Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu, Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący: Sędzia SO Jarosław Jaroń

Sędzia SO Jolanta Bojko

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2014 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko pozwanej B. M.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Rejonowego w Oławie

z dnia 30 sierpnia 2013 r.

sygn. akt I C 376/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 59.879 zł (pięćdziesiąt dziewięć tysięcy osiemset siedemdziesiąt dziewięć złotych, 00/100 groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.01.2003r. do dnia zapłaty; zmienia go także w punkcie II w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 6.611 zł tytułem kosztów procesu;

II.  zasądza od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 4.794 zł tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Oławie oddalił powództwo Gminy W. wniesione przeciwko B. M. o zapłatę oraz zasądził od powoda rzecz pozwanej kwotę 3617 zł tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 3600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 14 stycznia 2002 r. Gmina W. zawarła z B. M. umowę, na mocy której Gmina W. zobowiązała się sprzedać na rzecz B. M. udział wynoszący 26,67% w spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego położonego w W. przy ul (...), (dla którego Sąd Rejonowy w Strzelinie prowadzi księgę wieczystą nr kw (...)) a B. M. zobowiązała się w/w prawo kupić. Strony ustalił cenę sprzedaży na kwotę 205.300,00 zł, płatną w dwóch ratach, w wysokości 71.855 zł w terminie do dnia 31 grudnia 2002 r. i w wysokości 133.445 zł pochodzącą z kredytu udzielonego nabywcy przez Bank (...) SA Oddział we W. na podstawie umowy o dewizowy kredyt inwestycyjny, którą to umowę nabywczyni okazała w chwili sporządzania aktu notarialnego. Zawierając w/w umowę sprzedaży B. M. zamierzała kontynuować w lokalu, do którego prawo stanowiło przedmiot umowy, praktykę lekarza rodzinnego. Uprzednio B. M. prowadziła w w/w lokalu, umownie oznaczonym nr (...), o powierzchni 138,36 m ^{( 2)}, praktykę lekarza rodzinnego na podstawie zawartej z Gminą W. umowy najmu. W § 8 umowy sprzedaży, notariusz pouczył stawiających, że skuteczność umowy uzależniona jest od przyjęcia w poczet członków Spółdzielni Mieszkaniowej w S.. Pismem z dnia 8 lutego 2002 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S., powołując się na § 6 ust. 7 swojego Statutu odmówiła przyjęcia B. M. w poczet swoich członków. W uzasadnieniu swojego stanowiska Spółdzielnia wskazała z punktu widzenia regulacji zawartej w art. 223 § 2 ustawy Prawo spółdzielcze, że nabycie przez powódkę udziału w spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego, jest prawnie nieskuteczne. Jednocześnie spółdzielnia zaznaczyła, że nawet w sytuacji gdy na podstawie przepisów art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych prawo odrębnej własności lokali – będące prawem odmiennym od spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu – należy do kilku osób, to i tak członkiem Spółdzielni może być tylko jedna z nich. Nabycie udziału w spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego położonego w W. przy pl. (...), znajdującego się w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., nie zostało ujawnione w księdze wieczystej prowadzonej dla tego prawa przez Sąd Rejonowy w Strzelinie pod numerem (...). Na skutek braku możliwości ustanowienia hipoteki zabezpieczającej ewentualne roszczenia, Bank wypowiedział B. M. umowę kredytu inwestycyjnego. B. M. nie uregulowała całości ceny wynikającej z umowy sprzedaży z dnia 14 stycznia 2002 r. W dniu 12 kwietnia 2006 r. doszło pomiędzy Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w S., a m.in. Gminą W. i B. M. doszło do zawarcia porozumienia dotyczącego potrącenia wzajemnych wierzytelności. W par. 1 porozumienia Spółdzielnia potwierdziła, że wniesiony przez Gminę W. wkład budowlany na inwestycję związaną z budową lokalu użytkowego, położonego w W. przy pl. (...), o łącznej powierzchni użytkowej 518,69 m2, wynosił 100.000,00 zł (ust. 3). Spółdzielnia wskazała także, że ułamkowe części spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przysługujące współuprawnionym z tytułu własnościowego prawa do lokalu (w tym B. M.) zostały przez nich nabyte na mocy umów sprzedaży zawartych z Gminą W. (ust. 4). W dniu 19 maja 2006 r. Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zawarła z B. M., członkiem tej Spółdzielni, umowę, na mocy której Spółdzielnia ustanowiła na rzecz B. M. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego nr (...) w stanowiącym własność Spółdzielni budynku położonym w W., przy Placu (...). Zgodnie z umową lokal użytkowy, po powierzchni 138,36 m2, składał się z 4 gabinetów lekarskich, magazynu, 4 pomieszczeń socjalnych i poczekalni. Wkład budowlany związany ze spółdzielczym prawem do w/w lokalu użytkowego wynosił 130.900,00 zł. Spółdzielnia potwierdziła, że w chwili zawarcia umowy wkład budowlany został uregulowany. Umową z dnia 3 listopada 2010 r. B. M. nabyła od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. prawo odrębnej własności samodzielnego lokalu użytkowego nr (...), położonego na I kondygnacji budynku nr (...), położonego przy Placu (...) składającego się z 8 pomieszczeń i dwóch wc o łącznej powierzchni 137,14 m ^{( 2)} wraz z udziałem wynoszącym (...) części w prawie własności działki oraz we wspólnych częściach budynku i innych urządzeń nie służących wyłącznie do użytku właścicieli lokali. Na podstawie w/w umowy strony wniosły o dokonanie przez Sąd Rejonowy V Wydział Ksiąg Wieczystych w Strzelinie m.in. wpisu o wydzielenie z księgi wieczystej prowadzonej dla działki – samodzielnego lokalu będącego przedmiotem odrębnej własności i założenie dla tego lokalu nowej księgi wieczystej z wpisem w dziale II oprawa własności na rzecz nabywczyni – B. M.. Pismem z dnia 12 września 2011 r. Spółdzielnia poinformowała Gminę W., m.in. o tym, że decyzją jej Zarządu z dnia 10 maja 2006 r. B. M. została przyjęta w poczet członków tej Spółdzielni. Pismem z dnia 18 października 2011 r., doręczonym w dniu 20 listopada 2011 r., Gmina W. wezwała B. M. do zapłaty brakującej ceny wynikającej z umowy sprzedaży z dnia 14 stycznia 2002 r.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wywiódł powód.

Zaskarżając go w całości wniósł o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie od pozwanej B. M. na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że nie doszło do wpisania i ujawnienia w księdze wieczystej przeniesienia udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu użytkowego na rzecz pozwanej, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika niezbicie, że do takiego wpisu i ujawnienia doszło w dniu 26 kwietnia 2004 r. Apelujący w całości podzielił natomiast tezy Sądu Rejonowego dotyczące pozostałych przesłanek ważności umowy, odnoszących się zwłaszcza do interpretacji przepisów prawa spółdzielczego.

Sąd Odwoławczy zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w całości.

Sąd Odwoławczy mając obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału, dokonał jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny. Sąd II instancji, opierając się na dowodach zgromadzonych przed Sądem I instancji, zasadniczo przyjął dokonane na ich podstawie ustalenia za własne, uznając jednak, że ze zgromadzonych w sprawie dowodów Sąd Rejonowy wyciągnął w części nieuprawnione wnioski.

Sąd Rejonowy oddalając powództwo o zapłatę części ceny sprzedaży udziału w prawie do lokalu użytkowego uznał, że nie doszło do przeniesienia jego własności. Wniosek ten był wynikiem przyjęcia, że dla przeniesienia udziału w ograniczonym prawie rzeczonym jest konieczny wpis o charakterze konstytutywnym, a tego nie dokonano i nie można było dokonać. Przekonanie o niemożliwości wpisu prawa w księdze wieczystej Sąd Rejonowy błędnie jednak wyprowadził z faktu, iż powód (jako posiadający ograniczone prawo rzeczowe) nie uzyskał zgody od Spółdzielni (jako właściciela) na przeniesienie udziału w posiadanym prawie. Rozporządzenie udziałem w prawie nie może być utożsamiane z dokonaniem zmiany w treści ograniczonego prawa rzeczowego. Tylko dla tej ostatniej czynności przepis art. 248 § 1 k.c. przewiduje zgodę właściciela. W konsekwencji, wyrażona przez Sąd Rejonowy teza, iż skoro powód nie wykazał, aby w chwili zawierania z pozwaną umowy sprzedaży udziału dysponował zgodą Spółdzielni na mocy której Sąd wieczystoksięgowy mógłby dokonać wpisu, to wpisu nie dokonano, a tym samym nie powstało prawo pozwanej do udziału w ograniczonym prawie rzeczonym - okazała się wadliwa. Do takiego przyjęcia nie uprawniał również materiał dowodowy zebrany w aktach sprawy, a szczególności brak było podstaw dla uznania tej okoliczności za bezsporną. Informację o założeniu księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa dla lokalu użytkowego położonego przy pl. (...) w W. i dokonaniu w niej w dniu 26 kwietnia 2004 r. wpisu udziału pozwanej w wysokości (...), zawiera pismo Urzędu Miasta i Gminy W. z dnia 25 kwietnia 2012 r. (k. 103). Okoliczność ta nie została zakwestionowana przez pozwaną, a następnie - na etapie postępowania apelacyjnego - potwierdzona odpisem zupełnym księgi wieczystej (k. 219-221).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Odwoławczy uznając, że okoliczność niewykonania umowy sprzedaży udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu użytkowego nie została wykazana, dokonał oceny zasadność zarzutów podniesionych przez pozwaną. Obrona pozwanej zasadniczo sprowadza się do wykazania, że umowa sprzedaży była nieważna, a zatem nie istnieje obowiązek zapłaty reszty ceny. W jej ocenie, podstawą nabycia prawa do spornego lokalu była wyłącznie umowa z 19 maja 2006 r. o ustanowieniu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego jaką zawarła ze Spółdzielnią Mieszkaniową (...) z siedzibą w S.. Pozwana pomija jednak i zdaje się nie zauważać dwóch okoliczności. Po pierwsze - faktu dokonania, na podstawie zawartej z powodem umowy z dnia 14 stycznia 2002 r., wpisu w księdze wieczystej udziału pozwanej w prawie do lokalu, a po drugie - faktu, że powoływana przez nią umowa z dnia 19 maja 2006 r. była jedynie konsekwencją nabycia przez pozwaną na podstawie umowy z 14 stycznia 2002 r. udziału w prawie oraz skutkiem zawartego w dniu 12 kwietnia 2006 r. porozumienia w przedmiocie zniesienia wspólności prawa poprzez wydzielenie samodzielnych lokali użytkowych. W umowie tej jednoznacznie wskazano, że pozwana posiada udział w prawie do lokalu i że nabyła go na mocy umowy z 14 stycznia 2002 r. Kwestionowanie w procesie ważności umowy z której to pozwana wywodziła swoje uprawnienie do ustanowienia na jej rzecz spółdzielczego prawa do wyodrębnionego lokalu należy uznać za formułowane wyłącznie na potrzeby procesu. Pozwana przy tym nie wyjaśnia jak, skoro prawo do całego lokalu przysługiwało Gminie, Spółdzielnia mogłaby ponownie ustanowić takie prawo na rzecz pozwanej, gdyby nie doszło wcześniej do zbycia na jej rzecz udziału w tym prawie przez Gminę. Ustanowienie w dniu 19 maja 2006 r. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu użytkowego nr (...) w budynku położonym w W. przy Placu (...) było zatem jedynie konsekwencją zniesienia wspólności prawa do lokalu, w którym to udział – na podstawie umowy z 2002 r. – przysługiwał pozwanej.

Sąd Odwoławczy nie podzielił również stanowiska pozwanej w przedmiocie nieważności umowy z dnia 14 stycznia 2002 r. ani z uwagi na podnoszoną konieczność uzyskania przez pozwaną członkostwa w Spółdzielni, ani z powodu braku możliwości przeniesienia udziału w prawie do lokalu użytkowego. W tym zakresie oraz co do oceny § 8 w/w umowy, Sąd II instancji w pełni podzielił stanowisko wyrażone przez Sąd Rejonowy. W ocenie Sądu Okręgowego, pozwana nie wykazała w tym zakresie naruszeń, których dopuścić się miał Sąd Rejonowy. Stwierdziwszy to Sąd Odwoławczy nie miał obowiązku ponownego, szczegółowego przytaczania argumentów na rzecz logicznego i zgodnego z zasadami doświadczenia życiowego rozumowania, które było udziałem Sądu Rejonowego, a które Sąd Odwoławczy w tej części akceptuje. Pozwana w sposób nieuzasadniony zrównuje również wysokość ceny z wysokością wkładu, przy czym nie wskazuje z czego miałaby wynikać taka zależność. Tym samym polemika z wyrażonym w tym przedmiocie stanowiskiem Sądu Rejonowego oraz przedstawione w odpowiedzi na apelację zarzuty pozwanej, w ocenie Sądu Okręgowego nie dają podstaw do uwzględnienia zawartych w nich wniosków.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Odwoławczy dochodzone w sprawie roszczenie zapłaty uznał w całości za zasadne. Zgodnie z art. 535 k.c. w zw. z art. 555 k.c. przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Skoro pozwana uiściła na rzecz powoda jedynie kwotę 145 421 zł (okoliczność przyznana, k. 231) to roszczenie o zapłatę brakującej części ceny w kwocie 5987 zł zasługiwało na uwzględnienie. Orzeczenie o odsetkach ma podstawę w treści art. 481 k.c. Zgodnie z postanowieniem § 4 umowy sprzedaży z dnia 14 stycznia 2002 r. cena sprzedaży miała zostać zapłacona do 31 grudnia 2002 r.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w punkcie I sentencji. Orzeczenie o kosztach znajduje uzasadnienie w treści art. 98 k.c. Na koszty procesu poniesione przez powoda złożyła się opłata sądowa od pozwu w kwocie 2994 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 3600 zł (§ 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr 163, poz. 1348) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. W postępowaniu apelacyjnym, powód poniósł koszt opłaty sądowej od apelacji w wysokości 2994 zł oraz wynagrodzenia pełnomocnika procesowego w kwocie 1800 zł (§ 6 pkt 6 oraz 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 r. (Dz.U. Nr 163, poz. 1348).