Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Guniewska

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Rykała-Płodzień

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2019 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku Przedsiębiorstwa Produkcji (...) sp. z o.o. w S.

przy udziale innej strony K. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania Przedsiębiorstwa Produkcji Handlu i Usług (...) sp. z o.o. w S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

z dnia 17/12/2018 r. znak (...)

I . zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. z dnia 17/12/2018 r. znak: (...) w ten sposób, że stwierdza, że K. T. jako pracownik u płatnika składek Przedsiębiorstwa Produkcji Handlu i Usług (...) sp. z o.o. w S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 10 lipca 2018r. do 31 grudnia 2018r.

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. na rzecz wnioskodawcy Przedsiębiorstwa Produkcji Handlu i Usług (...) sp. z o.o. w S. kwotę 180 zł ( sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 126/19

UZASADNIENIE

Wyroku z dnia 18 września 2019 r.

Decyzją z dnia 17 grudnia 2018 r. znak: (...) nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. stwierdził, że K. T. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 10 lipca 2018 r.

W uzasadnieniu powyższego Zakład wskazał, że w posiadanej bazie danych K. T. figuruje jako osoba zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem (...) Sp. z o.o. Płatnik składek złożył za w/w imienne raporty miesięczne za miesiące:

- lipiec 2018 r. z wykazaną podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 0,00 zł,

- sierpień 2018 r. – 1 470 zł,

- wrzesień 2018 r. – 2 100 zł

- październik 2018 r. – 700 zł.

Od dnia 10 września 2018 r. do 16 września 2018 r. oraz od 18 września 2018 r. do 30 września 2018 r. K. T. była niezdolna do pracy i pracodawca wypłacił jej wówczas wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy.

Zdaniem ZUS zatrudnienie K. T. na podstawie umowy o pracę stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego, stosownie do art. 58 § 1 i § 2 kc poprzez stworzenie warunków umożliwiających uzyskiwanie prawa do świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych. Powyższe uzasadniać mają: brak wykazania rzeczywistej potrzeby zatrudnienia pracownika, brak ekonomiczno – organizacyjnego uzasadnienia zatrudnienia, niezatrudnienie nowego pracownika, który przejąłby obowiązki w/w w czasie nieobecności. Dalej Zakład wskazując na art. 58 § 1 i 2 kc uznał, że umowa o pracę zawarta pomiędzy stronami zawarta została w celu obejścia prawa i jest nieważna.

Płatnik składek – (...) Sp. z o.o. złożył odwołanie od powyższej decyzji, w którym wniósł o zmianę stanowiska w niej wyrażonego przez stwierdzenie, że K. T. jako pracownik u płatnika składek, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom począwszy od 10 lipca 2018 r.

Zarzucił naruszenie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych a to art. 6, art. 11 i art. 12 oraz art. 58 § 1 i 2 kc przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że umowa zawarta z K. T. narusza zasady współżycia społecznego, jest nieważna, w konsekwencji czego stwierdzono, że w/w nie podlega ubezpieczeniom jako pracownik. Podkreślał, że zatrudnienie K. T. nie miało fikcyjnego charakteru i nie zmierzało wyłącznie do uzyskania prawa do świadczeń. W/w posiadała odpowiednie kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku specjalisty ds. spawalniczych, podjęła pracę i ją wykonywała.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. w odpowiedzi wnosił o oddalenie odwołania. Podtrzymując twierdzenia zawarte w zaskarżonej decyzji wskazywał, iż umowa zawarta pomiędzy (...) Sp. z o.o. a K. T. jako zawarta w celu obejścia prawa jest nieważna. Podkreślał, że tego rodzaju działanie odbywa się kosztem innych uczestników systemu ubezpieczeń społecznych i nie zasługuje na ochronę prawną.

Zawiadomiona o toczącym się postępowaniu K. T. wnosiła o zmianę decyzji ZUS popierając stanowisko zawarte w odwołaniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 lipca 2018 r. Przedsiębiorstwo Produkcji Handlu i Usług (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. zawarło z K. T. umowę o pracę na czas określony od 10 lipca 2018 r. do 31 grudnia 2018 r., zatrudniając w/w w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku specjalisty do spraw spawalniczych, za wynagrodzeniem w kwocie 2 100 zł. Zgodnie z zakresem czynności od obowiązków K. T. należeć miało: kompletowanie dokumentacji jakościowej zastosowanych materiałów (w tym deklaracji zgodności konstrukcji stalowej, świadectw odbioru konstrukcji stalowych, europejskich aprobat technicznych, świadectw odbioru materiałów, protokołów badań konstrukcji, świadectw wykonania powłoki) i kompletowanie dokumentacji formalno – prawnej (w tym certyfikatów kompetencji, świadectw kwalifikacyjnych zakładu pracy, protokołów kontroli powierzchni pod względem antykorozyjnym).

Spółka, której prezesem zarządu jest J. P. (1), zajmuje się budową różnych obiektów budowlanych np. bloków, mostów, szkół, hal. Zatrudnia około 30 pracowników, w tym 3 posiadających uprawnienia spawaczy. W czerwcu 2018 r. wygrała przetarg na przebudowę budynku garażowego nr (...) w P. i w ramach robót realizować miała między innymi konstrukcję stalową oraz dach. Do tego czasu Spółka nie zatrudniała nikogo na stanowisku specjalisty ds. spawalniczych. Wszelkie niezbędne w tym zakresie czynności wykonywał J. P. (1). Po wygraniu przetargu w/w uznał, że istnieje potrzeba zatrudnienia osoby, która nadzorowałaby pracę spawaczy, kontrolowała jej jakość i organizowała ją. Zdecydował się zatrudnić K. T..

W/w posiada wykształcenie wyższe, ukończyła na Politechnice (...) studia na kierunku (...) C. i Procesowa. P. wcześniej w firmach zajmujących się konstrukcjami stalowymi, zatrudniającymi spawaczy, których pracą zarządzała. Posiadała doświadczenie w organizacji weryfikacji uprawnień spawalniczych oraz egzaminów po kursach spawania.

Odwołująca się od 10 lipca 2018 r. przystąpiła do wykonywania umowy. Zajmowała się przede wszystkim kontrolowaniem konstrukcji stalowej, wykonanych spawów, spisywaniem protokołów przeglądowych, organizowaniem materiałów spawalniczych, rozmowami z dostawcami. Jej bezpośrednim przełożonym był J. P. (2) zarówno w biurze jak i w terenie, ewidencjonowała obecność w pracy na liście obecności.

Za świadczoną pracę otrzymywała umówione wynagrodzenie. W/w w okresie od 10 września 2018 r. do 16 września 2018 r. oraz od 18 września 2018 r. do 30 września 2018 r. była niezdolna do pracy.

Zatrudnienie w (...) Sp. z o.o. było tytułem podlegania przez w/w ubezpieczeniom społecznym. Płatnik zgłosił ją do ubezpieczeń społecznych z tytułu zawartej umowy o pracę od 10 lipca 2018 r. i złożył raporty rozliczeniowe za miesiące: lipiec 2018 r. z wykazaną podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w kwocie 0,00 zł, sierpień 2018 r. – 1 470 zł, wrzesień 2018 r. – 2 100 zł i październik 2018 r. – 700 zł.

Za okres od 10 września 2018 r. do 16 września 2018 r. oraz od 18 września 2018 r. do 30 września 2018 r. pracodawca wypłacił K. T. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy. W czasie nieobecności w/w w pracy pracodawca nie zatrudnił nikogo na jej miejsce. Sam przejął wykonywane dotychczas przez nią obowiązki.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził postępowanie w sprawie ustalenia zasadności zgłoszenia w/w do ubezpieczeń społecznych i w dniu 17 grudnia 2018 r. wydał zaskarżoną w sprawie decyzję.

(dowód: zeznania stającego za wnioskodawcę J. P. (1) k. 23b, zeznania K. T. k. 24, zeznania świadka J. P. (3) k. 36, dokumentacja w aktach ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane dowody.

Jako wiarygodne uznał twierdzenia prezesa zarządu odwołującej się Spółki odnośnie okoliczności i motywów nawiązania pomiędzy stronami stosunku pracy, charakteru obowiązków oraz podjęcia i wykonywania pracy przez K. T.. Twierdzenia te korelują z twierdzeniami K. T., a także znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadków przesłuchanych w sprawie i dowodach z dokumentów. Sąd czyniąc ustalenia w sprawie oparł się bowiem również na zebranych dokumentach w tym zawartych w aktach osobowych i w aktach organu rentowego, których treść i forma nie budziła wątpliwości. Dokumenty potwierdzają niezbicie, że wnioskodawczyni podjęła pracę i ją wykonywała.

Jako wiarygodne Sąd ocenił również zeznania świadka J. P. (4), który był przełożonym K. T., widywał ją przy pracy w biurze oraz w terenie.

Sąd zważył, co następuje:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zarówno w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji jaki i odpowiedzi na złożone odwołanie, wskazywał na treść art. 58 kc stwierdzając, iż celem umowy o pracę zawartej pomiędzy (...) Sp. z o.o. a K. T. nie było świadczenie pracy lecz stworzenie warunków umożliwiających uzyskiwanie dodatkowych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Wskazać w tym miejscu należy, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma możliwość zakwestionowania ważność formalnie zawartej umowy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ( por. wyrok z dnia 23.02.2005r. III UK 200/04 , OSNP 2005/18/292 ), przy czym winien wskazać podstawę uznania nieważności czynności prawnej. Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy oraz rozważając poczynione w jego oparciu ustalenia, Sąd Okręgowy nie dostrzegł podstaw do uznania zasadności wskazanego przez organ rentowy zarzutu i uznał, że ZUS nie dowiódł obejścia prawa.

Stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z 13 października 1998 r. (tj. Dz. U z 2017 r. poz. 1778) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają - z zastrzeżeniem art. 8 i art. 9 - osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Z kolei po myśli art. 8 ust. 1 ustawy za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Tak więc w świetle tych przepisów ustawodawca wiąże powstanie obowiązku ubezpieczenia społecznego nie z samym faktem zawarcia umowy o pracę, ale z rezultatem tej czynności, to jest powstaniem między stronami stosunku pracy. W tym też zakresie na ubezpieczonym spoczywa ciężar dowodzenia okoliczności uzasadniających jego prawo.

Z kolei po myśli art. 22 kp przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Rzeczywisty charakter pracowniczego zatrudnienia wymaga nie tylko stwierdzenia braku formalnych zakazów do zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale rygorystycznych ustaleń i przekonującej oceny, że zostały spełnione formalne i realne warunki do podjęcia zatrudnienia, a następnie czy miało miejsce rzeczywiste wykonywanie przez osobę zainteresowaną obowiązków o cechach kreujących zobowiązanie pracownicze. Regułą jest, że do nawiązania stosunku pracy dochodzi wówczas gdy pracodawca ma zarówno potrzebę jak i możliwość zatrudnienia pracownika, zaś pracownik może uzgodnioną pracę świadczyć. Zatem dla istnienia stosunku pracy nie jest wystarczające formalne zawarcie umowy o pracę, lecz faktyczne realizowanie treści stosunku pracy przez świadczenie pracy przez pracownika i korzystanie z tego przez pracodawcę. Z kolei podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Dokument w postaci umowy o pracę nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony umowy, faktycznie złożyły oświadczenia woli o treści zapisanej w dokumencie – tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19.10.2007 r. II UK 56/07 LEX nr 376433. Fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają określone w art. 22 kp formalne elementy umowy o pracę, nie oznacza, że umowa taka jest ważna – wyrok Sądu Najwyższego z 18.05.2006 r. II UK 164/05 LEX nr 192462.

Jako podstawowe cechy stosunku pracy doktryna i orzecznictwo podaje osobiste świadczenie pracy, odpłatność, podporządkowanie i ryzyko pracodawcy. O ile takie cechy jak odpłatność czy osobiste świadczenie pracy mogą być także charakterystyczne dla stosunków cywilnoprawnych to podporządkowanie pracownika czy też podleganie kierownictwu ma charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy (por. wyrok SN z 20.3.1965 r., III PU 28/64, OSNCP Nr 9/1965, poz. 157). Dla stwierdzenia, że ta cecha występuje w treści stosunku prawnego, z reguły wskazuje się na takie elementy, jak: określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, a także obowiązek przestrzegania norm pracy (wyrok SN z 27.2.1979 r., II URN 19/79, Nowe Prawo Nr 6/1981, s. 82); obowiązek wykonywania poleceń przełożonych (wyrok SN z 11.4.1997 r., I PKN 89/97, OSNAPiUS Nr 2/1998, poz. 35); oraz wykonywanie zadań pod nadzorem kierownika (wyrok SN z 22.12.1998 r., I PKN 517/98, OSNAPiUS Nr 4/2000, poz. 138). Wywody te w całości Sąd Okręgowy popiera i przyjmuje za własne.

Jak wykazało postępowanie dowodowe strony zawarły umowę o pracę i następnie wykonywały obowiązki wynikające ze stosunku jaki je łączył.

Jak wynika z okoliczności niniejszej sprawy strony podpisały w dniu 9 lipca 2018 r. umowę nazwaną umową o pracę, wyrażając w ten sposób chęć nawiązania stosunku pracy. Odnosząc się do owego zamiaru stron wskazać potrzeba, że odwołująca się Spółka w związku z nowym poważnym zleceniem potrzebowała zatrudnić pracownika, który zająłby się kontrolą prawidłowości i organizacją pracy spawaczy wykonujących w ramach nowego zadania konstrukcje stalowe, nadzorem nad wykonaniem realizacji. W tym miejscu zasadne jest zacytowanie na użytek niniejszego postępowania orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2006r. I UK 222/05 PiZS 2006/9/34, które Sąd Okręgowy w całości podziela: „Sąd pracy nie ma potrzeby ustalania istnienia ekonomicznego i organizacyjnego uzasadnienia zatrudnienia pracownika w sytuacji, gdy ustalił, że praca była świadczona w warunkach określonych w art. 22 kp”.

K. T. natomiast była zainteresowana podjęciem takiego zatrudnienia. Posiadała już pewne doświadczenie w tej branży i chciała zdobyć nowe. Bez wątpienia zatem zamiarem obu stron było powstanie stosunku pracy, a nie jedynie zawarcie pozornej umowy.

Jak wykazało postępowanie dowodowe K. T. przystąpiła do wykonywania pracy, świadczyła ją zarówno w siedzibie pracodawcy jak i w terenie organizując pracę spawaczy i nadzorując ich pracę. Sposób wykonywania przez nią pracy został ustalony wspólnie z pracodawcą, który też nadzorował jej pracę. Zajmowała się głównie kontrolowaniem konstrukcji stalowej, wykonanych spawów, spisywaniem protokołów przeglądowych, organizowaniem materiałów spawalniczych, rozmowami z dostawcami. Zatem w stosunku prawnym jaki łączył strony umowy istniały podstawowe cechy charakterystyczne właśnie dla stosunku pracy. Wnioskodawczyni miała określony zakres zadań do wykonania, świadczyła pracę w miejscu wskazanym przez pracodawcę i pod jego kierownictwem. Za wykonywaną pracę otrzymywała wynagrodzenie, którego wysokość strony zgodnie ustaliły. Reasumując należy też przyjąć, że skoro stosunek prawny łączący strony był stosunkiem pracy to zatrudnienie K. T. było tytułem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego.

Analiza dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, jak też z zeznań świadków i stron, pod kątem elementów stosunków pracy, o których mowa w art. 22 § 1 kp wskazywała na rzeczywiste świadczenie pracy przez K. T. na rzecz pracodawcy – (...) Sp. z o.o. w S.. Wszystkie przytoczone wyżej okoliczności jednoznacznie przemawiają za przyjęciem, że strony umowy o pracę, zawierając umowę złożyły oświadczenie woli rzeczywiste, zgodne z ich zamiarem, przez co doszło do nawiązania stosunku pracy. Organ rentowy kwestionujący powyższe nie przestawił natomiast żadnych dowodów przeciwnych.

Odnosząc uprzednie do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy Sąd doszedł do przekonania, że strony zawierając umowę o pracę zmierzały wyłącznie do nawiązania stosunku pracy w celu jego realizacji i stosunek pracy był rzeczywiście realizowany. Oceny uprzedniej nie może zmienić też fakt, iż w niedługim okresie po rozpoczęciu pracy K. T. stała się niezdolna do jej wykonywania. Niezdolność ta była czasowa. Ponadto skoro jak wykazało postępowanie dowodowe, oboje - pracodawca i pracownik wywiązywali się ze swych obowiązków w ramach zawartej umowy o pracę, to nie może być mowy o jej pozorności. Wypadnie też zauważyć, iż jest rzeczą oczywistą, że jednym z czynników decydujących o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy jest ochrona ubezpieczeniowa zapewniana pracownikom i nie można czynić pracownikowi zarzutu z faktu poszukiwania przez niego tej ochrony. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 r., sygn. akt II UK 320/04 (OSNP 2006/7-8/122) wskazując, że „cel zawarcia umowy o pracę w postaci uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą (art. 58 § 1 kc)”.

Skutkiem uprzedniego zaskarżoną w sprawie decyzję Sąd Okręgowy zmienił w myśl art. 477 ¹⁴§2 kpc tak by odpowiadała prawu i rzeczywistemu stanowi stwierdzając, że K. T. podlegała jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w tym emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowego w okresie trwania pomiędzy stronami umowy na czas określony tj. poczynając od 10 lipca 2018 r. do 31 grudnia 2018 r.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 kpc zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do celowych kosztów postępowania należy koszt ustanowienia zastępstwa procesowego, który w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych w postępowaniu przed sądem I instancji wynosi kwotę 180 zł - zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od ZUS na rzecz odwołującego się kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.