Pełny tekst orzeczenia

Sygn. I C 38/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Małgorzata Banaś

Protokolant:

sekretarz sądowy Małgorzata Bugiel

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2019 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa C. E.

przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w C.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  nie obciąża powoda kosztami postępowania.

Sygn. akt IC 38/18

UZASADNIENIE

Powód C. E. w pozwie wniesionym do Sądu Okręgowego w Słupsku domagał się zasądzenia od pozwanego Skarbu Państwa Zakładu Karnego w C. kwoty 921.000,00 zł tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę jaką doznał w wyniku niezapewnienia mu właściwych warunków w okresie odbywania kary, a nadto za niewłaściwe leczenie w pozwanej jednostce penitencjarnej, co spowodowało rozstrój zdrowia, a w konsekwencji jego pogorszenie. Nadto domagał się zasądzenia renty w wysokości 4.750 zł z tytułu utraty zdolności do pracy zarobkowej i zmniejszonych widoków na przyszłość.

W uzasadnieniu swojego żądania wskazał, że w okresie przebywania w pozwanej jednostce penitencjarnej Skarbu Państwa kwaterowany był w przepełnionych i źle wyposażonych celach mieszkalnych, w których na jednego osadzonego przypadało mniej niż 3m 2 powierzchni, a nadto nie było właściwej wentylacji, właściwego oświetlenia, odpowiednio wydzielonego kącika sanitarnego, co z kolei pozbawiało go możliwości zachowania jakiejkolwiek prywatności, utrudniony i bardzo ograniczony był dostęp do łaźni z ciepłą wodą. W konkluzji powyższego powód wywodził, że pozwany nie zapewnił mu humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, czym bezprawnie naruszył jego dobra osobiste w postaci godności, prywatności i intymności. Powyższe postępowanie pozwanego naruszało zatem jego prawa osobiste przewidziane przepisach kodeksu cywilnego, kodeksu karnego i kodeksu karnego wykonawczego

Reprezentująca pozwanego Skarb Państwa Zakład Karny w C. Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej wniosła o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego z uwagi na przedawnienie roszczeń, podnosząc, iż zgodnie z przepisem art. 442 1 § 1 k.c. ( przed nowelizacją art. 442 k.c.) roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwany wskazywał, że skutecznie podniesienie zarzutu przedawnienie jest wystarczające do oddalenia powództwa bez konieczności ustalania czy zachodzą wszystkie inne przesłanki prawno - materialne uzasadniające jego uwzględnienie, a ich badanie w takiej sytuacji jest zbędne.

Niezależnie od powyższego wskazał, że zarzuty powoda dotyczące niewłaściwej opieki medycznej czy też prowadzonej profilaktyki dla potrzeb jej realizacji są absolutnie nieuzasadnione, bowiem zapewniono mu w zakresie posiadanych możliwości wszelkie świadczenia zdrowotne i leki odpowiednie do jego potrzeb związanych ze stwierdzonym schorzeniem. Nadto wywodził, że powód nie wykazał przesłanek odpowiedzialności Skarby Państwa. Podniósł, że realizował w zakresie odbywania kary przez powoda obowiązujące przepisy i zapewniono mu warunki izolacji penitencjarnej zgodne z obowiązującymi przepisami, w tym godziwe warunki bytowe, a także pełną realizację uprawnień wynikających z kodeksu karnego wykonawczego, jak i wydanych na jego podstawie przepisów wykonawczych.

W ocenie pozwanego w jego w działaniu nie można dopatrzyć się bezprawności, albowiem wszystkie podjęte w stosunku do powoda czynności wynikały z przepisów prawa. Fakt niezadowolenia powoda z obowiązujących norm nie może być podstawą do przypisywania za to odpowiedzialności pozwanemu.

Sąd ustalił i zważył następujący stan faktyczny:

Powód C. E. przebywał w jednostce penitencjarnej wskazanej w pozwie od dnia 3 marca 2010r. do 25 maja 2011r.

Bezsporne

Powód przebywał w jednostce penitencjarnej wskazanej w pozwie po dniu 5 grudnia 2009 roku, tj. po uchyleniu art. 248 k.k.w. Obowiązujące od dnia 6 grudnia 2009 roku przepisy art. 110 § 2a i nast. k.k.w. wprowadzają rygorystyczne dla administracji jednostek penitencjarnych zasady umieszczania skazanych w celach poniżej 3 m 2, a powyżej 2 m 2 na osobę w celi. Wymogiem umieszczenia jest m.in. wydanie indywidualnej decyzji, na mocy której można osadzić danego skazanego na okres maksymalnie 14 dni w celi przeludnionej. Okres ten może być przedłużony za zgodą sędziego penitencjarnego do 28 dni. Powód nie wykazał aby przebywał w warunkach przeludnienia, gdyż nie przedłożył Sądowi stosownej decyzji dyrektora jednostki penitencjarnej wskazanej w pozwie.

Kąciki sanitarne w celach są wykonane w sposób zapewniający pełna intymność załatwiania potrzeb fizjologicznych. Osadzeni otrzymują środki higieny osobistej i czystości zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 stycznia 2014 roku w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych (Dz. U. nr 186, poz. 1820). Powód nie wykazał, aby przyznawane mu środki higieny osobistej i czystości były niezgodne z przepisami ww. aktu prawnego.

Kwestię zapewnienia warunków do utrzymania higieny reguluje § 30 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 roku w sprawie regulaminu organizacyjnoporządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, który stanowi: „Skazany korzysta co najmniej raz w tygodniu z ciepłej kąpieli. Skazany zatrudniony przy pracach brudzących korzysta z odpowiednio częstszych kąpieli. Kąpiel skazanego chorego odbywa się według wskazań lekarza. „Przepis powyższy stanowi jedyną normę prawną, która reguluje tzw. obowiązek zapewnienia skazanym ciepłej wody. Nie ma innych norm prawnych zapewniających osadzonym w jednostkach penitencjarnych dostęp do ciepłej wody. Natomiast w celach jest zapewniony nieprzerwany dostęp do bieżącej, zimnej wody. Łaźnie są wyposażone zgodnie z obowiązującym prawem, a powód uwag w zakresie korzystania z łaźni nie zgłaszał.

Powód C. E. dnia 24.05.2011 roku otrzymał pierwszą dawkę szczepienia na wirusowe zapalenie wątroby typu B, po uprzednim wyrażeniu zgody na szczepienie przed planowanym zabiegiem operacyjnym przegrody nosa. Przed zaszczepieniem wykonano badania laboratoryjne nie stwierdzając obecności wirusa (...) ani podwyższonych przeciwciał anty HCV. Po przyjęciu pierwszej dawki szczepionki powód odmówił poddaniu się zabiegowi operacyjnemu i kontunuowaniu profilaktyki szczepionkowej. Później miał wielokrotnie wykonywane wszelkie badania laboratoryjne, w których nigdy nie stwierdzono podwyższenia wskaźników zapalnych laboratoryjnych ani innych zaburzeń w badaniach laboratoryjnych.

W 2015 roku stwierdzono u powoda sarkoidozę i włączono do leczenia sterydy. W dniu 30.03.2016 roku w badaniu rtg klatki piersiowej – nastąpiła całkowita resorpcja zmian sarkoidalnych w węzłach chłonnych i dlatego stopniowo zmniejszano dawkę leku. W związku z wystąpieniem uczucia duszności, stwierdzanych okresowo zmian osłuchowych nad płucami, świsty, furczenia, badający powoda lekarze specjaliści chorób płuc rozpoznali astmę oskrzelową i zlecili przyjmowanie stosownych leków.

Dowód; K. zdrowia osadzonego i dokumentacja medyczna

Opisane przez powoda dolegliwości - bóle stawów, zawroty głowy, osłabienie, sarkoidoza - które ujawniły się po kilku latach – nie mogły być wynikiem podania powodowi w dniu 24.05.2011 roku szczepienia przeciwko wzw typu B wirusowemu zapaleniu wątroby. Po podaniu szczepionki mogą występować – ból mięśni, kości, podwyższona temperatura, obrzęk w miejscu szczepienia, ale objawy te ustępują po kilku godzinach lub dniach nie wywołując trwałych następstw. Sarkoidoza rozpoznana w 2015 roku jest schorzeniem o nieustalonej przyczynie, podejrzewa się tło autoimmunologiczne. Astma oskrzelowa stwierdzona równocześnie z sarkoidozą nie ma również związku z przebytym szczepieniem przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

dowód; opinia biegłego z zakresu chorób wewnętrznych k. 191-192.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przyrodzona i niezbywalna godność człowieka jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Obowiązek ten powinien być realizowany przez władze publiczne przede wszystkim tam, gdzie Państwo działa w ramach imperium realizując swoje zadania represyjne, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka represji.

Wymóg zapewnienia przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa, znajdującym wyraz w normach prawa międzynarodowego. Stanowi o tym wprost art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z dnia 19 grudnia 1966 roku (Dz. U. z 1977 roku, Nr 38, poz. 167 i 169) głoszący, że każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Także art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 grudnia 1950 roku, ratyfikowanej przez Polskę w 1993 roku (Dz. U. z 1993 roku, Nr 61, poz. 284 ze zm.) stanowiący, że nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu, wprowadza obowiązek władzy publicznej zapewnienia osobom osadzonym w zakładach karnych godziwych i humanitarnych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, nienaruszających godności ludzkiej. Łączy się z tym wynikający z art. 8 ust. 1 Konwencji nakaz poszanowania życia prywatnego obywateli i ich prawa do intymności, co w odniesieniu do osób osadzonych w zakładach karnych oznacza obowiązek zapewnienia takich warunków bytowych i sanitarnych, w których godność ludzka i prawo do intymności nie doznają istotnego uszczerbku.

Odpowiednikami powyższych norm prawa międzynarodowego są art. 40, 41 ust. 4 i 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzające wyżej wskazane zasady na grunt prawa polskiego.

Skazany ma prawo do odpowiednich - ze względu na zachowanie zdrowia - świadczeń zdrowotnych (art. 102 pkt 1 k.k.w). Przepis art.15 k.k.w. określa zasady, na jakich to prawo ma być skazanemu zapewnione.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do najdalej idącego zarzutu strony pozwanej tj. do zgłoszonego przez pozwanego zarzutu przedawnienia dochodzonego roszczenia powoda za cały jego okres, stwierdzić należało, iż w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w tym zeznania samego powoda zarzut ten w pełni zasługiwał na uwzględnienie.

Roszczenia powoda oparte zostały na art.445, art. 444 i art. 448 k.c. Przepisy te stanowią podstawę do przyznania poszkodowanemu odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznana krzywdę.

Rzeczą powoda było nie tylko wykazanie przesłanek odpowiedzialności deliktowej, w tym zawinionego zachowania się strony pozwanej jako zdarzenia, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy, oraz związku przyczynowego między tym zachowaniem a szkodą, ale również wobec zgłoszonego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, iż roszczenia jego nie uległy przedawnieniu.

Powód obowiązkowi temu nie sprostał.

Roszczenia powoda oparte na przywołanych powyżej przepisach kodeksu cywilnego są roszczeniami majątkowymi i jako takie ulegają przedawnieniu, a do przedawnienia stosuje się przepis art.442 §1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 10 lutego 2007r. o zmianie ustawy Kodeks Cywilny ( Dz.U.Nr 80,poz.538 ), normujący przedawnienie roszczeń z czynów niedozwolonych. Zgodnie z art.2 przywołanej powyżej ustawy uchylającej art.442 i wprowadzającej art.442 1 k.c. do roszczeń wymienionych w tym przepisie, powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy, a według przepisów dotychczasowych w tym dniu jeszcze nie przedawnionych, stosuje się przepisy art.442 1 k.c. Powołany przepis stanowił, ze roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem lat trzech od dnia w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie obowiązanej do jej naprawienia. W pełni zgadzając się z utrwalonym w orzecznictwie kierunkiem wykładni art.442 k.c. , iż „właściwą chwilą dla określenia 3 letniego biegu przedawnienia jest moment dowiedzenia się o szkodzie, gdy poszkodowany zdaje sobie sprawę z ujemnych następstw zdarzenia wskazujących na fakt powstania szkody”, Sąd dokonał ustaleń w tym zakresie.

Z treści zeznań powoda C. E. w sposób nie budzący żadnych wątpliwości wynika, że powód od samego początku ( 2010) umieszczenia w danej pozwanej jednostce penitencjarnej zdawał sobie sprawę z zaniedbań pozwanego naruszających jego dobra osobiste, a polegających na niezapewnieniu mu właściwych jak twierdził warunków odbywania kary, z tytułu czego doznał szkody. Nie może być usprawiedliwieniem dla opieszałości w dochodzeniu roszczeń, fakt braku wiedzy o możliwości wystąpienia przeciwko pozwanej jednostce Skarbu Państwa z powództwem odszkodowawczym.

Pozew wniesiony został 6 lutego 2018r. a więc ze znacznym przekroczeniem terminu do dochodzenia tego rodzaju roszczeń o jakim mowa wyżej. Z tych względów powództwo podlegało oddaleniu, zważywszy na zgłoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia.

Odnośnie roszczenia związanego ze szkodą będącą wynikiem podania szczepionki na wirusowe zapalenie wątroby typu B, a zdiagnozowaniem sarkoidozy ( 2015), to nawet gdyby przyjąć jak twierdzi powód, że dopiero w tym momencie czasowym powziął wiedzę o związku pomiędzy tymi zdarzeniami i uznać, że roszczenie to nie byłoby przedawnione, to w świetle opinii biegłego sądowego z zakresu chorób wewnętrznych nie zasługuje ono na uwzględnienie albowiem brak jest jakiekolwiek związku.

Zgodnie z ogólną zasadą dowodową wyrażoną w art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. w przedmiotowej sprawie ciężar wykazania istnienia dobra osobistego podlegającego ochronie oraz faktu jego naruszenia spoczywał na powodzie jako osobie, która z faktów tych wywodzi określone skutki prawne. Powód mógł wykazać powyższe fakty wszelakimi dowodami. W przypadku zaś skutecznego wykazania naruszenia dobra osobistego pozwany mógłby zwolnić się z odpowiedzialności dopiero poprzez wykazanie, iż jego działanie (zaniechanie) nie miało charakteru bezprawnego – tj. było zgodne z wiążącym go prawem (domniemanie bezprawności działania).

Zważywszy na powyższe podkreślić należy, iż przy ocenie czy doszło do naruszenia dobra osobistego każdorazowo koniecznym jest kompleksowe zbadanie wszystkich warunków pobytu skazanego w zakładzie karnym. Powód w procesie dowodzenia nie może więc ograniczyć się jedynie do wykazania nieznacznych odstępstw od przyjętych przepisów. Te bowiem jak zaznaczono co do zasady nie mogą świadczyć o naruszeniu tegoż dobra.

Wyjaśniwszy powyżej zasady dowodowe rządzące niniejszym procesem po pierwsze, dojść należy do wniosku, iż powód w sprawie tej nie zaoferował jakiegokolwiek dowodu, który potwierdzałby jego zarzuty zawarte w pozwie, a które odnosiłyby się do okresu odbywania przez niego kary pozbawienia wolności. Analizując uzasadnienie pozwu oraz treść zeznań powoda stwierdzić należy, iż powód poza ogólnikowymi twierdzeniami na temat stopnia naruszenia jego dóbr osobistych, nie powołał żadnych konkretnych dowodów na fakty mogące stanowić przesłankę do szczegółowych ustaleń w przedmiocie skutków umieszczenia go w przeludnionych celach, konkretnego wpływu tegoż osadzenia na jego psychikę, samopoczucie, osobowość czy rozstrój zdrowia.

Tym samym uznać należało, iż przeprowadzone przez sąd na wniosek powoda dowody na okoliczność jego twierdzeń o warunkach odbywania kary w pozwanych jednostkach, ograniczone jedynie do dowodu z jego zeznań, nie potwierdziły podnoszonych przez niego zarzutów.

W orzeczeniu z dnia 17 grudnia 1996 r.,(I(...), nr 6-7, poz. 76 z glosą A. Zielińskiego, Pal. 1998, nr 1-2, s. 204 i nast.)., Sąd Najwyższy stwierdził zaś, iż rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227) spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

Na koniec p odkreślenia wymaga, że powód naruszając porządek prawny miał zapewne świadomość, że za popełnione przestępstwo zostanie mu wymierzona kara, a to z kolei spowoduje odizolowanie, ograniczenia i konieczność przebywania na znacznie mniejszych powierzchniach niż na wolności. Państwo w miarę swoich możliwości finansowych realizuje obowiązki humanitarnego wykonywania kary pozbawienia wolności m.in. poprzez nieodpłatne dostarczenie cel więziennych o określonym standardzie, wyżywienia, stworzenie osadzonym możliwości podejmowania nauki i spędzania wolnego czasu w placówkach penitencjarnych, jednakże nie można oczekiwać, że przeznaczy wszystkie posiadane środki na ten właśnie cel. Prawomocnie orzeczona kara bezwzględnego pozbawienia wolności, jak i warunki jej odbywania, są naturalną konsekwencją przestępczej przeszłości skazanego, stanowiąc element polityki karnej w postaci prewencji indywidualnej (odstraszającej sankcji za popełnienie czynu zabronionego). Natomiast odbywanie kary pozbawienia wolności jest w sposób immanentny związane z licznymi ograniczeniami niedogodnościami, a obowiązkiem Skarbu Państwa – jako podmiotu odpowiedzialnego w ramach tzw. imperium za realizację polityki penitencjarnej jest jedynie zapewnienie osadzonym ustawowo określonych standardów ( por. wyrok SA w Ł.z dnia 6 marca 2013r. (...)).

O kosztach orzeczono na podstawie art. 108 k.p.c. i 102 k.p.c.

Zgodnie z treścią art.102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów lub nie obciążyć jej w ogóle kosztami. Natomiast według art.98 §1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. A zatem decydujące znaczenie dla obowiązku zwrotu kosztów procesu ma jego wynik, zaś wyjątek od powyższej ogólnej zasady przewiduje art.102 k.p.c., który pozwala w szczególnie uzasadnionych wypadkach na zasądzenie od strony przegrywającej tylko część kosztów lub nie obciążanie jej w ogóle kosztami, przy czym przepis ten nie może być rozszerzająco wykładany i wyklucza uogólnianie, a może być stosowany w zależności od konkretnego przypadku. Do kręgu okoliczności uzasadniających zastosowanie art. 102 należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu (dążenie do szybkiego zakończenia procesu, do szybkiego wyjaśnienia wszystkich istotnych faktów), jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego czy sytuacji życiowej. Okoliczności te powinny być oceniane z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie SN z dnia 14 stycznia 1974r., sygn. (...)).

Powód postanowieniem Sądu wydanym w niniejszej sprawie w dniu 20 marca 2018r. został zwolniony od obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Aktualnie nadal przebywa on w warunkach izolacji, nie pracuje jednak, nie posiada żadnego majątku. , W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, sytuacja powoda nie uległa zmianie w stosunku do początkowej fazy procesu i nadal zachodzi tego rodzaju szczególny wypadek uzasadniający zastosowanie art.102 k.p.c.

Na oryginale właściwy podpis.

Notatka

Akta do uzasadnienia przedłożono s. referentowi w dniu 5.04.2019r. ( vide; k. 244 akt)

W okresie od 13 do 23 kwietnia 2019r. s. referent przebywała na zaplanowanym zgodnie z planem urlopie wypoczynkowym.

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce sporządzenie uzasadnienia;

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć:

(...) Prokuratorii Generalnej SP zgodnie z wnioskiem zawartym w piśmie z dnia 19.03.2019r. ( k. 231),

powodowi w sposób i na adres jak dotychczas ( k. 229-230).

3.  Po wykonaniu akta przesłać ponownie do SA w G..

S., dnia 24 kwietnia 2019 roku Sędzia