Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt VII U 106/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant:

sekr. sądowy Aneta Rapacka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 czerwca 2019 r. w Warszawie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w P.

o zwrot nienależnie pobranej renty rodzinnej

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w P.

z dnia 4 grudnia 2018 r., znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w P. z dnia 4 grudnia 2018 r., znak: (...)w ten sposób, że stwierdza, iż odwołujący M. K. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu renty rodzinnej za okres od 1 listopada 2016 r. do 31 sierpnia 2017 r. w kwocie 4.868,04 zł wraz z odsetkami za okres od 22 grudnia 2016 r. do 4 grudnia 2018 r. tj. do dnia wydania decyzji w kwocie 565,30 zł.

UZASADNIENIE

W dniu 27 grudnia 2018 r. M. K. , wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 4 grudnia 2018 r. znak: (...)zobowiązującej go do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 01.11.2016 r. do dnia 31.08.2017 r. w kwocie 4868,04 zł wraz z odsetkami za okres od 22.12.2016 r. do 04.12.2018 r., tj. do dnia wydania decyzji w kwocie 565,30 zł

W uzasadnieniu odwołujący wskazał, iż decyzja jest niezasadna. Jednocześnie odwołujący wskazał, iż w dniu 29.11.2016 r. wniósł do ZUS wniosek o przywrócenie wypłaty renty rodzinnej, załączając do tego pisma zaświadczenie ze szkoły Futura (...) o podjęciu nauki. W odpowiedzi otrzymał decyzję o ponownym ustaleniu prawa do renty i wznowieniu wypłaty renty. Jednocześnie odwołujący wskazał, iż nie jest obecnie w stanie uzyskać zaświadczenia ze szkoły o tym, że w okresie od 1.11.2016 r. do dnia 31.08.2017 r. pobierał nauką ponieważ szkoła Futura (...) została zcalona ze szkołą Y., która to z dniem 31 sierpnia 2018 r. została rozwiązana. Pomimo ciążącego na niej obowiązku do tej pory nie przekazała do Archiwum (...) w W. dokumentacji z przebiegu nauczania. (odwołanie k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 23 stycznia 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w P. wniósł o jego oddalenie. Ustosunkowując się do wniesionego odwołania organ rentowy powołał się na treść art. 138 ust. 1 i 2 oraz art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS wskazując, iż odwołujący nie potwierdził, iż w okresie od 1.11.2016 r. do dnia 31.08.2017 r. kontynuował naukę. Zdaniem organu rentowego z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż w okresie od 1.11.2016 r. do dnia 31.08.2017 r. odwołujący nie kontynuował nauki i nie poinformował organu rentowego o tym fakcie. Zobowiązany do przedłożenia dowodu potwierdzającego tę okoliczność nie przedłożył takiego dowodu. Ponadto w uzasadnieniu wskazano, iż decyzje przyznające rentę rodzinną zawierają pouczenie o obowiązku poinformowania organu rentowego o zaprzestaniu nauki, a jeśli nauka jest pobierana do nadesłania zaświadczenia o jej kontynuowaniu – pkt III pouczenia w decyzji z dnia 30.09.2016 r. (odpowiedź na odwołanie k. 11 – 11v. a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący M. K. urodził się w dniu (...) Od 2012 roku odwołujący pobiera rentę rodzinną po zmarłej matce, świadczenie jest wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w P.. Wysokość świadczenia od 1.01.2017 r. wynosiła 467 zł (zeznania odwołującego k. 28 - 30 a.s.; decyzje ZUS ws. podjęcia wypłaty renty rodzinnej
nieponumerowane karty a.r.)
.

Odwołujący od 1 września 2009 r. był uczniem Technikum Zespole Szkół im. (...) w K.. Nie podjął nauki w klasie IV i z dniem 15 października 2012 r. został skreślony z listy uczniów. Od września 2012 r. do 31.08.2013 r. był (...) Liceum Ogólnokształcącym Niepublicznym dla dorosłych nr 3 w W.. Od września 2013 r. rozpoczął naukę w Futura (...) Policealnej Szkole dla Dorosłych na I semestrze. W dniu 27 września 2014 r. rozpoczął naukę w (...) Japońskiej Szkole Wyższej Szkole. W okresie 2015 – 2016 r. był studentem Wyższej Szkoły (...), z listy której został skreślony decyzją Dziekana z dnia 28.09.2016 r. W dniu 24 listopada 2016 r. Futura (...) wystawiła zaświadczenie o rozpoczęciu przez odwołującego nauki we wrześniu 2016 r. na I semestrze na kierunku Informatyka. Przewidywane zakończenie nauki sierpień 2018 r. W dniu 14 grudnia 2017 r. B. Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych wystawiła zaświadczenie, iż, odwołujący rozpoczął z dniem 23 września 2017 r. naukę na III semestrze. W zaświadczeniu z dnia 2 lipca 2018 r. B. Policealna Szkoła Zawodowa dla Dorosłych potwierdziło, iż odwołujący jest uczniem tej szkoły i systematycznie od 1 września 2017 r. uczęszcza na zajęcia (zeznania odwołującego k. 23-24 a.s.; zaświadczenia z uczelni a.r.).

Decyzją z dnia 4 grudnia 2018 r. znak: (...) ZUS (...)Oddział w P. zobowiązał M. K. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres 1.11.2016 r. do dnia 31.08.2017 r. w kwocie 4868,04 zł i odsetek za okres od 22.12.2016 r. do 04.12.2018 r. tj. do dnia wydania decyzji w kwocie 565,30 zł. z tytułu renty rodzinnej z powodu braku faktu potwierdzenia kontynuowania nauki w wyżej wymienionym okresie. Jako podstawę rozstrzygnięcia organ rentowy wskazał art. 138, 140 i 141 ustawy o ustawy o emeryturach rentach
z FUS, art. 84 ust. 1, ust. 9 i 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. (decyzja ZUS z 4 grudnia 2018 r. a.r. nieoznaczone karty).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów
z dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy, jak również w aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty,
w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania odwołującego się, jako że były one logiczne, spójne, a nadto korespondowały z materiałem rzeczowym zgromadzonym
w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Zgodnie z art. 138 ust. 1-3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) osoba, która nienależnie pobrała świadczenie zobowiązania jest do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenie uważa się:

1)  świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia, albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub części jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do jego pobierania,

2)  świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie.

Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 300) w analizowanym zakresie zawiera analogiczne regulacje (art. 84 ust. 2 i 3). Do żądania odsetek od pobranego nienależnie świadczenia ma zastosowanie art. 84 ust. 1 ustawy systemowej, który stanowi, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Jak wynika z treści art. 68 ust. 1 ustawy emerytalnej dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1)  do ukończenia 16 lat;

2)  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3)  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz
do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie,
o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów
w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

W orzecznictwie wskazuje się, że prawo do renty rodzinnej przysługuje tym dzieciom zmarłego żywiciela, które ze względu na wiek lub pobieranie nauki nie mają możliwości wykonywania pracy zarobkowej lub innej działalności stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym. Celem unormowania z art. 68 ust. 1 pkt 2 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest zapewnienie środków finansowych młodej osobie do dnia, gdy może ona już samodzielnie zarabiać na swoje utrzymanie, jeżeli nie zamierza uzyskać wyższych kwalifikacji zawodowych w drodze nauki w szkole. Okres pobierania nauki, o którym mowa w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, pojmowany jest szeroko i obejmuje nie tylko okres efektywnego uczestniczenia w zajęciach objętych programem nauczania, ale także okres wakacji, urlopu zdrowotnego dla ucznia szkoły średniej czy urlopu dziekańskiego dla studenta wyższej uczelni, jak również przerw w edukacji wynikających ze skreślenia z listy uczniów i ponownego przyjęcia ich w poczet. Z perspektywy istnienia podstaw do renty rodzinnej osób, które ukończyły 16 rok życia istotna jest więc ciągłość kształcenia. W tym z kolei zakresie rozróżnia się zaprzestanie lub niepodjęcie nauki od jej kontynuowania, choć z brakiem pozytywnych rezultatów i powtarzaniem semestrów, a nawet skreśleniem z listy uczniów/studentów, czyli wtedy, gdy uczeń lub student chce się kształcić, jednak nauka nie daje efektów lub brak w niej postępów wynika
z niesystematycznego uczęszczania na zajęcia (por. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 13 maja 2014 r., I UK 414/13; z dnia 3 lutego 2016 r., I UK 53/15;
wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 lutego 2017 r., III AUa 1679/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 listopada 2016 r.,
III AUa 907/16).

Należy zauważyć, że dość jednolite orzecznictwo dotyczące zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych rozróżnia "świadczenie nienależne" od " świadczenia nienależnie pobranego"
a więc pobranego przez osobę, której przypisać można określone cechy dotyczące stanu jej świadomości co do zasadności pobierania świadczenia,
w tym w szczególności działanie w złej wierze, z premedytacją. Przyjęte jest,
że takie cechy działania są istotne przy ocenie obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego wypłaconych mu nienależnie świadczeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 r., I UK 161/05). Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 listopada 2004 r. (I UK 3/04) wskazując,
że dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, decydujące znaczenie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1977, II UR 5/77;
z dnia 16 lutego 1987 r., URN 16/87; z dnia 4 września 2007 r., I UK 90/07; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 10 lipca 2013 r., III AUa 365/13)
. Przy czym w orzecznictwie podkreśla się, iż ochrona ubezpieczonego w tym zakresie nie ma miejsca w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego lub innego bezprawnego działania ubezpieczonego w celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Świadczenia wypłacone
w takiej sytuacji podlegają zwrotowi w trybie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1997 r., II UKN 128/97). Powołane wyżej orzecznictwo sądowe pozwala na przyjęcie,
że nienależnie pobrane świadczenie w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS, to świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części (świadczenie nienależne, nieprzysługujące) na skutek okoliczności leżących po stronie ubezpieczonego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 5 lutego 2014 r., III AUa 1061/13).

W ocenie Sądu nie ma wątpliwości, że prawo do renty odwołującemu przysługiwało w spornym okresie to jest od 1 listopada 2016 r. do dnia 31 sierpnia 2017 r., albowiem jak wynika z zaświadczenia wystawionego przez Futura (...) Policealna Szkoła dla Dorosłych w dniu 24 listopada 2016 r. odwołujący rozpoczął naukę we wrześniu 2016 r. na I semestrze na kierunku Informatyka. Zaś jak wynika z zaświadczenia z dnia 14 grudnia 2017 r. od 23 września 2017 r. kontynuował naukę na III semestrze B. Policealnej Szkoły Zawodowej w W. na kierunku (...) Informatyk. Sąd uznał, iż zeznania odwołującego w których wskazywał, iż w szkole B. Policealnej Szkoły Zawodowej w W. kontynuował naukę rozpoczętą w Futura (...) Policealna Szkoła dla Dorosłych są zbieżne ze znajdującymi się w aktach sprawy zaświadczeniami obu szkół, a zatem należy uznać, iż nie było przerwy w nauce w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji, a świadczenie wypłacone odwołującemu było należne.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy dokonał stosownej zmiany skarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.,
o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć (...)

KM