Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2019 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. D.

przeciwko M. D. (1)

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 13 maja 2019 r., sygn. akt III RC 502/18

oddala apelację

Beata Bihuń Jolanta Biernat-Kalinowska Lech Dłuski

sygn. akt VI RCa 204/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 maja 2019 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie w sprawie III RC 502/18 oddalił powództwo powoda W. D. przeciwko M. D. (1) o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego nałożonego na powoda wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 31 marca 2015 roku w sprawie III RC 1017/14 w wysokości 400 zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy ustalił, że małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód z winy W. D. wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 27 kwietnia 2004r. w sprawie VI RC 2143/03. Orzeczenie to nie zawierało rozstrzygnięcia w przedmiocie alimentów. Następnie wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 31 marca 2015 roku w sprawie III RC 1017/14 zasądzono od W. D. alimenty na rzecz M. D. (1) alimenty w kwocie po 400 zł miesięcznie, poczynając od dnia 1 lutego 2015 roku. W czasie orzekania o alimentach M. D. (1), mieszkała w mieszkaniu, które wcześniej stanowiło majątek dorobkowy stron, a w chwili orzekania co do alimentów, stanowiło własność syna stron i jego żony. Pozwana mieszkała sama, nie posiadała majątku ani oszczędności. Opłacała czynsz w wysokości 520 zł miesięcznie. Do 5 maja 2014r. pracowała w I., skąd zwolniła się za porozumieniem stron z uwagi na warunki pracy. Zarabiała tam 1100 - 1800 zł miesięcznie. Od dnia 17 listopada 2014r. przebywała na zasiłku (...), który wynosił 847 zł. Pozwana pomagała synowi, opiekując się jego dziećmi. Posiadała orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim z powodu (...), miała problemy z krążeniem. W. D. pozostawał w tym czasie w związku z A. J.. Uzyskiwał dochody około 2380 zł tytułem świadczeń emerytalnych oraz około 1700 zł tytułem wynagrodzenia za pracę jako (...). Powód wspierał finansowo konkubinę a także jej rodziców. Część pieniędzy, jakie otrzymał za mieszkanie wchodzące w skład majątku wspólnego z pozwaną ( kwotę 30000 zł) przekazał swoim rodzicom jako spłatę zadłużenia i kupił mieszkanie w B., które wykańczał mieszkając u swoich rodziców. Co miesiąc powód robił rodzicom zakupy za kwotę 600 - 700 zł. Ojciec W. D. miał emeryturę wysokości 2200 zł, natomiast jego matka nie pobierała żadnego świadczenia. Powód pomagał ojcu w opiece nad matką. Powód leczył się na (...), w związku z czym posiadał orzeczenie o (...). W związku z dolegliwościami co 2 - 3 lata jeździł do sanatorium. Koszt każdego wyjazdu to około 1200 zł. Sąd ustalił, że w czasie orzekania w niniejszej sprawie pozwana M. D. (2) nadal mieszka w mieszkaniu, należącym do jej syna i synowej, którzy spłacają kredyt zaciągnięty na spłatę powoda. Pozwana wykonuje opłaty w tym mieszkaniu tj. czynsz ok. 500 zł oraz 73 zł na fundusz remontowy, od 70 do 100 zł miesięcznie za prąd. Opłaca telewizję kablową po 68 zł. W 2019 roku miała niedopłatę za centralne ogrzewanie w wysokości 600 zł. Dodatkowo pozwana spłaca kartę kredytową po 200 zł miesięcznie i kredyt na meble do sypialni po 180 zł. Utrzymuje się z otrzymywanych od powoda alimentów po 400 zł miesięcznie, a w chwili wydawania zaskarżonego orzeczenia pobierała już emeryturę w kwocie 1200-1300zł netto. Dalej Sąd ustalił, że pozwana choruje na (...), ma problemy ze (...)i (...), w związku z czym przyjmuje leki przeciwbólowe, których koszt wynosi około 100-150 zł miesięcznie. Nie otrzymuje żadnej pomocy finansowej. Wyjeżdża regularnie (...). Jej wyjazdy trwają przeciętnie około dwa miesiące, a następnie podobny okres czasu pozwana spędza w P. Pozwana przebywała w N. od 17 stycznia 2017 roku do 18 marca 2017 roku, od 16 maja 2017 roku do 18 sierpnia 2017 roku, od 1 listopada 2017 roku do 2 stycznia 2018 roku, od 1 marca 2018 roku do 2 maja 2018 roku, od 1 lipca 2018 roku do 2 sierpnia 2018 roku, od 4 sierpnia 2018 roku do 25 sierpnia 2018 roku.
WN.w okolicach H. mieszka koleżanka pozwanej oraz matka tej koleżanki. Pozwana obecnie nie ma orzeczenia (...). Odnośnie powoda sąd I instancji ustalił, że w chwili orzekania dalej pobiera on emeryturę
w wysokości 2670 zł i pracuje na (...)z wynagrodzeniem
1950 zł. Jego miesięczne wydatki związane z mieszkaniem to koszt energię
ok. 120-140 zł miesięcznie, wody 138 zł za miesiąc oraz podatki 81 zł. Opłaca też radio i telewizję w kwocie 20 zł, telefon i Internet w kwocie 129 zł. Kupuje drewno za około 130-140 zł miesięcznie i wydaje miesięcznie około 480 zł na paliwo. Mieszkanie powoda nie jest obciążone kredytem. Powód zaciągnął kredyt w celu założenia firmy z kolegą. Obecnie powód spłaca ten kredyt po 2200 zł miesięcznie. W związku z tym zobowiązaniem toczy się postępowanie sądowe, ponieważ powód wskazuje, że nie powinien spłacać tego zobowiązania. Powód posiada samochód z (...), marki V.. Nie ma nikogo na utrzymaniu. Pomaga swoim rodzicom zawożąc ich do lekarzy. Czasami kupuje im leki, ponieważ nie zawsze mają oni wystarczające środki na ich zakup. Odwiedza rodziców codziennie. Rodzice powoda są osobami niepełnosprawnymi w stopniu znacznym. Powód jest osoba niepełnosprawną w stopniu (...)z powodu (...). Na leki wydaje ok. 100-200 zł.

W oparciu o poczynione wyżej ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał,
iż powództwo nie zasługuje na uznanie. Uzasadniając swoje orzeczenie, Sąd wskazał, że małżeństwo stron zostało rozwiązane z winy powoda, a tym samym podstawą zasądzenia alimentów był art. 60 § 2 krio i wygaśniecie tego obowiązku może zatem spowodować jedynie zawarcie związku małżeńskiego przez pozwaną, a ta okoliczność nie została wykazana przez stronę powodową. Dalej sąd wskazał, że obowiązek alimentacyjny wynikający z dyspozycji art. 60 § 2 krio nie jest limitowany żadnym terminem, a podstawą żądania powoda w niniejszej sprawie jest art. 138 krio, który stanowi, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. W ocenie Sądu strona powodowa wykazała, że pozwana podejmowała w N. pracę zarobkową, uznał jednocześnie, że brak jakichkolwiek dowodów, by pozwana wyjeżdżała w celach zarobkowych z chwilą orzekania, choć prawdopodobnie taką możliwość miała. Odnosząc się do wskazywanych przez powoda rat kredytu wyjaśnił, że powód zaciągnął to zobowiązanie, wiedząc, że jest zobowiązany do alimentowania pozwanej i konieczność spłaty tego zadłużenia nie powinna rzutować na ocenę sytuacji powoda w świetle obowiązku alimentacyjnego. Sąd podkreślił, że strony są emerytami i świadczenia emerytalne są podstawą ich dochodu, a z uwagi na ich stan zdrowia nie można przyjąć, że są zobowiązane do podejmowania pracy zarobkowej. Ostatecznie sąd ustalił, że powód otrzymuje emeryturę w wysokości około 2670 zł i jest to kwota dwukrotnie wyższa, niż obecne świadczenie pozwanej, w związku z czym powód powinien nadal wspomagać pozwaną. Gdyby strony żyły nadal wspólnie, sytuacja materialna pozwanej byłaby znacznie lepsza niż obecnie, a kwota ustalonych alimentów, nie powoduje takiego polepszenia sytuacji materialnej pozwanej, by prowadziło to do uzyskania równej stopy życiowej powoda i pozwanej.

Apelację od powyższego wyroku w ustawowym terminie złożył powód. Zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucił mu sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez uznanie, iż nie nastąpiła zmiana stosunków uzasadniająca zmianę orzeczenia w zakresie dotyczącym obowiązku alimentacyjnego, a w szczególności nie uznania przez Sąd uzasadnionej okoliczności, że pozwana uzyskuje dochody znacznie wyższe od powoda, w tym pochodzące z pracy zarobkowej w N.w charakterze (...), czemu w procesie konsekwentnie przeczyła. W uzasadnieniu apelacji powód podniósł m.in., że w jego ocenie pozwana systematycznie wyjeżdżała do N. jako (...), a w samym 2017 r. pracowała w tym kraju (...). Dalej powód wskazywał, że wszystkie składane przez pozwaną zeznania były nieprawdziwe, kwestionował również wskazywane przez nią koszty utrzymania, w tym wydatki związane z zajmowanym przez nią mieszkaniem. Dodatkowo wyjaśniał, że jest obciążony obowiązkiem spłaty kredytu, którego rata wynosi 2.200,00 zł miesięcznie oraz, że pomaga finansowo swoim starszym, schorowanym rodzicom, których powinien wspomagać w pierwszej kolejności, a nie pozwaną. Z uwagi na powyższe powód wniósł o zmianę wyroku sądu I instancji poprzez ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

W odpowiedzi na apelację powoda, pozwana wnosiła o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy przeprowadził w sprawie prawidłowe postępowanie dowodowe i z zebranego materiału wyciągnął właściwe wnioski, które oparł na obowiązujących przepisach prawa. Sąd II instancji całkowicie podziela ustalenia faktyczne i argumentację prawną dokonaną przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je jako swoje.

Przede wszystkim zauważyć należy, że Sąd I instancji słusznie uznał, że podstawę prawną alimentów zasądzonych od powoda na rzecz pozwanej stanowi treść art. 60 § 2 krio, zgodnie z którym jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Jak wskazuje się w orzecznictwie SN, obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami ma uzasadnienie w istniejącym wcześniej stosunku małżeństwa. SN w wyroku z dnia 13 stycznia 2000 r.,
(II CKN 673/98, LEX nr 1218140) wyjaśnił, że ewentualne zastosowanie przepisu
art. 60 § 2 krio wymaga uprzednich ustaleń faktycznych określających sytuację małżonka niewinnego i to powstałą w następstwie orzeczenia rozwodu, a nadto ustalenia hipotetycznej sytuacji, w jakiej znajdowałby się tenże niewinny małżonek, gdyby rozwodu nie orzeczono i gdyby pożycie małżonków funkcjonowało prawidłowo. W art. 60 § 2 krio ustawodawca uregulował tzw. rozszerzony obowiązek alimentacyjny małżonka ponoszącego wyłączną winę za rozkład pożycia, który nie zależy od tego, czy małżonek niewinny cierpi niedostatek, wystarczające jest pogorszenie sytuacji materialnej wskutek orzeczenia rozwodu (por. wyrok SN z 7.05.1998 r., III CKN 186/98, LEX nr 83804).

W niniejszej sprawie, gdyby strony nie rozwiodły się, pozwana mieszkałaby z powodem w ich wspólnym mieszkaniu, małżonkowie utrzymywaliby się z ich emerytur i z wynagrodzenia powoda, a pozwana nie musiałby wyjeżdżać do N., ponieważ łączny dochód małżonków starczałby im na w miarę dostatnie życie.

W tym miejscu zauważyć należy, że również w sytuacji zasądzenia alimentów na podstawie art. 60 § 2 krio możliwe jest powództwo o uchylenie obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami na podstawie art. 138 krio,
a podstawę uchylenia obowiązku stanowi zmiana stosunków, o których mowa w tym przepisie. Orzekając w przedmiocie żądania zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego Sąd winien porównać stan istniejący w chwili uprawomocnienia się wyroku zasądzającego alimenty ze stanem istniejącym w dacie orzekania w przedmiocie zmiany, przy czym zgodnie z podstawową zasadą orzekania wyrażoną w art. 316 § 1 kpc, sąd będzie brał pod uwagę stan faktyczny z chwili orzekania. Przez zmianę stosunków rozumieć należy zmianę sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej każdej ze stron. Do zmiany sytuacji majątkowej dochodzi w szczególności w przypadku zmiany dochodów stron lub ich zobowiązań finansowych, przesunięć w ich majątku, zwiększenia się bądź zmniejszenia koniecznych wydatków i kosztów utrzymania, uzyskania nowych możliwości zarobkowania bądź też utrata dotychczasowych. Sąd bada przy tym zawsze, czy przedstawione powyżej procesy zaszły po stronie zarówno zobowiązanego jak i uprawnionego, a przedmiotem badania jest okres od ostatniego wyroku, ugody bądź umowy ustalającej wysokość alimentów.

Dokonując analizy zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego z uwzględnieniem powyższych wskazań zauważyć należy, iż w ocenie Sądu Okręgowego od marca 2015 r., czyli od daty zasądzenia od powoda na rzecz pozwanej alimentów nie zaszły takie okoliczności, które uzasadniałyby uchylenie orzeczonego obowiązku alimentacyjnego. Owszem pozwana wyjeżdżała do pracy do N., ale powodowi w żaden sposób nie udało się udowodnić, jakie dochody tam osiągała, ponadto w chwili orzekania przez Sąd I instancji pozwana nie wyjeżdżała już za granicę przez co najmniej (...). Zauważyć również należy, że powód nie udowodnił, aby pozwana posiadała stałą umowę o pracę i aby dochód z tej pracy stanowił jej nieprzerwane źródło utrzymania w czasie orzekania i w przyszłości.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji rozstrzygając o żądaniu powoda, słusznie wziął pod uwagę stałe dochody stron, albowiem są one głównymi źródłami ich utrzymania. Powód otrzymuje miesięcznie dochód w kwocie około 4620,00 zł (emerytura plus wynagrodzenie z umowy o pracę), a jego stałe miesięczne wydatki związane z utrzymaniem mieszkania to kwota około 1000 zł. Oprócz tego spłaca miesięcznie ratę kredytu w wysokości po 2200 zł miesięcznie. Po potrąceniu tych kwot i płaconych na rzecz pozwanej alimentów do dyspozycji pozostaje mu kwota około 1020 zł. Tymczasem pozwana otrzymuje emeryturę w wysokości około 1200 – 1300 zł i z alimentami od powoda jej dochód stanowi kwota około 1600-1700 zł. Stałe wydatki pozwanej to kwota około 1100 zł, w związku z czym po jej odjęciu pozwana dysponuje miesięcznie kwotą około 600 zł, czyli dwukrotnie mniejszą, niż ta, która pozostaje powodowi. Na wysokość obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej żadnego wpływu nie może mieć okoliczność udzielania przez niego wsparcia finansowego rodzicom, ponieważ powód w pierwszej kolejności winien zabezpieczać alimenty na rzecz pozwanej, bo wynikają one z zawartego przez nich wcześniej małżeństwa. Nie ma również podstaw aby przerzucać obowiązek alimentacyjny powoda na syna stron. W kwestii tej również wypowiedział się SN i w wyroku z dnia 12.09.2001 r. (V CKN 445/00, LEX nr 52490) wyraźnie wskazał, że obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu małżeństwa wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka.

Wobec powyższego sąd uznał apelację za bezzasadną i oddalił ją na podstawie art. 385 kpc.