Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2019r..

Sąd Okręgowy w Płocku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący : sędzia Małgorzata Tetkowska

Protokolant :sekretarz sądowy Izabela Bending.

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 października 2019r. w Płocku

sprawy z powództwa T. P. (1)

przeciwko E. M.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do T. P. (1) umowę sprzedaży zawartej pomiędzy E. M. a B. Z. (1) działającą jako pełnomocnik J. Z. z dnia 23 marca 2011r., sporządzoną w formie aktu notarialnego Rep. A nr 1.684/11 przez notariusza J. D. w Kancelarii Notarialnej w S. , na mocy której E. M. nabył własność nieruchomości zabudowanej położonej w miejscowości J., gmina R., powiat (...), województwo (...), oznaczonej jako działki : nr (...), o łącznym obszarze 13,35 ha, dla której Sąd Rejonowy w Sochaczewie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), w celu zaspokojenia wierzytelności powoda T. P. (1), w kwocie 114.219,81zł (sto czternaście tysięcy dwieście dziewiętnaście złotych osiemdziesiąt jeden groszy), stwierdzonej prawomocnym wyrokiem wydanym przez Sąd Rejonowy w Sochaczewie II Wydział Karny z dnia 5 sierpnia 2011r. sygnatura akt II K 822/10;

2.  zasądza od pozwanego E. M. na rzecz powoda T. P. (1) kwotę 18.958zł ( osiemnaście tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym 7.217zł ( siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  nakazuje pobrać od pozwanego E. M. na rzecz Skarbu Państwa -Sadu Okręgowego w Płocku kwotę 1.487,35zł ( jeden tysiąc czterysta osiemdziesiąt siedem złotych trzydzieści pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie. .

Sygn. akt I C 293/16

UZASADNIENIE

Powód T. P. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) Krajowy i (...) wystąpił przeciwko E. M. o uznanie za bezskuteczną w stosunku do powoda umowy sprzedaży zawartej w dniu 23 marca 2011 r. przed notariuszem J. D., Rep A 1. (...), mocą której B. Z. (1), działając jako pełnomocnik J. Z., sprzedała E. M. nieruchomość położoną w J., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Sochaczewie, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wyjaśnił, że w latach 2009 – 2010 J. Z. popełnił na jego szkodę przestępstwa wyczerpujące znamiona czyny z art. 279 § 1 k.k. Przestępstwa te były przedmiotem postępowania karnego przed Sądem Rejonowy w Sochaczewie. Powód wskazał, że J. Z. przebywając w trakcie postępowania karnego w areszcie śledczym, udział swojej matce – B. Z. (1) w dniu 16 grudnia 2010 r. pełnomocnictwa do zbycia jedynej, stanowiącej jego własność nieruchomości położonej w miejscowości J., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...). W wyniku powyższego matka J. Z. dokonała w jego imieniu sprzedaży ww. nieruchomości E. M.. Zdaniem powoda sprzedaż ta nastąpiła po cenie znacznie zaniżonej. Powód podniósł, że w wyroku Sądu Rejonowego w Sochaczewie z dnia 5 października 2011 r. J. Z. został m.in. zobowiązany do naprawienia szkody na jego rzecz poprzez zapłatę kwoty 114 219,81 zł oraz do zapłaty kwoty 588 zł tytułem opłaty za pomoc prawną Strona powodowa podkreśliła, że postępowanie egzekucyjne wszczęte przez niego przeciwko J. Z. zostało umorzone ze względu na brak jakiegokolwiek majątku umożliwiającego zaspokojenie wierzytelności. T. P. (1) wyjaśnił również, że w dniu 28 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy w Sochaczewie w sprawie o sygn. (...) uznał J. Z., za winnego tego, że w z związku z grożącą niewypłacalnością w dniu 23 marca 2011 r. w S. poprzez pełnomocnika zbył jedyny składnik swojego majątku w postaci zabudowanej nieruchomości położonej w miejscowości J., dla której Sąd Rejonowy w Sochaczewie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), udaremniając tym samym zaspokojenie wierzyciela T. P. (1).

Pozwany dodał, że czyny popełnione przez J. Z. na jego szkodę miały miejsce w okresie od 29 lipca do 26 sierpnia 2009 r. oraz w okresie od 19 marca do 22 marca 2010 r., a zatem przed datą sprzedaży nieruchomości, która miała miejsce w dniu 23 marca 2011 r. Zdaniem T. P. (2) skoro pozwany na rozprawie w dniu 11 marca 2011 r. prowadzonej w sprawie o sygn. akt II K 822/10 przyznał się do winy, musiał mieć zatem świadomość, iż czyny te implikują obowiązek naprawienia szkody wobec osób pokrzywdzonych przestępstwem, w tym powoda. Okoliczności sprzedaży nieruchomości, w ocenie powoda, jednozcznie wskazują na to, że czynność ta zmierzała do uniemożliwienia zaspokojenia wierzycieli, bowiem została ona, jego zdaniem, dokonana po cenie znacznie zaniżonej.

W dniu 24 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Płocku wydał postanowienie, w którym na czas trwania procesu udzielił zabezpieczenia roszczenia T. P. (1) wobec E. M. w ten sposób, iż zakazał E. M. zbywania i obciążania nieruchomości położonej w J., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Sochaczewie, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) ( k.151 – 154).

W dniu 3 czerwca 2016 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił zażalenie pozwanego na postanowienie Sadu Okręgowego w Płocku z dnia 24 lutego 2016 r. w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia (k. 236).

W odpowiedzi na pozew z dnia 8 marca 2016 r. pozwany E. M. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zakwestionował, iż kupując nieruchomość w miejscowości J. miał pełną świadomość, ze sprzedaż ta odbywa się w zamiarze J. Z. pokrzywdzenia swoich wierzycieli, wśród których znalazł się również powód. Podkreślił, że nie znał na tyle dobrze B. Z. (1), aby mieć szczegółową wiedze na temat sytuacji jej syna, nie maił on też potrzeby interesować się sytuacją J. Z. nawet, gdy pojawił się temat sprzedaży nieruchomości, bowiem pozwany cały czas żył w przeświadczeniu, że nieruchomość ma kupić od B. Z. (1). E. M. podkreślił, że z jego perspektywy sprzedaż nieruchomości absolutnie nie wyglądała jak czynność zmierzająca do pokrzywdzenia kogokolwiek przez J. Z., czy jego matkę. Wręcz była to dla niego naturalna sytuacja polegająca na tym, że inna osoba znajdująca się w trudnej sytuacji materialnej, postanowiła sprzedać nieruchomość, aby mieć pieniądze na bieżące wydatki, których musiało być sporo. Był on przekonany, że uzyskane ze sprzedaży pieniądze zostaną spożytkowane na bieżące wydatki, zobowiązania, które B. Z. (1) musiała regulować.

E. M. podkreślił, że nie miał przecież wiedzy, że w związku z toczącym się postępowaniem karnym, J. Z. będzie zobligowany do płacenia określonej kwoty pieniędzy na rzecz powoda czy innych pokrzywdzonych w sprawie. Dodał, iż w momencie kupna nieruchomości nie miał pojęcia, że J. Z. będzie zobligowany do zapłaty kwoty około 114 000 zł i nie miał obowiązku przewidywać takiej sytuacji, bowiem postepowanie karne było w toku. Pozwany podkreślił, że wyrok zapadł kilka miesięcy po sprzedaży nieruchomości, natomiast trudno od niego oczekiwać od niego, aby przewidywał jakiej treści wyrok w sprawie J. Z. zapadnie. E. M. dodał, że był przez cały czas przeświadczony i miał absolutnie do tego prawo, że skoro pełnomocnictwo do sprzedaży udzielona zostaje za jego wiedzą i przyzwolenie organów prowadzących postepowania przeciwko J. Z., to w owej sprzedaży nie ma absolutnie nic złego, co może wywołać negatywne skutki po stronie osób trzecich będących de facto potencjalnymi wierzycielami J. Z..

W toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Od dnia 7 maja 2010 r. J. Z. był zatrzymany, a później tymczasowo aresztowany do sprawy II K 822/10 (bezsporne, uzasadnienie do wyroku (...) – k. 603).

W dniu 16 grudnia 2010 r., na terenie Zakładu Karnego w Ł., J. Z. udzielił swojej matce B. Z. (1) pełnomocnictwa m.in. do zbycia w drodze dowolnej odpłatnej lub nieodpłatnej umowy lub innej odpłatnej lub nieodpłatnej czynności prawnej zabudowanej nieruchomości składającej się z działek oznaczonych nr (...) o łącznym obszarze 13 hektarów 35 arów położonej w miejscowości J. gminy R. powiat (...) województwo (...), której był wówczas właścicielem – według uznania pełnomocnika i na pozostałych warunkach uznania pełnomocnika, również w ten sposób, że pełnomocnik może być jednocześnie drugą stroną każdej czynności prawnej, jakiej dokonuje w imieniu mocodawcy.

Dowód: akt notarialny Rep. A (...) – k. 33 – 36., zeznania świadka J. S. (1) k. 416 - 417

W dniu 23 marca 2011 r. B. Z. (1), działająca w imieniu i na rzecz J. Z., sprzedała E. M. zabudowaną nieruchomość składającą się z działek oznaczonych nr: 48, 50, 47/2 i 47/1 o łącznym obszarze 13 ha i 35 arów położonej w miejscowości J. gminy R. powiat (...) za cenę 100.000 zł. Nieruchomość, w chwili sprzedaży, była obciążona ograniczonym prawem rzeczowym na rzecz B. Z. (1) – dożywotnią , bezpłatną służebnością mieszkania w dwóch izbach domu mieszkalnego wg wyboru uprawnionej wraz z prawem korzystania z kuchni, łazienki i innych części wspólnych budynku, budynków gospodarczych oraz całej działki siedliska w niezbędnym zakresie.

Dowód: akt notarialny Rep. A (...) – k. 37 – 42.

Pozwany cenę zakupu tj. 100.000zł przekazał B. Z. (1) gotówką, która pokwitowała jej odbiór w akcie notarialnym.

Dowód: przesłuchanie pozwanego k. 312 00.25.53, § 3 umowy k. 40

Pozwany posiadał w domu gotówkę w wysokości 80.000zł, a 20.000zł pożyczył od córki. Nie zaciągał kredytu na zakup nieruchomości.

Dowód : przesłuchanie pozwanego k. 312 00.23.58 i 00.32.32, zaświadczenie z banku k. 338, wyciąg z rachunku pozwanego k. 337

Pozwany mieszka w odległości około 25 km od B. Z.. Ma obecnie 70 lat .W wieku 62,63 lat przeszedł na emeryturę. Przed przejściem na emeryturę pracował w firmie ochroniarskiej uzyskując zarobki rzędu 1.100- 1.200zł i dorabiał jako hydraulik. Nie miał zarejestrowanej działalności gospodarczej. Jest wdowcem. Przed emeryturą żona pozwanego pracowała i zarabiała ok. 2.000zł miesięcznie.

Dowód: przesłuchanie pozwanego k. 311 00.13.01 – 00.17.51.

B. Z. informowała pozwanego, że syn ma długi i jest oskarżony o kradzież.

Dowód: przesłuchanie pozwanego k. 311 – 312 00.19.59 –

Pozwany wiedział, że cena zakupu przedmiotowej nieruchomości jest zaniżona.

Dowód: przesłuchanie pozwanego k. 313 00.43.35

B. Z. (1) wiedziała, że syn ma długi. Po aresztowaniu syna powód poinformował powódkę, że jej „ syn ukradł mu towary z kontenerów na kwotę kilkudziesięciu tysięcy złotych”.

Dowód: zeznania B. Z. k. 499v 00.14.36, przesłuchanie powoda k. 615 00.30.59

W wyroku Sądu Rejonowego w Sochaczewie z dnia 5 sierpnia 2011 r. J. Z. został uznany za winnego m.in. tego, że w okresie od 29 lipca do 26 sierpnia 2009 r. J. Z. w nieustalonym miejscu włamał się do kontenera nr (...) i w nieustalony sposób bez naruszania plomb celnych włamał się do tego kontenera, skąd zabrał w celu przywłaszczenia 218 kartonów odzież marki C. o wartości 59.395,42 zł na szkodę firmy (...) LTD Sp. z o.o.” oraz przewoźnika T. P. (1) oraz w okresie od 19 do 22 marca 2010 r. w nieustalonym miejscu, w nieustalony sposób bez naruszenia plomb celnych włamał się do kontenera nr (...), skąd zabrał w celu przywłaszczenia 129 kartonów odzież marki C. wartości 42.178,79 zł na szkodę firmy (...) LTD Sp. z o.o.” oraz przewoźnika T. P. (1). Sąd m.in. na podstawie art. 46 § 1 k.k. zobowiązał J. Z. do naprawienia w całości szkody wyrządzonej T. P. (1) poprzez zapłatę na rzecz jego firmy transportowej łącznej kwoty 114.219,81 zł. Ponadto zasądził od oskarżonego na rzecz T. P. (1) kwotę 588 zł tytułem poniesionej przez niego opłaty z a udzieloną mu pomoc prawną w postępowaniu karnym.

Dowód: prawomocny wyrok SR w Sochaczewie sygn. akt II K (...) – k. 64- 78.

J. Z. był pracownikiem T. P. (1). Zdarzało się, że jego matka przyjeżdżała do niego do pracy. E. M. przyjeżdżał również do biura powoda wraz T. P. (3). B. Z. (1) spotykała się tam również z księgową powoda – J. P. i rozmawiały ze sobą na tematy prywatne. B. Z. (1) pytała J. P., czy mogłaby zapoznać ją z jakimś mężczyzną. Wówczas J. P., po konsultacji z E. M., podała jej numer mężczyzny. E. M. jeździł wraz z B. Z. (1) na widzenia do jej syna do Zakładu Karnego w Ł.. Poza tym było obecny na jednej rozpraw toczącej się przeciwko niemu.

Dowód: wyjaśnienia powoda – k. 310 - 311, zeznania świadków: J. Z. k. 379, J. P. k. 417 – 418, 488 T. P. (3) k. 418 – 419, zeznania pozwanego K. 313 – 314.

Na podstawie tytułu wykonawczego w sprawie II K 822/10 Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Sochaczewie P. K. prowadził postępowanie egzekucyjne, które na mocy postanowienia z dnia 12 września 2012 umorzył postępowanie egzekucyjne z uwagi na bezskuteczność egzekucji.

Dowód: treść uzasadnienia wyroku sporządzonego w sprawie (...).

J. Z. po wykonaniu kary pozbawienia wolności wynajął pokój w budynku mieszkalnym położonym na sprzedanej E. M. we wsi (...) na okres 12 miesięcy i zamieszkał w nim wraz z matką. B. Z. (1) nadal w całości korzysta z budynku mieszkalnego położonego na ww. nieruchomości.

Dowód: umowa najmu lokalu mieszkalnego – k. 339 – 340, zeznania pozwanego k. 615.

W dniu 28 maja 2015 r. E. M. wniósł do Sądu Rejonowego w Sochaczewie pozew o eksmisję J. Z. z uwagi na fakt, iż zalegał on z opłatą czynszu.

Dowód: treść uzasadnienia wyroku sporządzonego w sprawie (...).

W dniu 28 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy w Sochaczewie II Wydział Karny wydał wyrok, w którym uznał J. Z. winnym tego, że w związku z grożącą niewypłacalnością w dniu 23 marca 2011 r. w S. poprzez pełnomocnika ustanowionego na podstawie pełnomocnictwa udzielonego aktem notarialnym z dnia 16 grudnia 2010 r. rep. A nr 6.830/10, zbył jedyny składnik swojego majątku w postaci zabudowanej nieruchomości składającej się z działek oznaczonych nr (...) położonej w miejscowości J. w obrębie Nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Sochaczewie prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...), udaremniając tym samym zaspokojenie wierzyciela T. P. (1), tj. popełnienia czynu wyczerpującego dyspozycję art. 300 § 1 k.k. Powyższy wyrok został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 3 czerwca 2016 r.

Dowód: wyrok SR w Sochaczewie z dnia 28.01.2016 r. sygn. akt. (...), wyrok SO w Płocku z 03.06.2016 r. sygn. akt (...) – k. 603.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Sochaczewie z dnia 14 maja 2019 r. B. Z. (1) została uznana za winną tego, że w dniu 23 marca 2011 r. w związku z grożącą niewypłacalnością J. Z. i celem udaremnienia wykonania orzeczenia sądu, działając jako pełnomocnik J. Z. udaremniła zaspokojenie wierzyciela T. P. (1) poprzez bycie w S., składnika majątku w postaci nieruchomości rolnej położonej w (...).

Dowód: wyrok SR w Sochaczewie z 14.05.2019 r. sygn. akt (...) – k. 603

Wartość rynkowa nieruchomości gruntowej niezabudowanej, położonej w (...) według stanu i cen z dnia 23 marca 2011 r. z uwzględnieniem obciążenia ograniczonym prawem rzeczowym wynosiła 389.000 zł.

Dowód: opinia biegłego – k. 520 – 544.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: przesłuchania powoda k. 310 – 311 00:01:31- 00:10:02, k. 615 00.30.59, pozwanego k. 310 - 315 00.11.17 – 01.07.57 i k. 615- 615v 00.35.07 00.46.48, zeznań świadków: B. P. k. 354 – 355 00.09.03 – 00.28.18,, J. Z. k. 379 – 381 00.11. (...).06.29, S. Z. k. 381 383 01.07.54 01.30.41A. W. (1) k. 383 - 384 01.32.05- 01.41.48, D. S. k. 384 01.43.00 – 01.52.09, J. S. (2) k. 416 – 417 00:11:58 – 00:34:11, k. 487 – 488 00.07.41 – 00.25.51, J. P. k. 417 – 4178 00:27:45 – 00:35:39, k. 488 00:31:42 – 00:34:37 , M. S. k. 419 – 420 00.50.11 – 01.04.48, i T. P. (3) k. 418 – 419 00:37:39 – 00:49:01, B. Z. (1) k. 499v – 501 00.05.56 – 00.40.51, 00.41.57 – 01.10.45, opinii biegłej z zakresu wyceny nieruchomości (k. 520-544, k. 576 - 579 i k. 614-614v 00.03.17, 00.05.16 – 00.27.38) i zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów, wymienionych powyżej.

Biegła sporządzając opinię określiła wartość rynkową nieruchomości z uwzględnieniem, że jest ona obciążona prawem rzeczowym- dożywotnią , bezpłatną służebnością osobistą mieszkania w dwóch izbach domu mieszkalnego wg wyboru uprawnionych wraz z prawem korzystania z kuchni, łazienki i innych części wspólnych budynku i budynków gospodarczych oraz całej działki siedliska w niezbędnym zakresie. Metodologię szacowania nieruchomości oparła o rozporządzenie Rady Ministrów z 21.09.2004r. w sprawie szczegółowych zasad wyceny nieruchomości oraz zasad i trybu sporządzania operatu szacunkowego ora ustawę o gospodarce nieruchomościami ( art. 152 ust.1 i 153 ust.1 ).

Wartość służebności została wyliczona przez biegłą jako funkcja czystego czynszu ( bez opłat za korzystanie z mieszkania), który można uzyskać z wynajmowanego lokalu – przewidywanego dochodu oraz czasu , w którym właściciel zostanie pozbawiony dochodu z lokalu obciążonego służebnością

Biegła wskazała, że do wyliczenia wartości służebności przyjęła nieruchomość, „ jako nieruchomość słabą”, a więc przyjęła ocenę poniżej przeciętnej i zastosowała 5 punktów ( dodatek ryzyka indywidualnego – najwyższa możliwa ilość punktów) .

Biegła wskazała, że wartość nieruchomości wg stanu i cen z dnia 23 marca 2011r. ( data sprzedaży tej nieruchomości) wynosi 389.000zł.

Zastrzeżenia do opinii zgłosiła strona pozwana k. 569 – 571.a

Biegła w opiniach uzupełniających szczegółowo odniosła się do zastrzeżeń pełnomocnika pozwanego. Podtrzymała swoją opinię podkreślając , iż przy jej sporządzaniu wzięła pod uwagę aktualnie obowiązujące standardy , a złożony przez pełnomocnika „ standard IV .4 – k. 605 – 613 , nie obowiązuje. ( zeznania biegłej k. 513 00.05.15 ).

W ocenie Sądu opinia biegłej została sporządzona w sposób rzetelny, wyczerpujący i jako taka stanowi pełnoprawny materiał dowodowy.

W tej sytuacji Sąd oddalił wniosek pełnomocnika pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego na okoliczność ustalenia wartości nieruchomości, uznając go za zbędny dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu.

Dokumenty przywołane w części uzasadnienia obejmującej ustalenie stanu faktycznego nie były kwestionowane przez strony, stanowią wiarygodny materiał dowodowy.

Zeznania świadków A. W. (2), S. Z., D. S. i M. S., zdaniem Sądu, nie wnoszą nic istotnego do sprawy.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków B. Z. (1) i J. Z. przede wszystkim dlatego, że są oni osobiście zainteresowaniem wynikiem niniejszego postępowania. Nie wiarygodnym, w świetle doświadczenia życiowego i logiki są zeznania B. Z. (1), że mówiła pozwanemu jedynie o zobowiązaniach bankowych i ratach kredytu syna , a nie nadmieniła, że jej syn dokonał kradzieży na rzecz powoda i będzie musiał za skradzione rzeczy zapłacić, o czym wiedziała chociażby od powoda, czy z aktu oskarżenia. W tym zakresie jej zeznania pozostają w sprzeczności także z zeznaniami pozwanego, który przyznał wprost, że świadek opowiedziała mu o tym, że „ syn siedzi za kradzież”.

Sąd uznał również, iż zeznania świadka J. Z. nie są wiarygodne w części w jakiej świadek twierdził, iż udzielając pełnomocnictwa swojej matce nie miał zamiaru sprzedawać swojej nieruchomości, bowiem pełnomocnictwo dotyczyło jedynie zarządzania nieruchomością. Zeznania te są z porzeczne z pozostałym materiałem dowodowym, któremu Sąd dał wiarę, przede wszystkim z treścią pełnomocnictwa, a także zeznaniami świadka J. S. (2), która sporządzała akt notarialny.

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanego, iż nie wiedział o istnieniu długów J. Z. i o pokrzywdzeniu przez niego wierzycieli, jako nielogicznym i sprzecznym, z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Pozwany sam zeznał bowiem na rozprawie w dniu 22 lutego 2017 r., iż B. Z. (1) mówiła mu, że syn ma długi bankowe , raty za laptopa oraz, że został zatrzymany przez policję w związku z kradzieżami. Wobec tego już po tej informacji pozwany mógł uznać, że J. Z. może być zobowiązany do naprawienia wyrządzonych przez siebie szkód.

Nadmienić przy tym należy, iż pozwany odwiedzał J. Z. w zkładzie karnym i z łatwością, skoro był zainteresowany nabyciem przedmiotowej nieruchomości , zapytać wprost, czy ma on długi, gdzie i w jakiej wysokości.

Dla przyjęcia takiej oceny wiarygodności zeznań pozwanego w tym zakresie ma fakt, że pozwany wyraził zgodę na zamieszkanie, w przedmiotowej nieruchomości, J. Z. bezpośrednio po opuszczeniu zakładu karnego.

Należy także podkreślić, że pozwany miał świadomość tego, że ziemia, która nabył od J. Z. została mu sprzedana za cenę zdecydowanie niższą od funkcjonujących wówczas cen rynkowych. Ta okoliczność powinna równie dać do namysłu pozwanemu, dlaczego J. Z. wraz z B. Z. (1) za wszelką cenę chcą wyzbyć się dużo więcej wartej nieruchomości.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 527 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.).

Przesłanką skuteczności zaskarżenia czynności dłużnika jest to, by spowodowała ona pokrzywdzenie wierzyciela - pokrzywdzenie wierzyciela polega na tym, że jego wierzytelność nie może być zrealizowana i zrealizowanie jej w przyszłości jest również wątpliwe. Pokrzywdzenie wierzyciela nie jest tożsame z jego szkodą w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. – szkoda bowiem nie jest przesłanką skargi pauliańskiej. Pokrzywdzenie wierzyciela jest następstwem niewypłacalności dłużnika, a zatem dla wykazania pokrzywdzenia wystarczające jest wykazanie niewypłacalności dłużnika, czyli braku możliwości wywiązania się przez dłużnika z zobowiązań finansowych. Przesłankami podmiotowymi skargi pauliańskiej są istniejąca w chwili podejmowania czynności świadomość dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela oraz naganna postawa osoby trzeciej otrzymującej korzyść majątkową. Reguła z art. 527 § 1 k.c. wymaga, by dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, czyli zdawał sobie sprawę z tego, że jego czynność prawna może spowodować niemożliwość uzyskania zaspokojenia przez jego wierzycieli - nie chodzi tu zatem o zamiar pokrzywdzenia, a tylko o świadomość możliwości jego wystąpienia. Świadomość ta nie musi odnosić się do żadnego konkretnego wierzyciela (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 29 maja 2015 r., sygn. akt V CSK 454/14, Lex nr 1771405). Konieczność udowodnienia świadomości pokrzywdzenia spoczywa na wierzycielu – wobec naturalnych ograniczeń w możliwości dowodzenia stanu świadomości danej osoby w praktyce ustala się ten fakt za pomocą domniemania faktycznego, opartego na dwóch innych faktach: że dłużnik wiedział o istnieniu wierzycieli oraz że znał skutek dokonywanej czynności dla jego majątku (usunięcie lub nieuzyskanie określonych składników majątku), przy czym ten ostatni fakt przeważnie też ustala się przez domniemanie faktyczne, którego podstawą jest ogólna dojrzałość, sprawność umysłowa i doświadczenie życiowe dłużnika (por. komentarz do art. 527 k.c. w Kodeks cywilny. Komentarz red. prof. dr hab. Edward Gniewek, prof. dr hab. Piotr Machnikowski, wyd. BECK 2016).

Reasumując, przesłankami skargi paulińskiej są:

- dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutej której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową

- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli

- wiedza lub możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.

Podkreślić należy, iż wszystkie te przesłanki muszą być spełnione łącznie , zaś ciężar ich udowodnienia zgodnie z art. 6 k.c. spoczywa na wierzycielu czyli na powodzie.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości okoliczność, że na skutek dokonanej umowy sprzedaży pozwany uzyskał korzyść majątkową, czyli że pierwsza z przesłanek została spełniona. Mówiąc o korzyści majątkowej mamy do czynienia z taką sytuacją, że dzięki działaniom dłużnika osoba trzecia powiększyła swój majątek lub go też nie umniejszyła. W kontekście art. 527 k.c. nie chodzi o korzyść majątkową w potocznym sensie lecz przez korzyść majątkową rozumie się nabycie przez osobę trzecią prawa majątkowego przedstawiającego pewną wartość. W niniejszej sprawie pozostawanie w majątku dłużnika J. Z. nieruchomości położonej w miejscowości J., dla której Sąd Rejonowy w Sochaczewie prowadzi księgę wieczystą o nr (...), dawało możliwość zaspokojenia wierzyciela tj. powoda, zaś sprzedaż tej nieruchomości pozwanemu spowodowała, iż powód utracił potencjalne źródło, z którego mógł zaspokoić swoją wierzytelność. Innymi słowy majątek dłużnika uległ zmniejszeniu z pokrzywdzeniem powoda, co jednocześnie wiązało się z uzyskaniem korzyści majątkowej przez pozwanego. W realiach sporu jednak rozdźwięk pomiędzy ceną nabycia, wskazaną
w akcie notarialnym, a rzeczywistą wartością nieruchomości jest na tyle duży,
iż możliwe jest nawet przyjęcie znaczenia korzyści majątkowej w sensie utożsamianym z nabyciem rzeczy za cenę poniżej jej wartości, zwłaszcza wobec okoliczności sprzedaży. Wynika to wprost z opinii biegłego, która wskazują na znaczące różnice
w ww. wartościach, a mianowicie, że w rzeczywistości nabyta nieruchomość miała wartość istotnie wyższą, którą biegła ostatecznie ustaliła na 389 000 zł.

Również druga z przesłanek uwzględnienia skargi pauliańskiej została przez powoda udowodniona. Zgodnie z art. 527 § 2 k.p.c. z pokrzywdzeniem wierzycieli mamy do czynienia wówczas , gdy wskutek czynności prawnej dłużnika stał się on niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Dlatego też dla wykazania pokrzywdzenia wierzycieli wystarczające jest wykazanie niewypłacalności dłużnika. Dłużnik jest niewypłacalny, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Powód wykazał bowiem, że prowadzone postępowanie egzekucyjne przeciwko J. Z. okazało się bezskuteczne. Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego pomiędzy czynnością prawną dłużnika, a pokrzywdzeniem wierzyciela musi zachodzić związek przyczynowy. Związek taki zachodzi w niniejszej sprawie. Powód bowiem na skutek przeniesienia własności nieruchomości przez J. Z. nie może wszcząć skutecznego postępowania egzekucyjnego z tejże nieruchomości.

Dla uznania czynności prawnej za bezskuteczną wystarczające jest ustalenie, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Wystarcza więc świadomość dłużnika, że czynność prawna przez niego dokonana może spowodować dla ogółu wierzycieli niemożność zaspokojenia się. Świadomość ta musi istnieć w chwili dokonania czynności prawnej. I taką świadomość posiadał J. Z.. Z przedstawionego materiału dowodowego jednoznacznie wynika bowiem, że w dacie udzielania pełnomocnictwa B. Z. (1), jej syn - J. Z. był już pozbawiony wolności w związku licznymi przestępstwami, jakich się dopuścił i za które później został prawomocnie skazany. Mógł się zatem spodziewać, iż w związku z wydaniem przeciwko niemu wyroku oprócz kary pozbawienia wolności, może również ponieść negatywne konsekwencje finansowe. Podkreślenia wymaga również fakt, iż J. Z. został także prawomocnie skazany za czyn z art. 300 § 1 k.k. Strona podmiotowa czynu z art. 300 § 1 polega na umyślności w obu postaciach zamiaru. Stosownie zaś do treści art.. 11 k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

W przypadku trzeciej z przesłanek skuteczności skargi pauliańskiej, art. 528 k.c. przewiduje, że jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Na gruncie art. 528 k.c. ocena, czy doszło do czynności odpłatnej, czy nieodpłatnej powinna być dokonana nie w oparciu o kryterium formalne, lecz materialne. Należy dokonać oceny merytorycznej a więc porównać wartość obu świadczeń i w sytuacji rażącej ich dysproporcji przyjąć nieodpłatny charakter dokonanej czynności (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2012 r., sygn. akt V CSK 542/11, Lex nr 1276236) . Za czynność nieodpłatną w sensie materialnym może być zatem uznana czynność, w której występuje rażąca dysproporcja świadczeń. Jednak nie każda dysproporcja wartości świadczeń stron (brak ekwiwalentności) prowadzi do stwierdzenia nieodpłatności danej czynności prawnej. Konstrukcja ta znajduje zastosowanie jedynie do tych czynności prawnych formalnie odpłatnych, w których dysproporcja wartości świadczeń obu stron ma charakter rażący, jest więc na tyle istotna, że w danych okolicznościach faktycznych można uznać, że wskazana przez strony odpłatność jest niejako pozorna, zaś świadczenie drugiej strony uzyskane zostało przez beneficjenta faktycznie bez ekwiwalentu, to jest w praktyce „za darmo", czy przynajmniej „za pół darmo" (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 kwietnia 2013 r., I ACa 1235/12, LEX nr 1324797). W realiach niniejszej sprawy do takiej właśnie rażącej dysproporcji doszło. E. M. zakupił od J. Z. przedmiotową nieruchomość za kwotę 100 000 zł. Z opinii sporządzonej na potrzeby niniejszej sprawy przez biegłą z zakresu wyceny nieruchomości wynika zaś bezsprzecznie, że nabyta nieruchomość miała wartość kilka krotnie wyższą .

Na marginesie podnieść należy , iż pozwany wiedział o długach J. Z.. Bywał u niego w zakładzie karnym i z łatwością mógł dowiedzieć się o zadłużeniach J. Z..

W związku z tym należało uznać, że powództwo przeciwko E. M. było w pełni uzasadnione.

W tej sytuacji, w ocenie Sądu, należało uznać, iż wszystkie przesłanki uzasadniające żądanie powoda zostały udowodnione. W związku z tym Sąd orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego, jako przegrywającego proces.

Na zasądzoną od pozwanego na rzecz powoda kwotę 18.958 zł składają się:

- poniesiona przez powoda opłata sądowa od pozwu w wysokości 9741 zł (k. 2);

- poniesiona przez powoda opłata skarbowa od złożenia dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (k. 29);

- koszty zastępstwa procesowego powoda w wysokości 7.200 zł ustalone w stawce minimalnej przewidzianej treścią § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym w dniu wniesienia powództwa, tj. w dniu 10.02.2016 r.

- zaliczka uiszczona przez powoda na poczet opinii biegłego (k.507).

Na podstawie art. 113 ust.1 i 2 ustawy z dn. 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. nr 167 poz. 1398 z zm.) Sad nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Płocku kwotę 1.487,35 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie. Na nieuiszczone koszty sądowe składają się: wydatki na opinię biegłego niepokryte z zaliczki uiszczonej przez powoda w kwocie 1.107,35 zł (k. 559), oraz 380 zł na wydatki na zwrot kosztów podróży dla świadków (k. 394, 443, 493).

Z tych wszystkich względów należało orzec jak w sentencji wyroku.

SSO Małgorzata Tetkowska

z/: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem przesłać pełn. stron.