Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia SA Dorota Rostankowska (spr.)

Sędziowie: sędzia SA Andrzej Czarnota

sędzia SA Krzysztof Noskowicz

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Tomaszewska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej (...) w G. M. R.

po rozpoznaniu w dniu 11 lipca 2019 r.

sprawy

M. E., s. R., ur. (...) w G.

oskarżonego z art. 148 § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 8 października 2018 r., sygn. akt IV K 71/17

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że obniża orzeczoną karę pozbawienia wolności do 7 (siedmiu) lat;

II.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok w pozostałej części;

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. K. - Kancelaria Adwokacka w G. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych brutto tytułem zwrotu kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym;

IV.  zwalnia oskarżonego od opłaty za postępowanie odwoławcze, a jego wydatkami obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku rozpoznawał sprawę M. E. oskarżonego o to, że w dniu (...) w G., działając w zamiarze ewentualnym pozbawienia życia R. E. wielokrotnie uderzał wyżej wymienionego w głowę i klatkę piersiową, jak również wielokrotnie kopał w głowę w/w, oraz kilkukrotnie ugodził w/w nożem w kończynę górną prawą, czym spowodował obrażenia: rozległe wielomiejscowe wylewy krwawe (stłuczenia) powłok twarzy w postaci wylewów zlokalizowanych w powiekach obu oczu (tzw. krwiak okularowy); obustronnie w okolicy szczękowej i jarzmowej oraz w okolicy przedusznej prawej i na przedniej powierzchni małżowiny usznej prawej; wylewy krwawe oraz głębokie rany tłuczone w błonie śluzowej wargi górnej i dolnej (od strony przedsionka ust); powierzchowną ranę tłuczoną na brodzie, obejmującą skórę i tkankę podskórną; wielomiejscowe, łączące się ze sobą wylewy krwawe w tkance podskórnej i w czepcu ścięgnistym obu bocznych okolic głowy, zwłaszcza prawej oraz w prawym mięśniu skroniowym; izolowany prawostronny krwiak przymózgowy – podtwardówkowy o objętości około 80 ml; obrzęk mózgu z cechami ciasnoty śródczaszkowej w postaci prawostronnego wklinowania podnamiotowego; rozległe stłuczenie powłok w okolicy stawu ramiennego lewego oraz dwa pasmowate otarcia naskórka: jedno zlokalizowane w dolnej części przednio – bocznej lewej powierzchni szyi, drugie na brzuchu, w okolicy podżebrza prawego; rany cięte w obrębie powłok kończyny górnej prawej w tym: cztery w okolicy łokcia obejmujące skórę i tkankę tłuszczową podskórną, z nacięciem przyczepu ścięgna mięśnia trójgłowego ramienia w dnie jednej z nich oraz trzy powierzchowne obejmujące skórę na tylno – bocznej powierzchni przedramienia oraz liczne głębokie, rysowate otarcia naskórka; kilka niewielkich wylewów krwawych w tkance podskórnej powłok pleców, w wyniku których to obrażeń pokrzywdzony R. E. doznał porażenia ważnych dla życia ośrodków (krążenia i oddychania) w pniu mózgu na skutek narastającej ciasnoty śródczaszkowej w następstwie narastającego, izolowanego, pourazowego, ostrego krwiaka przymózgowego – podtwardówkowego, współistniejącego z obrzękiem mózgu towarzyszącym urazowemu uszkodzeniu (stłuczeniu) półkul mózgu, co spowodowało śmierć wyżej wymienionego , tj. o przestępstwo z art.148 § 1 kk.

Wyrokiem z 8 października 2018r. w sprawie sygn. akt IV K 71/17;

I.  uznał oskarżonego M. E. za winnego tego, że w nocy z (...) w G. działając w zamiarze bezpośrednim spowodował u R. E. ciężki uszczerbek na zdrowiu, w ten sposób, że uderzył go wielokrotnie pięścią i kopał w głowę, szyję, tułów i kończyny górne oraz kilkukrotnie ugodził nożem w kończyną górną prawą, powodując:

-

pasmowate otarcie naskórka na przednio – bocznej powierzchni szyi po stronie lewej, z niewielkimi wylewami krwawymi w mięśniach podgnykowych,

-

otarcia naskórka i bardzo małe wylewy krwawe zlokalizowane na przedniej powierzchni klatki piersiowej oraz pojedyncze otarcie naskórka na brzuchu,

-

na kończynie górnej prawej, na łokciu cztery powierzchowne rany cięte oraz na tylno - bocznej powierzchni przedramienia kilka głębokich, rysowatych otarć naskórka i trzy powierzchowne rany cięte,

-

na kończynie górnej lewej duży wylew krwawy zlokalizowany w powłokach okolicy stawu ramiennego - barkowego,

-

rozległy wylew krwawy - stłuczenie, w powłokach prawej połowy twarzy, obejmujący okolicę łuku brwiowego, powieki oka prawego oraz okolicę jarzmową, szczękową i przeduszną twarzy oraz małżowinę uszną prawą, z otarciami naskórka w jego obrębie,

-

rozległy wylew krwawy – stłuczenie, w powłokach lewej połowy twarzy obejmujący powieki oka lewego z okolicą łuku brwiowego, okolicę jarzmową i szczękową twarzy oraz lewe skrzydełko nosa, z otarciami naskórka w jego obrębie,

-

obrażenia ust w postaci wylewów krwawych i czterech ran tłuczonych w obrębie błony śluzowej warg oraz ranę tłuczoną brody,

-

rozległe wylewy krwawe w tkance podskórnej i w czepcu ścięgnistym zlokalizowane w obu bocznych ciemieniowo-skroniowych okolicach głowy oraz w mięśniu skroniowym prawym,

a także izolowanego krwiaka przymózgowo – podtwardówkowego o objętości około 80 ml, zlokalizowanego nad sklepieniem prawej półkuli mózgu oraz na podstawie mózgu z wielomiejscowymi wylewami w oponach miękkich mózgu oraz z obrzękiem mózgu, stanowiące chorobę realnie zagrażającą życiu, w następstwie czego doszło do śmierci R. E. w dniu (...) wskutek porażenia czynności ważnych dla życia ośrodków w pniu mózgu, to jest krążenia i oddychania w następstwie ciasnoty śródczaszkowej spowodowanej narastającym, izolowanym, pourazowym krwiakiem przymózgowym – podtwardówkowym współistniejącym z towarzyszącym mu pourazowym obrzękiem mózgu, który to zgon oskarżony przewidywał, i przy zastosowaniu art.4 § 1 k.k. czyn ten zakwalifikował z art.156 § 1 pkt 2 i § 3 k.k. i za to na podstawie art.156 § 1 pkt 2 i § 3 k.k. skazał oskarżonego, a na podstawie art.156 § 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 8 lat pozbawienia wolności;

II.  przy zastosowaniu art.4 § 1 k.k., na podstawie art.62 k.k. orzekł system terapeutyczny wykonania orzeczonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności, dla osób uzależnionych od alkoholu;

III.  przy zastosowaniu art.4 § 1 k.k., na podstawie art.63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 4 sierpnia 2016r. od godziny 11:45 do dnia 8 października 2018r.;

IV.  na podstawie art.29 ust.1 i 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1982r. – Prawo o adwokaturze oraz § 17 ust.1 pkt 2 i ust.2 pkt 5 oraz § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu – zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. A. K. kwotę 2.878,20 zł., obejmującą podatek od towarów i usług, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu;

V.  na podstawie art.626 § 1 k.p.k. i art.624 § 1 k.p.k. oraz art.17 ust.1 i 2 ustawy z 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych zwolnił oskarżonego od opłaty oraz w całości od pozostałych kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa.

Apelację od wyroku wywiódł obrońca oskarżonego zaskarżając go w części dotyczącej orzeczenia o karze zawartego w punkcie I wyroku, zarzucając mu rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności w wymiarze 8 lat poprzez nienadanie właściwego znaczenia okolicznościom łagodzącym występujących sprawie, w szczególności dotychczasowej niekaralności oskarżonego oraz wyrażonej przez niego skruchy, co doprowadziło do orzeczenia wobec oskarżonego kary rażąco niewspółmiernej, która nie spełnia dyrektyw wymiaru kary wynikających z art.53 § 1 i 2 k.k., a których prawidłowe zastosowanie powinno skutkować wymierzeniem łagodniejszej kary.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I w zakresie orzeczenia o karze poprzez wymierzenie oskarżonemu kary 6 lat pozbawienia wolności.

Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu wraz z należnym podatkiem VAT, jednocześnie oświadczając iż nie zostały one uiszczone w całości ani w części.

Odpowiedź na apelację złożył oskarżyciel publiczny wnosząc o jej nieuwzględnienie i utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Sąd apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wywiedziona przez obrońcę oskarżonego co do zasady, tj. postulująca o obniżenie orzeczonej kary zasługuje na uwzględnienie, choć nie do wymiaru w niej wskazanego.

Na wstępie należy zauważyć, że sąd pierwszej instancji w sposób wnikliwy i wszechstronny rozważył wszystkie dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy, na ich podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne oraz należycie wykazał winę oskarżonego M. E.. Ocena materiału dowodowego dokonana przez sąd okręgowy nie wykazuje błędów logicznych i nie wykracza poza ramy swobodnej oceny dowodów chronionej przepisem art.7 kpk. Ustaleń faktycznych strony nie kwestionowały. Do czynu przypisanego oskarżonemu sąd pierwszej instancji zastosował właściwą kwalifikację prawną.

Niewspółmierność kary zachodzi wtedy, gdy suma zastosowanych kar wymierzona za przypisane oskarżonemu przestępstwo, nie odzwierciedla należycie stopnia szkodliwości społecznej czynu oraz nie uwzględnia w wystarczającej mierze celów kary określonych w art.53 kk, który określa cztery ogólne dyrektywy wymiaru kary.

Pierwszą z nich jest dyrektywa winy - sąd przy wymiarze kary zobowiązany jest baczyć, aby jej dolegliwość „nie przekraczała stopnia winy”. Stopień winy wyznacza górną granicę dolegliwości związanej z wymierzeniem kary. Nie można, zatem orzec kary lub środków karnych, których dolegliwość przekraczałaby stopień winy, chociażby za takim orzeczeniem przemawiały inne dyrektywy, np. prewencji ogólnej czy indywidualnej. Wina pełni w tym ujęciu, funkcję limitującą - wyznaczając górną granicę konkretnej kary.

Kolejną dyrektywą sądowego wymiaru kary wymienioną w art.53 § 1 kk jest uwzględnienie stopnia społecznej szkodliwości czynu. Na ocenę zaś stopnia społecznej szkodliwości wpływają okoliczności wymienione w art.115 § 2 kk i są to okoliczności przedmiotowe (do nich należą: rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiar grożącej lub wyrządzonej szkody, sposób i okoliczności działania, waga naruszonych obowiązków) oraz podmiotowe (tj. postać zamiaru, motywacja), jednakże wszystkie związane są z czynem sprawcy. Motywacja i postać zamiaru, mają również wpływ na stopień winy. Natomiast na stopień społecznej szkodliwości czynu nie mają wpływu - jak wynika to z treści art.115 § 2 kk - okoliczności dotyczące sprawcy niezwiązane z czynem przestępczym. Dyrektywa stopnia społecznej szkodliwości ma sprzyjać wymierzeniu kary sprawiedliwej i powinna nie tylko wyznaczyć górny pułap kary współmiernej do stopnia społecznej szkodliwości konkretnego czynu, ale i przeciwdziałać wymierzeniu kary zbyt łagodnej w przypadku znacznej społecznej szkodliwości czynu.

Trzecią dyrektywą sądowego wymiaru kary jest dyrektywa prewencji indywidualnej, tj. uwzględnienie celów zapobiegawczych lub wychowawczych, które ma kara osiągnąć w stosunku do sprawcy. Kara wymierzona zgodnie z dyrektywą prewencji indywidualnej powinna osiągnąć cel zapobiegawczy, a zatem zapobiec popełnieniu w przyszłości przestępstwa przez sprawcę.

Ostatnią dyrektywą sądowego wymiaru kary jest prewencja ogólna, tj. „kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa”. Jest to dyrektywa pozytywnej prewencji ogólnej, która nie może być pojmowana wyłącznie jako odstraszanie społeczeństwa, a więc wymierzanie konkretnemu sprawcy surowej kary, nawet ponad stopień winy. Tylko, bowiem kara sprawiedliwa, współmierna do stopnia społecznej szkodliwości konkretnego czynu, a przy tym wymierzona w granicach winy sprawcy, może mieć pozytywny wpływ na społeczeństwo, budzić aprobatę dla wymierzonych kar oraz zaufanie do wymiaru sprawiedliwości - i w ten sposób stwarzać warunki do umacniania i kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Bezsprzecznie sąd pierwszej instancji ma ustawowo zagwarantowaną swobodę w ferowaniu wyroku, w tym kształtowania wymiaru kary. Rolą zaś sądu odwoławczego w tym zakresie jest kontrola, czy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego zasadę sądowego wymiaru kary nie zostały przekroczone w rozmiarach nie dających się zaakceptować. Ustawa traktuje jako podstawę odwoławczą tylko taką niewspółmierność kary, która ma charakter rażący (art.438 pkt 4 kpk), a która zachodzić może tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można byłoby przyjąć, iż zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd pierwszej instancji, a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie wspomnianych wyżej dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art.53 kk. Zarzut rażącej niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen można zasadnie podnieść tylko wówczas, gdy orzeczona kara, jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, to jednak nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy. Należy również odwołać się do od dawna utrwalonego w judykaturze i doktrynie poglądu, że zarzut rażącej niewspółmierności kary nie wymaga wskazania nowych, nieznanych sądowi okoliczności, polegać bowiem może na wykazaniu, że okoliczności prawidłowo ustalone mają takie znaczenie i ciężar gatunkowy, których bądź orzeczona kara nie uwzględnia w ogóle, bądź uwzględnia je w stopniu niedostatecznym (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z 23.10.1974r. w sprawie V KRN 78/74, OSNKW 1974, poz.34). Mając na względzie, by rozmiar represji karnej był w pełni adekwatny do stopnia społecznej szkodliwości czynu oskarżonego i winy oraz spełniał swoje cele wychowawcze i zapobiegawcze, a także by uwzględniał wpływ, jaki orzeczona kara powinna wywrzeć w kierunku ugruntowania w społeczeństwie prawidłowych ocen prawnych i stosownego do tych ocen postępowania, jak i potwierdzenie przekonania, że w walce z przestępczością zwycięża praworządność, a sprawca jest sprawiedliwie karany, sąd apelacyjny nie znalazł podstaw do utrzymania orzeczonej przez sąd okręgowy wobec oskarżonego M. E. kary za przypisany mu czyn.

Na wstępie wskazać należy, że argumentem za obniżeniem kary orzeczonej wobec oskarżonego nie może być fakt, że nie godził się on na przyjęcie kwalifikacji prawnej czynu zawartej w akcie oskarżenia. Sąd okręgowy również bowiem jej nie podzielił zmieniając ją na art.156 § 1 pkt 2 i § 3 kk. Odwoływanie się zatem do kwalifikacji prawnej z art.148 § 1 kk jest bezprzedmiotowe.

Rację ma jednak skarżący, że jako okoliczności łagodzącej przy wymiarze kary sąd okręgowy nie poczytał okazania skruchy przez oskarżonego (k.886v akt sprawy). Brak jest podstaw aby kwestionować szczerość tej deklaracji, zwłaszcza, że nie miała ona miejsca dopiero po zamknięciu przewodu sądowego, w ramach mowy końcowej a jeszcze w czasie rozprawy. W odpowiednim stopniu sąd również przy wymiarze kary nie uwzględnił uprzedniej niekaralności oskarżonego. Okoliczności te winny mieć istotny wpływ na wymiar kary. W dacie czynu zagrożenie karne za przypisany oskarżonemu czyn mieścił się w granicach od 2 do 12 lat pozbawienia wolności. Rację zatem ma skarżący, że okoliczności obciążające i łagodzące w przedmiotowej sprawie nie uzasadniają wymierzenia kary zbliżonej do górnej granicy ówczesnego ustawowego zagrożenia. Mając na uwadze powyższe wywody, ogólne i szczególne zasady wymiaru kary wskazane w art.53 § 1 i 2 kk sąd apelacyjny uznał, że karą uwzględniającą te wszystkie elementy będzie kara 7 lat pozbawienia wolności. Kara ta bowiem jest w pełni współmierna do stopnia winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu, powinna spełnić zarówno cele zapobiegawcze w stosunku do oskarżonego, jak i potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Odnosząc się do złożonej w przedmiotowej sprawie odpowiedzi na apelację wskazać należy, że formułowanie jej w takiej formie jak w przedmiotowej sprawie nic do niej nie wnosi. Jedynie bowiem w krótkim akapicie prokurator odniosła się do zarzutów apelacji, ograniczając się do stwierdzenia, że w jej ocenie skrucha okazana przez oskarżonego nie jest szczera. Jednocześnie nie podjęła nawet próby uzasadnienia swej oceny, uznać zatem należy ją za dowolną. Swoje stanowisko w tej kwestii sąd apelacyjny przedstawił we wcześniejszej części niniejszego uzasadnienia. Pozostałą zaś treść odpowiedzi na apelację stanowi przytoczenie treści wyroku sądu okręgowego i apelacji wraz z jej uzasadnieniem. Skoro przepis art.428 § 2 kpk nie nakłada obowiązku złożenia odpowiedzi na apelację to składanie jej w przedstawionej wyżej formie wydaje się bezcelowe. Jeżeli bowiem strona decyduje się skorzystać z uprawnienia określonego we wskazanym wyżej przepisie, winna przedstawić argumenty przemawiające za utrzymaniem w mocy zaskarżonego orzeczenia, odnieść się do zarzutów apelacji podejmując próbę wykazania niezasadności wniesionego środka odwoławczego. Takich treści odpowiedź na apelację złożona w niniejszej sprawie nie zawiera.

Mając powyższe na uwadze sąd apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że obniżył orzeczoną w jego pkt. I karę pozbawienia wolności do 7 lat.

W pozostałej części, nie stwierdzając zaistnienia przesłanek z art.439 kpk i art.440 kpk, zaskarżone orzeczenie utrzymał w mocy.

Na mocy przepisów § 2, § 4 ust.1 i 3, § 17 ust.2 pkt.5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu sąd drugiej instancji orzekł o kosztach obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu w postępowaniu odwoławczym.

O kosztach postępowania odwoławczego sąd apelacyjny orzekł na mocy art.626 § 1 kpk w zw. z art.624 § 1 kpk w zw. z art.634 kpk zwalniając oskarżonego od obowiązku ich ponoszenia i obciążając nimi Skarb Państwa. Uznał bowiem, że biorąc pod uwagę jego aktualną sytuację finansową oraz przewidywany czas izolacji więziennej, obciążanie go nimi jest niecelowe.