Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV U 70/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Guniewska

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Rykała-Płodzień

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2019 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku T. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

o rekompensatę

na skutek odwołania T. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

z dnia 04/01/2019 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. z dnia 04/01/2019 r. znak: (...)w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy T. M. prawo do rekompensaty.

Sygn. akt IV U 70/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 czerwca 2019 r.

Decyzją z dnia 4 stycznia 2019 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J., powołując się na treść przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, po rozpoznaniu wniosku z dnia 21.12.2018r., odmówił wnioskodawcy T. M. prawa do przyznania w/w rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury dla osób pracujących w szczególnych warunkach wskazując, iż wnioskodawca nie udowodnił 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zakład dodał, iż brak jest świadectw pracy w warunkach szczególnych.

T. M., w złożonym odwołaniu zakwestionował decyzję ZUS w zakresie odmowy przyznania prawa do rekompensaty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. M. urodził się (...)

W dniu 21 grudnia 2018 r. złożył wniosek o rekompensatę z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Decyzją z dnia 4 stycznia 2019 r. ZUS odmówił mu prawa do rekompensaty.

(dowód: dokumentacja w aktach ZUS)

W okresie od 16 listopad 1972 r. do 12 sierpień 1994 r. T. M. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) w D. ( świadectwo pracy z dnia 07.09.1994 i z dnia 25.07.1979r.). Pracował początkowo jako wędliniarz – pomocnik a od 2.09.1974 – jako kierowca ciągnika w D. (...).

Od 01.07.1979 do 30.04.1980 - zatrudniony był jako kierowca ciągnika w Przedsiębiorstwie (...) w K. ( świadectwo pracy z dnia 30.04.1980r.).

Od 01.05.1980r. podjął pracę jako kierowca ciągnika w Zakładach (...) w D. ( umowa o pracę z dnia 02.05.1980r.), zatrudnienie trwało do dnia 12.08.1994r.

Przewoził mięso, z masarni gotowe wędliny, kości, wykonywał prace transportowe. Pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z akt osobowych wynika, że był kierowcą przewożącym żywiec.

(dowód: zeznania wnioskodawcy, zeznania świadków E. R., R. M. k. 11b, akta osobowe, dokumentacja w aktach ZUS). Świadek E. R. otrzymał świadectwo pracy w warunkach szczególnych z dnia 10.11.2001r., potwierdzające, że w dacie od 18.05.1970 do31.01.1978r. i od 01.10.1980 do 31.07.1994r. był zatrudniony w Zakładach (...) w D. w D. (...) na stanowisku kierowcy ciągnika wymienionym w wykazie A dziale VIII poz.3 pkt.1 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 16 (...) z dnia 31.03.1988r. w sprawie stanowisk pracy , na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. Urz. (...) Nr 2 poz. 4).

Sąd dał wiarę również zebranym w sprawie dokumentom, albowiem nie budzą wątpliwości co do swej treści. Dokumentacja zgromadzona w aktach ZUS, aktach osobowych wnioskodawcy razem z pozostałym materiałem dowodowym w pełni dają podstawę do ustalenia natury zajmowanego przez wnioskodawcę stanowiska pracy jak i ram czasowych pracy wykonywanej w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca na dzień 1.01.1999r. udowodniła łącznie 21 lat 2 miesiące, 21 dni okresów składkowych oraz 5 miesięcy, 27 okresów nieskładkowych, decyzja z dnia 27.11.2017r. – o stwierdzeniu kapitału początkowego.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie kwestią zasadniczą do przesądzenia pozostawało roszczenie wnioskodawcy T. M. przyznania mu prawa do rekompensaty w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych. Istotne pozostaje w tym względzie, iż wnioskodawca urodził się (...) i nie ma przyznanej emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Niespornym jest, że wnioskodawcy przyznano prawo do emerytury decyzja z dnia 21.12.2018r. Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924) wprowadziła rekompensaty dla osób, które pracowały co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze a jednak nie nabyły z tego tytułu prawa do wcześniejszej emerytury. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zasady jej ustalania określa art. 22 ustawy.

Dokonując wykładni zarówno regulacji zawartych w ustawie o emeryturach pomostowych jaki ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998 r. (Dz. U. z 2018r. poz. 1270), należy stwierdzić, iż ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy legitymują się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przysługuje prawo do tzw. rekompensaty. Istotne jest to, aby ten 15-letni okres pracy przypadał przed 1 stycznia 2009 r. oraz to, żeby istotnie praca w nim wykonywana miała szczególny charakter lub wykonywana była w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Rekompensata jest ustalana po złożeniu wniosku o nową emeryturę z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez osobę, która osiągnęła powszechny wiek emerytalny i po przedłożeniu dokumentacji potwierdzającą wykonywanie przed dniem 1 stycznia 2009 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ustalając okres pracy w warunkach szczególnych ZUS bierze pod uwagę tylko te okresy pracy, które są uznane za pracę w szczególnym charakterze i w szczególnych warunkach przez ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Niewątpliwie następuje tu odwołanie do treści art. 32 ustawy o emeryturach i rentach, który w ust. 4 stanowi, iż wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wykonującym pracę w warunkach szczególnych przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Ustawa emerytalna nie zawiera katalogu prac uznawanych za wykonywane w szczególnych warunkach, odsyłając w tej mierze do przepisów wydanego przez Radę Ministrów w dniu 7 lutego 1983 r. rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), które szczegółowo określa warunki nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym. Stosowne do jego § 4 ust. mężczyzna, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat, a kobieta odpowiednio osiągnęła wiek 55 lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach Wobec powyższego, w świetle przepisów prawa materialnego, tj. art. 32 ustawy emerytalnej oraz uregulowań powołanego rozporządzenia istotnymi warunkami, jakie winny być ustalone dla stwierdzenia prawa ubezpieczonego do rekompensaty są ustalenia co do tego, jakiego rodzaju prace wykonywał, czy były one równoznaczne z pracami wymienionymi w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, a także, czy prace te były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Powszechnie przyjęte jest, iż praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale czyli codziennie i w pełnym wymiarze czasu prac obowiązującym na danym stanowisku pracy oraz w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów prac wymienionych w wykazach stanowiących załącznik do powyższego rozporządzenia (por. wyroki Sądu Najwyższego m.in. z dnia 19.09.2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008, nr 21-22, poz. 329 oraz z dnia 22.01.2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009, nr 5-6, poz. 75). Decydujące znaczenie w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji załączników do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. ( por. wyrok SN z 10.04.2014r. , II UK 395/13 , lex 1455235 ).

Odnosząc powyższe do okoliczności ustalonych w sprawie, należy stwierdzić, iż wnioskodawca w spornych okresach zatrudnienia wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Pracował jako kierowca ciągnika. Praca kierowcy ciągnika natomiast jest ujęta w dziale VIII pod poz. 3 wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. jako praca w warunkach szczególnych.

W judykaturze uznaje się zgodnie, że zasada, iż przynależność pracodawcy do określonej gałęzi przemysłu ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym, nie ma charakteru absolutnego i w określonych okolicznościach sprawy uzasadnione jest odstąpienie od tej reguły. Zdarza się bowiem, że zakład pracy podległy określonemu ministrowi wykonuje także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, leżącemu w sferze zainteresowania innego ministra (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2014 r., I UK 337/13, LEX nr 1458817, z dnia 2 czerwca 2008 r., I UK 381/07, LEX nr 494112; dnia 25 marca 2014 r., I UK 337/13, LEX nr 1458817). W szczególności w dużych, rozbudowanych przedsiębiorstwach nie jest uzasadnione dokonywanie oceny konkretnej pracy przez pryzmat wyłącznie głównej (wiodącej) działalności tego przedsiębiorstwa, ale konieczne jest odniesienie się do poszczególnych rodzajów działalności prowadzonych przez oddziały, wydziały, wydzielone jednostki tego przedsiębiorstwa, które mogą odpowiadać innej branży ze względu na warunki pracy. Inaczej mówiąc, nie można zasadnie twierdzić, że znaczenie decydujące ma jedynie przyporządkowanie pracodawcy do określonego działu przemysłu. Przepis art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach wyraźnie bowiem stanowi, że dla celów ustalenia uprawnień za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Skoro tak, to zasadnym jest twierdzenie, że przyporządkowanie branżowe ma znaczenie wówczas, gdy uciążliwość i szkodliwość danej pracy wynika z wykonywania jej właśnie w ramach danej branży. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości lub uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od gałęzi gospodarki, w której praca ta jest wykonywana, to - jak wskazał Sąd Najwyższy w przywołanych orzeczeniach - brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych jedynie dlatego, że w wykazie A została ona przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli pracownik w ramach swych obowiązków był narażony na działanie takich samych czynników, na jakie byli narażeni pracownicy działu przemysłu ujętego w załączniku, i przez co ich praca była uznana za pracę w szczególnych warunkach, to zróżnicowanie sytuacji tych pracowników jedynie z tego powodu naruszałoby zasadę równości w traktowaniu podmiotów (osób) znajdujących się w tej samej sytuacji. Tak więc pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana przy takim samym oddziaływaniu szkodliwych czynników niezależnie od branży w jakiej jest świadczona, chyba że właśnie ze specyfiki tej branży wynika szkodliwość i uciążliwość warunków pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2015 r., II UK 191/14, lex nr 1657602, z dnia 23 listopada 2016 r., II UK 393/15, lex nr 2183485, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 października 2017 r. III AUa 812/16 lex nr 2409316).

Mając uprzednie na uwadze jednoznacznie należy uznać, że wnioskodawca wykazał, iż przed 1 stycznia 2009 r. stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat. Tym samym należało uznać, iż przesłanka stażu pracy w szczególnych warunkach została przez wnioskodawcę wykazana.

Czyniąc powyższe rozważania Sąd Okręgowy doszedł też do przekonania, nie skorzystanie z prawa przejścia na emeryturę w wieku obniżonym z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, który to staż pracy ustalono w niniejszym postępowaniu, uzasadnia przyznanie wnioskodawcy zwiększenia świadczenia w formie rekompensaty. Rekompensata, która stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, powinna być wnioskodawcy przyznana, powinna być doliczona do świadczenia emerytalnego i powodować jego zwiększenie. Przemawia za tym przede wszystkim cel takiej rekompensaty. W tym miejscu warto jeszcze odwołać się do wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 17 grudnia 2015 r. III AUa 717/15 lex nr 1964970, w którym Sąd ten stwierdził, że celem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach.

Skutkiem uprzedniego konieczna stała się zmiana po myśl art. 477 14 § 2 kpc stanowiska ZUS wyrażonego w zaskarżonej decyzji i przyznanie wnioskodawcy prawa do rekompensaty .