Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 22.10.2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., po rozpoznaniu wniosku z 10.09.2018 r., na podstawie ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.) i umowy między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym z 18.05.2012 r. (Dz.U. z 25.11.2013 r., poz. 1373), odmówił A. M. (1) prawa do emerytury. W uzasadnieniu ZUS argumentował, że zgodnie z art. 28 ustawy emerytalnej, ubezpieczonemu urodzonemu przed 1.01.1949 r. emerytura przysługuje po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 65 lat dla mężczyzn oraz udowodnieniu okresu składkowego i nieskładkowego łącznie w Polsce i za granicą wynoszącego co najmniej 20 lat. Organ rentowy wyjaśnił, że zgodnie z art. 12 umowy między Rzeczpospolitą Polską a Ukrainą, jeżeli ustawodawstwo jednej umawiającej się strony uzależnia nabycie, zachowanie lub przywrócenie prawa do świadczenia od przebycia okresów ubezpieczenia, to instytucja właściwa tej umawiającej się strony uwzględnia, w niezbędnym zakresie, okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem drugiej umawiającej się strony, tak jakby były okresami ubezpieczenia przebytymi zgodnie ze stosowanym przez nią ustawodawstwem, jeżeli okresy te nie pokrywają się. ZUS zaznaczył, że Zakład nie stosuje zasady sumowania okresów jeżeli zgodnie z polskim ustawodawstwem przebyty został okres ubezpieczenia krótszy niż 12 miesięcy, z tytułu którego nie powstaje prawo do polskich świadczeń. Zgodnie z art. 13 w/w umowy, jeżeli okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem jednej umawiającej się strony są krótsze niż 12 miesięcy i na podstawie tych okresów zainteresowany nie nabywa prawa do emerytury lub renty zgodnie z tym ustawodawstwem, to instytucja właściwa tej umawiającej się strony nie przyznaje emerytury lub renty. W konkluzji ZUS podał, że odmawia przyznania emerytury wnioskodawcy z uwagi na brak podstaw do zastosowania art. 12 umowy ze względu na to, iż nie udowodnił on wymaganych do sumowania z okresami zagranicznymi 12 miesięcy okresów zatrudnienia w Polsce, akcentując, że wnioskodawca nie udokumentował żadnego okresu ubezpieczenia w Polsce.

/decyzja w aktach ZUS/

Uznając przedmiotową decyzję za krzywdzącą, wnioskodawca, będąc reprezentowanym przez pełnomocnika w osobie swojej córki, wniósł od niej odwołanie, argumentując, że jest repatriantem, nabył obywatelstwo polskie 31.08.2018 r., a nadto legitymuje się 42 latami stażu pracy w Rosji i Ukrainie.

/odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie, dodatkowo wskazując, że skarżący pobiera na Ukrainie emeryturę wypłacaną za wszystkie okresy pracy przebyte na terytorium Rosji oraz Ukrainy, natomiast brak jest okresów, które mogłyby być uznane za okresy polskie zgodnie z art. 6 ust. 9 ustawy emerytalnej jako osoba uznana za repatrianta.

/odpowiedź na odwołanie k. 5/

W piśmie procesowym z 15.03.2019 r. odwołujący zarzucił błędne stosowanie przez ZUS umowy między Rzeczypospolitą Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym sporządzoną w K. dnia 18.05.2012 r., argumentując, że Zakład zupełnie pominął fakt, że wnioskodawca posiada status repatrianta w rozumieniu ustawy o repatriacji (Dz. U. 2000 r., Nr 106, poz. 1118 ze zm.), powołując się na art. 16 c ust. 2 tej ustawy, który koresponduje z art. 6 ust.1 pkt 9 ustawy emerytalnej. Dalej skarżący podnosił, że w/w przepisy wyrażają swoistą fikcję prawną pozwalającą na uznanie okresu zatrudnienia, w którym składka nie odprowadzana do ZUS jako okresu składkowego, akcentując, że ustawodawca nie przewidział dla repatriantów żadnych dodatkowych warunków dla uznania okresów składkowych i podstawy do uzyskania emerytury z ZUS, a w szczególności nie przewidział stosowania umów dwustronnych pomiędzy państwami i warunków tam zawartych. Z powyższego wywodził, że gdyby było inaczej to można sobie wyobrazić sytuację, że brak takiej umowy w ogóle uniemożliwiłby repatriantowi uznania okresów składkowych za pracę w takim kraju lub – tak, jak w przypadku skarżącego- osoba pracująca w dwóch różnych krajach podlegałaby różnym umowom. Konkludował, że należy w związku z tym uznać jedynie te wskazane wyżej dwa przepisy w związku z art. 28 ustawy emerytalnej za jedyną podstawę prawną do przyznania wnioskodawcy emerytury. Zaznaczył też, że w toku postępowania przedłożono ZUS dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia za granicą, które nie zostały zakwestionowane przez organ, zaś umowa powoływana przez Zakład nie ma zastosowania.

/pismo procesowe wnioskodawcy k. 14-15/

W piśmie procesowym z 8.05.2019 r. pełnomocnik z urzędu wnioskodawcy, podtrzymał odwołanie w n/n sprawie, wnosząc o zmianę kwestionowanej decyzji poprzez przyznanie odwołującemu prawa do emerytury.

/pismo pełnomocnika wnioskodawcy k. 31/

W pismach procesowych z 13.05.2019 r. i z 28.05.2019 r. ZUS podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie wnosząc o oddalenie odwołania.

/ pismo procesowe ZUS k. 32, 41/

Na rozprawie w dn. 17.09.2019 r. pełnomocnik z urzędu wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, jednocześnie oświadczając, że nie zostały one uiszczone ani w części, ani w całości. Ponadto pełnomocnik wnioskodawcy oświadczył, że w sprawie nie są sporne okoliczności faktyczne, a jedynie ocena prawna tych okoliczności, które zostały przytoczone przez ZUS, przyznając, że odwołujący nie ma żadnego okresu ubezpieczenia w Polsce oraz, że wszystkie okresy przebytego ubezpieczenia na Ukrainie zostały mu zaliczone przy przyznaniu emerytury przez tamtejszy organ rentowy.

/ e-prot. z 17.09.2019 r.: 00:01:49, 00:04:49/

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca - A. M. (2), urodzony (...), złożył w dniu 10.09.2018 r. wniosek o emeryturę.

/ wniosek k. 1 akt ZUS/.

Odwołujący posiada obywatelstwo polskie jako repatriant na podstawie art. 4 ustawy o repatriacji.

/ decyzja Wojewody (...) z 31.08.2018 r. k. 4/

Ubezpieczony otrzymuje przyznaną na stałe przez Ukrainę emeryturę od 2.02.1999 r.

/okoliczność niesporna/

Staż pracy odwołującego w Rosji i na Ukrainie wynosi 43 lata, 8 miesięcy i 3 dni. Wszystkie okresy przebytego ubezpieczenia zostały wnioskodawcy zaliczone na Ukrainie przy przyznaniu emerytury przez tamtejszy organ rentowy.

/ okoliczności niesporne, a nadto informacja o okresach składkowych i nieskładkowych w aktach ZUS, kserokopia książeczki pracy w aktach ZUS, pismo ZUS z 30.01.2019 r. w aktach ZUS, formularz łącznikowy zgodnie z umową między RP a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym skierowany przez ZUS do ukraińskiego organu ubezpieczeniowego w aktach ZUS, formularz łącznikowy zgodnie z umową między Ukrainy z RP o zabezpieczeniu społecznym skierowany przez ukraiński organu ubezpieczeniowy do ZUS, ukraińska decyzja emerytalna w aktach ZUS, Pismo ZUS 30.01.2019 r. w aktach ZUS, okoliczności przyznane przez stronę odwołującą się na rozprawie w dniu 17.09.2019 r.: 00:04:49/

Skarżący nie posiada żadnego okresu składkowego i nieskładkowego w Polsce.

/ okoliczności niesporne, a nadto kserokopia książeczki pracy w aktach ZUS, okoliczności przyznane przez stronę odwołującą się na rozprawie w dniu 17.09.2019 r.: 00:04:49 /

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm. – dalej także ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Sąd Okręgowy badając niniejszą sprawę zważył także, że zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale 7 sędziów z dnia 11 grudnia 2008r., I UZP 6/08, (OSNP 2009/9-10/120), przy ustalaniu prawa do emerytury warunkiem niezbędnym uwzględnienia okresu składkowego wymienionego w art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest - po wejściu w życie ustawy z dnia 9 listopada 2000r. o repatriacji - przedstawienie przez wnioskodawcę decyzji o uznaniu go za repatrianta w oparciu o art. 16 ust. 4 tej ustawy (obecnie art. 16c ust. 2 tej ustawy).

Z materiału dowodowego zgromadzonego w przedmiotowej sprawie wynika, że odwołujący niewątpliwie posiada status repatrianta z mocy prawa i obywatelstwo Polskie.

W sprawie nie jest też sporne, że odwołujący był zatrudniony w Rosji i na Ukrainie przez ponad 20 lat, jak i że pobiera emeryturę na Ukrainie, gdzie ukraiński organ ubezpieczeniowy zaliczył mu wszystkie okresy ubezpieczeniowe tak na Ukrainie, jak i na terytorium Federacji Rosyjskiej ustalając ogólny staż ubezpieczenia w ilości 43 lat, 8 miesięcy i 3 dni, natomiast w Polsce skarżący nie posiada żadnego okresu składkowego i nieskładkowego.

Ponieważ w realiach n/n sprawy bezsporne jest, że wszystkie okresy zatrudnienia ubezpieczonego to okresy pracy w Rosji i na Ukrainie w czasie, kiedy nie był obywatelem polskim, dlatego - w ocenie Sądu Okręgowego - prawidłowo organ rentowy zastosował w postanowienia umowy między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym sporządzona w (...).05.2012 r. (Dz.U. z 25.11.2013 r. r., poz. 1373).

Zgodnie z preambułą tej umowy została ona zawarta w celu uregulowania wzajemnych stosunków między oboma państwami w zakresie zabezpieczenia społecznego. Art. 2 i 3 umowy polsko-ukraińskiej stanowią, że stosuje się ja m.in. w odniesieniu do emerytur i do osób, które podlegały lub podlegają ustawodawstwu jednej lub obu Umawiających się Stron, a więc w zakresie przedmiotowym i podmiotowym takim, jak w rozpatrywanej sprawie. W postanowieniach dotyczących świadczeń (dział III, tj. artykuły od 9 do 19) zamieszczono rozdział III (art. od 12 do 16), który dotyczy emerytur i rent.

Strony w/w umowy wyróżniły emerytury z sumowaniem okresów ubezpieczenia (art. 12, określający zasady sumowania i art. 16, wskazujący na sposób obliczania świadczenia) i bez takiego sumowania (art. 15 umowy polsko-ukraińskiej).

Emerytury bez sumowania okresów ubezpieczenia to takie, które przyznaje się osobie spełniającej warunki niezbędne do nabycia prawa do emerytury lub renty zgodnie z ustawodawstwem jednej ze stron umowy, bez uwzględnienia okresów ubezpieczenia przebytych zgodnie z ustawodawstwem drugiej strony umowy. Wówczas instytucja właściwa ustala prawo i oblicza wysokość emerytury lub renty wyłącznie na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych zgodnie z ustawodawstwem, które ona stosuje.

Emerytury z sumowaniem okresów ubezpieczenia to takie, przy których ustawodawstwo jednej ze stron umowy uzależnia nabycie prawa do emerytury od przebycia okresów ubezpieczenia w takim rozmiarze, że zachodzi potrzeba ich uzupełnienia o okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem drugiej strony umowy (art. 12 ust. 1 i 2 umowy polsko-ukraińskiej) lub dodatkowo o okresy ubezpieczenia przebyte w państwie trzecim (art. 12 ust. 3 umowy polsko-ukraińskiej).

Zgodnie z art. 13 ust.1 w/w umowy, jeżeli okresy ubezpieczenia przebyte zgodnie z ustawodawstwem jednej Umawiającej się Strony są krótsze niż 12 miesięcy i na podstawie tych okresów zainteresowany nie nabywa prawa do emerytury lub renty zgodnie z tym ustawodawstwem, to instytucja właściwa tej Umawiającej się Strony nie przyznaje emerytury lub renty. W ust.2 tego artykułu cyt. umowy postanowiono, że nie naruszając postanowień ustępu 1, okresy ubezpieczenia krótsze niż 12 miesięcy, przebyte zgodnie z ustawodawstwem każdej z Umawiających się Stron, są uwzględniane przez instytucję właściwą tej Umawiającej się Strony, w której po zsumowaniu tych okresów, powstanie prawo do emerytury lub renty.

Analiza postanowień powołanej umowy polsko – ukraińskiej dotyczących sumowania okresów ubezpieczenia zakłada zatem, że ubezpieczony legitymuje się okresami ubezpieczenia przynajmniej w Polsce i na Ukrainie.

Na taką wolę stron umowy wskazuje także art. 16 umowy, zgodnie z którym jeżeli zgodnie z ustawodawstwem jednej z Umawiających się Stron prawo do emerytury lub renty przysługuje po zastosowaniu postanowień artykułu 12 niniejszej Umowy, instytucja właściwa tej Umawiającej się Strony ustala emeryturę lub rentę w następujący sposób:

1)oblicza teoretyczną wysokość emerytury lub renty, należną w przypadku, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia zostały przebyte zgodnie z obowiązującym ją ustawodawstwem,

2) dla określenia teoretycznej wysokości emerytury lub renty, o której mowa w punkcie 1, przy ustalaniu podstawy obliczenia uwzględniane jest wyłącznie wynagrodzenie uzyskane zgodnie z ustawodawstwem stosowanym przez instytucję właściwą oraz składki odprowadzone zgodnie z tym ustawodawstwem,

3) na podstawie teoretycznej wysokości, o której mowa w punkcie 1, określa rzeczywistą wysokość emerytury lub renty w oparciu o proporcję okresów ubezpieczenia przebytych zgodnie z ustawodawstwem obowiązującym instytucję właściwą przyznającą emeryturę lub rentę do sumy wszystkich przebytych okresów ubezpieczenia.

Przy wykładni postanowień art. 12 umowy polsko-ukraińskiej dokonanej przez stronę odwołującą, tj. dotyczącej przyznania emerytury w Polsce w oparciu o okresy ubezpieczenia zaszłe tylko na Ukrainie, z art. 16 tej umowy wynikałoby, że wysokość świadczenia musiałaby wynosić 0 zł, a to z uwagi na brak polskich okresów ubezpieczenia.

Powyższe przesądza, że w sprawie nie mają zastosowania postanowienia art. 12 umowy polsko-ukraińskiej.

Zastosowanie mógłby mieć natomiast przepis art. 15 tej umowy, jednakże wówczas zachodziłaby konieczność wykazania, że wnioskodawca legitymuje się sumą polskich okresów składkowych i nieskładkowych, wymaganą przez art. 27 lub 28 ustawy emerytalnej.

Sąd zważył także, że art. 14 umowy polsko-ukraińskiej, regulujący zrównanie faktów i zdarzeń, nie może dotyczyć zasad zaliczania okresów ubezpieczenia, ponieważ zasady te wynikają z postanowień szczegółowych art. 12, 13 (nie mających zastosowania w sprawie), 15 i 16 umowy polsko-ukraińskiej, a dotyczy innych okoliczności, np. związanych z zajściem ryzyka ubezpieczeniowego.

Z uwagi na odesłanie z art. 15 umowy polsko-ukraińskiej w sprawie zachodziła potrzeba oceny, czy wnioskodawca legitymuje się polskimi okresami składkowymi, gdyż ta okoliczność była bowiem kluczowa dla rozstrzygnięcia sporu pomiędzy stronami.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy zważył, że co prawda zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy emerytalnej okresami składkowymi są okresy zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów, jednakże uznaniu okresów pracy wnioskodawcy w Rosji i na Ukrainie za okresy składkowe sprzeciwia się art. 9 tej ustawy, i to niezależnie od okoliczności, czy ubezpieczony jest uznany za repatrianta, czy też nie.

Zgodnie bowiem z tym przepisem przy ustalaniu prawa do świadczeń okresów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 9, nie uwzględnia się, jeżeli z ich tytułu jest wypłacane świadczenie rentowe z instytucji zagranicznej inne niż renta z ubezpieczenia dodatkowego. Ubezpieczonemu bezspornie wypłacana jest emerytura z uwagi na wiek przez ukraińską instytucję ubezpieczenia społecznego w oparciu o te same okresy zatrudnienia, które skarżący zgłosił przy przedmiotowym wniosku o emeryturę.

Niewątpliwie emerytura na Ukrainie, tak jak w przypadku odwołującego, objęta jest pojęciem „świadczenia rentowego” w rozumieniu powyższego przepisu. Jak bowiem trafnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 22 maja 2012 r., II UK 268/11 (Legalis Numer 536749) pojęcie "świadczenie rentowe z instytucji zagranicznej inne niż renta z ubezpieczenia dodatkowego" z art. 9 ust. 3 ustawy emerytalnej jest pojęciem szerszym niż definiowane w tej ustawie pojęcie "renta z tytułu niezdolności do pracy" i "renta rodzinna" i obejmuje także emerytury, czyli tak zwane "renty starcze", tj. świadczenia z ubezpieczenia społecznego wypłacane w związku z osiągnięciem określonego wieku.

Oczywiste jest także, że wypłacana ubezpieczonemu emerytura ukraińska nie ma charakteru świadczenia z ubezpieczenia dodatkowego. Nie można zatem zaliczyć odwołującemu jakichkolwiek okresów składkowych wypracowanych w Rosji, czy na Ukrainie, gdyż wszystkie te okresy uwzględniono już przy ustalaniu prawa skarżącego do emerytury właśnie na Ukrainie i tam świadczenie to wnioskodawca pobiera.

W tym stanie rzeczy sam status repatrianta, jaki uzyskał ubezpieczony nie ma zatem znaczenia, skoro okresów składkowych na Ukrainie nie można skarżącemu zaliczyć. Wobec braku możliwości uznania okresów zatrudnienia w Rosji i na Ukrainie za polskie okresy składkowe, należało uznać, że skarżący nie legitymuje się tym samym polskimi okresami uprawniającymi do emerytury. Podobne stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 7 listopada 2016 r., w sprawie III AUa 1027/16 (LEX nr 2250161).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł, jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd przyznał ze Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz adwokata K. K. kwotę 110,70 zł tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu. Zgodnie z art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku o adwokaturze (tj. Dz. U. z 2019 r. , poz. 1513) koszty pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ponosi Skarb Państwa albo jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Stosownie zaś do treści § 15 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2019 r. poz. 18) w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym opłaty wynoszą 90 zł. Zgodnie zaś z § 4 ust.3 opłaty o których mowa w ust. 1 i 2 podwyższa się o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług. Z tych względów Sąd zwiększył należną kwotę o kwotę podatku VAT tj. o kwotę 20,70 zł.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy.

17 X 2019 roku.