Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VII AGa 1314/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VII Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Ewa Zalewska

Sędziowie: SA Maciej Dobrzyński

SO del. Tomasz Szczurowski (spr.)

Protokolant: Katarzyna Laskowska

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko A. F. (1)

przy udziale interwenienta ubocznego po stronie pozwanej Centrum (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 17 sierpnia 2017 r., sygn. akt XX GC 300/05

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 częściowo w ten sposób, że zasądza od A. F. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. odsetki ustawowe od kwoty 48.314,04 zł (czterdzieści osiem tysięcy trzysta czternaście złotych i cztery grosze) od dnia 26 kwietnia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od powyższej kwoty od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia 02 stycznia 2017 roku;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od A. F. (1) na rzecz Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 3.303,57 zł (trzy tysiące trzysta trzy złote i pięćdziesiąt siedem groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

IV.  oddala wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VII AGa 1314/18

UZASADNIENIE

Powód Bank (...) spółka akcyjna w W. (dalej: Bank (...)), pozwem z 11 stycznia 2005 roku wnosił o zasądzenie od pozwanych A. F. (2) i J. J., prowadzących działalność gospodarczą jako wspólnicy spółki cywilnej PHU (...) w R., kwoty 64 571,11 zł, z umownymi odsetkami za opóźnienie w wysokości podwójnej stawki odsetek ustawowych od kwoty 52 582,92zł, oraz odsetkami ustawowymi od kwoty 11 988,19 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, z 24 lutego 2005 roku, uwzględniono żądanie powoda.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwani wnieśli sprzeciw, kwestionując skuteczność umowy przelewu, z uwagi na z posiadaną informację ze strony (...), że uchylił się on od skutków oświadczenia woli – umowy przelewu wierzytelności.

Pismem procesowym z 22 czerwca 2005 roku, do sprawy, w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej, przystąpił (...). Wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów.

Postanowieniem, z 12 lutego 2007 roku zawieszono, postępowanie przeciwko J. J., na podstawie art. 174 § 1 pkt. 1 k.p.c..

Na rozprawie 18 kwietnia 2007 roku, pozwana A. F. (1) uznała roszczenie w kwocie 38 325,27 zł.

Postanowieniem z 25 kwietnia 2007 roku Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy zawiesił postępowanie w sprawie, na podstawie artykułu 177 § 1 pkt 1 k.p.c., do czasu rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy sprawy o sygn. XX GC 660/03.

Postępowanie w sprawie zostało podjęte postanowieniem z 3 stycznia 2017 roku.

Pismem procesowym z 23 stycznia 2017 roku powód ostatecznie sprecyzował swoje żądanie pozwu w ten sposób, iż wniósł o zasądzenie od pozwanej – z tytułu kwoty głównej 43 156,69 zł, oraz podtrzymał żądanie w zakresie kwoty 11 988.19 zł – z odsetkami w zakresie obu kwot, tak, jak zostało to sformułowane w petitum pozwu. W pozostałym zakresie cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia.

Wyrokiem z dnia 17 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie: umorzył postępowanie wobec J. J.; zasądził od pozwanej A. F. (1) na rzecz powoda Banku (...) SA w W. kwotę 48 314,04 z odsetkami od kwoty: 36 325,85 zł z umownymi odsetkami w wysokości podwójnych odsetek ustawowych w wysokości obowiązującej przed wejściem w życie ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015r., poz. 1830) od dnia 10 stycznia 2005 roku do dnia 25 kwietnia 2007 roku oraz z umownymi odsetkami w wysokości podwójnych odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 3 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty, 11 988,19 zł z ustawowymi odsetkami wysokości obowiązującej przed wejściem w życie ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015r., poz. 1830) od dnia 10 stycznia 2005 roku do dnia 25 kwietnia 2007 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 3 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty; umorzył postępowanie w zakresie kwoty 9 426,23 zł; w pozostałym zakresie powództwo oddalił; wyrokowi w punkcie I nadał klauzulę natychmiastowej wykonalności w zakresie kwoty 26 825,27; zasądził od pozwanej A. F. (1) na rzecz powoda Banku (...) SA w W. kwotę 5142,50 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; zasądził od interwenienta ubocznego Centrum (...) S.A. w W. na rzecz powoda Banku (...) SA w W. kwotę 4917,19 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny i zważył, co następuje:

23 maja 2000 roku pomiędzy (...) oraz A. F. (1) i J. J. zawarta została umowa leasingu operacyjnego nr (...) (aneksowana 8 czerwca 2000 roku)

29 czerwca 2000 roku w W. (...) i Bank (...) zawarł umowę przelewu wierzytelności wynikającej z umowy leasingowej z 23 maja 2000 roku zawartej z A. F. (1) i J. J.. Umowa obejmowała raty leasingowe – pierwsza płatna 30 lipca 2000 roku ostatnia 30 czerwca 2005 roku. Łączna wartość przelanych wierzytelności wynosiła 61 500 marek niemieckich.

Pismem z 5 listopada 2001 roku A. F. (1) i J. J. poinformowani zostali o przelewie wierzytelności (odbiór przesyłki nastąpił 15 listopada 2001 roku). Jednocześnie poinformowano ich o tym, iż raty leasingowe z tytułu umowy leasingu winny być spłacane na rachunek Banku (...).

Pozwani nie regulowali na rzecz Bank (...) zobowiązań z umowy leasingu. Z tytułu umowy leasingu zobowiązanie wynosiło 52 582,92 zł 79 gr wraz z odsetkami w kwocie 11 988,19 zł

31 sierpnia 2010 roku doszło do sprzedaży przedmiotu leasingu na rzecz pozwanej, za kwotę 9 426 zł.

W zakończonym w procesie toczącym się pomiędzy Bank (...) oraz (...), uznano, iż umowy przelewu wierzytelności, w tym umowa przelewu wierzytelności na podstawie których powód dochodzi z tego roszczenia w niniejszej sprawie, były skuteczne.

Sąd Okręgowy podkreślił, że łącząca pozwanych z (...) umowa leasingu, z uwagi na fakt że zawarta została przed wprowadzeniem tego typu umowy do kodeksu cywilnego, traktowana być musi jako umowa nienazwana – pozakodeksowa, do której nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące umowy leasingu zawarte w kodeksie cywilnym.

Zaznaczono, że pozwana nie kwestionowała prawidłowości naliczenia kwot dochodzonych przez powoda w niniejszym w postępowaniu a związanych z jej zobowiązaniami wynikającymi z umowy leasingu. Podniosła natomiast zarzuty związane z faktem, iż umowa nie została prawidłowo rozliczona, jak również, że pozwanym nie wystawiono faktur VAT, jak również, że otrzymali pismo, w którym (...) kwestionował skuteczność przelewu wierzytelności w umowy leasingu.

W ocenie Sądu Okręgowego zmodyfikowane ostatecznie pismem procesowym z 18 lutego 2017 roku żądanie powoda w zakresie kwoty głównej oraz kwoty wynikającej ze skapitalizowanych odsetek podlegało uwzględnieniu, oddalono jednak w części żądanie dotyczące: kwoty 2400,46 zł, której zapłata została dokonana na rzecz zbywcy wierzytelności ( (...)) ale przed datą o zawiadomieniu o przelewie, tj. 9 listopada 2001 roku; kwoty 4430,38 stanowiącej sumę kwot 2291,34 zł oraz 2139,04 zł (raty nr 31 i 33). Podkreślono, że zgodnie z treścią art. 512 k.c. pozwani winni byli regulować zobowiązania z tytułu umowy leasingu na rzecz nabywcy wierzytelności. Strona pozwana nie kwestionowała faktu otrzymania informacji o przelewie wierzytelności pismem z 5 listopada 2001 roku. Zwolniona jest jedynie z obowiązku zapłaty kwoty uregulowanej przed otrzymaniem informacji o cesji (art. 512 k.c.). Niezasadny był również zarzut przedawnienia roszczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego oddaleniu podlegało, na podstawie art. 5 k.c., żądanie powoda w zakresie odsetek, obejmujące okres, w którym postępowanie w niniejszej sprawie pozostawało zawieszone. W ocenie Sądu Okręgowego podkreślić należy szczególną sytuację jaka miała miejsce w niniejszej sprawie. Z uwagi na długotrwały spór pomiędzy powodem a (...), brak było możliwości rozstrzygnięcia o żądaniu powoda względem pozwanej w niniejszej sprawie. Z kolei sytuacja ta, z uwagi na częściowe uwzględnienie żądania pozwu w stosunku do pozwanej, nie może w ocenie Sądu Okręgowego prowadzić do uwzględnienia żądania zapłaty odsetek za okres opóźnienia, za który to pozwana faktycznie nie ponosi odpowiedzialności. Gdyby bowiem nie zawieszenie postępowania, orzeczenie w niniejszej sprawie zapadłoby wiele lat temu. Dlatego też, w ocenie Sądu Okręgowego, zasadne było uwzględnienie wytycznych płynących z klauzuli generalnej zawartej w powołanym wyżej przepisie i oddalenie żądania powoda w tej części.

W części, w jaki powód cofnął postępowanie, podlegało ono umorzeniu na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Natomiast postępowanie podlegało umorzeniu wobec pozwanego J. J. na podstawie art. 182 § 1 in fine k.p.c..

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. O odsetkach należnych za okres do 31 grudnia 2016 roku orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015r., poz. 1830), zgodnie z art. 56 powołanej ustawy.

Wyrokowi w punkcie I nadano klauzulę wykonalności na podstawie art. 333 § 1 pkt. 2 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 w związku z art. 100 k.p.c.

Postanowieniem z dnia 9 października 2017 r. Sąd Okręgowy uchylił postanowienie z dnia 17 sierpnia 2017 r. zawarte w punkcie 6 wyroku w przedmiocie zasądzenia od interwenienta ubocznego kosztów procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa i zaskarżyła wyrok w punkcie 3 w zakresie w którym Sąd Okręgowy oddalił powództwo co do odsetek za okres, w którym postępowanie w sprawie pozostawało w zawieszeniu co do kwoty łącznej 96 015,26 zł stanowiącej równowartość odsetek umownych w wysokości podwójnych odsetek ustawowych w wysokości 82 415,89 zł liczonych od kwoty 36 325,85 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r. oraz stanowiącej równowartość odsetek ustawowych w wysokości 13 599,37 zł liczonych od kwoty 11 988,19 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1.  naruszenie prawa materialnego tj.

- art. 5 k.c. poprzez jego zastosowanie i błędne przyjęcie, że roszczenie powoda o zapłatę przez pozwaną odsetek od kwoty głównej dochodzonego roszczenia za okres zawieszenia niniejszego postępowania w okresie od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r. w oparciu o art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. stanowi nadużycie prawa jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego podczas gdy zachowaniu powoda nie można przypisać naruszenia dobrych obyczajów, a tym bardziej rozmyślnego działania zmierzającego do wydłużenia postępowania celem uzyskania większej korzyści majątkowej w postaci odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, uzasadniającego oddalenie w tej części powództwa na podstawie art. 5 k.c.

- art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że zawieszenie postępowania cywilnego na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. uzasadnia odstąpienie od naliczania odsetek należnych wierzycielowi w związku z opóźnieniem w spełnieniu świadczenia pieniężnego za ten okres;

2.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 179 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że zawieszenie postępowania cywilnego w oparciu art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. wywołuje dodatkowe jeszcze skutki poza opisanymi w art. 179 § 2 k.p.c. tj. skutki materialnoprawne w postaci „zawieszenia" biegu odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego w okresie zawieszenia postępowania.

Wobec powyższego apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w części obejmującej odsetki umowne w wysokości podwójnych odsetek ustawowych liczonych od kwoty 36 325,85 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r, oraz stanowiącej równowartość odsetek ustawowych liczonych od kwoty 11 988,19 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r. i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda łącznej kwoty odsetek w wysokości 96 015,26 zł oraz zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana oraz interwenient uboczny wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja częściowo zasługiwała na uwzględnienie, co musiało skutkować zmianą zaskarżonego wyroku.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie. Należy nadmienić, że nie były one kwestionowane przez którąkolwiek ze stron postępowania. Na obecnym etapie postępowania sporne pomiędzy stronami pozostawało jedynie roszczenie o zapłatę przez pozwaną odsetek umownych w wysokości podwójnych odsetek ustawowych liczonych od kwoty 36 325,85 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r, oraz odsetek ustawowych liczonych od kwoty 11 988,19 zł za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r. Sąd Okręgowy bowiem w powyższym zakresie powództwo oddalił wskazując, że z uwagi na zawieszenie niniejszego postępowania w okresie od 26 kwietnia 2007 r. do 2 stycznia 2017 r. dochodzenie przez powoda odsetek za ten okres stanowi nadużycie prawa podmiotowego.

Przystępując do analizy niniejszej sprawy przede wszystkim należy wskazać, że całkowicie błędny i nie przystający do stanowiska Sądu Okręgowego był sformułowany w apelacji zarzut naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 179 § 2 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że zawieszenie postępowania cywilnego w oparciu art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. wywołuje dodatkowe jeszcze skutki poza opisanymi w art. 179 § 2 k.p.c. tj. skutki materialnoprawne w postaci „zawieszenia" biegu odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego w okresie zawieszenia postępowania. Wbrew twierdzeniom powoda Sąd I instancji nie zastosował art. 179 § 2 k.p.c. do oceny dochodzonego przez niego roszczenia, a tym bardziej w oparciu o ten przepis nie oddalił powództwa w zakresie kwestionowanym przez powoda. Już więc z tego względu zarzut ten nie mógł być skuteczny.

Podobnie dla oceny zaskarżonego wyroku nie miał znaczenia zarzut naruszenia art. 481 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne przyjęcie, że zawieszenie postępowania cywilnego na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. uzasadnia odstąpienie od naliczania odsetek należnych wierzycielowi w związku z opóźnieniem w spełnieniu świadczenia pieniężnego za ten okres. Sąd Okręgowy bowiem stwierdził, że również w okresie objętym apelacją pozwana pozostawała w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia i wbrew sformułowanemu zarzutowi uznał, że także w okresie zawieszenia postępowania biegły odsetki od wierzytelności objętej żądaniem pozwu. Natomiast Sąd Okręgowy oddalił powództwo w zakresie objętym apelacją zważywszy na art. 5 k.c., którego naruszenie powód również zarzucał w apelacji. W ocenie Sądu Apelacyjnego o ile co do zasady należy przyznać rację powodowi, że przy wydaniu zaskarżonego wyroku doszło do naruszenia art. 5 k.c., to jednak nie można podzielić stanowiska apelującego, że naruszenie to nastąpiło już przez samo zastosowanie powyższego przepisu. W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadnym było bowiem zastosowanie art. 5 k.c. do roszczenia odsetkowego powoda za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017r., niemniej w sposób odmienny od dokonanego przez Sąd Okręgowy.

Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Ma rację strona powodowa, że zachowaniu jej nie można przypisać naruszenia dobrych obyczajów, a tym bardziej rozmyślnego działania zmierzającego do wydłużenia postępowania celem uzyskania większej korzyści majątkowej w postaci odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, uzasadniającego oddalenie w tej części powództwa na podstawie art. 5 k.c. Niemniej okoliczność ta nie ma rozstrzygającego znaczenia dla zastosowania art. 5 k.c. w stosunku do żądania powoda. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2019 r. IV CSK 121/18, niepubl. trafnie przyjęto, że przepis art. 5 k.c. umożliwia odmowę udzielenia ochrony prawu podmiotowemu w sytuacji, w której kolidowałoby to z jego celem lub zasadami współżycia społecznego. Rozwiązanie to uelastycznia porządek prawny, pozwalając sądowi sięgnąć do racji funkcjonalnych, związanych z przeznaczeniem (celem) konkretnego uprawnienia, oraz argumentów aksjologicznych, pozwalających na ocenę jego wykonywania przez pryzmat zasad słuszności i moralności. Powyższe zaś stwierdzenia należy rozumieć w ten sposób, że zastosowanie art. 5 k.c. jest możliwe nie tylko w przypadku, gdy zachowanie występującego z roszczeniem jest niemoralne, ale również wówczas, gdy oceniając to roszczenie w kontekście sytuacji stron procesu, tak materialnoprawnej, jak i procesowej, a także zważywszy na okoliczności danej sprawy nie związane bezpośrednio z procesem uwzględnienie żądania pozwu nie jest możliwe z przyczyn moralnych, z uwagi na zasadę słuszności kontraktowej. Mówiąc inaczej uzasadnieniem dla zastosowania art. 5 k.c. wcale nie musi być postawa podmiotu występującego z roszczeniem, ale ogół okoliczności danej sprawy, który powodują że wystąpienie z roszczeniem nie może podlegać ochronie prawnej. Analizując zastosowanie art. 5 k.c. należy przypomnieć, że przyczyną trwania niniejszego postępowania przez okres niemal piętnastu lat było przede wszystkim jego zawieszenie na mocy postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie Wydział XX Gospodarczy z 25 kwietnia 2007 roku. Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie w sprawie, na podstawie artykułu 177 § 1 pkt 1 k.p.c., do czasu rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy sprawy o sygn. XX GC 660/03. Bezpośrednią przyczyną zawieszenia postępowania była wątpliwość, czy wierzytelność objęta sporem przed Sądem Okręgowym przysługuje powodowi, czy też interwenientowi ubocznemu. Na kwestię tą miało rzutować rozstrzygnięcie w sprawie XX GC 660/03. W rzeczywistości istniała wątpliwość co do przysługiwania powodowi legitymacji materialnoprawnej w niniejszej sprawie. Jednocześnie pozwana już w sprzeciwie nie kwestionowała żądania co do należności głównej, a ostatecznie w tym zakresie powództwo uznała. W tych okolicznościach zasadnym było rozważanie, czy żądanie pozwu w zakresie odsetek za okres od 26 kwietnia 2007 r. do 2 stycznia 2017 r. nie stanowi naruszenia zasady słuszności kontraktowej, jak również czy dochodząc ich w pełnej wysokości powód nie korzysta ze swojego prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Niemniej w ocenie Sądu Apelacyjnego nie można uznać, tak jak to przyjął Sąd Okręgowy, że żądanie odsetek przez powoda za okres w który postępowanie było zawieszone samo przez się stanowiło nadużycie prawa. Znów bowiem ocena tego zarzutu nie może abstrahować od okoliczności niniejszej sprawy. Przede wszystkim nie można przeoczyć, że wniosek o zawieszenie postępowania został złożony przez interwenienta ubocznego, niemniej został poparty przez pozwaną, a oponowała przeciwko niemu strona powoda. Żądanie pozwanej zawieszenia postępowania przed Sądem Okręgowym nie jest okolicznością bez znaczenia dla oceny żądania w kontekście art. 5 k.c., podobnie jak odmienne stanowisko strony powodowej, które właśnie dowodzi, iż nie zmierzała ona do przedłużenia postępowania w sprawie. Ponadto należy zaznaczyć, że strona pozwana dysponowała instrumentami, które uniemożliwiłyby kwalifikowanie jej zachowania jako opóźnienia. Skoro strona pozwana nie kwestionowała istoty roszczenia, a miała wątpliwości na czyje ręce powinno ono być spełnione, to zgodnie z art. 467 pkt 3 k.c. mogła złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego. W myśl zaś art. 470 k.c. ważne złożenie do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia. Strona pozwana nie podjęła w tym zakresie jakichkolwiek działań, biernie oczekując na zakończenie postępowania. Powyższe w ocenie Sądu Apelacyjnego nie pozwala na kwalifikowanie co do zasady żądania powoda zasądzenia odsetek za okres od dnia 26 kwietnia 2007 r. do dnia 2 stycznia 2017 r. jako nadużycia prawa podmiotowego i w tym zakresie Sąd Okręgowy błędnie zastosował art. 5 k.c.

Niemniej z drugiej strony należy podkreślić, że strona powodowa nie kwestionowała, że istniał spór co do przysługiwania jej prawa objętego żądaniem pozwu w niniejszej sprawie. Zawieszenie postępowania do zakończenia postępowania w sprawie w sprawie XX GC 660/03 było również w interesie strony powodowej. Strona powodowa co prawda nie wnosiła o zawieszenie tego postępowania, ale z drugiej strony nie zaskarżyła wydanego w tym zakresie postępowania, a przez niemal dziesięcioletni okres tego zawieszenia nie podejmowała czynności zmierzających do jego podjęcia. Uwzględniając powyższe sprzeczne z zasadą słuszności kontraktowej byłoby obciążenie jedynie strony pozwanej skutkami przedłużającego się postępowania sądowego poprzez nałożenie na nią obowiązku zapłaty odsetek umownych w wysokości podwójnych odsetek ustawowych. W tym kontekście jawi się w ocenie Sądu Apelacyjnego płaszczyzna dla zastosowania art. 5 k.c. Niemniej zdaniem Sądu Apelacyjnego nie do samego żądania odsetek, ale ich wysokości. W rzeczywistości bowiem zważywszy na okoliczności niniejszej sprawy, zachowanie stron postępowania, jak również skomplikowany charakter relacji gospodarczych pomiędzy powodem a (...) S.A., domaganie się przez powoda odsetek umownych za okres w którym postępowanie było zawieszone narusza zasadę słuszności kontraktowej, jak również jest sprzeczne z celem społeczno-gospodarczym odsetek. W tym ostatnim kontekście wymaga podkreślenia, że zachowanie pozwanej co prawda było opóźnieniem, niemniej związanym w znacznej części z relacjami powoda z podmiotem trzecim i dlatego domaganie się przez powoda odsetek przekraczających odsetki ustawowe musi być ocenione jako stanowiące nadużycie prawa (art. 5 k.c.). Wniosek ten jest tym bardziej zasadny jeśli zważyć, że zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda odsetek w żądanej wysokości oznaczałoby, że same tylko odsetki za okres objęty apelacją przekraczały ponad dwukrotnie kwotę należności głównej. Zarówno zaś w doktrynie jak i orzecznictwie wskazuje się, że w świetle art. 5 k.c. okoliczności mające wpływ na ocenę zachowania uprawnionego mogą odnosić się również do ochrony zobowiązanego (tak: M. Gutowski, Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz, Warszawa 2018, s. 70, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1999 r., II CKN 337/98, OSNC 1999, nr 12, poz. 214). Nie można przy tym z góry wykluczyć zastosowania w wyjątkowych przypadkach art. 5 k.c., wówczas, gdy odsetki stały się nadmierne już po powstaniu zobowiązania. Tak było właśnie w okolicznościach niniejszej sprawy. Zastrzeżone w umowie odsetki nie były nadmierne, jednak wskutek wieloletniego zawieszenia postępowania w sprawie, na co pozwana nie miała żadnego wpływu, narosła ich kwota pozostaje rażąco wysoka i już z tego powodu jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W takim wypadku sięganie do konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego zdaniem Sądu Apelacyjnego jest uzasadnione. Ustawodawca, mając na względzie bogactwo życia gospodarczego, konieczne ograniczenia sformułował w postaci klauzul generalnych, pozostawiając sądom wypełnienie ich treścią na podstawie znajomości zjawisk ekonomicznych i społecznych. Do nich należą zasady współżycia społecznego, a wśród nich zakaz żądania wygórowanych odsetek przysparzających nadmiernych w danych stosunkach i nieusprawiedliwionych zysków dla jednej ze stron.

Z tych właśnie przyczyn zasadnym pozostaje zastosowanie do żądania powoda odsetek za okres zawieszenia postępowania przepisu art. 5 k.c. i zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda odsetek za okres za okres od 26 kwietnia 2007 r. do 2 stycznia 2017 r. jedynie w wysokości ustawowej. Żądanie powoda przekraczające bowiem odsetki ustawowe stanowiło nadużycie prawa podmiotowego i nie może być mu przyznana ochrona sądowa (art. 5 k.c.).

Z powyższych względów zaskarżony wyrok należało częściowo zmienić w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. i zasądzić od A. F. (1) na rzecz Banku (...) spółki akcyjnej w W. odsetki ustawowe od kwoty 48.314,04 zł od dnia 26 kwietnia 2007 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od powyższej kwoty od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia 02 stycznia 2017 roku . W pozostałym zakresie apelacja podlegała zaś oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c. Skoro powód wygrał postępowanie apelacyjne w 57%, zaś pozwana w 43%, to zasadnym było stosunkowe rozdzielenie kosztów tego postepowania. Na koszty poniesione przez powoda składa się opłata od apelacji w wysokości 4801 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 4050 zł – łącznie 8851. Skoro powód wygrał postępowanie apelacyjne w 57%, to należał mu się zwrot kosztów w wysokości 5045,07 zł. Natomiast na koszty postępowania apelacyjnego poniesione przez pozwaną składa się wynagrodzenie jej pełnomocnika w wysokości 4050 zł. Skoro pozwana wygrała postępowanie apelacyjne w 43%, to zasadnym jest zwrot na jej rzecz tytułem kosztów w tym postępowaniu kwoty 1741,50 zł. Ostatecznie więc to pozwana powinna zwrócić na rzecz powoda tytułem kosztów postępowania apelacyjnego kwotę 3303,57 zł, którą zasądzono w punkcie trzecim wyroku.

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego powoda w postępowaniu apelacyjnym Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015, poz. 1804 z póź. zm), zaś pozwanej na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015, poz. 1800 z póź. zm).

Jednocześnie w ocenie Sądu Apelacyjnego na oddalenie zasługiwał wniosek interwenienta ubocznego o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z art. 107 k.p.c. interwenient uboczny, do którego nie mają zastosowania przepisy o współuczestnictwie jednolitym, nie zwraca kosztów przeciwnikowi strony, do której przystąpił. Sąd może jednak przyznać od interwenienta na rzecz wygrywającego sprawę przeciwnika strony, do której interwenient przystąpił, zwrot kosztów wywołanych samoistnymi czynnościami procesowymi interwenienta. Sąd może także przyznać interwenientowi koszty interwencji od przeciwnika obowiązanego do zwrotu kosztów. W ocenie Sądu Apelacyjnego w niniejszej sprawie nie zachodziły przesłanki do przyznania interwenientowi ubocznemu kosztów związanych z postępowaniem apelacyjnym. Należy bowiem zaznaczyć, że interwenient uboczny w toku tego postępowanie nie podjął jakichkolwiek czynności samoistnych, a jego aktywność ograniczała się do udziału w rozprawie apelacyjnej na której poparł on stanowisko strony do której przystąpił. Koszty zaś należą się interwenientowi generalnie wtedy, gdy na skutek jego starań strona, obok której działa wygrała proces. Zdaniem Sądu Apelacyjnego sytuacja taka nie zachodzi w niniejszej sprawie co na podstawie art. 107 k.p.c. uzasadniało oddalenie wniosku interwenienta o przyznanie kosztów postępowania apelacyjnego.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.

Maciej Dobrzyński Ewa Zalewska Tomasz Szczurowski