Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 6 czerwca 2019 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanego Wojewódzkiego Szpitala (...) w Z. kwoty 228.428,69 zł wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wytoczenia powództwa, tj. od dnia 6 czerwca 2019 roku do dnia zapłaty, zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i substytucji, jak również zasądzenie kwoty 174,46 zł, stanowiącej równowartość 40 EUR, tytułem rekompensaty za koszty odzyskania wierzytelności.

W uzasadnieniu wskazano, że strony zawarły w trybie przetargów nieograniczonych umowy na dostawy sprzętu medycznego, leków itp., na mocy których powód zobowiązał się świadczyć usługi, w ilościach i cenach określonych w załącznikach do umów. Powód wywiązał się ze swojego zobowiązania, natomiast pozwany nie dokonał zapłaty za wykonane usługi w terminie określonym w umowach.

(pozew – k. 4 – 14)

W dniu 27 czerwca 2019 roku Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, w którym nakazał pozwanemu, aby zapłacił stronie powodowej kwotę 228.428,69 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wytoczenia powództwa, tj. od dnia 6 czerwca 2019 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu.

(nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym – k. 342)

Od powyższego nakazu zapłaty zarzuty wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i podnosząc zarzuty:

1)  zapłaty części należności głównej, wynikającej z faktur VAT, będących podstawą wytoczenia powództwa;

2)  przedwczesnego wytoczenia powództwa w związku z niewywiązaniem się przez powoda z warunków zawartych umów w zakresie obowiązku polubownego rozwiązywania sporów powstałych na tle zawartych umów, poprzez zaniechanie zawezwania pozwanego do próby ugodowej zgodnie z art. 184 k.p.c., co explicite zostało przewidziane w postanowieniach ogólnych przedmiotowych umów;

3)  braku podstawy prawnej do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych ze względu na brak w umowie explicite podstawy dla możliwości ich żądania.

Z ostrożności procesowej pozwany wniósł także o nieobciążanie go kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego na podstawie art. 102 k.p.c.

(zarzuty – k. 347 – 351)

Postanowieniem z dnia 6 września 2019 roku pozwany został zwolniony od kosztów sądowych w całości.

(postanowienie – k. 277)

Pismem z dnia 26 września 2019 roku powód cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia w zakresie kwoty 21.314,93 zł, tytułem należności głównej, spłaconej przez pozwanego po wytoczeniu powództwa i wydaniu nakazu zapłaty w sprawie, wnosząc o uchylenie nakazu zapłaty w tym zakresie oraz umorzenie postępowania.

(pismo powoda – k. 384 – 394)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Pomiędzy powodem a pozwanym zawarte zostały następujące umowy: umowa nr (...) z dnia 18 października 2016 roku, umowa nr (...) z dnia 30 maja 2017 roku, umowa nr (...) z dnia 13 marca 2018 roku, umowa nr (...) z dnia 9 marca 2017 roku, umowa nr (...) z dnia 10 czerwca 2016 roku, umowa nr (...) z dnia 26 września 2017 roku, umowa nr (...) z dnia 2 lipca 2018 roku, umowa nr (...) z dnia 24 sierpnia 2016 roku, umowa nr (...) z dnia 19 czerwca 2018 roku.

Zgodnie z §12, ewentualnie § 11 ust. 2 powyższych umów, przed każdym wystąpieniem do Sądu o zapłatę, wykonawca miał zawezwać zamawiającego do polubownego rozstrzygnięcia sporu, lub wprost – do próby ugodowej – stosownie do art. 184 k.p.c.

(dowód: umowa nr (...) – k. 40 – 44, umowa nr (...) z dnia 30 maja 2017 roku – k. 55 – 60, umowa nr (...) z dnia 13 marca 2018 roku – k. 71 – 77, umowa nr (...) z dnia 9 marca 2017 roku - k. 87 – 91, umowa nr (...) z dnia 10 czerwca 2016 roku – k. 95 – 99, umowa nr (...) – k. 103 – 107, umowa nr (...) z dnia 2 lipca 2018 roku – k. 114 – 119, umowa nr (...) z dnia 24 sierpnia 2016 roku – k. 124 – 128, umowa nr (...) z dnia 19 czerwca 2018 roku – k. 132 – 137)

Na podstawie powyższych umów powód wystawił pozwanemu faktury na łączną kwotę 228.428,69 zł.

(dowód: faktury – k. 149 – 341)

Pozwany zapłacił na rzecz powoda, w toku procesu, przelewem z 16 lipca 2019 roku, kwotę 21.314,93 zł. W pozostałym zakresie nie uiścił należności na rzecz powoda.

(bezsporne)

W dniu 13 maja 2019 roku powód skierował do pozwanego wniosek o polubowne rozwiązanie sporu, przedłużając termin zapłaty należności do dnia 28 maja 2019 roku.

(dowód: wniosek o polubowne rozwiązanie sporu – k. 21)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie przedłożonych przez strony dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Stan faktyczny pomiędzy stronami był bezsporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

W ocenie Sądu, powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Bezsporne było w niniejszej sprawie, że strony łączyły zawarte w trybie przetargów nieograniczonych umowy dostawy. Stosownie do art. 605 k.c., przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczenia częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny.

Na powodzie ciążył zatem obowiązek wytworzenia i dostarczenia rzeczy, natomiast pozwany zobowiązany był do odebrania rzeczy i zapłacenia ceny. Nie ulega wątpliwości, że powód spełnił swoje świadczenie. Ponadto, powód – w ramach zawartych umów – zobowiązał się do wykonania na rzecz pozwanego usług serwisowych, z tytułu których wystawiał stosowne faktury, stanowiące odzwierciedlenie wykonanej usługi. Pozwany nie uiścił całości należności, wynikających z wystawionych przez powoda faktur.

Podkreślić należy, że pozwany nie kwestionował wysokości należności dochodzonej przez powoda. W tym zakresie podnosił jedynie, że uiścił na rzecz powoda, w dniu 16 lipca 2019 roku, a więc po wytoczeniu powództwa, kwotę 21.314,93 zł. Powód, co do tej kwoty, cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia.

W związku z tym Sąd w punkcie drugim wyroku umorzył postępowanie co do kwoty 21.314,93 zł (art. 203 § 1 i 4 k.p.c. w zw. z art. 355 k.p.c.)

Odnosząc się natomiast do zarzutu pozwanego, dotyczącego przedwczesnego wytoczenia powództwa w związku z niewywiązaniem się przez powoda z warunków zawartych umów w zakresie obowiązku polubownego rozwiązywania sporów powstałych na tle zawartych umów, poprzez zaniechanie zawezwania pozwanego do polubownego zakończenia sporu, ewentualnie (w większej części zawartych umów) do próby ugodowej zgodnie z art. 184 k.p.c., co explicite zostało przewidziane w postanowieniach ogólnych przedmiotowych umów – uznać należy go za niezasadny o tyle, że nie wpływa on na dopuszczalność drogi sądowej, ani na rozstrzygnięcie w okolicznościach tej konkretnej sprawy.

Wprawdzie strony istotnie przewidziały, że postępowanie sadowe poprzedzi próba polubownego zakończenia ewentualnego sporu, niemniej jednak, w ocenie Sądu, nie można przyjąć, by postępowanie ugodowe czy mediacyjne stanowiło przesłankę dopuszczalności dochodzenia roszczeń w postępowaniu sądowym.

Umowne postanowienia stron dotyczące próby polubownego zakończenia sporu i zawezwania do próby ugodowej nie mają takiego skutku jak zarzut zapisu na sąd polubowny, to jest nie stanowią o braku dopuszczalności drogi sądowej. (art. 1165 k.p.c.). O ile bowiem zapis na sąd polubowny oznacza poddanie rozstrzygnięcia sądowi innemu niż powszechny, o tyle mediacja i próba ugodowa służy wypracowaniu ugodowego rozstrzygnięcia przez strony. W aktualnym stanie prawnym ewentualny brak w pozwie informacji, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu, jest wprawdzie brakiem formalnym pozwu, jednak niestanowiącym przeszkody w nadaniu biegu sprawie. Brak informacji w tym względzie, czy nawet informacja przeciwna, nie łączy się dla strony powodowej z negatywnymi konsekwencjami, albowiem intencją ustawodawcy wprowadzającego art. 187 § 1 pkt 3. k.p.c., jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. 2015, poz. 1595), było ułatwienie sędziemu oceny, czy sprawa może zostać skierowana do mediacji w toku postępowania sądowego. Zaniechanie próby ugodowej przewidywanej przez strony w umowie nie wpływa na wymagalność roszczeń ani ich wysokość. Niesporne było przy tym, że powód skierował do pozwanego wniosek o polubowne rozwiązanie sporu, na które pozwany w żaden sposób nie zareagował. Ponadto, poza wpłaceniem części należności głównej, pozwany nawet na etapie sądowym nie wystąpił z żadnymi propozycjami, mającymi na celu zawarcie ugody i uregulowanie długu, który bezspornie na nim ciążył. Nieuprawniony jest zatem w rozpatrywanym stanie faktycznym wniosek, że do postępowania rozpoznawczego nie doszłoby, gdyby powód podjął wcześniej działania, mające na celu polubowne zakończenie „sporu” sprowadzającego się do tego, iż płatności nie były regulowane.

W kwestii odsetek i ryczałtowej opłaty na koszty dochodzenia roszczeń wskazać należy, że w niniejszej sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcja handlowych.

Zgodnie z art. 4 cytowanej ustawy transakcją handlową w rozumieniu ustawy jest umowa, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, o których mowa w art. 2, zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Zakresem ustawy objęte są zatem umowy zawierane w związku z wykonywaną przez strony tych umów działalnością, w których obowiązek zapłaty stanowi ekwiwalent świadczenia niepieniężnego w rozumieniu przepisu art. 487 § 2 k.c., którym to świadczeniem niepieniężnym jest dostarczenie towaru lub świadczenie usług. Dodatkowo ustawodawca w przepisie art. 2 ustawy sformułował katalog podmiotów, które powinny być stronami transakcji handlowych, aby do tych transakcji mogły znaleźć zastosowani postanowienia umowy.

Zgodnie z art. 2 pkt 1-3 powołanej ustawy, stosują się ją do transakcji handlowych, których wyłącznymi stronami są:

1) przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej;

2) podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej;

3) podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych.

Powód jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, do którego stosuje się ustawę o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Niewątpliwie powołaną ustawę stosuje się również do strony pozwanej (art. 3 pkt 3 cytowanej ustawy). Strona pozwana, mimo, że zgodnie z ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej nie jest przedsiębiorcą, to zaliczana jest do jednostek sektora finansów publicznych i podlega obowiązkowi stosowania ustawy – Prawo zamówień publicznych. Przepis art. 3 Prawa zamówień publicznych wymienia podmioty udzielające zamówień publicznych, a wśród nich – w ust. 1 pkt 1 – jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. Podmiotami zaliczonymi do jednostek sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych są w obecnie obowiązującym stanie prawnym podmioty wymienione w art. 99 ustawy o finansach publicznych, tym także samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej.

Mając zatem na uwadze, że strony w niniejszej sprawie są podmiotami, które mogą być wyłącznymi stronami transakcji handlowych, w związku z prowadzoną przez siebie działalności, i zawarły umowę, której przedmiotem było odpłatne dostarczenie towaru należało uznać, że w niniejszej sprawie znajdowały zastosowanie przepisy powołanej ustawy.

O obowiązku zapłaty odsetek w wysokości ustawowej za opóźnienie w transakcjach handlowych Sąd orzekł zatem na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, zgodnie z którym w transakcjach handlowych – z wyłączeniem transakcji, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny – wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, chyba że strony uzgodniły wyższe odsetki, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: wierzyciel spełnił swoje świadczenie i wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wytoczenia powództwa, tj. od dnia 6 czerwca 2019 roku do dnia 16 lipca 2019 roku – naliczane od kwoty 228.428,69 zł oraz zasądził kwotę 207.113,76 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 17 lipca 2019 roku do dnia zapłaty. Strona powodowa dokonała kalkulacji odsetek od dnia opóźnienia w płatności i dochodziła dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wytoczenia powództwa, co Sąd uznał za uzasadnione.

Odnosząc się do zasądzenia kwoty 174,46 zł, w pierwszej kolejności wskazać należy, że rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione i roszczenie o taką rekompensatę powstaje po upływie terminów zapłaty określonych w umowie lub ustalonych zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 4 tej ustawy. Niespełnienie przez dłużnika świadczenia w terminie, skutkujące nabyciem uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1 TransHandlZapU, stanowi jedyną przesłankę powstania roszczenie o stałą kwotę rekompensaty kosztów odzyskania należności. Powstanie roszczenia o stałą kwotę rekompensaty kosztów odzyskania należności w żaden sposób nie jest uwarunkowane powstaniem jakiegokolwiek uszczerbku po stronie wierzyciela w związku z niewykonaniem zobowiązania w terminie.

Kwotę rekompensaty ustala się w ten sposób, że odpowiada ona równowartości kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne wierzyciela stało się wymagalne.

Przenosząc powyższe uwagi na okoliczności rozpoznawanej sprawy, za nietrafny należy uznać zarzut pozwanego, podnoszącego, że domaganie się przez powoda zasądzenia kwoty rekompensaty w wysokości 40 euro możliwe jest jedynie przy wykazaniu, że strony transakcji handlowej ustaliły to w umowie. Jak już wskazywano, możliwość taka wynika wprost z powołanych przepisów.

Sąd zasądził ponadto od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.856 zł tytułem zwrotu opłaty od pozwu.

W pozostałym zakresie, Sąd nie obciążył pozwanego kosztami zastępstwa procesowego. Przyznać należy rację pozwanemu, że jego sytuacja – jako placówki publicznej służby zdrowia – jest bardzo trudna, a problem ma wręcz charakter systemowy. Obciążanie pozwanego kosztami procesu – w sytuacji, gdy ciąży na nim obowiązek uiszczenia należności zasądzonych niniejszym wyrokiem – mogłoby prowadzić do dalszych opóźnień i ewentualnego wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Podkreślić trzeba także istotną funkcję leczniczą, jaką spełnia pozwany.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uchylił punkt I nakazu zapłaty, utrzymał punkt II nakazu zapłaty oraz zasądził, jak w wyroku.