Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Gałkowska

Sędziowie: SSO Aneta Łatanik (spr.)

SSO Agnieszka Radojewska

Protokolant: st.sekr.sądowy Aleksandra Błachowicz-Dróżdż

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Częstochowa Północ w Częstochowie Rafała Kalinowskiego

po rozpoznaniu w dniu 3 września 2019r.

sprawy W. J. s. J. i A. ur. (...) w C.

oskarżonego o czyny z art. art. 300 § 1 kk, 302 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora, obrońcę oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 28 marca 2019 r., sygn. akt IV K 830/17

orzeka:

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie.

Sygn. akt VII Ka 627/19

UZASADNIENIE

W. J. został oskarżony o to, że:

I.  w 2012 roku w C., woj. (...) będąc jedynym członkiem zarządu (...) Sp.z.o.o. wiedząc o grożącej Spółce niewypłacalności utrudniał P. M. (1) dochodzenie jego roszczeń poprzez ukrywanie i zbywanie składników majątkowych, w tym w szczególności dokonywanie rozliczeń z pominięciem rachunków bankowych prowadzonej przez niego działalności gospodarczej pod firmą (...) Sp.z.o.o., zakup za środki finansowego (...) Sp.z.o.o. przedmiotów na rzecz osób trzecich, tj. o przestępstwo z art. 300 § 1 kk;

II.  w okresie od 2011r. do 2012r. będąc jedynym członkiem zarządu (...) Sp.z.o.o. w związku z grożącą Spółce niewypłacalnością zaspokajał dowolnie swoich wierzycieli, dokonując spłaty należności na rzecz podmiotów, których wierzytelności powstały później niż wierzytelność P. M. (1), wyrządzając mu w ten sposób szkodę, tj. o przestępstwo z art. 302 § 1 kk.

Sąd Rejonowy w Częstochowie rozpoznając niniejszą sprawę po raz pierwszy, postanowieniem z dnia 7 października 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt IV K 398/15 m. in. umorzył postępowanie karne w stosunku do W. J., o czyn opisany w pkt II, tj. o czyn z art. 300§1kk w zw. z art. 301§1kk z uwagi na brak znamiona czynu zabronionego oraz umorzył postępowanie karne w stosunku do W. J., o czyn opisany w pkt III, tj. o czyn z art. 302§1kk z uwagi na brak znamiona czynu zabronionego.

Zażalenie na przedmiotowe postanowienie wniósł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

Sąd Okręgowy w Częstochowie postaowieniem z dnia 29 stycznia 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VII Kz 419/15 na skutek rozpoznania zażalenia m.in. uchylił powyższe rozstrzygnięcia i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie.

Sąd Rejonowy w Częstochowie rozpoznając sprawę po raz drugi, wyrokiem z dnia 2 maja 2017 r. wydanym w sprawie o sygn. akt IV K 60/16 m. in. uznał oskarżonego W. J. za winnego tego, że w okresie od grudnia 2011 roku do końca maja 2012 roku w C., będąc jedynym członkiem zarządu (...) Sp.z.o.o. w C., w obliczu grożącej spółce niewypłacalności, uszczuplał zaspokojenie wierzyciela P. M. (1) przez to, że ukrywał obroty spółki dokonując rozliczeń z pominięciem rachunków bankowych prowadzonych dla Spółki, a nadto spłacał tylko niektórych wierzycieli czym działał na szkodę P. M. (1), to jest winnego popełnienia czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 300 § 1 kk i art. 302 § 1 kk w zw. z art. 308 kk przy zast. art. 11 § 2 kk i za to na podstawie art. 300 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk i art. 37 kk wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności, natomiast na podstawie art. 4 § 1 kk i art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 2 (dwóch) lat.

Apelacje od tego wyroku wywiedli prokurator, obrońca oskarżonego i pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 26 września 2017 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VII Ka 731/17 uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie.

Sąd Rejonowy w Częstochowie rozpoznając niniejszą sprawę po raz trzeci, wyrokiem z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie o sygn. akt IV K 830/17 orzekł w sposób następujący:

1.  uznał oskarżonego W. J. za winnego tego, że w okresie od grudnia 2011 roku do końca maja 2012 roku w C., będąc jedynym członkiem zarządu (...) Sp.z.o.o. w C., w obliczu grożącej spółce niewypłacalności, uszczuplał zaspokojenie wierzyciela P. M. (1) przez to, że ukrywał obroty spółki dokonując rozliczeń z innego niż firmowe, prywatnego konta bankowego nie należącego do niego, a nadto spłacał tylko niektórych wierzycieli czym działał na szkodę P. M. (1), to jest winnego popełnienia czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 300 § 1 kk i art. 302 § 1 kk w zw. z art. 308 kk przy zastosowaniu art. 11 § 2 kk i za to na podstawie art. 300 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk i art. 37 kk wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk oraz art. 4 § 1 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił tytułem próby na okres 2 (dwóch) lat;

3.  na podstawie art. 628 pkt 1 kpk w zw. z art. 640 kpk, art. 633 kpk, art. 616 § 1 pkt 2 kpk zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego P. M. (1) koszty ustanowienia jednego pełnomocnika w sprawie w kwocie 4032zł (cztery tysiące trzydzieści dwa) złote oraz zwrot zryczałtowanej równowartości wydatków w kwocie 300 (trzysta) złotych;

4.  na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa opłatę w kwocie 180 (sto osiemdziesiąt) złotych.

Apelacje od przedmiotowego wyroku wywiedli prokurator, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego i obrońca oskarżonego.

Prokurator przedmiotowy wyrok zaskarżył w całości na korzyść w/w oskarżonego oraz zarzucił mu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia przejawiający się w uznaniu, iż w sprawie istnieją dostateczne dowody pozwalające na uznanie winy oskarżonego w zakresie stawianych mu dwóch zarzutów (Sąd I instancji w opisie czynu w wyroku uznał, że zarzucane przestępstwo z art. 300 § 1 k.k. oraz przestępstwo z art. 302 § 1 k.k. stanowią jeden czyn), co skutkowało skazaniem W. J. za w/w czyny i wymierzeniem kary 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat, podczas gry prawidłowa ocena dowodów prowadzi do wniosku, że w/w oskarżony nie wypełnił znamion czynów zabronionych zarzucanych mu aktem oskarżenia przestępstw i skutkować winno uniewinnieniem w/w oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu subsydiarnym aktem oskarżenia czynów.

Podnosząc powyższy zarzut skarżący wniósł o uniewinnienie w/w oskarżonego od popełnienia zarzucanych mu subsydiarnym aktem oskarżenia czynów oraz obciążenie kosztami Skarb Państwa.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wydany wyrok zaskarżył na niekorzyść oskarżonego w zakresie w jakom zaniechał orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego P. M. (1) oraz zarzucił mu obrazę przepisów postępowania mającego istotny wpływ na treść zapadłego orzeczenia, a to art. 415 § 1 k.p.k. w zw. z art. 46 § 1 k.k. i zaniechanie orzeczenia od oskarżonego W. J. obowiązku naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonego P. M. (1) „w związku z uzyskaniem przez P. M. (1) nakazów zapłaty w postępowaniu cywilnym nie jest dopuszczalne orzekanie o obowiązku naprawienia szkody, albowiem o roszczeniach tych już prawomocnie orzeczono”, podczas gdy roszczenie w zakresie obowiązku naprawienia szkody jest roszczeniem wobec innego podmiotu (oskarżonego) niż Spółka z o.o. (...), wobec której zostały wydane nakazy zapłaty orzekające o roszczeniach cywilnych, a gdyby faktycznie uznać, że roszczenia pokrzywdzonego wobec oskarżonych oraz Sp. z o.o. (...) mają charakter solidarny, to możliwe byłoby orzeczenie obowiązku naprawienia szkody z zastrzeżeniem solidarności tego obowiązku z wydanymi przeciwko Spółce z o.o. (...) nakazami zapłaty.

W oparciu o powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie od oskarżonego W. J. na rzecz pokrzywdzonego obowiązku naprawienia szkody w łącznej wysokości 210.142,40 PLN przyjmując, że uregulowanie świadczenia przez Sp. z o.o. (...) zwalnia oskarżonego z zobowiązanych do jego spełnienia w tym zakresie, na zasadzie art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. 72 § 2 k.k. oraz o zasądzenie od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Obrońca oskarżonego zaskarżył przedmiotowy wyrok w całości oraz zarzucił mu:

1.  mające wpływ na treść zaskarżonego wyroku naruszenie przepisów postępowania, a w szczególności:

-.

-

art. 5 § 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie w sprawie mimo istniejących ku temu przesłanek, co skutkowało wydaniem wyroku skazującego na rzecz oskarżonego z pominięciem fundamentalnej zasady in dubio pro reo, stanowiącej konsekwencję domniemania niewinności,

-

art. 7 k.p.k. poprzez zaniechanie zastosowania zasady swobodnej oceny dowodów oraz równoczesne dokonanie dowolnej oceny dowodów w ten sposób, że w trakcie wyrokowania przyjęto za dowód w postaci zeznań świadka H.,

-

dowolne przyjęcie i niezasadne uznanie, iż to (...) wypowiedziała umowę,

-

bezzasadne przyjęcie, że oskarżony działał z zamiarem pokrzywdzenia P. M. ukrywając dochody, przelewając pieniądze na konto T. H. po to, aby uniemożliwić egzekucję z rachunków bankowych (...) ( (...), (...) BANK),

-

dowolne i sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym przyjęcie, nieuprawnionego założenia, iż oskarżony w zaistniałej sytuacji, ponieważ konta firmowe były zajęte przez komornika zaczął ukrywać obroty spółki i przelewał pieniądze na inne, prywatne rachunki a konkretnie na rachunek T. H.”,

-

nielogiczne i niezasadne przyjęcie, iż oskarżony polecił T. H., aby wpisywał swój numer bankowy, co pozwoliło na otrzymywanie pieniędzy z pominięciem konta (...) spółki (...) jednocześnie mimo tego, że jego zobowiązania wobec firmy P. M. były już wymagalne, regulował długi wobec innych wierzycieli,

-

nieprawdziwego i wręcz sprzecznego z wyjaśnieniami oskarżonego i świadka T. H. ustalenia, iż świadek ten miał dostęp do konta firmowego (...) i mógł samodzielnie dokonywać przelewów,

-

art. 366 § 1 k.p.k. poprzez nie wyjaśnienie przez Sąd meriti wszystkich okoliczności sprawy, w tym istotnych okoliczności dotyczących płynności (...) spółki (...) w okresie od grudnia 2011 roku do maja 2012 r. poprzez nie wskazanie czasokresu, w którym spółka (...) miałaby zostać zagrożona stanem niewypłacalności, co skutkowało przyjęciem tej przesłanki jako podstawy odpowiedzialności oskarżonego, a nadto Sąd Rejonowy nie baczył aby zostały wyjaśnione wszystkie inne istotne okoliczności sprawy, w tym nie podjął inicjatywy, aby załączyć wskazane sprawy sądów gospodarczych, mimo iż lektura uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego z dnia 26 września 2017 roku wprost jednoznacznie określała taką potrzebę,

-

art. 424 k.p.k. poprzez pominięcie ujawnionych w toku przewodu sądowego dowodów potwierdzenia i uznania wierzytelności przypadającej od (...) w wysokości 1.800.000,00 zł przy jednoczesnym stwierdzeniu, iż spółka znajdowała się w sytuacji grożącej jej niewypłacalnością bez szczegółowego i nie budzącego wątpliwości ustalenia rzeczywistego stanu finansów spółki (...) w okresie kiedy stały się wymagalne należności przypadające na rzecz P. M. – jego firmy (...),

-

pominięcie i nie przeprowadzenie dowodu z trzech faktur VAT: (...), (...), (...) złożonych do akt sprawy w dniu 25.10.2018 r.,

-

całkowite pominięcie w rozważaniach i ustaleniach korespondencji firmy (...) z (...) i (...) i informacji z niej wynikających;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na przyjęciu, iż:

-

oskarżony dopuścił się zarzucanych mu czynów,

-

błędnym uznaniu, iż spółka (...) spłacając niektórych wierzycieli faworyzowała ich,

-

błędne i bezzasadne założenie, że przelewy były wykonane z zablokowanego konta (...) na rzecz T. H. w celu ukrycia dochodów.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji celem ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zainicjowana przez skarżących kontrola instancyjna doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Jednocześnie Sąd Okręgowy stosownie do treści art. 436 k.p.k. ograniczył rozpoznanie wniesionych środków odwoławczych do tych zarzutów podniesionych w apelacji obrońcy oskarżonego, których uwzględnienie było wystarczające do wydania orzeczenia, bowiem odniesienie się do pozostałych zarzutów, w tym tych podniesionych w apelacjach prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, byłoby przedwczesne z uwagi na konieczność przeprowadzenia przewodu na nowo.

W treści wniesionego środka odwoławczego obrońca oskarżonego kilka razy zwrócił uwagę, że Sąd Rejonowy nie uwzględnił wskazań co do dalszego toku postępowania przedstawionych przez Sąd Okręgowy w Częstochowie w wyroku wydanym dnia 26 września 2017 r. w sprawie o sygn. akt VII Ka 731/17 i z tym zarzutem należy się bezwzględnie zgodzić.

W treści uzasadnienia tego wyroku Sąd Okręgowy wyczerpująco i szczegółowo wskazał uchybienia i zaniechania Sądu Rejonowego, które będą musiały zostać konwalidowane przy ponownym rozpoznaniu sprawy. W tej materii Sąd odwoławczy dokładnie wyeksponował jakie okoliczności winny zostać ustalone, jakie czynności dowodowe należy przeprowadzić, jakie dokumenty i informacje trzeba pozyskać, jakie dowody trzeba ponownie i wnikliwie przeanalizować oraz jakie dodatkowo ustalenia należy poczynić, w tym przede wszystkim w zakresie wyjaśnienia kiedy w spółce (...) powstał stan zagrożenia niewypłacalnością i od kiedy W. J. miał tego świadomość, a także czemu faktycznie miało służyć korzystanie z rachunku bankowego T. H. i czy stanowiło to „ukrywanie obrotów spółki” tak, aby stan faktyczny przedmiotowej sprawy został ustalony w sposób prawidłowy.

Wśród tych wskazań należy wyszczególnić konieczność uzyskania bilansów i sprawozdań (...) spółki (...) za rok 2011 oraz rok 2012, powzięcia szczegółowych informacji o ewentualnych zaległościach spółki i skali tych zaległości w regulowaniu zobowiązań publiczno-prawnych w latach 2011-2012, przesłuchania świadków K. H. i I. K., czy też ustalenia z jakich rachunków bankowych korzystała spółka (...) w okresie od grudnia 2011r. do maja 2012r., a następnie uzyskanie informacji, czy z rachunków tych prowadzono egzekucję, ewentualnie w jakim okresie czasu oraz w jakim zakresie. Sąd Okręgowy wskazał też na ewentualną potrzebę zapoznania się z aktami postępowań prowadzonych pod sygn. V GNc 180/12, VII GNc 785/12, VII GNc 1269/12, VII GNc 2948/12.

Sąd odwoławczy w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku poddał także w wątpliwość, czy zachowanie oskarżonego W. J. opisane w dwóch zarzutach aktu oskarżenia może zostać potraktowane jako jeden czyn podkreślając, że zarzuty te dotyczą zupełnie innych zachowań i wskazując w tym zakresie na konkretne okoliczności, które takie przekonanie uzasadniały. Jednocześnie Sąd Okręgowy wprost stwierdził, że nie sposób znaleźć uzasadnienia dla potraktowania całokształtu zachowania W. J., opisanego w punkcie 1 wyroku, jako jednego czynu, objętego jednym zamiarem zwracając uwagę, że kwestia wymaga wnikliwego rozważenia, a Sąd ponownie rozpoznający sprawę winien tą kwestię rozstrzygnąć, zaś w razie uznania odpowiedzialności W. J. w ramach czynu przypisanego mu w zaskarżonym wyroku, opisać przestępstwo w sposób nie naruszający normy art. 443 k.p.k.

Faktem jest, że na gruncie przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy w postępowaniu ponownym częściowo uzupełnił materiał dowodowy. Kluczowym jest jednak to, że oprócz pozyskania tego materiału dowodowego, niezbędnym było także jego zestawienie z innymi dowodami, ocenienie zgodnie z dyrektywami obowiązującymi w procedurze karnej, wyczerpujące przeanalizowanie go oraz poczynienie ustaleń, które precyzyjnie wyszczególnił Sąd Okręgowy w wyroku wydanym dnia 26 września 2017 r. w sprawie o sygn. akt VII Ka 731/17, a którym to wskazaniom Sąd Rejonowy nie uczynił zadość, co wprost wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku. W jego treści Sąd meriti wskazał, że stan faktyczny nie zmienił się od poprzedniego rozpoznania sprawy. Jednocześnie Sąd Rejonowy nie przeanalizował wnikliwie dowodów, które uzupełniające pozyskał w postępowaniu ponownym, przez pryzmat wskazań Sądu Okręgowego, tym samym powielając ustalenia Sądu Rejonowego uprzednio rozpoznającego niniejszą sprawę pod sygn. IV K 60/16. Odnosząc się do konieczności pozyskania dokumentów finansowych związanych z działalnością spółki, Sąd poprzestał na stwierdzeniu I. C., zgodnie z którym zostały one przekazane nowemu właścicielowi spółki i nie jest w ich posiadaniu, wobec czego w ocenie tego Sądu nie było możliwości dokonania ich weryfikacji w drodze dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości. Podkreślić jednak trzeba, że okoliczność ta w żadnym zakresie nie zwalniała Sądu Rejonowego z obowiązku podjęcia próby pozyskania tych dokumentów od nowego właściciela spółki. Ocena Sądu pierwszej instancji, jakoby przeprowadzenie tego dowodu nie było konieczne, jest sprzeczna z wyrażonymi w tej materii wiążącymi wskazaniami Sądu Okręgowego. Ponadto Sąd pierwszej instancji znów bezrefleksyjnie przyjął, iż zachowanie oskarżonego stanowiło jeden czyn. Z tych natomiast względów, przeprowadzenie merytorycznej kontroli instancyjnej w niniejszej sprawie było w zasadzie niemożliwe.

Zgodnie z treścią art. 442 § 3 k.p.k. zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania. Jeśli zatem Sąd Rejonowy w postępowaniu ponownym nie uwzględnił w sposób należyty i wyczerpujący wszystkich wskazań i zapatrywań prawnych przedstawionych przez Sąd Okręgowy, to w sposób rażący naruszył wskazaną regulację.

W tych okolicznościach przeprowadzenie przewodu na nowo w całości stało się konieczne i uzasadnione. W postępowaniu ponownym Sąd Rejonowy winien w sposób bezwzględny zastosować się do tych wskazań i zapatrywań, nie tylko w zakresie konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego, ale także w zakresie jego ponownej oceny, analizy i zestawienia go z pozostałymi dowodami przy uwzględnieniu problematyki przedmiotowej sprawy, na którą również zwrócił uwagę Sąd Okręgowy.

Z tych względów Sąd odwoławczy na podstawie przepisu art. 437 § 2 k.p.k. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie.