednim nadzorem nad wykonywaniem praz w warunkach szczególnych były świadczone po obowiązującym czasie pracy. Rację ma Sąd orzekający, że większość tych obowiązków musiało być realizowanych na bieżąco w podstawowym czasie pracy i ocena Sądu Okręgowego jest co tych elementów obiektywna.

Nie doszło przy wydawaniu wyroku do naruszenia przepisów art. 227 kpc. poprzez oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z akt sprawy VIII U 3820/12 dotyczącej L. P., zawierającej wyrok SO w Lublinie przyznający świadkowi prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia na stanowisku kierownika budowy. Okoliczność, że świadek uzyskał prawo do wcześniejszej emerytury w oparciu o wyrok Sądu nie była kwestionowana. Nie wpływało to na ocenę wiarygodności zeznań świadka. Uzyskanie przez niego prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych nie oznacza, że automatycznie w niniejszej sprawie Sąd zobligowany był do przyjęcia, że także wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Okoliczności związane z wykonywaniem zatrudnienia z reguły są różne i stan faktyczny w tamtej sprawie nie był tożsamy ze sprawą wnioskodawcy. Ustalenia Sądu w sprawie VIII U 3820/12 nie wiązały Sądu w niniejszej sprawie, zwłaszcza, że było ustalane wykonywanie pracy w warunkach szczególnych świadka a nie wnioskodawcy.

Wobec powyższego należy przyjąć, że Sąd nie dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych i istotnie brak było podstaw do zaliczenia wnioskodawcy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia we wskazanym Przedsiębiorstwie okresów zatrudnienia na stanowisku kierownika budowy. Nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 21 ust.1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1924, tekst jedn. ze zm.) ani art. 32 ust.2 ustawy emerytalnej w zw. z rozporządzeniem z 07.02.1983r. Art. 32 ust. 2ustawy emerytalnej wskazuje, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Rekompensata jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1270, tekst jedn. ze zm.), wynoszący co najmniej 15 lat.

Nie uznanie, że praca wnioskodawcy na stanowisku kierownika budowy była pracą w warunkach szczególnych skutkuje, że wnioskodawca legitymuje się okresem takiego zatrudnienia w wymiarze 9 lat, 10 miesięcy i 11 dni i nie spełnia warunku do przyznania mu rekompensaty przewidzianej cytowanym przepisem. Mając na uwadze powyższe na mocy art. 385 kpc Sąd Apelacyjny uznał, że apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

Lucyna Stąsik-Żmudziak Elżbieta Gawda Krzysztof Szewczak