Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie, II Wydział Karny, w składzie:

Przewodniczący SSA – Dorota Tyrała

Sędziowie: SA – Marzanna A. Piekarska-Drążek (spr.)

SO (del.) – Anna Kalbarczyk

Protokolant sekr. sąd. Olaf Artymiuk

przy udziale prokuratora Anny Adamiak

po rozpoznaniu dnia 11 września 2019 r. w Warszawie

sprawy z wniosku P. S. (1)

w przedmiocie zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocników wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

z dnia 5 lipca 2017 r. sygn. akt V Ko 61/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I, w części dotyczącej wysokości zadośćuczynienia, podwyższając kwotę zasądzoną od Skarbu Państwa na rzecz P. S. (1) do kwoty 1.000.000 (miliona) złotych, wraz z ustawowymi odsetkami od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

2.  koszty postępowania w sprawie ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

W dniu 25 stycznia 2016 r. do Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie wpłynął wniosek pełnomocników P. S. (1) o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od 1 października 1998 r. do
1 lutego 2001 r. oraz od 16 września 2002 r. do 27 marca 2003 r., w sprawie o początkowej sygnaturze akt IV K 315/98 rozpoznawanej przez Sąd Wojewódzki w Gdańsku, zaś o końcowej sygnaturze akt IV K 43/09 rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy w Gdańsku i zasądzenie na jego rzecz tytułem odszkodowania kwoty 171.218 zł 41 gr za szkody poniesione w wyniku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz kwoty 5.000.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą niewątpliwie z niesłusznego tymczasowego aresztowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie w sprawie sygn. akt V Ko 61/16, zasądził od Skarbu Państwa na rzecz P. S. (1) kwotę 16.391,10 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 138.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie oddalając wniosek pełnomocnika.

Apelację od tego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, który zaskarżył wyrok w części:

1. oddalającej wniosek o odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od 1 października 1998 r. do
1 lutego 2001 r. oraz od 16 września 2002 r, do 27 marca 2003 r. co do kwoty 154.418.41 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

2. oddalającej wniosek o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w okresie od 1 października 1998 r. do
1 lutego 2001 r. oraz od 16 września 2002 r. do 27 marca 2003 r. co do kwoty 862.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Na podstawie art. 438 § 1 - 3 k.p.k. i art. 558 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. w zakresie oddalającym roszczenie o odszkodowanie w kwocie 154.418,41 zł:

1) obrazę przepisów prawa materialnego w postaci art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 552a § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 r. do dnia 14 kwietnia 2016 r. w zw. z art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw) poprzez błędną wykładnię pojęcia szkody wyrządzonej wnioskodawcy przez niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, polegającą na ograniczeniu pojęcia szkody wyłącznie do oszczędności, jakie wnioskodawca mógłby poczynić, gdyby nie został tymczasowo aresztowany, podczas gdy pojęcie to obejmuje wszelkie straty, które wnioskodawca poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono, a na gruncie niniejszej sprawy, obejmuje również utracone w okresie tymczasowego aresztowania zarobki wnioskodawcy i różnicę między wartością wynagrodzenia, jakie uzyskałby, będąc absolwentem studiów wyższych, jako magister inżynier transportu a rzeczywiście otrzymanym wynagrodzeniem w okresie od lipca 2002 r. (po planowym zakończeniu studiów na Politechnice (...)) do czerwca 2006 r. (kiedy skończył studia w Wyższej Szkole (...) w W., podjęte wskutek przerwania studiów na Politechnice (...) z powodu tymczasowego aresztowania);

2) obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie błędnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny materiału dowodowego ujawnionego w toku rozprawy w postaci dokumentacji pracowniczej przedłożonej przez wnioskodawcę, informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zeznań wnioskodawcy i zeznań świadka B. S. i w konsekwencji przyjęcie, że wnioskodawca nie wykazał utraty możliwości osiągania wynagrodzenia w wyniku zastosowania względem niego tymczasowego aresztowania;

3) obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie zeznań świadka B. S. w zakresie, w jakim wskazał, że wnioskodawca równolegle ze studiowaniem na Politechnice (...) wykonywał prace dla firmy (...) S.A. i chciał kontynuować tę współpracę;

4) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, polegający na stwierdzeniu, że uzyskane przez wnioskodawcę przed pierwszym i drugim okresem tymczasowego aresztowania kwoty dochodu nie pozwalały na poczynienie oszczędności, podczas gdy wnioskowane w związku z utraconym zarobkiem odszkodowanie dotyczy okresu w którym wnioskodawca nie założył rodziny i mieszkał z rodzicami, pozostając na ich utrzymaniu;

5) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że wnioskodawca wyłącznie potencjalnie utracił możliwości zarobkowania w okresie pierwszego aresztowania, podczas gdy z przedłożonej dokumentacji pracowniczej wynika, że przed pierwszym aresztowaniem wnioskodawca podejmował zatrudnienie w firmie (...) S.A. i nie zachodziły przeszkody, aby w przypadku niezastosowania tymczasowego aresztowania wnioskodawca podejmował dalszą współpracę z (...) S.A.;

6) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, polegający na błędnym i pozostającym w sprzeczności z materiałem dowodowym w postaci dokumentacji pracowniczej oraz informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzeniu, że przebywanie w okresie drugiego aresztowania na bezpłatnym urlopie w ramach zatrudnienia w (...) S.A. i (...) S.A. nie skutkowało poniesieniem przez wnioskodawcę szkody w postaci utraconych korzyści, w sytuacji gdy zgodnie z powszechną wiedzą przebywanie na bezpłatnym urlopie jest równoznaczne z nieuzyskiwaniem w tym okresie wynagrodzenia;

7) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść, polegający na przyjęciu, że wyłącznie hipotetycznie, w sytuacji niezastosowania tymczasowego aresztowania, wnioskodawca ukończyłby studia na Politechnice (...) w terminie a uzyskanie tytułu magistra inżyniera transportu dałoby wnioskodawcy perspektywy wyższego wynagrodzenia niż otrzymywane w toku studiów podjętych w Wyższej Szkole (...) w W., podczas gdy z okoliczności sprawy wynika, że w chwili pierwszego zastosowania tymczasowego aresztowania wnioskodawca był na drugim roku studiów na Politechnice (...), a zatem zaliczył pierwszy rok studiów zgodnie z przyjętym harmonogramem, zaś w toku postępowania nie został przeprowadzony żaden dowód, który kwestionowałby możliwość planowego ukończenia studiów przez wnioskodawcę oraz wysokość przeciętnego wynagrodzenia osób z wykształceniem magisterskim inżynierskim wskazaną we wniosku odszkodowawczym w oparciu o przywołane badania wysokości wynagrodzeń.

II. w zakresie oddalającym roszczenie o zadośćuczynienie w kwocie 862.000 zł, apelujący zarzucił:

1) obrazę prawa materialnego tj. art. 445 k.c. w zw. z art. 552a § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015 r. do dnia 14 kwietnia 2016 r. w zw. z art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw) poprzez przyjęcie, że zasądzona na rzecz wnioskodawcy kwota zadośćuczynienia w wysokości 138.000 zł za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie jest kwotą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 k.c., w sytuacji, gdy w niniejszej sprawie zachodziły ponadprzeciętne, świadczące o wysokim poziomie oraz nieodwracalności krzywdy okoliczności, którym Sąd pierwszej instancji nie nadał właściwego znaczenia, takie jak:

- długi okres stosowania tymczasowego aresztowania,

- młody wiek w jakim wnioskodawca został tymczasowo aresztowany, brak kontaktu ze światem przestępczym oraz regułami panującymi w zakładach karnych i aresztach śledczych przed aresztowaniem,

- wielokrotne stosowanie wobec wnioskodawcy przemocy psychicznej i fizycznej przez współosadzonych,

- konieczność przerwania w wyniku tymczasowego aresztowania prestiżowych studiów na Politechnice (...) i pozbawienie wnioskodawcy szansy na zdobycie zaplanowanego i wymarzonego wykształcenia,

- cechy wnioskodawcy takie jak ambicja i wysoki poziom inteligencji, które potęgowały odczuwany przez wnioskodawcę stopień dolegliwości aresztowania i jego skutków,

- problemy ze zdrowiem psychicznym podczas osadzenia w postaci zaburzeń depresyjnych, w ramach których wnioskodawca podejmował próby samobójcze,

- doznanie przez wnioskodawcę w wyniku aresztowania trwającego do dziś uszczerbku na zdrowiu psychicznym w postaci zespołu stresu pourazowego, w tym życie w poczuciu stałego zagrożenia,

- pogorszenie stanu zdrowia fizycznego wnioskodawcy, w tym problemy z nadwagą, choroba wrzodowa, silne bóle głowy, podczas których wnioskodawca tracił wzrok, problemy kardiologiczne,

- zastosowanie tymczasowego aresztowania w związku z przedstawieniem wnioskodawcy zarzutu, a następnie oskarżeniem o popełnienie przestępstwa o wysokim ciężarze gatunkowym z art. 158 § 3 k.k., co spowodowało utratę przez wnioskodawcę wszystkich znajomych z okresu studiów, czasów licealnych i z dzieciństwa oraz trudności ze znalezieniem pracy,

- uzasadniające przyznanie wnioskodawcy o wiele wyższą kwotę zadośćuczynienia, przynajmniej w łącznej kwocie w wysokości 1.000.000 zł,

2) obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie większości wniosków pisemnej i ustnej opinii psychiatryczno - psychologicznej, z których wynika, że oprócz zespołu stresu pourazowego:

- w okresie aresztowania u wnioskodawcy wystąpiły epizody depresyjne zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, o czym świadczą m.in. myśli i podjęte próby samobójcze,

- w ramach zaburzeń depresyjnych wnioskodawca zmagał się z zaburzeniami poznawczymi,

- wskutek aresztowania wnioskodawca doznał przewlekłych zaburzeń poznawczych i emocjonalnych pod postacią zaburzeń adaptacyjnych, które w istotny sposób upośledzają i ograniczają jego funkcjonowanie umysłowe, emocjonalne i społeczne,

- w okresie aresztowania wnioskodawca nie mógł członkom swojej rodziny przekazywać swoich pozytywnych emocji, ani nie mógł być odbiorcą tych emocji od członków swojej rodziny, w związku z czym dopiero z upływem czasu wnioskodawca mógł odbudować relacje rodzinne,

- po zwolnieniu z aresztu wnioskodawca odczuwał lęk przed ponownym aresztowaniem, który został wzmożony przez powtórne aresztowanie,

- wskutek aresztowania wnioskodawca odczuwa lęk o życie członków swojej rodziny,

- wnioskodawca jako osoba ambitna i inteligentna, która chciała w życiu wiele osiągnąć, odbiera konsekwencje izolacji bardziej dotkliwie niż osoba o niższej ambicji, wykształceniu i inteligencji,

które to uchybienie wpłynęło na zaniżenie przez Sąd pierwszej instancji poziomu krzywdy doznanej przez wnioskodawcę wskutek niesłusznego tymczasowego aresztowania;

3) obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie treści listów wnioskodawcy do rodziców i kolegi P. W., z których wynika, że wnioskodawca, nie mogąc pogodzić się aresztowaniem, zmagał się z bezgraniczną tęsknotą do rodziców, bólem wewnętrznym i poczuciem niesprawiedliwości, a także z myślami samobójczymi, które to uchybienie wpłynęło na zaniżenie przez Sąd pierwszej instancji poziomu krzywdy doznanej przez wnioskodawcę wskutek niesłusznego tymczasowego aresztowania;

4) obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia w postaci art. 410 k.p.k. poprzez pominięcie zeznań wnioskodawcy i zeznań świadka B. S. w zakresie, w jakim opisali odmowy widzeń z wnioskodawcą członkom rodziny w okresie pierwszego aresztowania oraz zeznań wnioskodawcy w zakresie, w jakim wskazał, że wskutek aresztowania utracił wszystkich znajomych z okresu studiów, czasów licealnych i z dzieciństwa, które to uchybienie wpłynęło na zaniżenie przez Sąd pierwszej instancji poziomu krzywdy doznanej przez wnioskodawcę wskutek niesłusznego tymczasowego aresztowania.

Podnosząc powyższe zarzuty, skarżący wniósł o:

1) zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy dalszej kwoty odszkodowania w wysokości 154.418.41 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

2) zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy dalszej kwoty zadośćuczynienia w wysokości 862.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

3) zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 3 listopada 2017 r., sygn. akt II AKa 342/17, zmienił wyrok w zaskarżonej części w ten sposób, że dodatkowo zasądził od Skarbu Państwa na rzecz P. S. (1) kwotę 205.000 (dwieście pięć tysięcy) zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia
3 listopada 2017 r., zaś w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Kasację od tego orzeczenia, w części oddalającej wniosek o zadośćuczynienie wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, zarzucając:

1) rażące naruszenie prawa procesowego w postaci art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k., które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, poprzez brak rzetelnej kontroli odwoławczej, wyrażający się w jedynie fragmentarycznym i ogólnikowym ustosunkowaniu się do zarzutów apelacji dotyczących kwestii zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie wnioskodawcy, a w szczególności zaniechanie kompleksowego rozważenia zarzutu naruszenia art. 445 § 1 k.c. poprzez rażące zaniżenie zasądzonej na rzecz wnioskodawcy kwoty zadośćuczynienia z powodu nienadania przez Sąd I instancji właściwego znaczenia okolicznościom takim jak:

a) młody wiek, w jakim wnioskodawca został tymczasowo aresztowany,

b) brak kontaktu ze światem przestępczym oraz brak znajomości reguł panujących w zakładach karnych i aresztach śledczych przed aresztowaniem,

c) konieczność przerwania w wyniku tymczasowego aresztowania prestiżowych studiów na Politechnice (...) i pozbawienie wnioskodawcy szansy na zdobycie zaplanowanego i wymarzonego wykształcenia,

d) cechy wnioskodawcy takie jak ambicja i wysoki poziom inteligencji, które potęgowały odczuwany przez wnioskodawcę stopień dolegliwości aresztowania i jego skutków,

e) problemy ze zdrowiem psychicznym podczas osadzenia w postaci zaburzeń depresyjnych, w ramach których wnioskodawca podejmował próby samobójcze,

f) doznanie przez wnioskodawcę w wyniku aresztowania trwającego do dziś uszczerbku na zdrowiu psychicznym w postaci zespołu stresu pourazowego, w tym życie w poczuciu stałego zagrożenia,

g) pogorszenie stanu zdrowia fizycznego wnioskodawcy, w tym problemy z nadwagą, choroba wrzodowa, silne bóle głowy, podczas których wnioskodawca tracił wzrok, problemy kardiologiczne,

2) rażące naruszenie prawa procesowego w postaci art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, poprzez nieustosunkowanie się do zarzutu pominięcia przez sąd I instancji treści listów wnioskodawcy do rodziców i kolegi P. W., z których wynika, że wnioskodawca, nie mogąc pogodzić się aresztowaniem, zmagał się z bezgraniczną tęsknotą do rodziców, bólem wewnętrznym i poczuciem niesprawiedliwości, a także z myślami samobójczymi,

3) rażące naruszenie prawa materialnego w postaci art. 445 § 1 k.c., które miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i tym samym przyjęcie, że zasądzona na rzecz wnioskodawcy kwota zadośćuczynienia w łącznej wysokości 343 000 zł za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie jest kwotą odpowiednią w rozumieniu art. 445 § 1 k.c., w sytuacji gdy w niniejszej sprawie zachodziły ponadprzeciętne, świadczące o wysokim poziomie oraz nieodwracalności krzywdy okoliczności, których sąd odwoławczy nie wziął pod uwagę, a tym samym zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kwoty rażąco niewspółmiernej w stosunku do doznanej przez wnioskodawcę krzywdy.

W konkluzji autor nadzwyczajnego środka zaskarżenia wniósł o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku w części utrzymującej w mocy wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie w przedmiocie zadośćuczynienia i w tym zakresie o przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym; 

2) zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 10 stycznia 2019 r., w sprawie sygn. akt II KK 74/18, Sąd Najwyższy uwzględnił kasację pełnomocników wnioskodawcy w części dotyczącej zadośćuczynienia – uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 11 września 2019 r. P. S. (1) wraz, ze swym pełnomocnikiem, wniósł o zasądzenie kwoty 1.000.000 złotych tytułem zadośćuczynienia, zaś prokurator przyłączył się do apelacji i wniósł o jego uwzględnienie w całości, co do żądanej kwoty zadośćuczynienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja była w pełni skuteczna skoro sam rzecznik interesu publicznego uznał żądanie w całkowitym zakresie.

Stanowiska stron zostały ocenione przez Sąd Apelacyjny jako w pełni uzasadnione.

Wnioskodawca wykazał ponad wszelką wątpliwość, że krzywda, której doznał w wyniku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania przewyższała swym rozmiarem przeciętne skutki psychiczne, emocjonalne izolacji stosowanej w postępowaniu karnym i doznania rozciągnięte w czasie. Niedocenienie rozmiaru krzywdy wnioskodawcy było jedynym powodem uchylenia wyroku Sądu Apelacyjnego do ponownego rozpoznania, po to, by właściwie ocenił on cierpienia, których doświadczył P. S. (1) w czasie tymczasowego aresztowania, oraz skutki trwającego do dziś stanu emocjonalnego, rzutującego na całe jego funkcjonowanie. Akcenty położone w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego na: metody krzywdzenia osoby osadzonej, jej młody wiek, zatrzymanie planów rozwoju, wyrwanie ze środowiska rodzinnego i koleżeńskiego, niezdolność przystosowania się do brutalnych reguł tzw. drugiego życia więziennego, długotrwałość izolacji, powroty do aresztów, niepogodzenie się z oskarżeniem, utrata studiów i perspektyw rozwoju w wybranej dziedzinie, nakazywały Sądowi Apelacyjnemu ponowne rozstrzygnięcie czy zasądzona kwota nie jest rażąco niska w realiach tej sprawy. Należy przy tym zaznaczyć, że wszystkie fakty związane z pobytem wnioskodawcy w jednostkach penitencjarnych zostały ustalone prawidłowo, na podstawie niekwestionowanej dokumentacji, w tym lekarskiej oraz zeznań wnioskodawcy oraz jego ojca B. S..

Zarzut apelacji pełnomocnika wnioskodawcy został podczas ponownego rozpoznania apelacyjnego uznany w całości, w tym właśnie „ponadprzeciętne, świadczące o wysokim poziomie oraz nieodwracalności krzywdy okoliczności”. Wśród nich, skarżący zasadnie podniósł:

- długi okres tymczasowego aresztowania – tj. okresy od dnia
1 października 1998 r. do dnia 31 stycznia 2001 r. i ponownie od dnia 16 września 2002 r. do dnia 27 marca 2003 r., łącznie 34 miesiące i 12 dni; do czego należy dodać znaczną liczbę jednostek penitencjarnych na terenie całego kraju, zwykle w dużej odległości od domu wnioskodawcy i jego rodziny, co rzutowało negatywnie na ich kontakty;

- młody wiek - P. S. (1) miał podczas pierwszego zatrzymania niespełna 21 lat, był studentem;

- brak kontaktów ze światem przestępczym i więziennym;

P. S. nie był wcześniej, ani później zatrzymywany do innych spraw, karany, czy choćby podejrzewany o związki z przestępcami, prowadził spokojny tryb życia, cieszył się dobrą opinią środowiskową;

- wielokrotne stosowanie wobec wnioskodawcy przemocy psychicznej i fizycznej przez współosadzonych, co w świetle zeznań P. S. (1) i jego ojca, a także tonu listów pisanych do rodziny, jak również pośrednio dokumentów i opinii medycznych, w znacznym stopniu zaciążyło na jego obecnym stanie nerwowym. Kwestia ta, prawidłowo odzwierciedlona w ustaleniach Sądu Okręgowego (str. 5 uzasadnienia wyroku) została zaakcentowana w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego. Sąd ten stwierdził, że: „warunki izolacji, przynajmniej w niektórych przedziałach czasowych, urągały podstawowym prawom człowieka ... w cywilizowanych państwach... zachowania współosadzonych podejmowane wobec wnioskodawcy, oceniać można jako równoważne stosowaniu tortur czy nieludzkiego traktowania”. Nie ulega zatem wątpliwości, że tak postrzegane cierpienia powinny znaleźć odzwierciedlenie w stosownej rekompensacie finansowej ze strony Państwa.

- konieczność przerwania studiów na Politechnice (...), co było skutkiem dwukrotnego osadzenia wnioskodawcy w aresztach i kilkunastoletniej niepewności związanej z niezwykle długim procesem karnym, którego etapy kończyły się naprzemiennie wyrokami skazującymi i uniewinniającymi, wobec czego trudno było planować stabilną przyszłość (prawomocny wyrok uniewinniający zapadł w dniu 23 grudnia 2014 r. – Sąd Apelacyjny w Gdańsku, sygn. sprawy II AKa 359/14);

- cechy charakteru wnioskodawcy, w tym ambitne plany wynikające z inteligencji, dobrych wyników w nauce i tradycji rodzinnej, w zderzeniu ze światem więziennym, z opresyjnością systemu, w tym brakiem reakcji funkcjonariuszy odpowiednich służb państwowych, prowadziły do utraty nadziei i załamania nerwowego;

- problemy zdrowotne, tak fizyczne (choroba wrzodowa, bóle głowy, przewlekłe infekcje, zaburzenia łaknienia i snu), jak i psychiczne, które były właściwie powodem większości tych schorzeń i które utrwaliły się jako skutki w późniejszym funkcjonowaniu;

- utrata środowiska rówieśniczego, związana z piętnem osoby podejrzanej i oskarżonej o poważne przestępstwo kryminalne, skutkujące śmiercią człowieka (art. 158 § 3 k.k.).

Wszystko to, łącznie, złożyło się na szczególny rodzaj i rozmiar pokrzywdzenia P. S. (1), który powinien zostać proporcjonalnie zrekompensowany przez Skarb Państwa.

W apelacji słusznie wyeksponowano sferę emocjonalną wnioskodawcy, ponieważ długotrwałe tkwienie w stanie niepewności, lęku o siebie i rodzinę, zastraszenia, niepewności przetrwania, dotykające osobę wrażliwą, która zderzyła się z innym światem jednostek penitencjarnych o charakterze totalnym, odcisnęło na psychice niezatarte piętno. Było ono w różnych okresach tak dominujące, że prowadziło do depresji, stanów lękowych, myśli i prób samobójczych i tylko wyjątkowa opieka rodziny wnioskodawcy, w szczególności poświęcenie ojca, niwelowały częściowo zaostrzenia stanu psychicznego. Skarżący skutecznie odwołał się do dramatycznej korespondencji P. S. do rodziców i kolegi, z której wynikała bezgraniczna tęsknota, bezradność, poczucie niesprawiedliwości, brak nadziei, niechęć do życia, cyt.: „nie wiem czy dam radę”; „zabierzcie mnie stąd”.

Szczególne znaczenie dowodowe w tej sprawie miała opinia biegłych psychiatrów i psychologa (k. 343 – 360), której wnioski uświadomiły sądowi bezmiar cierpień, których doświadczył wnioskodawca i ich przeniesienie na całe dotychczasowe i prawdopodobnie przyszłe funkcjonowanie. Biegli stwierdzili:

„Pozbawienie wolności miało negatywny, wielowymiarowy wpływ na stan zdrowia psychicznego ...”,

„U opiniowanego P. S. (1) na skutek tymczasowego aresztowania rozpoznajemy przewlekłe zaburzenia poznawcze i emocjonalne pod postacią zaburzeń adaptacyjnych, które w sposób istotny upośledzają i ograniczają jego funkcjonowanie umysłowe, emocjonalne i społeczne”.

Podczas przesłuchania uzupełniającego (k. 410 – 412) biegli stwierdzili: „ ... po wyjściu z zakładu karnego obraz kliniczny spełnia kryteria dla zespołu stresu pourazowego”. Należy podkreślić, że stan taki utrzymuje się w znacznym zakresie do obecnej chwili, o czym mogły przekonać się sądy w bezpośrednim kontakcie z wnioskodawcą i co przejawia się w codziennym funkcjonowaniu (późna decyzja o założeniu rodziny, ciągłe kontrolowanie bezpieczeństwa itp.).

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny w pełni podzielił ocenę Sądu Najwyższego o tym, że dotychczas zasądzone kwoty niedostatecznie uwzględniały nieodwracalność skutków psychicznych i dolegliwości fizycznych, które z pewnym nasileniem trwają do dziś i stanowią istotne ograniczenie w funkcjonowaniu wnioskodawcy. Wprawdzie żadna rekompensata pieniężna nie jest w stanie zniwelować tak głębokiego doświadczenia krzywdy, ale relatywnie wysokie zadośćuczynienie finansowe pomoże P. S. (1) odzyskać wiarę w wymiar sprawiedliwości, w wartość państwa prawa, które mocą władzy sądowniczej jest zdolne do krytyki pomyłek procesowych i stosownego uczynienia zadość krzywdzie zeń wynikającej.

Z tych powodów Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżoną wysokość zadośćuczynienia, podnosząc ją do łącznej kwoty 1.000.000 (miliona) złotych.

Koszty postępowania ponosi na mocy ustawy Skarb Państwa.