Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Choczaj

Protokolant: staż. Agnieszka Sobolczyk

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko J. Ł.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powódki E. S. na rzecz pozwanego J. Ł. kwotę 5 400,00 zł (pięt tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

3.  nie obciąża powódki E. S. brakującymi kosztami procesu;

4.  przyznaje i wypłaca adw. K. Ś.
z środków budżetowych Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 4 428,00 zł (cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) brutto tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Sygn. akt I C 402/18

UZASADNIENIE

E. S. wniosła ostatecznie o uznanie za bezskuteczną
w stosunku do niej umowy z dnia 22 maja 2018 r. zawartej w formie aktu notarialnego o nr rep A nr (...) przed notariuszem J. K.
w Kancelarii Notarialnej w W., mocą której Z. S. sprzedał J. Ł. nieruchomość położoną w G., składającą się z działek o numerach (...), dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą (...). Ponadto E. S. wniosła
o zasądzenie od J. Ł. kosztów procesu, w tym kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej jej z urzędu.

W uzasadnieniu swojego stanowiska podała, że posiada wobec Z. S. wierzytelność w wysokości 168 031,00 zł wynikającą z postanowienia o podziale majątku wspólnego wydanego w dniu 25 września 2017 r. przez Sąd Rejonowy w Wieluniu w sprawie o sygn. akt I Ns 33/16. Dodała, że Z. S. sprzedał J. Ł. nieruchomość w G. i w ten sposób wyzbył się majątku, uniemożliwiając skuteczną egzekucję. Jednocześnie wskazała, że J. Ł. przy zachowaniu należytej staranności mógł
się dowiedzieć o jej pokrzywdzeniu, gdyż mieszka w W., czyli w małej społeczności, gdzie wszyscy się znają, a ponadto z uwagi na prowadzenie działalności gospodarczej mógł pozostawać w bliskim stosunku z dłużnikiem
i znać jego sytuację finansową.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 1 kwietnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu wydał wyrok
w sprawie o sygn. akt I 1 C 510/14, na mocy którego rozwiązał małżeństwo Z. S. i E. S. przez rozwód, (dowód: wyrok - k. 5 - 5 verte) .

Przeciwko Z. S. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Wieluniu B. P. prowadzi postępowanie egzekucyjne
w sprawie o sygn. akt Kmp 32/14. Na dzień 5 grudnia 2018 r. Z. S. miał zaległość w płaceniu alimentów w wysokości 9 689,72 zł, (dowód: zaświadczenie - k. 7) .

Postanowieniem wydanym w dniu 25 września 2017 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 33/16, Sąd Rejonowy w Wieluniu dokonał podziału majątku wspólnego Z. S. i E. S. przyznając na rzecz Z. S. m.in. nieruchomość położoną w G., składająca się z działek o numerach (...), o powierzchni 0,6300 ha. Jednocześnie Sąd Rejonowy
w W. zasądził od Z. S. na rzecz E. S. dopłatę do wyrównania udziału w wysokości 167 446,00 zł, płatną w czterech ratach: pierwsza w wysokości 32 446,00 zł w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia
się postanowienia; druga w wysokości 45 000,00 zł w ciągu 9 miesięcy
od uprawomocnienia się postanowienia; trzecia w wysokości 45 000,00 zł
w ciągu 15 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia i czwarta
w wysokości 45 000,00 zł w ciągu 21 miesięcy od uprawomocnienia
się postanowienia. Na skutek apelacji E. S. kwotę należnej dopłaty podwyższono do 168 031,00 zł i rozłożoną ją na trzy raty: pierwsza w wysokości 100 000,00 zł płatna w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia
się postanowienia; druga w wysokości 45 354,00 zł płatna w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia i trzecia w wysokości 22 677,00 zł płatna w terminie 18 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia, (dowód: postanowienie - k. 8 - 10 verte) .

Z. S. chciał sprzedać nieruchomość, którą otrzymał
w wyniku podziału majątku wspólnego i dał ogłoszenie. Skontaktował się z nim J. Ł., który zaoferował 70 000,00 zł. O ofercie sprzedaży J. Ł. dowiedział się od swojego krewnego A. D., gdyż wtedy pracował poza granicami kraju. Pozwany nic nie wiedział o zadłużeniach Z. S., którego nie znał również osobiście. Nie znał treści postanowienia
o podziale majątku wspólnego, (dowód: zeznania pozwanego - k. 202 i nagranie rozprawy z dnia 14 października 2018 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta
od 00:31:56 do 00:40:44 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 134 verte - 135 i nagraniem rozprawy z dnia 30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:25:00 do 00:41:13; zeznania świadka A. D. - k. 136 verte i nagranie rozprawy z dnia 30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 01:39:30 do 01:43:54) .

W dniu 22 maja 2018 r. Z. S. sprzedał J. Ł. nieruchomość położoną w G., składającą się z działek o numerach
(...), o powierzchni 0,6232 ha, dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą (...), za kwotę 70 000,00 zł. W akcie notarialnym sporządzonym z tej czynności prawnej w Kancelarii Notarialnej w W. przed notariuszem J. K., Z. S. oświadczył m.in., że nabył przedmiotową nieruchomość na podstawie postanowienia o podziale majątku wspólnego Sądu Okręgowego w Sieradzu wydanego w dniu 28 lutego 2018 r.
w sprawie o sygn. akt I Ca 27/18; że jest ona wolna od obciążeń, nie jest prowadzone w stosunku do niej postępowanie egzekucyjne ani zabezpieczające
i że nie zachodzą żadne okoliczności, o których mowa w art. 527 k.c., (dowód: akt notarialny - k. 113 - 116; odpis z księgi wieczystej - k. 44 - 51) .

J. Ł. prowadził wówczas działalność gospodarczą i powiększał areał gruntów, które posiadał, w celu utworzenia agroturystyki. Ponadto jego grunty znajdowały się w pobliżu przedmiotowej nieruchomości, (dowód: zeznania pozwanego - k. 202 i nagranie rozprawy z dnia 14 października 2018 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:31:56 do 00:40:44 w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 134 verte - 135 i nagraniem rozprawy z dnia 30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:25:00 do 00:41:13; odpis z (...) k. 52- 53; akty notarialne - k. 108 - 112) .

Z. S. nie zapłacił E. S. kwoty dopłaty
do wyrównania udziału. Ma także zadłużenie alimentacyjne i z tytułu umowy kredytu. W związku z tym prowadzone jest przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne. Z. S. nie posiada żadnego majątku, (dowód: zeznania powódki - k. 201 verte - 202 i nagranie rozprawy z dnia 14 października 2018 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:11:24 do 00:30:53
w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 134 verte i nagraniem rozprawy
z dnia 30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:06:43 do 00:24:16; zeznania świadków: Z. S. - k. 193 i nagranie z posiedzenia jawnego z dnia 18 września 2019 r. - płyta - koperta - k. 195, minuta od 00:03:43 do 00:20:40, A. S. - k. 135 verte i nagranie rozprawy z dnia
30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:56:45 do 01:10:00, K. S. - k. 135 verte - 136 i nagranie rozprawy z dnia 30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 01:14:39 do 01:23:27 i S. S. - k. 136 - 136 verte i nagranie rozprawy z dnia 30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 01:28:23 do 01:36:40) .

E. S. nie złożyła przeciwko Z. S. wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie wyżej wspomnianego postanowienia o podziale majątku wspólnego, (dowód: zeznania powódki - k. 201 verte - 202 i nagranie rozprawy z dnia 14 października 2018 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:11:24 do 00:30:53
w zw. z informacyjnymi wyjaśnieniami - k. 134 verte i nagraniem rozprawy
z dnia 30 maja 2019 r. - płyta - koperta - k. 205, minuta od 00:06:43
do 00:24:16) .

Powyższy stan faktyczny jest częściowo bezsporny, ponieważ został oparty na dowodach nie negowanych przez strony.

Sąd nie dał wiary powódce w części, w której twierdziła, że pozwany znał się już wcześniej z jej byłym mężem i wiedział o jego zadłużeniu z tytułu podziału majątku wspólnego w momencie zawierania umowy sprzedaży, gdyż w tym zakresie jej twierdzenia są gołosłowne. Ponadto powódka początkowo wskazywała na to, że pozwany miał wiedze na temat zadłużenia, natomiast podczas składania zeznań oświadczyła, że mógł taką wiedze posiadać. Podobnie twierdziła w zakresie znajomości pozwanego z byłym mężem. Zatem brak potwierdzenia wersji powódki w zgromadzonym materiale dowodowym
i nieścisłości w jej twierdzeniach uniemożliwiły Sądowi poczynienie ustaleń
w zakresie znajomości pozwanego ze Z. S. i wiedzy pozwanego o sytuacji finansowej i zadłużeniach Z. S.
w oparciu o zeznania powódki. Ponadto jej zeznania w tym zakresie były sprzeczne z zeznaniami pozwanego znajdującymi odzwierciedlenie w akcie notarialnym, w którym Z. S. oświadczył, że nieruchomość jest wolna od obciążeń, nie jest prowadzone w stosunku do niej postępowanie egzekucyjne ani zabezpieczające i że nie zachodzą żadne okoliczności, o których mowa w art. 527 k.c. Ponadto twierdzenia powódki w tym zakresie są sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego i zasadami logiki, gdyż fakt prowadzenia działalności gospodarczej przez pozwanego i Z. S. nie stanowi potwierdzenia faktu ich znajomości i wiedzy o swojej sytuacji finansowej, w tym zadłużeniach. Ponadto takich twierdzeń powódki niczym nieuzasadniania fakt zamieszkiwania pozwanego i Z. S. w małych miejscowościach odległych od siebie o 10 km. Jeszcze w tym miejscu wypada stwierdzić, że wersji powódki nie potwierdza również to, że pozwany nabył przedmiotową nieruchomość za cenę niższą od wartości ustalonej
w postępowaniu o podział majątku wspólnego.

Sąd pominął przy ustalaniu stanu faktycznego zeznania świadka A. M., gdyż nic nie wnoszą do sprawy.

Sąd oddalił pozostałe wnioski dowodowe pełnomocnika powoda, gdyż zebrany dotychczas materiał dowodowy wystarczył w zupełności, aby dokonać ustaleń w sprawie niezbędnych do jej rozstrzygnięcia. Ponadto wniosek
o zwrócenie się po akta sprawy o sygn. III RC 99/15 był błędnie sprecyzowany (pełnomocnik powódki nie wskazał z jakich dokumentów znajdujących się w tych aktach ma być przeprowadzony dowód).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Celem instytucji skargi pauliańskiej, przewidzianej w przepisach art. 527 - 535 k.c., jest ochrona interesów wierzyciela na wypadek nielojalnego (czy wręcz nieuczciwego) postępowania dłużnika, który z pokrzywdzeniem wierzyciela wyzbywa się składników swego majątku na rzecz osób trzecich lub majątek
ten obciąża, zaciągając kolejne zobowiązania i w ten sposób stwarza lub pogłębia stan swojej niewypłacalności.

Konstrukcja skargi pauliańskiej oparta jest na instytucji względnej bezskuteczności czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2002 r., II CKN 1336/00, LEX nr 55083). Ochrona ta polega na możliwości zaskarżenia przez wierzyciela krzywdzącej go czynności prawnej celem uznania tej czynności
za bezskuteczną względem niego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 527 k.c. przesłankami powództwa o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną są: dokonanie przez dłużnika z osobą trzecią czynności prawnej, na skutek której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową oraz na skutek której doszło do pokrzywdzenia wierzycieli, działanie dłużnika
ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, wiedza lub możliwość (przy zachowaniu należytej staranności) dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią. Wskazane powyżej przesłanki spełnione być muszą łącznie.

Zgodnie z treścią art. 6 k.c. , ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten określa reguły dowodzenia, tj. przedmiot dowodu oraz osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Zaznaczyć też trzeba,
że przy rozpoznawaniu sprawy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia
lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia
z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych
dla rozstrzygnięcia sprawy ( art. 232 k.p.c. ). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach ( art. 3 k.p.c. ), a ciężar udowodnienia faktów mających
dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie ( art. 227 k.p.c. ) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne. Zaprzeczenie dokonane przez stronę procesową powoduje, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności stają
się sporne i muszą być udowodnione. W razie ich nieudowodnienia Sąd oceni
je na niekorzyść strony, na której spoczywał ciężar dowodu, chyba że miał możność przekonać się o prawdziwości tych twierdzeń na innej podstawie.

Wobec tego na powódce spoczywał obowiązek wykazania, że: przysługuje jej wobec dłużnika wierzytelność; dokonano zaskarżonej czynności prawnej między dłużnikiem i osobą trzecią, na podstawie której osoba trzecia uzyskała korzyść; doszło do pokrzywdzenia wierzyciela wskutek dokonania zaskarżonej czynności; dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, a osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła dowiedzieć
się o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (chyba, że zaistniało domniemanie z art. 527 § 3 i 4 k.c.).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że powódka wykazała, że posiada wierzytelności wobec dłużnika Z. S. w wysokości około 168 000,00 zł, czego też pozwany nie kwestionował. Na tę okoliczność przedstawiła tytuł wykonawczy, z którego ta wierzytelności wynika. Tym samym przysługiwanie powódce statusu wierzycielki w stosunku do Z. S. nie budzi wątpliwości.

Dalej stwierdzić należy, że dłużnik zawarł z pozwanym umowę,
na podstawie której uzyskał niewątpliwie korzyść majątkową w postaci nieruchomości położonej w G..

Oceniając niewypłacalność dłużnika na chwilę wystąpienia przez powódkę z akcją pauliańską, jak również na chwilę wyrokowania, trzeba stwierdzić, że jest on niewypłacalny. Poprzez sprzedaż nieruchomości, która wyczerpywała cały jego majątek, powódka została pozbawiona jakiejkolwiek możliwości skutecznej egzekucji i uzyskania chociaż części swojej wierzytelności. Wobec tego należy również stwierdzić, że została ona pokrzywdzona takim działaniem swojego dłużnika, które do takiego stanu rzeczy doprowadziło oraz stwierdzić, że takie działanie dłużnika było w pełni świadome (szybka sprzedaż nieruchomości
za połowę jej wartości jeszcze przed nadejściem terminu zapłaty pierwszej raty, zaległości alimentacyjne). W tym miejscu wypada wyjaśnić, że pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela. W tej sytuacji chodzi
o rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika, ocenianą według chwili wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską, jak również chwili wyrokowania (patrz wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 28 listopada 2001r., IV CKN 525/00, 22 marca 2001 r., V CKN 280/00, 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03 i 15 czerwca 2005 r., IV CK 806/04). W przytoczonym orzecznictwie słusznie akcentuje się wypływający z istoty skargi pauliańskiej rzeczywisty (obiektywny) charakter niewypłacalności dłużnika, który nie jest w stanie zaspokoić wierzyciela nawet w sytuacji, gdy ten ostatni wspomagany jest przymusem państwowym realizowanym w toku postępowania egzekucyjnego. Istotne jest więc dla zbadania wystąpienia przesłanki pokrzywdzenia wierzyciela ustalenie, czy w przypadku niedokonania konkretnej czynności wierzyciel faktycznie zostałby zaspokojony.

W niniejszej sprawie nie mamy do czynienia z domniemaniami określonymi w art. 527 § 3 i 4 k.c., gdyż w tym zakresie twierdzenia powódki są dość enigmatyczne, wzajemnie niespójne i gołosłowne, a ponadto sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, o czym była już mowa w ocenie zebranego
w sprawie materiału dowodowego.

Wobec braku powyższych domniemań powódka musiała zatem udowodnić,
że pozwany wiedział, że dłużnik działał ze świadomością jej pokrzywdzenia
lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się o tym dowiedzieć.

Z dowodów zaoferowanych przez powódkę nie wynika, iż pozwany działał w złej wierze (patrz: P. Machnikowski (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, s. 948; W. Czachórski, Zobowiązania, 2009, s. 383; W. Popiołek (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. II, 2009, s. 214; M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1256). Pozwany, tak jak większość nabywców nieruchomości, oparł się na oświadczeniu sprzedającego, które zostało zawarte w akcie notarialnym, tym bardziej, że notariusz potwierdził w tym akcie zgodność jego oświadczeń w zakresie dotyczącym zapisów w księdze wieczystej ze stanem ujawnionym w tej księdze. Zatem zachowanie pozwanego było zgodne
z pewnym wzorcem postępowania osoby działającej rozsądnie i rozważnie, która nabywa nieruchomość, bowiem dla zachowania przez osobę trzecią należytej staranności wystarczy, że zapozna się ona z treścią wpisów do księgi wieczystej, a nie aktami tej lub innej księgi wieczystej, (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2006 r., III CSK 58/06 , OSNC 2007, nr 9, poz. 138).

Biorąc pod uwagę powyższe należało orzec, jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach zastępstwa prawnego należnych pozwanemu, który sprawę wygrał w całości, orzeczono, jak w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

Z uwagi na trudną sytuację majątkową i życiową powódki Sąd nie obciążył jej brakującymi kosztami procesu, o czym orzekł, jak w pkt 3 wyroku,
na podstawie art. 102 k.p.c.

Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika powódki Sąd ustalił w pkt 4 wyroku na podstawie § 1 - 4 i § 8 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jedn., Dz. U. z 2019 r., poz. 18).