Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2019 r.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 16 września 2019 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołania J. J.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w B.

z dnia 26 listopada 2018 nr (...)

o odszkodowanie

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu w wysokości 7 % (siedem procent);

2.  zasądza od Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w B. na rzecz odwołującego kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSR Katarzyna Błażejowska

Sygn. akt VII U 22/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 listopada 2018 r. znak (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił ubezpieczonemu J. J. prawa do jednorazowego odszkodowania w związku ze zdarzeniem z dnia 26 lipca 2018 r. Uzasadniając organ rentowy wskazał, iż na podstawie zgromadzonego materiału nie można było określić przyczyny uruchomienia napędu pasów klinowych kombajnu, co skutkowało doznaniem urazu i z uwagi na to, że nie można było ustalić przyczyny zewnętrznej zdarzenia z dnia 26 lipca 2018 r. nie zostało ono uznane za wypadek przy pracy uprawniający do ubiegania się o jednorazowe odszkodowanie.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony i działając poprzez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o jego zmianę w tym przyznanie prawa do jednorazowego odszkodowania. Ubezpieczony wskazał, iż ustalenia organu rentowego są wewnętrznie sprzeczne, albowiem już z treści protokołu powypadkowego wynika, iż zdarzenie zakwalifikowano, jako wypadek w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. W sprawie nie ulega wątpliwości, że było to zdarzenie wywołane nagłą przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności. Z protokołu powypadkowego wynika, bowiem, iż przyczyną zdarzenia było pochwycenie prawej ręki poszkodowanego przez pasek klinowy w trakcie naprawy kombajnu zbożowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazując, że brak przyczyny zewnętrznej zdarzenia wynika z tego, iż w przypadku wyłączenia silnika kombajnu, jak twierdzi ubezpieczony, nie ma możliwości, aby urządzenie włączyło się samoistnie i uruchomiło napęd pasków klinowych.

Sąd ustalił, co następuje:

J. J. prowadzący gospodarstwo rolne w dniu 26 lipca 2018 r. około godziny 16:00 naprawiał kombajn zbożowy na polu sąsiadki. Po otwarciu klapy z lewej strony kombajnu stwierdził prawdopodobną awarię napinacza. Ubezpieczony manewrował rękoma w jego pobliżu, w bliskiej odległości od pasków klinowych. W trakcie tej czynności pasek klinowy obrócił się i pochwycił prawą rękę poszkodowanego, w wyniku, czego ubezpieczony doznał częściowej amputacji palca V ręki prawej na poziomie głowy V kości śródręcza, rozległych ran szarpanych palca IV ręki prawej wraz z częściowym oskalpowaniem paliczka proksymalnego oraz uszkodzeniem aparatu wyprostnego i ścięgna zginacza powierzchniowego oraz częściowym uszkodzeniem ścięgna zginacza głębokiego i pęczków naczyniowo-nerwowych tego palca.

Dowód: protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy rolniczej k. 4-6 akt organu, karta informacyjna leczenia szpitalnego – k. 25 akt organu, dowód z przesłuchania ubezpieczonego (e-protokół 00:06:33-00:09:04) – k. 16

Powyższe zdarzenie nie zostało przez organ rentowy uznane za wypadek przy pracy rolniczej, w związku, z czym ubezpieczonemu nie przyznano prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku.

Dowód: uwagi do protokołu powypadkowego oraz ustalenie, czy zdarzenie było wypadkiem przy pracy rolniczej – k. 23 akt organu, decyzja Prezesa kasy Rolniczej Ubezpieczenia Społecznego z 26.11.2018 r. – k. 24 akt organu.

U ubezpieczonego biegły sądowy specjalista w zakresie chirurgii urazowej i ortopedii rozpoznał pourazową amputację palca V ręki prawej oraz przebyte zmiażdżenie palca IV ręki prawej, wygojone z usztywnieniem w stawie międzypaliczkowym bliższym i stawie międzypaliczkowym dalszym. Na podstawie przeprowadzonego badania przedmiotowego, materiału lekarskiego znajdującego się w aktach i po zapoznaniu się z wynikami badań biegły stwierdził, że ubezpieczony wskutek urazu z dnia 26 lipca 2018 r. doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości łącznej 7 %, tj. 3 % wg. punktu 139b dla amputacji palca V ręki lewej, i 4 % wg. punktu 141b dla punktu drugiego rozpoznania.

Dowód: opinia sądowo-lekarska z 2.06.2016 r. k. 50-51

W kombajnie zbożowym BIZON Z050 układ przeniesienia napędu od silnika spalinowego z zapłonem samoczynnym na koło pasowe sprzęgła jezdnego jest realizowany poprzez zastosowanie przekładni bezstopniowej typu pasowego. Pas Klinowy służby do przeniesienia napędu od koła pasowego przystawki silnika na przekładnie bezstopniową. Natomiast sąsiadujący z nim bezpośrednio pas na przekładni bezstopniowej przenosi napęd od przekładni bezstopniowej w kierunku do dołu na wał sprzęgła jezdnego do przekładni pośredniczy w napędzie przednich kół jezdnych kombajnu. Przy wyłączonym silniku spalinowym przekładnia bezstopniowa nie może się obrócić i spowodować przesunięcia pasa klinowego. Gdyż jest blokowana pasem klinowym dolnym od wału sprzęgła jezdnego i nie jest napędzana od góry od silnika spalinowego. W przypadku jednak, gdy układ przeniesienia napędu ulegnie wysprzęgleniu mechanizm odłącza wał od sprzęgła jezdnego i następuje zwolnienie blokady, a tym samym możliwy jest ruch pasa klinowego od przekładni bezstopniowej w kierunku do dołu na wał sprzęgła jezdnego.

Dowód: opinia biegłego z dziedziny maszyn i urządzeń technicznych – k. 19-20, uzupełniająca opinia ustna biegłego (e-protokół 00:02:29-00:08:08) – k. 45

Sąd zważył, co następuje:

Dowody zgromadzone w sprawie były spójne, konkretne, wzajemnie zgodne oraz uzupełniające się. Sąd dał im wiarę w całości. Ponadto żadna ze stron nie zakwestionowała wiarygodności środków dowodowych w postaci dokumentów. Ustalając stan faktyczny sprawy Sąd oparł się nadto na dowodzie z przesłuchania odwołującego. Ponadto Sąd kierował się treścią opinii biegłego ortopedy, a także wnioskami z pisemnej oraz uzupełniającej opinii biegłego sądowego z dziedziny budowy maszyn.

Sąd powyższe opinie biegłych uznał za wiarygodne w całości, ponieważ zostały sformułowane w oparciu o wszechstronną analizę materiału dowodowego a także są jasne, logiczne, kategoryczne, kompleksowe, a w tej sytuacji Sąd nie znalazł podstaw by ją zakwestionować.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd kierował się zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego.

Okoliczności wypadku nie były między stronami sporne. Organ rentowy odmówił jednak przyznania prawa do jednorazowego odszkodowania, gdyż w jego ocenie, zdarzenie nie było spowodowane przyczyną zewnętrzną. W tym celu Sąd postanowieniem z dnia 20 lutego 2019 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny budowy maszyn w celu stwierdzenia, czy możliwe jest samoczynne uruchomienie paska klinowego w wyłączonym kombajnie zbożowym w okolicznościach opisywanych przez odwołującego i wynikających z zebranego materiału dowodowego.

W opinii z dnia 5 kwietnia 2019 r. biegły sądowy z dziedziny maszyn i urządzeń technicznych w zakresie budowy i eksploatacji maszyn rolniczych i maszyn do robót ziemnych oraz oceny ich stanu technicznego stwierdził, iż przekładnia bezstopniowa przy unieruchomionym kombajnie – wyłączonym silniku spalinowym, nie może się obrócić i spowodować przesunięcia pasa klinowego, gdyż blokowana jest pasem klinowym dolnym od wału sprzęgła jezdnego i nie jest napędzana od góry, od silnika spalinowego.

W odniesieniu do tej opinii wątpliwości podniosła strona odwołująca, wnosząc o wezwanie biegłego i przesłuchanie na rozprawie w celu wyjaśnienia mechanizmu uruchomienia pasa w kombajnie zbożowym. Biegły formułując ustną opinię uzupełniającą przyznał, iż w określonych okolicznościach (wysprzęglenia się mechanizmu przeniesienia napędu) możliwy jest samoczynny ruch pasa klinowego od przekładni bezstopniowej do dołu na wal sprzęgła jezdnego.

Przechodząc do kwestii prawnych na wstępie należy wskazać, że zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn. Dz. U. z 2019 r. poz. 299) jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. Z kolei art. 11 ust.1 pkt 1 tej ustawy stanowi, że za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym.

Przyjęte w tym przepisie określenia, analogicznie jak w definicji wypadku przy pracy zawartej w nieobowiązującej już ustawie z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a także w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy o chorób zawodowych, odwołują się do takich elementów, jak nagłość i zewnętrzna przyczyna zdarzenia. Poza tym jest to jednak definicja szczególna, w której ryzyko wypadku powiązane zostało ze specyfiką zawodu oraz działalności zarobkowej w rolnictwie i z innym niż w ubezpieczeniu społecznym pracowników, ukształtowaniem zakresu ochrony ubezpieczeniowej. W definicji wypadku można dopatrzyć się istnienia kręgów ochrony ubezpieczeniowej od pełnej i bezwarunkowej - co do wypadków mających miejsce na terenie gospodarstwa rolnego, które poszkodowany prowadzi lub w którym pracuje, do ograniczonej pewnymi wymaganiami – co do okoliczności nastąpienia wypadku poza terenem tego gospodarstwa. Zwrot ustawowy "przy pracy rolniczej" jest tu definiowany przez czasowy, miejscowy, ale przede wszystkim funkcjonalny (celowy) związek zdarzeń z działalnością rolniczą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2001 r., II UKN 176/00, OSNAPiUS 2002 nr 17, poz. 416). Wypada dodać, że przez użycie w dalszej części sformułowania "czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej" art. 11 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nawiązuje też bez wątpienia do zdefiniowanego w art. 6 pkt 3 tejże ustawy pojęcia "działalności rolniczej", przez którą należy rozumieć działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, a więc wszelkie rodzaje aktywności zawodowej charakterystyczne dla funkcjonowania gospodarstwa rolnego.

W stanie faktycznym niniejszej sprawy rozważania dotyczą czynności wykonywanych przez ubezpieczonego na terenie prowadzonego przez niego gospodarstwa rolnego w związku z prowadzoną przez niego działalnością. Już tylko to pozwala zatem uznać, że ochronie ubezpieczeniowej przewidzianej w omawianym art. 11 ust. 1 ustawy winny podlegać niemal wszystkie zdarzenia, którym mógł on ulec, pod warunkiem, że miałyby one nagły charakter, zostały spowodowane przyczyną zewnętrzną i wykazywały funkcjonalny (celowy) związek z prowadzoną przez ubezpieczonego działalnością rolniczą. Zdarzenia te mogły przy tym wystąpić zarówno w czasie wykonywania czynności mających charakter pracy rolniczej, jak i w związku z ich wykonywaniem, to znaczy także w ramach podjętych przez rolnika czynności przygotowawczych i organizacyjnych oraz czynności następczych, prowadzących do zakończenia pracy rolniczej (wyrok SN z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt. III UK 9/12).

W realiach niniejszej sprawy nie ulega wątpliwości, że dnia 26 lipca 2018 r. dokonując naprawy kombajnu zbożowego na polu odwołujący wykonywał czynności związane z prowadzeniem działalności rolniczej, czego strony nie kwestionowały.

Strona pozwana natomiast w decyzji odmownej wskazała, iż brak było przyczyny zewnętrznej zdarzenia. Niemożliwe było, bowiem w przypadku wyłączenia silnika kombajnu, aby urządzenie włączyło się samoistnie i uruchomiło napęd, co doprowadziło do urazu.

Zarówno w orzecznictwie, w tym Sądu Najwyższego, jak i w doktrynie utrwalony jest pogląd o szerokim rozumieniu przyczyny zewnętrznej wypadku przy pracy. Zgodnie z nim zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego zdolny - w istniejących warunkach - wywołać szkodliwe skutki (zob. wyrok SN z dnia 18 sierpnia 1999 r., II UKN 87/99, OSNP nr 20/2000, poz. 760). Pogląd ten znajduje również odzwierciedlenie w późniejszych orzeczeniach Sądu Najwyższego, który dodał, że w tym znaczeniu przyczyną zewnętrzną może być nie tylko narzędzie pracy, ale także siły przyrody, jak również samo działanie poszkodowanego (wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2005 r., I UK 257/04, LEX nr 390131).

Podkreślenia wymaga jednak to, że zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż przyczyna zewnętrzna, nie musi być wyłączną przyczyną wypadku przy pracy. Wystarczające jest, że przyczyni się ona do powstania urazu. Zatem, jeżeli przyczyna wypadku ma charakter mieszany wystarczające jest, jeśli zostanie wykazane, że bez czynnika zewnętrznego nie doszłoby do szkodliwego skutku (zob. wyrok SN z dnia 29 listopada 1999 r., II PR 52/90, PiZS 1991 nr 4, poz. 63). Powyższe oznacza, że istotne jest, aby przyczyna zewnętrzna była przyczyną sprawczą, natomiast nie musi ona być przyczyną jedyną.

W doktrynie wskazano, że obecnie właściwe jest stwierdzenie, że przyczyną zewnętrzną wypadku jest czynnik powodujący wypadek i wyzwalający w jego przebiegu czynnik zewnętrzny powodujący uraz lub śmierć. Może być to uszkadzające ciało zadziałanie sił przyrody, narzędzia pracy, maszyny, spadającego przedmiotu, czyn innej osoby, lecz także zawiniona lub mimowolna czynność samego poszkodowanego, np. potknięcie się, odruch, upadek, nawet na gładkiej powierzchni (zob. wyrok SN z dnia 16 czerwca 1980 r., III PR 33/80, Legalis nr 22091).

W realiach rozpoznawanej sprawy bez wątpienia doszło do wypadku przy pracy rolniczej, gdyż było to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną (ruchem układu przeniesienia napędu w kombajnie zbożowym), które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej (naprawy kombajnu na polu sąsiadki odwołującego).

Wobec natomiast ustalenia, że w wyniku tego zdarzenia ubezpieczony doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości łącznej 5 %, tj. 2% wg. p 139 dla częściowej amputacji palca V ręki lewej, i 3% wg, p 141 dla przebytego otwartego złamania paliczka środkowego palca IV ręki lewej wygojone po leczeniu operacyjnym z częściową sztywnością palca i ograniczeniem zdolności chwytnej ręki ubezpieczonemu przysługiwało mu prawo do jednorazowego odszkodowania.

W związku powyższym, na podstawie omawianego art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art.98 kc w zw. §9 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Sędzia SR Katarzyna Błażejowska