Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Witold Rękosiewicz

Protokolant: sekretarz sądowy Iwona Hutnik

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania Z. J. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Elektrownia (...) w T.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

z dnia 13 lipca 2017 r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że w miejsce kary pieniężnej w kwocie 10 000 zł (dziesięć tysięcy) nakłada na Z. J. prowadzącą działalność gospodarczą pod nazwą Elektrownia (...) w T. karę pieniężną w wysokości 1 000 zł (jeden tysiąc),

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od Z. J. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą Elektrownia (...) w T. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz.

Sygn. akt XVII AmE 248/17

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE, pozwany) decyzją z dnia 13 lipca 2017 r. nr (...), na podstawie art. 168 pkt 11, art. 169 ust. 1 pkt l oraz art. 170 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2017 r. póz. 1148 ze zm., dalej: uoze) w związku z art. 104 k.p.a. oraz art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r. póz. 220 ze zm., dalej: Pe), stwierdził, że przedsiębiorca Elektrownia (...) (dalej: Przedsiębiorca, powód) nie przekazał Prezesowi URE sprawozdania kwartalnego, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 7 uoze, zawierającego informacje określone w art. 9 ust.1 pkt 5 uoze, w terminie 30 dni od zakończenia I kwartału 2017 r. tj. do dnia 30 kwietnia 2017 r. i z tego tytułu wymierzył Przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości 10 000 zł.

Z. J. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą Elektrownia (...) w T. w złożonym odwołaniu wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i odstąpienie od wymierzenia nałożonej decyzja kary pieniężnej.

W uzasadnieniu odwołania powód wskazał, że od dnia jej uruchomienia elektrownia wiatrowa była uszkodzona, a wytworzona w I kwartale 2017 r. energia elektryczna była jedynie wynikiem wielu prób uruchomienia wiatraka i poszukiwania usterek. Ilość wytworzonej w tym okresie energii elektrycznej wyniosła 1,04 MWh. Zdaniem powoda tak niewielka ilość energii nie mogła wpłynąć na rzetelność i kompletność zbiorczego raportu sporządzanego przez Prezesa URE. Przedsiębiorca wskazał, że ze względu na brak doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej nie orientuje się w skomplikowanych przepisach i uregulowaniach dotyczących tego rodzaju działalności. Oświadczył, że nie wypełnił w terminie obowiązku złożenia sprawozdania za I kwartał 2017 r. ze względu na ciężką sytuację finansową, wynikającą z konieczności zaciągnięcia kredytu na naprawę wiatraka, który już w chwili zakupu był uszkodzony. Miesięczne dochody powódki i jej męża z emerytury wynoszą łącznie (...) zł, więc nie jest w stanie zapłacić nałożonej decyzją kary pieniężnej.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i dopuszczenie dowodu z dokumentów zgromadzonych w aktach postępowania administracyjnego. Pozwany podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że Przedsiębiorca powinien przekazać sprawozdanie za I kwartał 2017 r. do dnia 30 kwietnia 2017 r. Zrealizował ten obowiązek dopiero 7 czerwca 2017 r., po wszczęciu postępowania w sprawie wymierzenia Przedsiębiorcy kary pieniężnej w związku z niewypełnieniem obowiązku przekazania sprawozdania. W ocenie pozwanego w sprawie nie jest możliwe odstąpienie od wymierzenia kary, gdyż zgodnie z art. 174 § 2 uoze Prezes URE może skorzystać z tej instytucji, jeśli zakres naruszeń jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, przed powzięciem przez organ wiadomości o naruszeniu. Zdaniem pozwanego zakres naruszenia nie był znikomy. Nie została także zrealizowana przesłanka zaprzestania naruszenia, zanim organ powziął o tym wiadomość. Podnoszone przez powoda okoliczności związane z trudnościami w rozpoczęciu i prowadzeniu elektrowni wiatrowej, wartość sprzedanej energii elektrycznej wytworzonej w elektrowni oraz wysokość uzyskiwanych przez powoda dochodów uznał pozwany za nie mające znaczenia w sprawie. Wskazał, że przewidziana w przepisach uoze kara administracyjna ma charakter obiektywny i nie jest zależna od winy przedsiębiorcy. Prezes URE zauważył, że powód jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarcza w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i jako profesjonalista powinien znać regulacje prawne oraz skutki niestosowania przepisów uoze. Odnośnie wymaganej od Przedsiębiorcy staranności działania pozwany powołał się na przepis art. 355 § 2 k.c. W odniesieniu do podnoszonych przez powoda trudności przy rozpoczynaniu wytwarzania energii elektrycznej pozwany wspomniał o możliwości zawieszenia przez powoda na zasadzie art.12 ust.1 pkt 2 uoze wykonywania działalności gospodarczej. Przyznał jednak, że w świetle przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie zwalniałoby to powoda z obowiązku składania sprawozdania wymienionego w art. 9 ust. 1 pkt 7 uoze.

W piśmie procesowym z dnia 10 listopada 2017 r. powód podtrzymał zawarte w odwołaniu wnioski o uchylenie zaskarżonej decyzji i odstąpienie od wymierzenia nałożonej kary pieniężnej. Ponownie podniósł, że nie posiada środków na zapłacenie kary. Wskazał, że od uruchomienia w sierpniu 2017 r. elektrownia nie przyniosła nawet dochodu wystarczającego na pokrycie opłaty należnej dystrybutorowi. Podkreślił, że kolejne sprawozdania kwartalne składa w terminie ustawowym i nie dopuścił się żadnego zaniedbania. Oświadczył, znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej i nie posiada innych źródeł dochodów. Dochody uzyskiwane z elektrowni i emerytury nie są wystarczające na pokrycie wymierzonej kary. Zdaniem Przedsiębiorcy brak fizycznej możliwości spłaty kary, terminowe składanie sprawozdań stanowią podstawę do zmiany decyzji i odstąpienie od wymierzenia kary.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowy Przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnego źródła energii w małej instalacji tj. elektrowni wiatrowej i na tej podstawie został wpisany do prowadzonego przez Prezesa URE rejestru wytwórców energii w małej instalacji, o którym mowa w art. 7 ustawy o odnawialnych źródłach energii.

W związku z niewykonaniem przez Przedsiębiorcę obowiązku przedłożenia w terminie określonym w art. 9 ust. 1 pkt 7 uoze sprawozdania zawierającego informacje, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 5 uoze Prezes URE, pismem z dnia 16 maja 2017 r. (k. 1 akt adm.) zawiadomił Przedsiębiorcę do o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej, oraz wezwał do złożenia szczegółowych wyjaśnień i informacji o przyczynach niewykonania obowiązku oraz innych dokumentów mających istotne znaczenie w sprawie. W piśmie z dnia 2 czerwca 2017 r. (k. 4 akt adm.), nadanym w dniu 7 czerwca 2017 r. Przedsiębiorca wyjaśnił, że do niewykonania obowiązku doszło w wyniku braku doświadczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej i wiedzy o istnieniu takiego obowiązku. Oświadczył, że koszty uruchomienia elektrowni wyniosły (...) zł, natomiast w związku z uszkodzeniem systemu sterującego elektrownia wiatrowa nie działa i nie przynosi dochodu. Wniósł o niewymierzanie kary pieniężnej ze względu na sytuację finansową i konieczność poniesienia kosztów naprawy zaciągnięcia kredytu w wysokości (...)zł. Wskazał, że jedynym źródłem jego dochodu jest emerytura w wysokości(...) zł. Złożył sprawozdanie kwartalne za I kwartał 2017 r. i zestawienie faktur sprzedaży energii elektrycznej za ten sam okres na kwotę (...) zł brutto (k. 5 i 6 akt adm.). Jak wynika ze sprawozdania, łączna wysokość sprzedaży przez powódkę energii elektrycznej w I kwartale 2017 r. wyniosła (...)zł netto, a łączna ilość wytworzonej energii elektrycznej wyniosła 1,052 MWh. Do pisma dołączono również odpisy faktur za naprawę elektrowni wiatrowej (k. 8 - 10 akt adm.).

Pismem z dnia 14 czerwca 2016 r. (k. 11 akt adm.) Prezes URE zawiadomił Przedsiębiorcę o zakończeniu postępowania dowodowego w przedmiotowej sprawie, a także poinformował go o możliwości zapoznania się ze zgromadzonym materiałem, dowodowym w terminie 7 dni od dnia doręczenia ww. zawiadomienia. Jednocześnie pouczono Przedsiębiorcę, iż niezapoznanie się w powyższym terminie z aktami sprawy uznane będzie za rezygnację z możliwości wypowiedzenia się w sprawie zgromadzonego materiału dowodowego. Przedsiębiorca nie skorzystał z przysługującego mu uprawnienia.

Na podstawie dokonanych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 168 pkt 11 uoze, karze pieniężnej podlega ten, kto nie przedkłada w terminie Prezesowi URE sprawozdania, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 7 uoze, lub podaje w tym sprawozdaniu nieprawdziwe informacje. Według art. 169 ust. 1 pkt 1 uoze, karę tę wymierza Prezes URE w drodze decyzji. Jak trafnie w odpowiedzi na odwołanie wskazał Prezes URE, odpowiedzialność przewidziana w art. 168 pkt 11 uoze ma charakter obiektywny i jest niezależna od wykazania zawinionego działania przedsiębiorcy. Dla stwierdzenia naruszenia przez przedsiębiorcę ciążącego na nim obowiązku wystarczające jest ustalenie, że dany podmiot zachował się w sposób sprzeczny z wiążącym go nakazem lub zakazem. Możliwość wymierzenia kary jest niezależna od subiektywnego elementu jakim jest wina przedsiębiorcy. Dla możliwości zastosowania sankcji pieniężnej, o której mowa w przepisie istotne jest zatem jedynie istnienie obowiązku prawnego zabezpieczonego sankcją pieniężną oraz stwierdzenie samego faktu jego naruszenia przez podmiot zobowiązany.

W toku postępowania prowadzonego przez Prezesa URE, oraz w odwołaniu Przedsiębiorca przyznał, że nie dopełnił rzeczonego obowiązku w terminie. Wskazał jednak na występujące w sprawie okoliczności, które jego zdaniem uzasadniały odstąpienie przez organ od wymierzenia kary. Powód podnosił, że niezrealizowanie obowiązku w terminie wynikało z niewiedzy o konieczności przesłania sprawozdania oraz trudności związanych z uruchomieniem elektrowni wiatrowej. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, fakt nieprzedstawienia przez powoda Prezesowi URE, do dnia 30 kwietnia 2017 r. wymaganego przepisami ustawy o odnawialnych źródłach energii sprawozdania kwartalnego uznać należało za bezsporny. Ze względu jednak na obiektywny charakter ukształtowanej na gruncie przepisów prawa administracyjnego odpowiedzialności kwestia przyczyn niedopełnienia przedmiotowego obowiązku pozostaje bez znaczenia dla możliwości nałożenia na Przedsiębiorcę przewidzianej w ustawie kary pieniężnej.

W art. 174 ust. 2 uoze ustawodawca przyznał Prezesowi URE uprawnienie do odstąpienia od wymierzenia kary, gdy wytwórca zachował się sprzecznie z normą ustawy uoze, lecz zakres naruszenia był znikomy, a przedsiębiorca zrealizował obowiązek zanim organ regulacyjny powziął wiadomość o naruszeniu. Brzmienie art. 174 ust. 2 uoze wskazuje jednak, że zastosowanie tej instytucji wymaga łącznego spełniania obu wymienionych w tym przepisie przesłanek. Pomijając okoliczność, że przepis nie został sformułowany w sposób obligatoryjny, a jedynie fakultatywny, wskazać należy, iż w sprawie nie zostały spełnione łącznie obie wymienione w nim przesłanki uprawniające do odstąpienia przez pozwanego od wymierzenia powodowi kary pieniężnej. Z uwagi na doniosły charakter informacji, które zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 5 uoze powinny znajdować się w sprawozdaniu kwartalnym, brak podstaw do uznania, że charakter naruszenia przez powoda przepisów ustawy był znikomy. Jak trafnie wskazano w zaskarżonej decyzji, sprawozdania kwartalne służą Prezesowi URE wykonywania jego ustawowej działalności, czyli do zbierania informacji dotyczących ilości wytwarzanej energii elektrycznej dla celów rozliczenia finansowego systemu wsparcia oraz do sporządzenia rocznego raportu przekazywanego ministrowi do spraw energii. Ponadto bezsporne jest, że ciążący na Przedsiębiorcy obowiązek został zrealizowany dopiero po powzięciu przez Prezesa URE wiadomość o jego niewykonaniu.

W niniejszej sprawie nie została zatem spełniona żadna z wymienionych w art. 174 ust. 2 uoze przesłanek umożliwiających skorzystanie przez Prezesa URE z możliwości zastosowania art. 174 ust. 2 uoze. Wobec braku łącznego spełnienia obu przewidzianych w art. 174 ust. 2 uoze przesłanek dopuszczalności odstąpienia od wymierzenia kary oraz fakultatywnego brzmienia tego przepisu w sprawie brak więc podstaw do uznania zarzutu odwołania naruszenia przez Prezes URE tego przepisu poprzez nieodstąpienie od nałożenia na powoda kary pieniężnej i uchylenia lub zmiany skarżonej decyzji.

Na ocenę zasadności zaskarżonej decyzji nie mogą mieć wpływu powoływane przez powódkę w odwołaniu okoliczności dotyczące braku wiedzy Przedsiębiorcy o regulacjach przewidzianych w uoze i konieczności składania Prezesowi URE kwartalnego sprawozdania. Powód jako przedsiębiorca prowadzący działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w małej instalacji odnawialnego źródła energii powinien na bieżąco śledzić zmiany prawa w zakresie prowadzonej przez siebie działalności regulowanej. Zgodnie z art. 355 § 2 k.c. na przedsiębiorcach prowadzących w sposób profesjonalny działalność gospodarczą ciąży obowiązek dołożenia szczególnej staranności przy jej wykonywaniu. Podkreślenia wymaga, że w ramach wykonywanej działalności reglamentowanej powód korzysta ze wsparcia państwa przeznaczonego dla tego rodzaju instalacji. Obowiązywanie i stosowanie przepisów prawa nie jest zależne od znajomości tych przepisów przez obywateli, a w szczególności od znajomości prawa przez strony postępowania administracyjnego.

Również powoływane przez powoda okoliczności dotyczące jego trudnej sytuacji finansowej i konieczności naprawiania elektrowni wiatrowej nie mogą prowadzić do zmiany zaskarżonej decyzji. Powód nie wykazał, a z okoliczności sprawy również nie wynika, aby problemy te miały bezpośredni wpływ na obiektywną możliwość zrealizowania przez niego w terminie ustawowego obowiązku złożenia w terminie sprawozdania kwartalnego.

Podkreślenia wymaga, że na skutek wniesienia odwołania od decyzji organu administracji przedmiotem oceny sądu jest zasadność wydanej przez ten organ decyzji administracyjnej w świetle przepisów obowiązujących w dacie jej wydania. Z tego względu oceny zaskarżonej decyzji Sąd obowiązany był dokonać z uwzględnieniem przepisów ustawy o odnawialnych źródłach energii w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania decyzji. Należy mieć również na względzie, że generalnie w sprawach z zakresu regulacji (jak również w sprawach antymonopolowych) nie obowiązuje sformułowana w art. 316 § 1 k.p.c. zasada dotycząca orzekania według stanu rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy. Oceny prawidłowości i legalności decyzji dokonuje się według stanu rzeczy z chwili jej wydania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 marca 2014 r., III SK 35/13, wyrok Sn z dnia 5 marca 2015 r., III SK 8/14). Nie można jednak wykluczyć istnienia wyjątków od tej zasady. Sytuacja taka może występować w przypadku konieczności uwzględnienia zasad prawa karnego. Wskazać należy, iż zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2009 r. III SZP 2/09, do kary pieniężnej zastosowanie mają przepisy ustawy nowej, jeżeli są względniejsze dla sprawcy. Zgodnie z treścią art. 170 ust. 4 pkt 1 uoze w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji wysokość kary nakładanej z tytułu naruszenia, o którym mowa w art. 168 pkt 11 uoze była ustalona w sztywnej wysokości 10 000 zł. Przy rozpoznawaniu sprawy należało mieć jednak na uwadze, że na mocy, wprowadzonej ustawą z dnia 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.1276 z dnia 2018.06.29) nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii, obowiązującej od dnia 14 lipca 2018 r. ustawodawca w art. 1 pkt 59 lit. a nadał przepisowi art. 170 ust. 4 uoze nowe brzmienie, zgodnie z którym kara pieniężna nakładana z tytułu naruszenia przewidzianego w art. 168 pkt 11 uoze wynosi 1 000 zł, a nie jak uprzednio 10 000 zł.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 479 ⁵³ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżona decyzję w ten sposób, że obniżył nałożoną decyzją na powoda karę pieniężna do kwoty 1 000 zł i na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie w pozostałej części jako bezzasadne.

Przy rozstrzyganiu sprawy należało mieć na uwadze, iż w wyniku niewykonania obowiązku przewidzianego w art. 9 ust. 1 pkt 7 uoze powód bezspornie dopuścił się naruszenia przepisów ustawy o odnawialnych źródłach energii. Odwołanie w istocie było więc bezzasadne, a zaskarżona decyzja została zmieniona z przyczyn nie wynikających z okoliczności sprawy i jedynie w zakresie wysokości nałożonej kary pieniężnej.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności, o przyznaniu pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego orzeczono na zasadzie art. 100 k.p.c. uznając, że do postania sporu doszło z przyczyn leżących po stronie powoda.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz.