Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2019 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Garncarz

Protokolant: Dominika Gorząd

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2019 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy

z odwołania S. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

z dnia 8 lipca 2016 r. znak: (...)

w sprawie S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne

I.zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. w części i zobowiązuje wnioskodawcę S. S. jedynie do zwrotu nienależnie pobranego z ubezpieczenia wypadkowego zasiłku chorobowego za okres od 8 lutego 2015 r. do 31 maja 2015 r. w kwocie 7299,80 zł oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 czerwca 2015 r. do 28 września 2015 r. w kwocie 8170,80 zł,

II. dalej idące odwołanie oddala,

III. koszty postępowania wzajemnie znosi,

IV. orzeka, że nieuiszczone koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 lipca 2016 r. znak (...) – (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. odmówił ubezpieczonemu, S. S., prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 31 maja 2015 r. oraz prawa do świadczenia rehabilitacyjnego od dnia 1 czerwca 2015 r. do dnia 28 września 2015 r. z ubezpieczenia wypadkowego. Ponadto w związku z pobraniem nienależnego świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego (tj. zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 31 maja 2015 r. oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od dnia 1 czerwca 2015 r. do dnia 28 września 2015 r.) organ rentowy zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego w kwocie 11.531,10 zł oraz świadczenia rehabilitacyjnego w kwocie 8.170,80 zł wraz z odsetkami w wysokości 1.671,37 zł (łącznie 21.373,27 zł).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony złożył w Oddziale ZUS roszczenie o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 31 maja 2015 r. oraz świadczenia rehabilitacyjnego od dnia 1 czerwca 2015 r. do dnia 28 grudnia 2015 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, tj. Warsztat Samochodowy (...) w D.. Organ rentowy zrealizował wypłatę zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego za wskazane okresy. W toku postępowania wyjaśniającego ustalono, że w okresie orzeczonej niezdolność do pracy oraz świadczenia rehabilitacyjnego ubezpieczony wykonywał czynności związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, w szczególności w dniu 1 grudnia 2014 r. zatrudnił pracownicę. Ubezpieczony przeprowadził instruktaż w zakresie BHP, sprawował osobisty nadzór nad pracą wykonywaną przez nowozatrudnioną pracownicę, a następnie przejął jej obowiązki, gdy pracownica przebywała na zwolnieniu lekarskim a następnie korzystała z zasiłku macierzyńskiego. Ponadto ubezpieczony podpisywał wszystkie dokumenty związane z firmą.

Z uwagi na to, że w okresach orzeczonej niezdolność do pracy ubezpieczony wykonywał osobiście czynności wynikające z zakresu działalności firmy (...) w D. poprzez podpisywanie dokumentów oraz osobisty nadzór pracy pracownicy w okresie od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 21 marca 2015 r., tym samym w okresie niezdolności do pracy z powodu choroby oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego ubezpieczony wykonywał działalność zarobkową oraz wykorzystywał zwolnienie lekarskie i czas, na który zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne, w sposób niezgodny z ich celem. Wobec powyższego organ rentowy odmówił prawa do zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego za sporny okres oraz zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu otrzymanych świadczeń.

W odwołaniu od opisanej decyzji ubezpieczony, S. S., zaskarżył powyższą decyzję w całości i wniósł o:

-

zmianę zaskarżonej decyzji poprzez jej uchylenie i utrzymanie w mocy decyzji ZUS z dnia 16 lipca 2015 r. (nr (...) – (...)) i ostatecznej decyzji o przyznaniu prawa do zasiłku chorobowego, wydanych w sprawie skarżącego;

-

ewentualnie w przypadku braku wydania decyzji o przyznaniu prawa do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 31 maja 2015 r. o orzeczenie co do istoty sprawy poprzez ustalenie, że ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 31 maja 2015 r;

-

zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 3-10).

Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie ubezpieczony podniósł, że w treści zaskarżonej decyzji organ pominął, że wydał już prawomocne decyzje przyznające prawo do zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, z których wynikał fakt wypłaty tychże świadczeń. Zgodnie zaś z art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną Zakładu ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Tymczasem wszelkie wymienione w treści uzasadnienia zaskarżonej decyzji okoliczności były już organowi znane przed wydaniem pierwotnych decyzji.

Dalej ubezpieczony wskazał, że prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą pod nazwą Warsztat Samochodowy (...) S. S.. Skarżący wykonuje pracę jako mechanik. W wyniku wypadku przy pracy wnioskodawca został unieruchomiony, poruszał się o kulach, tym samym nie mógł fizycznie wykonywać pracy zarobkowej. Ubezpieczony zamieszkuje na terenie zakładu pracy i z okna ma widok na warsztat samochodowy, jednakże z samego faktu, że skarżący widział pracę pracowników z okna bądź z podwórka nie można wysuwać twierdzeń, iż tę pracę nadzorował. Ponadto sam fakt podpisywania dokumentacji oraz formalnoprawne tylko prowadzenie działalności gospodarczej nie przesądza o wykonywaniu pracy zarobkowej. Wnioskodawca zatrudnia pracowników i nie mógł zamknąć firmy lub zawiesić działalności tylko dlatego, że miałby się powstrzymywać jako pracodawca, od działań czysto formalnych. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego ubezpieczony wskazał, że nie stanowi pracy zarobkowej uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywania w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej działalności należy nadzór nas działalnością firmy.

Ubezpieczony podniósł, że organ rentowy nie wyjaśnił, na czym miało polegać podejmowanie przez ubezpieczonego aktywności niezgodnych z przeznaczeniem zwolnienia.

W kwestii dotyczącej odsetek ubezpieczony wskazał, że organ rentowy w sposób błędny i niezgodny z prawem naliczył skarżącemu odsetki sprzed dnia wymagalności roszczenia w wysokości 1.671,37 zł. Dopiero zaskarżona decyzja wyznacza dzień wymagalności ewentualnego roszczenia i od dnia jej doręczenia organ winien liczyć odsetki za opóźnienie w spełnieniu roszczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania z uwagi na brak podstaw prawnych do jego uwzględnienia. Organ rentowy podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (k. 15-18).

Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt X U 540/16.

Postanowieniem z dnia 28 listopada 2017 r. (k. 364 sygn. akt X U 540/16) na rozprawie Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieście we Wrocławiu uznał się niewłaściwym do rozpoznania odwołania i sprawę przekazał do Sądu Okręgowego we Wrocławiu Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (na podstawie art. 477 ⁸ k.p.c., uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2017 r. sygn. III UZP 5/17).

Postanowieniem z dnia 19 grudnia 2017 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IX Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowił przekazaną mu do rozpoznania przez Sąd Rejonowy sprawę z odwołania ubezpieczonego w zakresie ustalenia prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przekazać do rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia – Śródmieście we Wrocławiu X Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (k. 92-93).

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IX Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozostawił natomiast do rozpoznania odwołanie ubezpieczonego w zakresie zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt IX U 1179/17, której później nadano sygn. akt VIII U 963/18.

Sprawa przekazana przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu z odwołania ubezpieczonego w zakresie ustalenia prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego została zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia Śródmieści we Wrocławiu pod sygn. akt. X U 86/18.

Postanowieniem z dnia 1 lutego 2018 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IX Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zawiesił postępowanie w sprawie zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego do czasu rozpoznania przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieście odwołania w zakresie ustalenia prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego (k. 101-102).

Postanowieniem z dnia 19 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IX Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podjął zwieszone postępowanie (k. 137).

Postanowieniem z dnia 20 lipca 2018 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IX Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowił przekazać sprawę z odwołania ubezpieczonego w zakresie zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia – Śródmieście X Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (k. 138-140).

Sprawa została zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu pod sygn. akt X U 525/18.

Postanowieniem z 29 sierpnia 2018 r. Sąd Rejonowy zawiesił postępowanie w sprawie do czasu rozstrzygnięcia odwołania ubezpieczonego w zakresie ustalenia prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego (k. 147).

Postanowieniem z 26 lutego 2019 r. Sąd Rejonowy podjął zawieszone postępowanie (k. 153).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony S. S., od 1 sierpnia 1993 r. prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą (...) S. S.. Przeważającą działalnością gospodarczą jest konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli. Ponadto ubezpieczony zajmował się wynajmowaniem kwater. Z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu.

Dowód: Okoliczności bezsporne.

W dniu 1 grudnia 2014 r. ubezpieczony uległ wypadkowi przy pracy, wskutek którego doznał uszkodzenia prawego stanu kolanowego, co uniemożliwiało mu poruszanie się.

Ubezpieczony legitymował się zaświadczeniami lekarskimi, stwierdzającymi niezdolność do pracy w następujących okresach:

-

1 grudnia 2014 r. – 14 grudnia 2014 r. ( (...));

-

15 grudnia 2014 r. – 28 grudnia 2014 r. ( (...));

-

29 grudnia 2014 r. – 27 stycznia 2015 r. ( (...));

-

28 stycznia 2015 r – 07 lutego 2015 r . ( (...));

-

08 lutego 2015 r. – 17 lutego 2015 r,. ( (...));

-

18 lutego 2015 r. – 19 lutego 2015 r. ( (...));

-

19 lutego 2015 r. – 20 marca 2015 r. ( (...));

-

21 marca 2015 r. – 10 kwietnia 2015 r. ( (...));

-

1 maja 2015 r. – 15 maja 2015 r. ( (...));

-

16 maja 2015 r. – 29 maja 2015 r. ( (...));

-

30 maja 2015 r. – 12 czerwca 2015 r. ( (...));

-

25 czerwca 2015 r. – 15 lipca 2015 r. ( (...));

W okresie od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 31 maja 2015 r. ubezpieczony pobierał zasiłek chorobowy w wysokości 100 % podstawy wymiaru.

Decyzją organu rentowego z dnia 16 lipca 2015 r. (znak (...) – (...)) ubezpieczonemu przyznane zostało prawo do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od dnia 1 czerwca 2015 r. do dnia 28 września 2015 r. w wysokości 100 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Dowód: Okoliczności bezsporne.

W dniu 1 grudnia 2014 r. ubezpieczony zatrudnił M. M. (1), której powierzył stanowisko kierownika biura. Do zakresu jej obowiązków należało m.in. nadzór nad pracownikami warsztatu, rozmowy z klientami warsztatu, wypełnianie kart pojazdów, zakup części samochodowych w hurtowniach, wypisywanie faktur na komputerze (ok. 3 – 5 faktur dziennie), wykonywanie czynności związanych z obsługą klientów kwater noclegowych (m.in. przygotowywanie pokojów, sprzątanie, zmiana pościeli, przygotowywanie kawy dla gości, kwaterowanie gości, przygotowywanie posiłków, odwożenie pasażerów z uszkodzonych samochodów), zlecanie przelewów bankowych.

Z dniem 17 lutego 2015 r. M. M. (1) stała się niezdolna do pracy z powodu choroby i przebywała na zwolnieniu lekarskim do dnia 25 maja 2015 r., a następnie na urlopie macierzyńskim. Niewielką część jej obowiązków przejął wówczas M. J. (rozmowy z klientami, zakup części samochodowych w hurtowniach, wypisywanie faktur na komputerze). Natomiast cena za usługi noclegowe w kwaterach wynajmowanych przez ubezpieczonego została obniżona – w zamian goście zobowiązani byli do samodzielnego utrzymywania czystości w pokojach. Żaden z pracowników ubezpieczonego nie wykonywał czynności związanych z obsługą gości. Pościel w dalszym ciągu wydawana była przez Z. M..

Ubezpieczony świadczył usługi noclegowe m. in. Dla takich firm jak: (...). J. M. JAMRÓZ I J. NOWAK, (...) spółka z o.o. w T., M.M. (...), (...) spółka z o.o. w K., W.P. W (...) spółka z o.o. w Ł., (...) spółka z o.o. w R., KAM- (...), (...) spółka z o.o. we W., (...) spółka z o.o. sp. K. w O., (...) S.A. w R., (...) spółka z o.o. w S., PPHU (...), (...) spółka z o.o. w M., Firma Handlowo Usługowa (...), (...) spółka z o.o. w B., PHU (...).

Usługi noclegowe świadczone przez ubezpieczonego polegały na tym, że pracownicy tych firm korzystali z noclegów bez wyżywienia, pracownicy sami przebierali pościel. Zazwyczaj usługobiorcy wystawiali ubezpieczonemu faktury VAT i rozliczali się z nim w formie gotówkowej.

Dowód:

- Zeznania świadka M. J. – e-protokół karta 65 (płyta CD) w aktach sprawy X U 86/18,

- Zeznania świadka W. Ł. – e-protokół karta 65 (płyta CD) w aktach sprawy X U 86/18,

- Zeznania świadka Mony M. – e-protokół karta 75 (płyta CD) w aktach sprawy X U 86/18,

- Wyjaśnienia ubezpieczonego S. S. – e-protokół karta 47 (płyta CD) w aktach sprawy X U 86/18,

- K. faktur podpisanych przez ubezpieczonego w okresie grudzień 2014 – wrzesień 2015 – karta 80 – 202 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) spółka z o.o. w T. – karta 232 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) spółka z o.o. sp. K. w O. – karta 241 w aktach sprawy X U 86/18,

- Pismo (...). J. M. JAMRÓZ I J. NOWAK – karta 243 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) spółka z o.o. w M. – karta 245 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) spółka z o.o. w S. – karta 248 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) spółka z o.o. w R. – karta 250 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) spółka z o.o. w B. – karta 252 w aktach sprawy X U 86/18,

- Pismo PPHU (...) – karta 254 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) spółka z o.o. w K. – karta 256 w aktach sprawy X U 86/18,

- (...) S.A. w R. – karta 258 w aktach sprawy X U 86/18,

- Pismo M.M. (...) – karta 262 w aktach sprawy X U 86/18.

W związku z wypadkiem z 1 grudnia 2014 r. organ rentowy wypłacił ubezpieczonemu następujące należności:

- zasiłek chorobowy za okres od 8 lutego 2015 r. do 31 maja 2015 r. w łącznej wysokości 7.299,80 zł brutto,

- świadczenie rehabilitacyjne za okres od 1 czerwca 2015 r. do 28 września 2015 r. w łącznej wysokości 8.170,80 zł brutto.

Dowód: Opinia biegłego sądowego (k. 177-180).

Wyrokiem z dnia 7 maja 2018 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia Śródmieście we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt X U 86/16 zmienił decyzję organu rentowego z dnia 8 lipca 2016 r. znak: (...) w części i przyznał ubezpieczonemu prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 grudnia 2014 r. do 7 lutego 2015 r. z ubezpieczenia wypadkowego oddalając dalej idące odwołanie,

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożył ubezpieczony w zakresie oddalającym odwołanie.

Wyrokiem z dnia 18 października 2018 r. Sąd
Okręgowy we W. w sprawie o sygn. akt VIII Ua 67/18 oddalił apelację ubezpieczonego.

Wyrok Sądu Rejonowego w sprawie o sygn..; akt X U 86/18 jest prawomocny.

Dowód: Okoliczności bezsporne.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Przedmiotem rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie była decyzja organu rentowego z dnia 8 lipca 2016 r. znak (...) w zakresie w jakim ubezpieczony został zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za okres od dnia 1 grudnia 2014 r. do dnia 31 maja 2015 r. w kwocie 11.531,10 zł oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od dnia 1 czerwca 2015 r. do dnia 28 września 2015 r. w kwocie 8.170,80 zł wraz z odsetkami w wysokości 1.671,37 zł (łącznie 21 373,27 zł).

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 300 ze zm.; dalej zw. ustawą), osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

W ocenie Sądu, przede wszystkim bezzasadne było żądanie zwrotu zasiłku chorobowego za okres od 1 grudnia 2014 r. do 7 lutego 2015 r. W tym zakresie prawomocnym wyrokiem tut. Sądu z 7 maja 2018 r. (sygn. akt X U 86/16) została zmieniona decyzja organu rentowego z 8 lipca 2016 r. znak (...) - (...) w części i za w/w okres zostało przyznane ubezpieczonemu prawo do zasiłku chorobowego. Zatem wypłacone za ten okres świadczenie nie było świadczeniem nienależnym. Nie zaistniała więc żadna podstawa prawna do żądania jego zwrotu. Należy wskazać, że w świetle art. 365 § 1 k.p.c. zarówno Sąd rozpatrując niniejszą sprawę, jak również organ rentowy był związany powyższym orzeczeniem.

Odmiennie ma się natomiast kwestia pobranego przez ubezpieczanego świadczenia za okres od 8 lutego 2015 r. do 28 września 2015 r. W tym zakresie ostateczna stała się decyzja organu rentowego z 8 lipca 2016 r. odmawiająca ubezpieczonemu prawa od zasiłku chorobowe i świadczenia rehabilitacyjnego za powyższy okres. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 29 stycznia 2008 r. (I UK 173/07, OSNP 2009/5–6/78), sąd ubezpieczeń społecznych jest związany ostateczną decyzją, od której strona ani nie wniosła odwołania w trybie art. 477 ⁹ k.p.c., ani nie podważyła jej skuteczności w inny prawem przewidziany sposób. Znajduje tu bowiem zastosowanie zasada domniemania prawidłowości aktów administracyjnych, zgodnie z którą wywołują one skutki prawne i wiążą inne organy państwowe, w tym sądy. Odwołanie ubezpieczonego od decyzji organu rentowego w w/w zakresie zostało prawomocnie oddalone wyrokiem tut. Sądu z 7 maja 2018 r. (sygn. akt X U 86/16). Zatem świadczenie wypłacone ubezpieczonemu za okres od 8 lutego 2015 r. do 28 września 2015 r. należy uznać za świadczenie nienależne.

Jako podstawę prawną zwrotu nienależnego świadczenia organ rentowy wskazał na art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy. Uznanie wypłaconego świadczenia za nienależnie pobrane w świetle powyższego przepisu uzależnione jest od stwierdzenia świadomości (winy) osoby, która przedstawia nieprawdziwe zeznania, fałszywe dokumenty albo w inny sposób wprowadza w błąd organ rentowy.

W publikacji „Pojęcie i rodzaje błędu organu rentowego i odwoławczego” (Państwo i Prawo 2005, z. 12, s. 54–55) dr hab. R. G. wskazuje, że przesłanka „świadomego wprowadzenia w błąd” nawiązuje do zagadnienia winy osoby pobierającej świadczenie. Jednakże prawo ubezpieczeń społecznych nie formułuje w żaden sposób definicji winy. Natomiast w piśmiennictwie można znaleźć pogląd, że winę w prawie ubezpieczeń społecznych należy interpretować w sposób zgodny z cywilistyczną konwencją pojęciową (T. Z., Stosowanie przepisów i pojęć prawa cywilnego, s. 21–22). Można więc przyjąć, że świadomym wprowadzeniem w błąd jest umyślne działanie zainteresowanego przyjmujące postać dolus directus lub dolus eventualis, również w formie przemilczenia (por. M. Bartnicki, [w:] K. Antonów (red.), Ustawa o emeryturach i rentach, s. 582). Organ może domagać się więc zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w przypadku, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę.

Takie cechy działania są istotne przy ocenie obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego wypłaconych mu nienależnie świadczeń (por. wyrok SN z dnia 14 marca 2006 r., I UK 161/05, M.P. Pr. 2006/5/230). Podobnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 listopada 2004 r. (I UK 3/04, OSNAP 2005/8/116) wskazując, że dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, decydujące znaczenie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (por. wyrok TUS z dnia 11 stycznia 1966 r. III TR 1492/65, OSPiKA 1967/10/247, wyroki SN z dnia 28 lipca 1977, II UR 5/77, OSNCP 1978/2/37; z dnia 16 lutego 1987 r. URN 16/87, PiRS 1988/6; z dnia 4 września 2007 r., I UK 90/07 Lex nr 454781 oraz wyrok SA w Rzeszowie z dnia 10 lipca 2013 r. III AUa 365/13, Lex nr 1339401). Oczywistym jest, iż ochrona ubezpieczonego w tym zakresie nie ma miejsca w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego lub innego bezprawnego działania ubezpieczonego w celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Świadczenia wypłacone w takiej sytuacji podlegają bowiem zwrotowi w trybie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych (por. wyrok SN z dnia 20 maja 1997 r., II UKN 128/97, OSNAPiUS 1998/6/192).

Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego w okresie orzeczonej niezdolności do pracy (od 8 lutego 2015 r. do 28 września 2015 r.) ubezpieczony wykonywał prace zarobkową. W tym czasie żaden z pracowników ubezpieczonego nie przejął obowiązków związanych z wynajmowaniem kwater noclegowych – obniżono jedynie cenę za nocleg, zobowiązując gości do samodzielnego posprzątania pokojów. Jednakże na działalność związaną z wynajmowaniem pokoi składa się szereg różnych czynności, które należy wykonać celem udostępnienia pokoju gościom. Z ustaleń faktycznych wynika, że powyższym okresie usługi noclegowe były świadczone nie sporadycznie lecz na dużą skalę. Wykonując pracę w okresie niezdolności do pracy utracił prawo do zasiłku chorobowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego. Zamiarem ubezpieczonego było więc pobieranie świadczenia pomimo zaistnienia przesłanek do jego utraty. Zatem swoim zachowaniem w sposób świadomy wprowadził w błąd organ rentowy, gdyż pomimo braku przesłanek do wypłaty świadczenia (wykonywanie osobiście działalności zarobkowej), cały czas przedstawiał w Oddziale ZUS zaświadczenia o niezdolności do pracy i z tego tytułu pobierał stosowne świadczenia z ubezpieczeń społecznych. Należy wskazać, że ubezpieczony jest osobą dorosłą, prowadzi działalność gospodarczą od ponad 20 lat. Jest więc osobą na tyle doświadczoną aby zdawać sobie sprawę z tego, że wykonując działalność zarobkową w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pozbawia go prawa do stosownych świadczeń.

Niezależnie od powyższego, należy wskazać że decyzja organu rentowego w zakresie żądania zwrotu odsetek liczonych od momentu wypłacenia świadczenia, nie znajduje żadnej podstawy prawnej.

W wyroku z dnia 3 lutego 2010 r. (sygn. akt I UK 210/09, LEX nr 585713) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że odesłanie do zasad prawa cywilnego w art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie dotyczy określenia terminu, od którego dłużnik pobierający nienależnie świadczenie z ubezpieczenia społecznego spóźnia się z jego zwrotem. Nie jest to materia zasad prawa cywilnego, lecz prawa ubezpieczeń społecznych. Określenia terminu, od którego należą się odsetki od świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także od świadczeń podlegających zwrotowi, należy poszukiwać w prawie ubezpieczeń społecznych, a nie w prawie cywilnym.

Utrwalony jest pogląd orzecznictwa, że żądanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu według prawa cywilnego – art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Rozwinięcie powyższego stanowiska Sądu Najwyższego nastąpiło w licznych orzeczeniach sądów apelacyjnych, zajmujących się materią przedmiotowego zagadnienia. I tak w wyroku z dnia 18 października 2013 r. (sygn. akt III AUa 229/13, LEX nr 1391864) Sąd Apelacyjny w Gdańsku wskazał, że Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek.

W wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r. (sygn. akt III AUa 736/15) oraz z dnia 17 marca 2016 r. (sygn. akt III AUa 1359/15) Sąd Apelacyjny w Poznaniu podkreślił, iż nie można utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 u.s.u.s. i art. 138 u.e.r.f.u.s., uważane za nienależne, podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Zatem organ rentowy powinien naliczać odsetki ustawowe od nienależnie pobranego świadczenia od dnia doręczenia osobie zobowiązanej decyzji obligującej do zwrotu takiego świadczenia, gdyż dopiero od tej daty osoba taka pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia.

Zatem w przypadku pobrania przez ubezpieczonego nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego, organ rentowy może żądać odsetek liczonych od momentu doręczenia ubezpieczonemu decyzji stwierdzającej jej zwrot, gdyż od tego momentu pozostaje on w opóźnieniu, a nie od momenty ich wypłaty.

Stan faktyczny w zasadzie był bezsporny, nie kwestionowany przez żadną ze stron, dlatego Sąd dokonał ustaleń faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy oraz aktach organu rentowego, których wiarygodność nie została skutecznie zakwestionowana przez strony. Ponadto, Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków oraz wyjaśnienia ubezpieczonego , które korespondowały ze sobą oraz z pozostałym wiarygodnym materiałem dowodowym w sprawie.

Sąd uznał także za wiarygodną, opinię sporządzoną w toku postępowania przez biegłego sądowego. W ocenie Sądu, wydana w sprawie opinia jest rzetelna, oparta na dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy i Sąd w pełni podzielił dokonane w niej ustalenia uznając, że nie ma podstaw do zanegowania zaprezentowanego przez biegłego stanowiska. Opinia biegłego sądowego podlega ocenie przy zastosowaniu art. 233 § 1 k.p.c. – na podstawie właściwych dla jej przymiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażanych w niej wniosków. Sąd Najwyższy w swoim wyroku z dnia 19 grudnia 1990 r. (I PR 148/90, OSP 1991/11/300) stwierdził, że „Sąd może oceniać opinię biegłego pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności. Może pomijać oczywiste pomyłki czy błędy rachunkowe. Nie może jednak nie podzielać poglądów biegłego, czy w ich miejsce wprowadzać własnych stwierdzeń”.

Zgodnie z art. 286 k.p.c. Sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych. Samo niezadowolenie stron z opinii biegłych nie uzasadnia jednak zażądania dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych. W toku postępowania żadna ze stron nie składała zastrzeżeń do opinii biegłych sądowych. Sąd, w ramach zastrzeżonej dla niego swobody, decyduje, czy ma możliwość oceny dowodu w sposób pełny i wszechstronny, czy jest w stanie prześledzić jego wyniki oraz - mimo braku wiadomości specjalnych - ocenić rozumowanie, które doprowadziło biegłego do wydania opinii. Sąd czyni to zapoznając się z całością opinii, tj. z przedstawionym w niej materiałem dowodowym, wynikami badań przedmiotowych i podmiotowych. Wszystko to, a nie tylko końcowy wniosek opinii, stanowi przesłanki dla uzyskania przez sąd podstaw umożliwiających wyjaśnienie sprawy.

Z powyższych względów, Sąd w pkt. I sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał ubezpieczonego do nienależnie pobranego z ubezpieczenia wypadkowego zasiłku chorobowego za okres od 8 lutego 2015 r. do 31 maja 2015 r. w kwocie 7.299,80 zł oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 1 czerwca 2015 r. do 28 września 2015 r. w kwocie 8.170,80 zł, oddalając odwołanie w pozostałym zakresie (pkt II sentencji wyroku).

Orzeczenie o kosztach postępowania, jak w pkt III sentencji wyroku znajduje podstawę w art. 100 zd. pierwsze k.p.c., gdyż strony uległy wzajemnie w porównywalnych częściach, w związku z czym, Sąd zniósł wzajemnie koszty procesu stron.

O kosztach sądowych, jak w punkcie IV sentencji wyroku orzeczono w oparciu o art. 98 oraz art. 96 ust. pkt 4 w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 623 ze zm.). Składały się na nie koszty wynagrodzenie biegłego sądowego, poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.