Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Poznań, dnia 3 października 2019 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu XII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Ewa Hoffa

Protokolant:Starszy sekretarz sądowy Krystyna Wojciechowska-Trawka

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2019 r. w Poznaniu na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. obywatela rosyjskiego

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu we W. reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa

o zapłatę

I.  Powództwo oddala.

II.  Nie obciąża powoda kosztami sądowymi, natomiast zasądza od niego na rzecz pozwanego (Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa ) kwotę 5400 zł ( pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

III.  Zasądza od Skarbu Państwa ( Sądu Okręgowego w Poznaniu ) na rzecz adwokata Ł. M. prowadzącego Kancelarię Adwokacką w P. ( 61-745) przy Alei (...) kwotę 4428 zł ( cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

/-/ E. Hoffa

UZASADNIENIE

Pozwem z 11 stycznia 2018 r. powód A. K. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Dyrektora Zakładu Karnego we W. zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych w kwocie 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że dyrektor ww. zakładu karnego dopuścił się na nim dyskryminacji, znęcał się nad nim jako osobą pozbawioną wolności. Miało mieć to związek z decyzją dyrektora z 2 listopada 2016 r. o umieszczeniu powoda w celi izolacyjnej na 14 dni, mimo tego, że – w ocenie powoda – nie naruszył on prawa ani regulaminu wewnętrznego zakładu.

Postanowieniem referendarza sadowego z 16 marca 2018 r. (k. 18) zwolniono powoda od kosztów sądowych w całości. Nadto, na skutek skargi pozwanego na postanowienie referendarza sądowego (k. 16-17), postanowieniem z 21 czerwca 2018 r. (k. 27-28) zmieniono zaskarżone postanowienie i ustanowiono dla powoda adwokata z urzędu.

W odpowiedzi na pozew (k. 49-55) pozwany, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej RP.

Pismem z 17 grudnia 2018 r. (k. 71) pełnomocnik powoda z urzędu podtrzymał stanowisko swego mandanta w sprawie. Dodatkowo wniósł o obciążenie pozwanego kosztami procesu, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych, oraz o zasądzenie od Skarbu Państwa na swoją rzecz kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, zaznaczając, że koszty nie zostały opłacone nawet w części.

Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Na rozprawie 3 października 2019 r. pełnomocnik powoda z urzędu oświadczył, że akceptuje wysokość kosztów udzielonej pomocy prawnej w stawce 3.600 zł + VAT (k. 118v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W wyniku czynności wyjaśniających funkcjonariusz Zakładu Karnego we W. ustalił, że ujawniona 9 października 2016 r. w kapturze bluzy należącej do osadzonego powoda substancja narkotyczna (amfetamina) jest jego własnością.

W związku z powyższym, decyzją Dyrektora Zakładu Karnego we W. z 2 listopada 2016 r. wymierzono powodowi – jako skazanemu – karę dyscyplinarną umieszczenia w celi izolacyjnej na okres 14 dni. Lekarz psycholog stwierdził przy tym brak psychologicznych przeciwwskazań, które uniemożliwiałyby wymierzenie powodowi wskazanej kary dyscyplinarnej.

Na skutek skargi powoda, postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 23 grudnia 2016 r., sygn. akt (...), uchylono ww. decyzję. Orzeczenie jest prawomocne. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa z uwagi na uchybienie terminowi przedawnienia karalności (art. 147 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego). Niemniej jednak Sąd zaznaczył, że dyrektor zakładu karnego poczynił słuszne ustalenia w sprawie dokonanego przez powoda przekroczenia.

W trakcie pobytów w zakładach karnych wielokrotnie składano w stosunku do powoda wnioski o wymierzenia kar dyscyplinarnych, umieszczano go w celi izolacyjnej, odmawiano mu udzielenia przerwy w odbywaniu kary. Udzielano mu przy tym pomocy psychologicznej.

Dowód: kopia postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z 23 grudnia 2016 r., sygn. akt (...)(k. 4); kopia wniosku o wymierzenie kary dyscyplinarnej z 28 października 2016 r. wraz z decyzją Dyrektora Zakładu Karnego we W. z 2 listopada 2016 r. (k. 59); dokumenty zgromadzone w aktach osobowych powoda, załączonych do akt niniejszej sprawy.

W dniu 13 lipca 2018 r. powód został zwolniony z Zakładu Karnego w K..

Dowód: informacja z Zakładu Karnego w K. z 23 lipca 2018 r. (k. 43).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy w postaci wyżej powołanych dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy oraz w aktach osobowych powoda z zakładów karnych, w których kolejno przebywał.

Sąd przyjął, że dokumenty złożone i zgromadzone w sprawie są prawdziwe i autentyczne, ponadto ich prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron postępowania.

Mimo wniosku pełnomocnika powoda Sąd nie przesłuchał jego mandanta, gdyż nie stawił się na rozprawę mimo wielokrotnie awizowanej przesyłki sądowej zawierającej odpowiednie wezwanie. Okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy sąd ustalił, w tej sytuacji, na podstawie wyżej opisanych dowodów z dokumentów i odstąpił od przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo okazało się bezzasadne i jako takie podlegało oddaleniu.

Powód w niniejszej sprawie domagał się zasądzenia od pozwanego zadośćuczynienia w kwocie 80.000 zł za naruszenie dóbr osobistych. W jego ocenie, decyzja dyrektora zakładu co do umieszczenia go w celi izolacyjnej stanowiła dyskryminację jego osoby oraz akt znęcania się. Powód nie wykazał jednak, by zastosowanie przez dyrektora kary dyscyplinarnej wiązało się dla niego z jakąkolwiek krzywdą.

Uwzględniając z kolei okoliczności faktyczne, w których powód upatrywał zasadność uwzględnienia powództwa, zgłoszone przez niego roszczenie o zadośćuczynienie należy ocenić przez pryzmat uregulowań wynikających z przepisów art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Na wstępie należy podkreślić, że – zgodnie z art. 23 k.c. – dobra osobiste człowieka, takie jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Z treści powołanego przepisu wynika, że ustawodawca poprzez posłużenie się zwrotem „w szczególności” dopuszcza istnienie i tworzenie się innych dóbr. Doktryna i judykatura podjęły się próby sprecyzowania użytego w art. 23 k.c. pojęcia podkreślając właściwości, jakie musi wykazywać określona wartość, aby mogła zyskać rangę dobra osobistego. Wskazuje się, że są to wartości niemajątkowe, nieodłącznie związane z człowiekiem i jego naturą, stanowiące o jego wyjątkowości i integralności, jego godności i postrzeganiu w społeczeństwie, umożliwiające mu samorealizację i twórczą działalność, nie poddające się wycenie w ekonomicznych miernikach wartości. Jako takie mają charakter przyrodzony, nieprzenoszalny i niezbywalny (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 marca 2007 r., sygn. akt I CSK 292/06, LEX nr 308851).

Ustrojodawca w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.) przewidział, że źródłem wolności i praw człowieka i obywatela jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka, która jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych (art. 30 Konstytucji). Wolą ustrojodawcy było również, aby każdy miał prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 Konstytucji RP).

Powszechnie przyjmuje się, że cześć człowieka przejawia się w dwóch aspektach: dobre imię, dobra sława, w tym zawodowa stanowią tzw. cześć zewnętrzną, natomiast godność osobista stanowi tzw. część wewnętrzną (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2002 r., sygn. akt I CKN 1491/99, LEX nr 1172460). Przez godność osobistą rozumie się zaś wyobrażenie jednostki o własnej wartości, a przez dobre imię (dobrą sławę, reputację), opinię jaką inni ludzie mają o wartości danego człowieka, a więc jego obraz w oczach osób trzecich. Przy czym niekwestionowane jest w orzecznictwie, że cześć, dobre imię, dobra sława człowieka są pojęciami obejmującymi wszystkie dziedziny jego życia osobistego, zawodowego i społecznego. Naruszenie czci może zatem nastąpić zarówno przez pomówienie o ujemne postępowanie w życiu osobistym i rodzinnym, jak i przez zarzucenie niewłaściwego postępowania w życiu zawodowym, które narusza dobre imię danej osoby i może narazić ją na utratę zaufania potrzebnego do wykonywania zawodu lub innej działalności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 1971 r., sygn. akt II CR 455/71, LEX nr 1344).

Ochrona dóbr osobistych została przez ustawodawcę uregulowana w art. 24 k.c. Zgodnie z § 1 tego artykułu ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jak wynika natomiast z art. 448 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Z treści powołanego art. 24 § 1 k.c. wynika, że przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie są: istnienie dobra osobistego, zagrożenie lub naruszenie tego dobra i bezprawność zagrożenia lub naruszenia Pierwsze dwie przesłanki musi udowodnić powód, natomiast pozwany może bronić się tym, że nie działał bezprawnie (por. P. Księżak, w: Komentarz do art. 24 Kodeksu cywilnego, P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, B. Giesen, W. J. Katner, B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, R. Majda, E. Michniewicz-Broda, T. Pajor, U. Promińska, W. Robaczyński, M. Serwach, Z. Świderski, M. Wojewoda, Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, LEX nr 170638; por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2015 r., sygn. akt I ACa 1621/14, LEX nr 1680020).

Pojęcie bezprawności, o której mowa w powołanym przepisie rozumiane jest szeroko jako sprzeczność z obowiązującym porządkiem prawnym, przez który należy rozumieć jednak nie tylko ustawodawstwo, ale również obowiązujące w społeczeństwie zasady współżycia społecznego. W judykaturze przyjmuje się, że bezprawne jest działanie naruszające dobro osobiste, jeżeli nie zachodzi żadna ze szczególnych okoliczności usprawiedliwiających takie działanie. Do okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych na ogół zalicza się:

1.  działanie w ramach porządku prawnego, tj. działanie dozwolone przez obowiązujące przepisy prawa,

2.  wykonywanie prawa podmiotowego,

3.  zgodę pokrzywdzonego (z zastrzeżeniem uchylenia jej skuteczności w niektórych przypadkach),

4.  działania w ochronie uzasadnionego interesu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2015 r., sygn. akt II CSK 317/14, LEX nr 1667716 i powołane tam orzeczenia).

Zdaniem Sądu, decyzja Dyrektora Zakładu Karnego we W. o zastosowaniu wobec powoda kary dyscyplinarnej umieszczenia w celi izolacyjnej, uchylona następnie przez sąd z przyczyn formalnych, nie nosiła znamion bezprawności. Powód nie wykazał też, by przebywanie w celi izolacyjnej we wskazanym w uzasadnieniu pozwu okresie od 14 października do 23 listopada 2016 r. spowodowało u niego jakąkolwiek krzywdę, czy doprowadziło do naruszenia jego dóbr osobistych.

Nie ulegało w sprawie wątpliwości, że ustalenia funkcjonariuszy pozwanego co do popełnionego przez powoda przekroczenia były trafne, o czym prawomocnie przesądzono postanowieniem Sądu Okręgowego w Poznaniu z 23 grudnia 2016 r. (sygn. akt (...)). Jak słusznie podkreślił pozwany w odpowiedzi na pozew, skazany ma obowiązek przestrzegania przepisów określających zasady i tryb wykonywania kary, ustalonego w zakładzie karnym porządku oraz wykonywania poleceń przełożonych i innych osób uprawnionych (art. 116 § 1 k.k.w.). W wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa skazany podlega kontroli osobistej. Z tych samych względów kontroli podlegają również cele i inne pomieszczenia, w których skazany przebywa, znajdujące się w nich przedmioty, a także przedmioty jemu dostarczane lub przekazywane przez niego innej osobie. Kontrolę celi i innych pomieszczeń przeprowadza się podczas nieobecności skazanych (§ 2). Znalezione w czasie kontroli przedmioty, których skazany nie może posiadać, podlegają zatrzymaniu (…) (§ 5).

Powodowi wymierzono przy tym karę dyscyplinarną za naruszenie obowiązku z art. 110a § 4 k.k.w., który głosi, że skazany nie może posiadać, poza depozytem, środków łączności oraz przedmiotów i dokumentów, które mogą stanowić zagrożenie dla porządku lub bezpieczeństwa w zakładzie karnym. Za ten czyn przewidziano właśnie odpowiedzialność dyscyplinarną, tj. za zawinione naruszenie nakazów lub zakazów wynikających z ustawy, regulaminu lub innych przepisów wydanych na jej podstawie albo ustalonego w zakładzie karnym lub miejscu pracy porządku, zwane dalej ,,przekroczeniem” (art. 142 § 1 k.k.w.). Wymierzoną karę dyscyplinarną wykonuje się bezzwłocznie (art. 148 § 1 k.k.w.).

Niewątpliwie ujawniony czyn powoda mógł stanowić zagrożenie dla porządku lub bezpieczeństwa w zakładzie karnym, był nadto zabroniony na gruncie ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, Dz.U. 2005 Nr 179, poz. 1485 ze zm. – jej art. 62 § 1.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić trzeba, że nawet gdyby doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda (czego ten jednak nie wykazał) to wymierzenie mu przez dyrektora zakładu karnego kary dyscyplinarnej było działaniem w ramach porządku prawnego, wyłączającym bezprawność naruszenia dóbr osobistych. Działania dyrektora mają bowiem zapewniać bezpieczeństwo i porządek na terenie jednostki penitencjarnej (art. 2 ust. 2 pkt 6 ustawy o Służbie Więziennej). Twierdzenia powoda o stosowaniu względem niego przez służbę więzienną w zakładzie karnym we W. aktów dyskryminacji i znęcania się pozostają wobec tego gołosłowne. Powód nie wykazał też, by doznał jakiejkolwiek krzywdy w związku z wymierzeniem mu kary umieszczenia w celi izolacyjnej (następnie uchylonej).

Mając na uwadze powyższe Sąd, w punkcie 1 sentencji wyroku, oddalił powództwo.

O kosztach postępowania orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku – na podstawie art. 102 k.p.c. – nie obciążając powoda kosztami sądowymi w niniejszej sprawie z uwagi na to, że został zwolniony od ponoszenia tych kosztów, a jego aktualna sytuacja materialna jest niemożliwa do ustalenia. Niemniej jednak, na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zasądzono od niego na rzecz Prokuratorii Generalnej RP koszty zastępstwa procesowego strony pozwanej, i to w stawce określonej na podstawie § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.). Sąd uznał bowiem, że powód ma obecnie możliwość poniesienia tych kosztów – po wyjściu na wolność ma szansę podjąć pracę zarobkową i uzyskać zasądzoną na rzecz Prokuratorii kwotę.

Mając z kolei na względzie konieczność przyznania kosztów pomocy prawnej na rzecz pełnomocnika powoda ustanowionego z urzędu, Sąd – w punkcie III wyroku – zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz adw. Ł. M. kwotę 4.428 zł z tytułu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu. Wysokość kosztów pomocy prawnej Sąd ustalił w oparciu o § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714 ze zm.), podwyższając wynagrodzenie o kwotę podatku od towarów i usług wyliczoną według stawki podatku obowiązującej dla tego rodzaju czynności na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług – na podstawie § 4 ust. 3 ww. rozporządzenia.

/-/ E Hoffa