Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III Ca 1142/19

UZASADNIENIE

W dniu 3 listopada 2016 r. T. P. i P. P. jako wspólnicy spółki cywilnej (...) s.c. wystąpili przeciwko (...) S.A. w S. o zapłatę kwoty 7300 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według nom przepisanych. W uzasadnieniu wskazano, że na dochodzone roszczenie składa się różnica między kosztem wynajmu pojazdu zastępczego przez okres od dnia 15 kwietnia do dnia 7 czerwca 2016 r. a kwota wypłaconą z tego tytułu przez ubezpieczyciela w postępowaniu likwidacyjnym (pozew k. 2-5).

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanego przez Sąd Rejonowy w Pabianicach w dniu 13 lutego 2017 r., wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według nom przepisanych. Nie zakwestionował zasady swej odpowiedzialności wobec powoda, jednak wskazał, że zaspokoił roszczenie w całości w postępowaniu likwidacyjnym. Zakwestionował: czas najmu pojazdu zastępczego, stawki dobowe najmu przyjęte przez powodów, określając je jako zawyżone; jednocześnie wskazał, że poszkodowany nie skorzystał z oferty ubezpieczyciela dotyczącej wynajmu pojazdu zastępczego według stawki niższej (sprzeciw k. 35-37).

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 lutego 2019 roku Sąd Rejonowy w Pabianicach w punkcie 1. zasądził od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 3325 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty, w punkcie 2. oddalił powództwo w pozostałej części, zaś w punkcie 3. pozostawił rozliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu ustalając, że powodowie winni ponieść je w 55 % a pozwany w 45 % (wyrok – k. 362).

Sąd Rejonowy oparł wyrok na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 14 kwietnia 2016 r. miała miejsce kolizja, w następstwie której został uszkodzony pojazd marki S. (...), stanowiący własność G. O.. Sprawca kolizji korzystał z ochrony ubezpieczeniowej w zakresie OC świadczonej przez (...) S.A. w S. (bezsporne).

W dniu 15 kwietnia 2016 r. poszkodowany zgłosił szkodę, zaś ubezpieczyciel drogą elektroniczną poinformował go o możliwości zorganizowania wynajmu pojazdu zastępczego wraz z pokryciem jego kosztów, wskazał na możliwość wynajmu według stawek dobowych od 79 zł do 105 zł, przy czym dla pojazdów klasy C wskazano stawkę 95 zł brutto (e-mail k.42).

W dniach 15 kwietnia - 7 czerwca 2016 r. poszkodowany wynajął pojazd zastępczy klasy C na podstawie umowy najmu zawartej z Wypożyczalnią Jachtów i Motocykli w L.. Umowa dotyczyła pojazdu marki P. (...), strony określiły w umowie stawkę dobową na kwotę 200 zł brutto (umowa k.18).

Poszkodowany G. O. w dniu 15 kwietnia 2016 r. przeniósł na Wypożyczalnię Jachtów i Motocykli wierzytelność przysługującą mu wobec (...) S.A. w S. z OC sprawcy w związku z wypadkiem z dnia 14 kwietnia 2016 r.. Poszkodowany złożył powodom oświadczenie, iż posiada jeszcze jeden pojazd - jest to pojazd firmowy (oświadczenie k. 19, umowa k.20).

Poszkodowany pisemnie zgłosił szkodę ubezpieczycielowi w dniu 18 kwietnia 2016 r. (zgłoszenie k.40-41).

W dniu 18 kwietnia 2016 r. rzeczoznawca ubezpieczyciela obejrzał uszkodzony pojazd, sporządził protokół szkody, uznał całkowitą szkodę w pojeździe. Protokół został podpisany przez poszkodowanego (protokół k.43, wycena k.44-46).

W decyzji z dnia 1 czerwca 2016 r. ubezpieczyciel przyznał poszkodowanemu odszkodowanie za szkodę w pojeździe w kwocie 4500 zł brutto (decyzja k. 265-266).

W dniu 10 czerwca 2016 r. wynajmujący wystawił fakturę za wynajem pojazdu zastępczego na kwotę 9010 zł brutto za okres od 15 kwietnia do 7 czerwca 2016 r. tj. 53 dni, przy zastosowaniu stawki dobowej 170 zł (rachunek k. 17).

W dniu 12 czerwca 2016 r. powodowie przesłali pozwanemu dokumenty dotyczące pojazdu zastępczego (e-mail akta szkody k.249).

W dniu 14 czerwca 2016 r. ubezpieczyciel przyznał poszkodowanemu G. O. kwotę 1710 zł za wynajem pojazdu zastępczego. Uznano za zasadny czas wynajmu na okres 18 dni tj. 4 dni od zdarzenia komunikacyjnego do dnia oględzin i 14 dni organizacyjnych na zagospodarowanie pozostałości. Przyjęto stawkę dobową wynajmu w wysokości 95 zł brutto. Powołano się na możliwość zorganizowania przez ubezpieczyciela pojazdu zastępczego według tej stawki (decyzja k.22, k.47).

W dniu 9 sierpnia 2016 r. nabywca - Wypożyczalnia Jachtów i Motocykli przeniósł na rzecz (...) s.c. T. P., P. P. wierzytelność w kwocie 7300 zł z tytułu wynagrodzenia za usługę najmu pojazdu zastępczego przez G. O. (umowa k. 21).

T. P. i P. P. prowadzą działalność gospodarczą jako wspólnicy spółki cywilnej (...) s.c. (dane z REGON k. 9).

Nabywcy wierzytelności w dniu 9 sierpnia 2016 r. wezwali ubezpieczyciela drogą elektroniczną do wpłaty reszty kwoty wynikającej z rachunku - w terminie 7 dni pod rygorem wystąpienia na drogę sądową (e-mail akta szkody k. 237).

Uszkodzony w dniu 14 kwietnia 2016 r. pojazd należy do klasy D. Koszt wypożyczenia pojazdu tej klasy w firmach zajmujących się wynajmem aut zastępczych kształtuje się w granicach: 230 - 360 zł netto (opinia biegłego sądowego z dziedziny techniki samochodowej i ruchu drogowego A. S. k.154).

Sąd Rejonowy dokonał ustaleń na podstawie dowodów z dokumentów, których treści nie zaprzeczyła żadna ze stron.

Koszt najmu pojazdu zastępczego został ustalony na podstawie opinii biegłego z dziedziny motoryzacji, którą Sąd uznał za rzeczową i wyczerpującą, a także w sposób logiczny uzasadnioną. Opinia ta została zakwestionowana przez powodów (pismo procesowe k.176-178), jednakże Sąd oddalił ich wniosek o uzupełnienie opinii na rozprawie w dniu 10 grudnia 2018 r. jako spóźniony, gdyż pełnomocnik powoda po otrzymaniu opinii biegłego i udzieleniu terminu do zgłaszania zastrzeżeń do opinii, oświadczył w piśmie z dnia 11 września 2018 r., iż opinii nie kwestionuje (pismo procesowe k.164).

W oparciu o tek ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Roszczenie jest następstwem szkody, która powstała w wyniku kolizji komunikacyjnej z dnia 14 kwietnia 2016 r.. Powodowie wykazali, że w następstwie umowy cesji wierzytelności wstąpili w prawa poszkodowanego G. O.. Żądali kwoty 7.300 zł, jako różnicy między kwotą z rachunku wystawionego za wynajem pojazdu zastępczego a odszkodowaniem wypłaconym z tego tytułu przez pozwanego.

Podstawę faktyczną odpowiedzialności pozwanego stanowi fakt ubezpieczenia sprawcy zdarzenia od odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego. Zgodnie z art. 822 k.c., w wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej, odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody. Wysokość odszkodowania powinna być ustalona według reguł określonych w art. 363 k.c. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej (art. 36 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z dnia 22 maja 2003 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 392).

Stosownie do treści art. 361 § 2 k.c. w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Nie ma różnicy w pojęciu szkody w rozumieniu ogólnych przepisów prawa cywilnego i szkody w rozumieniu prawa ubezpieczeniowego. W obu przypadkach chodzi o utratę lub zmniejszenie aktywów, bądź powstanie lub zwiększenie pasywów osoby poszkodowanej.

Między stronami bezsporne było, iż konieczność najmu pojazdu zastępczego pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym ze skutkami wypadku z dnia 14 kwietnia 2016 r. Pozwany ubezpieczyciel co do zasady uznał swoją odpowiedzialność za ten wypadek, ustalił i przyznał odszkodowanie za pojazd zastępczy, jednak w kwocie znacznie niższej, niż dochodzona pozwem.

Podstawową funkcją odszkodowania jest kompensacja, co oznacza, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszony zdarzeniem wyrządzającym szkodę, nie może ono jednak przewyższać wysokości faktycznie poniesionej szkody. Oceny, czy poniesienie określonych kosztów mieści się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego, jak podkreślał Sąd Najwyższy, należy dokonywać na podstawie indywidualnej sytuacji poszkodowanego i konkretnych okoliczności sprawy (por. np. uzasadnienia wyroku z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 1273/00 niepubl. czy wyroku z dnia 16 maja 2002r., V CKN 1273/00 niepubl.).

W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna
z dnia 17 listopada 2011 r. III CZP 5/11, przyjęto, że objęcie odpowiedzialnością ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego. Ocena wysokości wydatków musi być dokonana przez pryzmat konieczności zachowania rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika. O tym, czy wspomniane koszty i ich wysokość były „ekonomicznie uzasadnione” decyduje kilka czynników, w tym także obowiązek współdziałania wierzyciela z dłużnikiem, obowiązek nieprzyczyniania się poszkodowanego do zwiększenia rozmiarów szkody. Przy czym Sąd Najwyższy słusznie zauważył, że różnorodność okoliczności związanych z następstwami wypadku komunikacyjnego oraz sytuacją życiową poszkodowanego nie pozwala na formułowanie kazuistycznych wskazań, podlegają one indywidualnej ocenie.

Uszkodzony w wypadku pojazd należał do klasy D - koszt wypożyczenia pojazdu tej klasy kształtuje się w granicach: 230 - 360 zł netto. Wykazano jednak w oparciu o dowody z dokumentów, że ubezpieczyciel zaoferował poszkodowanemu możliwość wynajmu i pokrycia kosztów wynajmu pojazdu zastępczego klasy C według stawki 95 zł. Poszkodowany z tej oferty nie skorzystał, wynajął pojazd w wypożyczalni po cenie wyższej, niż wskazana przez ubezpieczyciela - początkowo miała to być cena 200 zł, ostatecznie obniżono ją do 170 zł za dobę.

W toku procesu nie przedstawiono żadnych dowodów uzasadniających najem pojazdu według stawki wyższej, niż wskazana przez ubezpieczyciela. Z tych względów zarzut zawyżenia stawki, zgłoszony przez ubezpieczyciela Sąd uznał za trafny.

Pozwany zakwestionował także czas najmu. W postępowaniu likwidacyjnym uznał jako ekonomicznie uzasadniony najem jedynie przez okres 18 dni, podczas gdy rzeczywisty czas najmu pojazdu trwał 53 dni.

W niniejszej sprawie szkodę zgłoszono 15 kwietnia 2016 r., od daty jej zgłoszenia do dnia oględzin upłynęło 4 dni. Pozwany ubezpieczyciel przyznał odszkodowanie za szkodę całkowitą w pojeździe w dniu 1 czerwca 2016 r..

Sąd Rejonowy podzielił pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 8 września 2004 r., sygn. IV CK 672/03, zgodnie z którym za normalne następstwo zniszczenia pojazdu należy uznać konieczność czasowego wynajęcia pojazdu zastępczego w okresie, gdy szkoda jeszcze nie została naprawiona. Z tych względów Sąd przyjął, że dopiero z datą wypłaty odszkodowania za szkodę w pojeździe poszkodowany uzyskał możliwość zakupu innego pojazdu dla swoich potrzeb, w miejsce uszkodzonego. Nie można bowiem oczekiwać od poszkodowanego, aby angażował własne środki do tego celu przed zapłatą pełnego odszkodowania i w ten sposób zmniejszył szkodę w postaci kosztów najmu pojazdu zastępczego. Chcąc przeciwdziałać generowaniu tych kosztów to ubezpieczyciel powinien możliwie jak najszybciej i w całości zaspokoić roszczenie odszkodowawcze pozwalające na naprawę uszkodzonego samochodu lub zakup kolejnego.

Natomiast okres od wydania decyzji szkodowej w dniu 1 czerwca 2016 r. do dnia 7 czerwca 2016 r. Sąd uznał za niezbędny organizacyjnie w celu poszukiwania i zakupu nowego pojazdu. W konsekwencji należy uznać za uzasadniony ekonomicznie czas najmu pojazdu zastępczego przez okres 53 dni.

Przyjmując najem za stawkę dobową wynoszącą 95 zł, należne odszkodowanie odpowiadające kosztom najmu pojazdu zastępczego wynosi 5035 zł - według wyliczeń: 95 zł razy 53 dni. Tym samym wykazano, że w postępowaniu likwidacyjnym pozwany ubezpieczyciel nie zlikwidował szkody w całości a odszkodowanie za najem pojazdu zastępczego w zakresie, w jakim szkoda nie została zlikwidowana wynosi 3325 zł - według rachunku: 5035 zł minus 1710 zł.

O odsetkach ustawowych sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. od dnia 15 czerwca 2016 r., od dnia następnego po wydaniu 14 czerwca 2016 r. decyzji o przyznaniu kwoty 1710 zł tytułem najmu pojazdu zastępczego.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. zgodnie z zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów pomiędzy stronami w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań pozwu, uwzględniając fakt, że strona powodowa wygrała proces w 45%.

W oparciu o art. 108 § 1 k.p.c. szczegółowe wyliczenie kosztów procesu pozostawiono referendarzowi sądowemu.

Apelacje od wyroku wniosły obie strony.

Powodowie zaskarżyli wyrok w całości zarzucając Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisów postępowania w postaci art. 236 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, polegające na nie wydaniu postanowienia w przedmiocie wniosków dowodowych powodów wyrażonych w punktach 3, 4 i 5 pisma z 5 października 2018 roku mających służyć wykazaniu, że warunki najmu pojazdu zastępczego przez podmioty współpracujące z pozwaną były mniej korzystne od warunków oferowanych przez powodów, a co za tym idzie zarzut pozwanej co do zawyżenia stawki jest nietrafiony.

Apelujący ponowili wskazany wniosek dowodowy i wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku po przeprowadzeniu wniosków dowodowych złożonych w apelacji poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kwoty 7300 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 15 czerwca 2016 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych (apelacja – k. 374-376v).

Apelacja powodów została cofnięta w części dotyczącej zaskarżenia punktu 1 wyroku, a postępowanie wywołane jej wniesieniem w tej części umorzone przez Sąd I instancji (cofnięcie apelacji – k. 394, postanowienie – k. 397).

Strona pozwana zaskarżyła wyrok w zakresie punktu 1 i 3 wyroku. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  istotne naruszenie przepisów prawa procesowego, zwłaszcza art. 230 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego w postaci protokołu szkody w pojeździe, oświadczenia poszkodowanego, wiadomości e-mail z 21 kwietnia 2016 roku od pozwanego do poszkodowanego i w konsekwencji:

a/. pominięcie ustalenia, iż podczas oględzin pojazdu w dniu 18 kwietnia 2016 roku stwierdzono szkodę całkowicie S., o czym poinformowano poszkodowanego;

b/. błędne ustalenie, że nie jest zasadnym wymaganie od poszkodowanego, aby przed data zrekompensowania szkody poprzez wypłatę pełnego odszkodowania miał on zgromadzić we własnym zakresie środki niezbędne do nabycia innego pojazdu;

c/. pominięcie ustalenia, iż poszkodowany dysponował innym sprawnym pojazdem;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, w tym zwłaszcza:

a/. art. 361 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że najem pojazdu zastępczego po dniu 3 maja 2016 oku pozostawał w normalnym związku przyczynowym ze szkodą i powodowie udowodnili ten fakt, a także uznanie, iż poszkodowany ma prawo do używania pojazdu zastępczego do momentu wypłaty pełnego odszkodowania z tytułu szkody całkowitej;

b/. art. 354 § 2 w zw. z § 1 k.c. w zw. z art. 826 § 1 k.c. oraz art. 362 k.c. poprzez ich niezastosowanie i nieuwzględnienie przyczynienia się poszkodowanego do zwiększenia rozmiaru szkody poprzez wynajem pojazdu zastępczego ponad okres 18 dni.

W uzasadnieniu apelacji strona pozwana podjęła polemikę ze stanowiskiem Sądu I instancji w zakresie usprawiedliwionego okresu najmu pojazdu zastępczego i wiązania go z datą wydania decyzji o szkodzie całkowitej oraz wypłatą odszkodowania.

W oparciu o powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę wyroku w punkcie 1 poprzez oddalenia powództwa i w konsekwencji zmianę rozstrzygnięcia w punkcie 3 o kosztach procesu poprzez ich zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a nadto o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (apelacja – k. 382-384).

W odpowiedzi na apelację powodów strona pozwana wniosła o oddalenie ich apelacji oraz zgłoszonych wniosków dowodowych oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W piśmie z dnia 26 kwietnia 2019 roku pozwana zażądała zasądzenia kosztów również w zakresie cofniętej apelacji (odpowiedź na apelację – k. 409-411, pismo – k. 413).

W odpowiedzi na apelację strony pozwanej powodowie wnieśli o jej oddalenie i o zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie apelacyjne, a w piśmie z dnia 14 maja 2019 roku o oddalenie wniosku pozwanej o zasądzenie kosztów od cofniętej apelacji (odpowiedź na apelację – k. 415-416, pismo – k. 418).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Obie apelacje podlegały oddaleniu jako bezzasadne.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własny ustalony przez Sąd I Instancji stan faktyczny.

Apelacja powodów zawiera jedynie zarzut naruszenia art. 236 k.p.c., który uznać należało za całkowicie chybiony. Jak słusznie zauważył pełnomocnik pozwanej w odpowiedzi na apelację powodów, sąd nie musi wydawać postanowienia o odmowie przeprowadzenia wnioskowanego przez stronę dowodu (por. wyrok SN z 9 lipca 2015 roku w sprawie I UK 375/14, wyrok SA w Białymstoku z dnia 1 lutego 2018 roku w sprawie III AUa 633/17, wyrok SA w Warszawie z dnia 14 listopada 2018 roku w sprawie I ACa 1064/17). Nawet jeśli, zwłaszcza w kontekście treści art. 162 k.p.c., brak odrębnego postanowienia w tym zakresie uznawać za uchybienie, to samo w sobie nie ma ono wpływu na wynik sprawy. Dopiero gdy jest ono wynikiem błędnej oceny jakie fakty mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia, co w konsekwencji prowadzi do niewłaściwego zgromadzenia materiału dowodowego i ustalenia stanu faktycznego w oparciu o materiał niepełny, pomimo właściwych wniosków stron, można mówić o uchybieniu istotnym dla rozstrzygnięcia. Pełnomocnik powodów nie sformułował zarzutów dotyczących sposobu zgromadzenia materiału dowodowego i oceny dowodów. Nawet gdyby zarzuty takie wywieść z uzasadnienia apelacji to ich zgłoszenie nie byłoby skuteczne.

Kwestia wysokości stawki najmu był sporna pomiędzy stronami od dnia decyzji o przyznaniu odszkodowania za najem samochodu zastępczego, a zarzuty w tym zakresie zostały podniesione przez pozwaną już w sprzeciwie od nakazu zapłaty. Doręczając pełnomocnikowi powodów odpis sprzeciwu Sąd zakreślił termin 7 dni na ustosunkowania się do zarzutów i na powołanie dowodów pod rygorem pominięcia, a doręczenie zarządzenia nastąpiło w dniu 1 czerwca 2017 roku (k. 58-60). Tym samym termin na dalsze wnioski dowodowe strony powodowej minął w dniu 8 czerwca 2017 roku, zaś wnioski będące przedmiotem zarzutów apelacyjnych zgłoszone zostały dopiero w październiku 2018 roku, zaś uchybienie terminowi w żaden sposób nie zostało usprawiedliwione. Znów zatem słusznie podnosi pełnomocnik Hestii, iż wnioski te były spóźnione i prawidłowo nie zostały uwzględnione przez Sąd I instancji. Brak odrębnego postanowienia w tym zakresie pozostaje bez wpływu na pozytywną ocenę prawidłowości tej decyzji procesowej Sądu meriti. Uwadze pełnomocnika powodów zdaje się nadto umykać fakt, że celowość przeprowadzenia wnioskowanych dowodów, niezależnie od daty ich zgłoszenia, była nierozerwalnie związana z wykazaniem warunków najmu pojazdu zastępczego w Wypożyczalni Jachtów i Motocykli T. P., a to nie nastąpiło w toku całego procesu. Warunków nie zawiera złożona w kopii umowa najmu, a wskazane w załączniku do umowy ogólne warunki najmu nie zostały przedstawione przez powodów. Dowodem na ukształtowanie warunków w umowie z poszkodowanym nie jest oczywiście załączona do pisma z 16 października 2018 roku z wnioskami dowodowymi kopia oświadczenia powodów z 12 kwietnia 2018 roku co do warunków najmu w prowadzonej przez nich spółce cywilnej (...), skoro poszkodowany wynajmował pojazd zastępczy w innej firmie (...).

Dla rozstrzygnięcia faktycznie mogło mieć znaczenie ustalenie takiej różnicy w warunkach najmu pomiędzy zaoferowanemu poszkodowanemu przez T. P., a przez firmy współpracujące z pozwanym Ubezpieczycielem, która czyniłaby wynajęcie samochodów według wyższych stawek celowym i ekonomicznie uzasadnionym (por. uchwała SN z dnia 24 sierpnia 2017 roku w sprawie III CZP 20/17), ale wbrew spoczywającemu na powodach ciężarowi udowodnienia tych okoliczności nie zgłosili oni w terminie stosownych wniosków dowodowych.

Co więcej, zgłaszając w apelacji ponownie wniosek o przeprowadzenie dowodów, rzekomo niesłusznie pominiętych, pełnomocnik powodów nie zawarł jakiekolwiek uzasadnienia dla przeprowadzenia tego dowodu dopiero na tym etapie postępowania. Wniosek dowodowy zgłoszony w apelacji nie podlegał zatem uwzględnieniu zgodnie z art. 381 k.p.c. i został oddalony przez Sąd Okręgowy.

Nieudowodnienie zasadności wynajęcia samochodu zastępczego po wyższych stawkach niż zaoferowane przez pozwaną powoduje, że stawka z oferty Hestii wynoszącą 95 zł dziennie wyznacza granicę odpowiedzialności strony pozwanej, a uszczerbek majątkowy poszkodowanego ponad kwotę wynikająca z jej przemnożenia przez ilość dni uzasadnionego okresu najmu nie może być uznany za normalne następstwo zdarzenia, za które Hestia ponosi odpowiedzialność.

W konsekwencji powyższych zaniedbań dowodowych apelacja powodów jako bezzasadna w okolicznościach sprawy podlegała oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c..

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych strony pozwanej, należy w pierwszej kolejności zauważyć, że twierdzenie skarżącego o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. w zakresie wskazanym w apelacji jest chybione, a argumenty mające przemawiać, za rzekomo błędnym ustaleniem stanu faktycznego nie korespondują z zawartymi w uzasadnieniu ustaleniami. Sąd Rejonowy wbrew zarzutom apelacji ustalił, że „W dniu 18 kwietnia 2016 r. rzeczoznawca ubezpieczyciela obejrzał uszkodzony pojazd, sporządził protokół szkody, uznał całkowitą szkodę w pojeździe. Protokół został podpisany przez poszkodowanego (protokół k.43, wycena k.44-46).”, jak również, że poszkodowany dysponował innym pojazdem – samochodem firmowym.

Całkowicie niezrozumiały jest zarzut dokonania przez Sąd I instancji „błędnych ustaleń, że nie jest zasadnym wymaganie od poszkodowanego, aby przed data zrekompensowania szkody poprzez wypłatę pełnego odszkodowania miał on zgromadzić we własnym zakresie środki niezbędne do nabycia innego pojazdu”. Takiego ustalenia faktycznego nie zawiera uzasadnienie Sądu Rejonowego, a dokonana ocena prawna tej kwestii nie jest ustaleniem faktycznym. Profesjonalny pełnomocnik formułując zarzuty apelacyjne winien prawidłowo rozgraniczyć zarzuty dotyczące naruszenia przepisów postępowania i prawa materialnego.

Zarzuty apelacyjne dotyczące rzekomego naruszenia przepisów prawa materialnego zmierzają do zakwestionowania okresu najmu pojazdu przyjętego przez Sąd I instancji za uzasadniony i pozostający w adekwatnym związku przyczynowym z kolizją.

Nie można zgodzić się ze skarżącą, jakoby wiążące poszkodowanego ustalenie charakteru szkody nastąpiło podczas oględzin pojazdu w dniu 18 kwietnia 2016 roku. Z powoływanego protokołu szkody (oględzin) jednoznacznie wynika wszak, że jego sporządzenie nie przesądza odpowiedzialności (...) S.A. za zgłoszona szkodę. Tym bardziej za wiążącą nie można uznać wiadomości z 21 kwietnia 2016 roku dotyczącej wskazania numeru konta do wypłaty odszkodowania za szkodę całkowitą. Skoro aż do 1 czerwca 2016 roku ubezpieczyciel ustalał podstawy swej odpowiedzialności, o czym wielokrotnie informował poszkodowanego i powodów drogą elektroniczną, to jedynie on może ponosić finansowe konsekwencje opóźnienia w jej wydaniu i wypłacie odszkodowania. Dalsze korzystanie przez poszkodowanego z pojazdu zastępczego wymuszone wszak zostało brakiem stosowanej decyzji i wypłaty odszkodowania, na co nie miał żadnego wpływu, a zatem za całkowicie chybiony uznać należy zarzut naruszenia art. 354 § 2 k.c. w zakresie obowiązku wierzyciela współdziałania z dłużnikiem przy wykonywaniu zobowiązania. Słusznie podkreślił Sąd Rejonowy, że nie można nakładać na poszkodowanego obowiązku wyłożenia własnych środków na zakup nowego pojazdu przed wypłatą odszkodowania i to na dodatek na podstawie niewiążących oświadczeń rzeczoznawcy czy wiadomości elektronicznych. Brak jest wszak podstaw do różnicowania sytuacji poszkodowanego w zależności od tego czy pojazd nadaje się do naprawy i odszkodowanie obejmuje związane z tym koszty czy też szkoda ma charakter tzw. szkody całkowitej. Od poszkodowanego korzystającego z naprawy pojazdy nikt nie wymaga wyłożenia na ten cel własnych środków.

Wbrew uzasadnieniu apelacji, orzecznictwo wiązało zakres czasowy odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego co najmniej z datą naprawienia szkody, a w razie szkody całkowitej z datą uzyskania odszkodowania. Cytowane fragmenty uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 22 listopada 2013 r. III CZP 76/13 potraktowane zostały wybiórczo, z zatraceniem faktycznego sensu stanowiska Sądu Najwyższego.

Sąd Okręgowy podziela całkowicie stanowisko wyrażone między innymi w tejże uchwale przez Sąd Najwyższy, z którego jednoznacznie wynika, iż data wypłaty odszkodowania nie zamyka obiektywnie uzasadnionego okresu niezbędnego do nabycia innego pojazdu mechanicznego przy tzw. szkodzie całkowitej. Wbrew twierdzeniom apelującej Sąd Najwyższy nie przyjął jakoby czas niezbędny na nabycie nowego pojazdu miał być krótszy niż okres oczekiwania na odszkodowanie, a poszkodowany zmuszony był do zaangażowania własnych środków w tym celu. Przeciwnie wskazując, że „niemożność korzystania z pojazdu może być źródłem szkody o charakterze majątkowym wówczas, gdy spowoduje wydatki posiadacza uszkodzonego lub zniszczonego pojazdu na najem pojazdu zastępczego. Stratę w rozumieniu art. 361 § 2 KC stanowią bowiem wydatki, które służą ograniczeniu negatywnych następstw doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia bądź zniszczenia rzeczy.”, Sąd Najwyższy stwierdził, że „W świetle zasad doświadczenia życiowego, nabycie nowego pojazdu wymaga podjęcia określonych czynności organizacyjnych w pewnym przedziale czasu przy uwzględnieniu obowiązku poszkodowanego podejmowania czynności zmierzających do zapobieżenia zwiększaniu rozmiaru szkody. Ustalenie czasu niezbędnego na nabycie nowego pojazdu ma charakter obiektywny i jest niezależne od posiadania przez poszkodowanego środków pieniężnych - w tym pochodzących z wypłaty odszkodowania poszkodowanemu obejmującego różnicę wartości pojazdu sprzed i po zdarzeniu szkodzącym - na zakup nowego pojazdu. Na ustalenie czasu niezbędnego na nabycie pojazdu istotne znaczenie ma data zawiadomienia poszkodowanego o sposobie likwidacji szkody poprzez zapłatę różnicy pomiędzy wartością pojazdu sprzed i po zdarzeniu szkodzącym. Z tych względów nie zrywa adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem szkodzącym a kosztami poniesionymi na najem pojazdu zastępczego przy tzw. szkodzie całkowitej wypłata odszkodowania przez ubezpieczyciela obejmującego różnicę w wartości uszkodzonego pojazdu sprzed i po wypadku, jeżeli nastąpiła ona zanim nastąpił upływ czasu niezbędnego do nabycia przez poszkodowanego nowego pojazdu. Przemawia za tym także argument, że następstwem zdarzenia szkodzącego polegającego na uszkodzeniu lub utracie pojazdu w stopniu faktycznie wyłączającym możliwość jego naprawy jest utrata możliwości korzystania z rzeczy szczególnego rodzaju, która na obecnym etapie rozwoju cywilizacyjnego jest nie tylko podstawowym narzędziem służącym do wykonywania działalności zawodowej albo gospodarczej, ale także służy w życiu codziennym do zaspokajania elementarnych potrzeb życiowych i społecznych. W konsekwencji, refundacji przez odpowiedzialnego w ramach odpowiedzialności odszkodowawczej, w granicach określonych art. 361 § 1 KC, a zatem także ubezpieczyciela na podstawie art. 36 ust. 1 UbezpObowU, powinny podlegać także wydatki poniesione przez poszkodowanego posiadacza pojazdu w okresie, w którym faktycznie nie mógł on korzystać z własnego pojazdu, gdyż są to wydatki celowe i ekonomicznie uzasadnione, o jakich mowa w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11.”.

We wskazanej uchwale Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 8 września 2004 r., IV CK 672/03, w którym przyjęto, że odszkodowanie może obejmować koszty najmu pojazdu zastępczego, jedynie do chwili zapłaty odszkodowania. Na orzeczenie to powoływał się Sąd Rejonowy, co jednak nie skutkowało błędnym przyjęciem, że dzień 1 czerwca 2016 roku, w którym zapadła decyzja ubezpieczyciela co do charakteru szkody i wysokości odszkodowania zamykała uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego. Sąd meriti słusznie wskazał, że dopiero wypłata odszkodowania pozwoliła poszkodowanemu podjąć czynności zmierzające do nabycia nowego pojazdu, a okres dalszych 7 dni trudno uznać za obiektywnie nadmierny na ten cel.

Uzasadnienie apelacji nie daje odpowiedzi jak okres trwania najmu wpływa na uprawnienie poszkodowanego do zwrotu kosztów z tym związanych w kontekście dysponowania przez poszkodowanego drugim samochodem – pojazdem firmowym. Skoro okoliczność ta nie wyłączała odpowiedzialności Hestii z tego tytułu za pierwsze 18 dni najmu, to nie wiadomo czemu po tym okresie poszkodowany miałby zadowolić się korzystaniem z pojazdu firmowego. Poszkodowany oświadczył jednoznacznie, że w okresie likwidacji szkody nie ma możliwości korzystania z innych pojazdów do celów prywatnych pomimo posiadania pojazdu firmowego, a oświadczenie to było dla pozwanej wystarczające do uznania odpowiedzialności za koszty 18 dni najmu pojazdu zastępczego. Wbrew twierdzeniom apelacji pozwanej to na niej spoczywał zatem ciężar udowodnienia zmiany okoliczności w tym zakresie po upływie uznanych 18 dni, czemu nie podołała.

W związku z powyższym zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego nie mogły odnieść skutku wobec prawidłowego ich zastosowania przez Sąd Rejonowy, a apelacja strony pozwanej jako również całkowicie bezzasadna podlegała oddaleniu. Sąd Okręgowy orzekł w tym zakresie na podstawie art. 385 k.p.c..

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. dokonując ich wzajemnego zniesienia bowiem poniesione przez strony koszty różniły się jedynie o 32 zł., co uzasadnia uznanie ich za praktycznie takie same.