Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I Ca 339/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca

Wiesława Kozikowska (spr.)

Sędziowie:

Włodzimierz Wójcicki

Andrzej Kordowski

Protokolant:

Katarzyna Milewska

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2019 r. na rozprawie

sprawy z powództwa Krajowego Ośrodka (...) w B.

przeciwko B. D. reprezentowanego przez opiekuna prawnego R. G., T. F., C. I. J., F. J., G. J., J. J. (2), M. J., J. A., A. S., T. L. M. T.

z udziałem interwenienta R. G.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem z dnia 31 lipca 2019r. sygn. akt I C 363/17

I.  apelację oddala;

II.  zasądza od powoda Krajowego Ośrodka (...) w B. na rzecz adwokat K. R. prowadz. Kancelarię Adwokacką w B. kwotę 360 zł tytułem wynagrodzenia kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych: C. I. J., F. J., G. J., J. J. (2), M. J. i T. L. M. T..

III.  zasądza od powoda Krajowego Ośrodka (...) w B. na rzecz pozwanego B. D. reprezentowanego przez opiekuna prawnego R. G. kwotę 900 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Włodzimierz Wójcicki W. A. K.

Sygn. akt I Ca 339/19

UZASADNIENIE

Krajowy Ośrodek (...) Oddział Terenowy w B. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych B. D., J. A., A. S., T. F., M. J., J. J. (3), F. J., G. J., C. łan J., T. Ł. M. T. kwoty 6.940,47 zł tytułem zwrotu poniesionych nakładów wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, jak też o zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Pozwany B. D. wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Pozwana J. A. wniosła o oddalenie powództwa.

Kurator nieznanych z miejsca pobytu pozwanych M. J., J. J. (3), F. J., G. J., T. Ł. M. T. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na rzecz kuratora wynagrodzenia.

Pozostali pozwani A. S., T. F., C. łan J. nie zajęli stanowiska w sprawie.

Interwenient uboczny po stronie pozwanej R. G. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jej rzecz od powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z 31 lipca 2019 roku, sygn. akt I C 363/17 Sąd Rejonowy w Wysokiem Mazowieckiem w pkt I. oddalił powództwo; w pkt II. zasądził od powoda Krajowego Ośrodka (...) Oddział Terenowy w B. na rzecz pozwanego B. D. kwotę 1.817 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego; w pkt III. zasądził od powoda Krajowego Ośrodka (...) Oddział Terenowy w B. na rzecz interwenienta ubocznego R. G. kwotę 70 zł tytułem zwrotu kosztów procesu; w pkt IV. zasądził od powoda Krajowego Ośrodka (...) Oddział Terenowy w B. na rzecz adwokat K. R. kwotę 2.214 zł, w tym kwotę 414 zł podatku od towarów i usług, tytułem wynagrodzenia kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych: M. J., J. J. (3), F. J., G. J., T. Ł. M. T.; w pkt V. zasądził od powoda Krajowego Ośrodka (...) Oddział Terenowy w B. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem kwotę 3.341,92 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Wedle ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Rejonowy aktualnie nieruchomość oznaczona nr 662/13, położona w P. jest przedmiotem współwłasności pozwanych: B. D. z udziałem 1/3 części, J. A. z udziałem 1/9 części, A. S. z udziałem 1/9 części, T. F. z udziałem 1/9 części, M. J. z udziałem 2/48 części, J. J. (3) z udziałem 2/48 części, F. J. z udziałem 3/48 części, G. J. z udziałem 3/48 części, C. łan J. z udziałem 3/48 części, T. Ł. M. T. z udziałem 3/48 części, jako spadkobierców J. J. (4).

Wnioskiem z dnia 26 lipca 2007 r. R. G., działając w imieniu własnym oraz w imieniu spadkobierców J. J. (4), wystąpiła o stwierdzenie, że nieruchomość oznaczona nr 662/13, stanowiąca zespół parkowo-pałacowy w P., nie podpada pod przepisy dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Decyzją Wojewody (...) z dnia 31 grudnia 2007 r. stwierdzono, iż zespół pałacowo-parkowy w P., obejmujący działkę nr (...), wchodzący w skład (...), podpadał pod działanie przepisów art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia 7 lutego 2008 r. utrzymał w mocy ww. decyzję Wojewody (...). Wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2008 r. sygn. akt IV SA/Wa 586/08 Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uchylił zaskarżoną decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2008 r. oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody (...) z dnia 31 grudnia 2007 r. Następnie decyzją z dnia 19 kwietnia 2013 r. Wojewoda (...) stwierdził, że zespół pałacowo-parkowy w P., stanowiący byłą własność J. J. (4), obejmujący działkę oznaczoną nr (...) nie podpadał pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Protokołem zdawczo-odbiorczym spisanym dnia 25 września 2013 r. przedmiotową nieruchomość przekazano pozwanym jako spadkobiercom zmarłego J. J. (4).

Na przedmiotowej nieruchomości od 2002 r. zamieszkiwali R. G. wraz z mężem oraz bratem B. D. na podstawie umów najmu zawieranych przez R. G. z powodem (ówcześnie Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa Oddział Terenowy w O. Filia w S. Gospodarstwem Skarbu Państwa w B.). Z tego tytułu R. G. opłacała czynsz na rzecz wynajmującego. Mieszkała także wówczas na tej nieruchomości rodzina z dziewięciorgiem dzieci. Teren posiadłości był zaniedbany, było skromne szambo z kręgów. Na wniosek R. G. powód (ówcześnie Agencja Nieruchomości Rolnych) we wrześniu 2012 r. zrealizował inwestycję budowy przydomowej oczyszczalni ścieków na przedmiotowej nieruchomości na swój koszt. R. G. w trakcie realizacji inwestycji została poinformowana, że będzie miała podwyższony w związku z tym czynsz najmu, na co wyraziła zgodę. Płaciła ona zwiększony czynsz po wybudowaniu oczyszczalni przez krótki czas do momentu odzyskania przedmiotowej nieruchomości - do 19 kwietnia 2013 r.

Sąd Rejonowy wskazał, że fakt wybudowania przedmiotowej oczyszczalni ścieków na wniosek R. G. i poniesienia kosztów jej budowy przez powoda potwierdziły przesłuchane w charakterze świadków, byłe pracownice powoda (ówcześnie Agencji Nieruchomości Rolnych) - R. S. i B. J.. Wskazały także, że w sytuacji poniesienia nakładów przez powoda następował wzrost czynszu najmu dla najemców. Według B. J. całą kwotę inwestycji rozliczano poprzez zwiększenie czynszu dla najemców, jednak nie wiedziała ona, czy tak było ostatecznie w przypadku R. G., czy w związku z tą inwestycją został jej podniesiony czynsz najmu. R. S. ponadto podała, że było wcześniej na przedmiotowej nieruchomości szambo z kręgów, które było nieszczelne. Potwierdziła także, że do tej nieruchomości były roszczenia i toczyło się postępowanie. Natomiast według B. J., stare szambo nadawało się do użytkowania przez 3 osoby. Z zeznań świadka wynika, że jak mieszkali tam J. to stare szambo mogło wylewać, ale po ich wyprowadzeniu się mieszkały tam tylko 3 osoby i nie było powodu, by wybudować nowe szambo, czy oczyszczalnię.

Powód (wówczas Agencja Nieruchomości Rolnych) pismami z dnia 30 grudnia 2013 r., 14 stycznia 2014 r. i 17 marca 2014 r., kierowanymi do R. G. domagała się od pozwanych zapłaty kwoty 5.950 zł jako wartości rynkowej przedmiotowej przydomowej oczyszczalni ścieków, przy czym w ostatnim wezwaniu powyższa kwota została powiększona o odsetki ustawowe wyliczone na dzień 17 marca 2014 r..

Zgodnie natomiast z opinią biegłego rzeczoznawcy M. S. sporządzoną w niniejszej sprawie, wartość rynkowa nakładów powoda wynosi 5.276 zł, a ich wartość kosztorysowa wynosi 13.313 zł (k. 583-613).

W ocenie Sądu Rejonowego, w świetle powyższych okoliczności tej sprawy, a zwłaszcza wobec faktu, że powód czynił nakłady w postaci budowy oczyszczalni ścieków na przedmiotowej nieruchomości w 2012 r., wiedząc, że wobec tej nieruchomości zgłoszone zostały roszczenia i na skutek wniosku R. G. z dnia 26 lipca 2007 r. toczyło się postępowanie administracyjne, w którym wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2008 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uchylił zaskarżoną decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2008 r. oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody (...) z dnia 31 grudnia 2007 r., stwierdzającą, iż zespół pałacowo-parkowy w P., obejmujący działkę nr (...), podpadał pod działanie przepisów art. 2 ust. 1 lit. e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej, należy przyjąć, że powód był posiadaczem samoistnym w złej wierze. Nie sposób także przyjąć w świetle okoliczności tej sprawy, że przedmiotowy nakład był nakładem koniecznym, w sytuacji gdy przydomowa oczyszczalnia ścieków nie była konieczna do utrzymania nieruchomości w należytym stanie, umożliwiającym normalne korzystanie z niej zgodnie z przeznaczeniem. Jak wynika z powyżej omówionych dowodów, na nieruchomości znajdowało się szambo z kręgów. Według świadka B. J. było ono wystarczające dla rodziny składającej się z 3 osób. Potrzeba wymiany szamba - budowy oczyszczalni przydomowej zaistniała w związku z wynajmowaniem lokali dla większej ilości osób (jeszcze jednej rodziny z dziewięciorgiem dzieci). W każdym razie jednak, gdyby powód nie zdecydował się na wynajem lokali znajdujących się na tej nieruchomości, to nie byłoby konieczności budowy nowego zbiornika na ścieki. Niezależnie od powyższego nie zostało wykazane przez powoda, wbrew spoczywającemu na nim ciężarowi dowodu, że poniesiony przez niego nakład nie znalazł pokrycia w korzyściach, które uzyskał korzystając z nieruchomości, w sytuacji gdy przez wiele lat pobierał czynsz najmu za wynajmowane lokale znajdujące się na przedmiotowej nieruchomości. Chociażby już tylko od najemcy R. G. pobierał czynsz w okresie od 2002 r. do 2012 r., jak wskazała ona w kwocie około 400 zł miesięcznie, a po wybudowaniu oczyszczalni do 19 kwietnia 2013 r. czynsz zwiększony do kwoty 500 zł miesięcznie. Przesłuchane w charakterze świadków, byłe pracownice powoda (ówcześnie Agencji Nieruchomości Rolnych) - R. S. i B. J. potwierdziły, że w sytuacji poniesienia nakładów przez powoda następował wzrost czynszu najmu dla najemców. Nie zostało wykazane w tej sprawie także, by dokonane przez powoda nakłady zwiększały wartość nieruchomości w chwili jej wydania właścicielom, ani by właściciele wzbogacili się bezpodstawnie kosztem powoda. Z dowodu, jakim dysponował Sąd, w postaci opinii biegłego rzeczoznawcy wynika, że w przypadku objęcia szacunkiem całości nieruchomości wartość rynkowa nakładów, w tym przedmiotowej oczyszczalni będzie marginalna. Stąd brak jest podstaw do przyjęcia, że przedmiotowe nakłady zwiększały wartość nieruchomości. Brak było w tej sprawie innych dowodów, które by powyższe stwierdzenie podważały. Ponadto w świetle ww. okoliczności tej sprawy nie zostało wykazane, by przedmiotowe nakłady przewyższały uzyskane przez powoda korzyści, chociażby z czynszu najmu lokali znajdujących się na tej nieruchomości, a zatem by faktycznie doszło do wzbogacenia. Tylko wówczas można byłoby zaś mówić o zasadności powództwa wytoczonego na gruncie art. 226 § 2 k.c. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 13 grudnia 2013 r., I ACa 789/13).

Ponadto, wobec zwrotu nieruchomości właścicielom w dniu 25 września 2013 r. (protokół zdawczo-odbiorczy - k. 9-10, 73-74), stosownie do treści art. 229 § 1 k.c., roszczenie powoda, jako samoistnego posiadacza przeciwko właścicielom zwrot nakładów na rzecz, uległo przedawnieniu z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy, tj. z dniem 25 września 2014 r.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Sąd Rejonowy na podstawie art. 226 § 2 k.c. oraz art. 229 § 1 k.c. powództwo oddalił.

Kosztami procesu za obie instancje, z uwagi na wynik sprawy (przegraną powoda) obciążono w całości powoda, stosownie do zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c..

W pkt III. sentencji wyroku na podstawie art. 107 k.p.c. zasądzono od powoda na rzecz interwenienta ubocznego R. G. kwotę 70 zł tytułem zwrotu kosztów interwencji.

O wynagrodzeniu kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu pozwanych orzeczono w pkt IV. sentencji wyroku na podstawie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z § 6 pkt 4 i w zw. z § 13 ust.l pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

W pkt V. sentencji wyroku Sąd na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem kwotę 3.341,92 zł tytułem wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na opinie biegłego i należności świadka.

Powyższy wyrok zaskarżony został przez stronę powodową w całości, która zarzuciła:

1.  nieważność postępowania na skutek naruszenia art. 379 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 324 § 1 k.p.c., z uwagi na brak odbycia przez Sąd narady przed wydaniem orzeczenia, a tym samym podpisaniem wyroku przez skład sądu, który nie brał udziału w naradzie (dyskusji i głosowaniu nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia albo uzasadnieniem oraz spisaniu sentencji wyroku), gdyż nie miała ona w ogóle miejsca, a wyrok odczytany na rozprawie został sporządzony jeszcze przed ostatnią rozprawa wyznaczoną w niniejszej sprawie, co w konsekwencji powinno skutkować uchyleniem zaskarżonego orzeczenia w całości, zniesienia postępowania objętego nieważnością i przekazanie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej poprzez złamanie zasady praworządności poprzez odczytanie przez sędziego wcześniej sporządzonego wyroku, bez odbycia narady;

- art. 226 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie w niemniejszej sprawie podczas gdy, Powód nie był posiadaczem w złej wierze lecz w dobrej wierze, a zatem powinien wobec niego zostać zastosowany art. 226 § 1 k.c.,

- art. 405 k.c. poprzez jego niezastosowanie i błędne uznanie, że dochodzona przez powoda kwota 6.940,47 zł tytułem nakładów poniesionych przez poprzednika prawnego powoda na nieruchomości należącej obecnie do pozwanych nie stanowi bezpodstawnego wzbogacenia pozwanych, co miało istotny wpływ na wynik postępowania, albowiem skutkowało oddaleniem przez Sąd powództwa,

- art. 227 k.c. poprzez jego niezastosowanie w niniejszej sprawie, gdyż nakład powoda na nieruchomości polegał na wybudowaniu oczyszczalni ścieków, a więc na trwałym połączeniu z gruntem tak, że stał się częścią składową tego gruntu, to tę szczególną postać nakładów na cudzą rzecz, polegającą na połączeniu z nią przedmiotów należących do posiadacza rzeczy, a także sposób rozliczenia między właścicielem a posiadaczem dokonującym takiego nakładu, reguluje przepis art. 227 k.c., który w tym zakresie jest przepisem szczególnym w stosunku do normy art. 226 k.c.

3. naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

- art. 324 § 1 k.p.c. poprzez brak odbycia niejawnej narady przez sędziego przed wydaniem wyroku, a tym samym zaistnienia sytuacji, w której ogłoszony wyrok, był wyrokiem sporządzonym jeszcze przed zamknięciem rozprawy i przed rozpoczęciem posiedzenia wyznaczonego przez Sąd na dzień 31 lipca 2019 r., co jednoznacznie potwierdza spisany w formie papierowej protokół oraz nagranie z posiedzenia sadu, z których jednoznacznie wynika, iż ogłoszenie wyroku nastąpiło bez przeprowadzenia narady, 37 sekund po zamknięciu rozprawy, co godzi w powagę władzy sądowniczej i wymiaru sprawiedliwości, i stanowi uchybienie Sądu, które powinno skutkować uchyleniem przedmiotowego wyroku i przekazaniem niniejszej sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego zebranego w sprawie i w konsekwencji nieprawidłowe uznanie, iż powód nie wykazał, by dokonane przez niego nakłady zwiększały wartość nieruchomości w chwili jej wydania właścicielom, ani by właściciele wzbogacili się bezpodstawnie kosztem powoda poprzez wyciągnięcie błędnych wniosków ze sporządzonej w niniejszej sprawie opinii przez biegłego sądowego, z której jednoznacznie wynika wartość nakładów w postaci wybudowania przydomowej oczyszczalni ścieków przez powoda w ujęciu rynkowym wynosi 5.276 zł, a w ujęciu kosztowym 13.313 zł;

- błędnej ustalenie stanu faktycznego, poprzez uznanie, iż powód był posiadaczem w złej wierze podczas gdy należy uznać go za posiadacza w dobrej wierze.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty strona powodowa wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością, przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania za I i II instancję.

Pozwana J. S., pozwana T. F. oraz interwenient uboczny R. G. wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy oraz poczynioną na ich podstawie ocenę prawną oraz przyjął je za własne w całości.

Stosownie do art. 379 pkt 4 k.p.c. nieważność postępowania zachodzi, jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy. Natomiast wedle art. 324 § 1 k.p.c. Sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Narada obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia albo uzasadnieniem, jeżeli ma być wygłoszone, oraz spisanie sentencji wyroku.

Bezwzględne przyczyny nieważności postępowania wymienione w art. 379 pkt 4 k.p.c. dotyczą składu sądu orzekającego sprzecznego z przepisami prawa bądź gdy w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy. Tytułem przykładu, nieważność postępowania w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. dotyczy tylko udziału sędziego wyłączonego z mocy ustawy, a nie podlegającego wyłączeniu na wniosek w myśl art. 49 k.p.c. (post. SN z 26.11.2013 r., I UK 295/13, L.; tak samo wyr. SN z 9.12.2009 r., IV CSK 242/09, L.). W razie ogłoszenia wyroku przez sędziego, który nie brał udziału w jego wydaniu zachodzi nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.; uchw. SN z 22.2.2007 r., III CZP 160/06, B. (...), Nr 2, s. 9; tak samo SN w wyr. z 19.1.1977 r., IV CR 219/77, L.). Powyższe, w okolicznościach sprawy niniejszej, nie miało jednak miejsca.

Istotnie, z protokołu rozprawy, jak odbyła się w dniu 31 lipca 2019 roku nie wynika, aby po zamknięciu rozprawy przewodnicząca zarządziła przerwę, a po niej ogłosiła wyrok, jednakże w ocenie Sądu Okręgowego to uchybienie proceduralne nie miało istotnego wpływu na wynik sprawy. Niniejsza sprawa toczyła się w składzie jednoosobowym, a Sąd II instancji nie ma żadnych wątpliwości, że Sąd Rejonowy przeprowadził wewnętrzny proces rozumowania, który ostatecznie doprowadził ten Sąd do wydania zaskarżonego wyroku. Świadczy o tym sporządzone przez Sąd Rejonowy uzasadnienie przedmiotowego orzeczenia, w którym w sposób logiczny i wyczerpujący podano motywy podjętego rozstrzygnięcia. Zauważyć również należy, że z protokołu rozprawy nie wynika, aby pełnomocnik strony powodowej złożył zastrzeżenie w trybie art. 162 k.p.c.. Zgodnie z tym przepisem (w brzmieniu obowiązującym na dzień rozprawy), strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy – co jednak uprawdopodobnione nie zostało.

A zatem Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia art. 379 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 324 § 1 k.p.c., czy art. 324 § 1 k.p.c..

Z powyższych względów, chybiony okazał się również zarzut naruszenia art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którym organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Nie sposób też zgodzić się z tymi argumentami apelacji, na których skarżący oparł zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd Okręgowy stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie sąd I instancji w sposób prawidłowy dokonał oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. W uzasadnieniu skarżonego wyroku podał w sposób logiczny i wyczerpujący przyczyny podjętego przez siebie rozstrzygnięcia.

W rzeczywistości strona apelująca nie wykazała zasadności postawionego przez siebie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., albowiem – jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie – sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów.

Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.

Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona.

Natomiast, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Powyższe nie pozwala na uznanie, że Sąd Rejonowy wywiódł na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów nieprawidłowe wnioski.

W konsekwencji braku naruszenia przez sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c., również zarzut apelującego dotyczący błędu w ustaleniach faktycznych sądu pierwszej instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego - okazał się bezzasadny.

Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzeczenia ma bowiem rację bytu wówczas, gdy z materiału dowodowego wynika inny stan faktyczny niż ustalony w wyroku przez sąd, co jednak nie miało miejsca w sprawie.

Przede wszystkim, Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że strona powodowa była posiadaczem w złej wierze i w sprawie znajdzie zastosowanie art. 226 § 2 k.p.c.. Niewątpliwe bowiem, wyrokiem z dnia 5 sierpnia 2008 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. uchylił zaskarżoną decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 7 lutego 2008 roku oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Wojewody (...) z 31 grudnia 2007 roku, stwierdzającą, iż zespół pałacowo-parkowy w P., obejmujący działkę nr (...), podpadał pod działanie przepisów art. 2 ust. 1 lit e dekretu PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej. Jak mówi art. 226 § 2 k.p.c., samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem.

Jak stanowi art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W świetle przytoczonego przepisu przesłankami powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia są: osiągnięcie korzyści majątkowej (która może polegać na uzyskaniu rzeczy lub prawa, zaoszczędzeniu niezbędnych wydatków, nieodpłatnym skorzystaniu z cudzej rzeczy lub usług lub zmniejszeniu pasywów), bez ważnej podstawy prawnej (w postaci czynności prawnej, przepisu ustawy, orzeczenia sądu lub aktu administracyjnego) kosztem majątku zubożonego (w wyniku czego następuje zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów majątku zubożonego).

W orzecznictwie podniesiono, że konieczną przesłanką roszczenia opartego na przepisie art. 405 k.c. jest istnienie współzależności pomiędzy powstaniem korzyści w majątku wzbogaconego a uszczerbkiem w majątku zubożonego. Ta współzależność polega przede wszystkim na tym, że zarówno korzyść, jak i uszczerbek są wynikiem jednego zdarzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1968 r., sygn. I CR 448/68, LEX nr 6431, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2006 r., V CSK 289/06, LEX nr 391791). Bezpodstawne wzbogacenie występuje, gdy skutkiem określonego zdarzenia jest wzbogacenie jednej osoby kosztem innej, czyli gdy zachodzi wzajemna zależność pomiędzy uzyskaniem korzyści majątkowej przez wzbogaconego a uszczerbkiem majątkowym doznanym przez zubożonego.

Tymczasem, z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, że nie byłoby konieczności budowy przedmiotowej przydomowej oczyszczalni ścieków, gdyby powód nie zdecydował się na wynajem lokali znajdujących się na nieruchomości pozwanych, w związku z czym przez szereg lat pobierał pożytki z tego tytułu. Zgodzić się należało z Sądem Rejonowym, że strona apelująca nie sprostała ciążącemu na niej obowiązkowi wykazania (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.), że poniesiony przez nią nakład nie znalazł pokrycia w korzyściach, które uzyskała korzystając z nieruchomości pozwanych, a w konsekwencji nie wykazała, że została zubożona w myśl art. 405 k.c.

Na podstawie art. 227 k.p.c. samoistny posiadacz może, przywracając stan poprzedni, zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, chociażby stały się jej częściami składowymi; jednakże gdy połączenia dokonał samoistny posiadacz w złej wierze albo samoistny posiadacz w dobrej wierze po chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, właściciel może przyłączone przedmioty zatrzymać, zwracając samoistnemu posiadaczowi ich wartość i koszt robocizny albo sumę odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy.

Przepis art. 227 k.c. przewiduje alternatywną metodę dokonania rozliczenia określonego rodzaju nakładów, która stwarza posiadaczowi prawo wyboru między skorzystaniem z roszczeń przewidzianych w art. 226 k.c., a zabraniem przedmiotów połączonych z rzeczą i przywróceniem stanu poprzedniego (S. Rudnicki, J. Rudnicka, G. Rudnicki, w: J. Gudowski, Komentarz KC, t. 2, 2016, s. 560; w judykaturze zostało wyrażone stanowisko, zgodnie z którym art. 227 KC jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 226 KC – tak SN w wyr. z 14.10.2005 r., III CK 97/05, Wok. 2006, Nr 2). Swoboda dokonania tego wyboru jest jednak ograniczona w przypadku posiadacza samoistnego w dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu powództwa o wydanie rzeczy oraz w przypadku posiadacza w złej wierze (art. 227 § 2 k.c.).

Z treści art. 227 § 2 k.c. ("właściciel może przyłączone przedmioty zatrzymać") należy wnioskować, że decyzja o zatrzymaniu nakładów jest uprawnieniem właściciela, a nie jego obowiązkiem (tak też A. K.-K., Glosa do wyr. SA w Białymstoku z 29.6.2004 r., I ACa 550/04, (...).Orz. 2005, Nr 3). Realizacja tego uprawnienia wymaga rozliczenia się z posiadaczem, przy czym właścicielowi przysługuje prawo wyboru co do tego, czy zwróci posiadaczowi wartość nakładów i koszt robocizny, czy sumę odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy (S. Rudnicki, J. Rudnicka, G. Rudnicki, w: J. Gudowski, Komentarz KC, t. 2, 2016, s. 561; A. Zbiegień-Turzańska, w: K. Osajda, Komentarz KC, t. 2, Legalis 2017, art. 227; zob. też wyr. SN z 5.12.2013 r., V CSK 13/13, Legalis).

Rozliczenie z posiadaczem stosownie do reguł określonych w art. 227 § 2 k.c. wymaga ustalenia, że właściciel skorzystał z wymienionych uprawnień. Jak przyjął SN, "bez wyjaśnienia tych okoliczności nie można ocenić, czy w sprawie miał zastosowanie art. 227 § 2 k.c.. Poprzestanie przez sąd na stwierdzeniu, że pozwany odebrał nieruchomość, nie daje wystarczających podstaw do uznania woli właściciela przejmującego władanie nad nieruchomością zatrzymania przyłączonych do gruntu budynków z obowiązkiem rozliczenia się z posiadaczem" (tak wyr. SN z 5.12.2013 r., V CSK 13/13, L.). Ustalenie woli właściciela w tym zakresie powinno zatem obejmować dwie okoliczności: zamiar zatrzymania nakładów oraz jego decyzję o rozliczeniu się z posiadaczem według reguł z art. 227 k.c.. W praktyce może to nastręczyć pewnych trudności (por. wyr. SN z 14.10.2005 r., III CK 97/05, W.. 2006, Nr 6). Konsekwencją braku skorzystania przez właściciela z uprawnienia przewidzianego w art. 227 § 2 k.c. jest to, że po przejęciu rzeczy posiadaczowi w złej wierze pozostaje jedynie roszczenie w granicach określonych w art. 226 § 2 k.c. (za: Art. 227 KC red. Gniewek 2019, wyd. 9/Górska, Legalis).

W ocenie Sądu Okręgowego, strona powodowa, jako posiadacz w złej wierze, i w tej kwestii nie sprostała ciążącemu na niej obowiązkowi wykazania, że pozwani mieli zamiar zatrzymania poczynionego nakładu oraz podjęli świadomą decyzję o rozliczeniu się z powodem na mocy art. 227 k.c.. dlatego też w sprawie winien był znaleźć zastosowanie art. 226 § 2 k.c..

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy apelację powoda oddalił na mocy art. 385 k.p.c., jak w pkt I. wyroku.

O wynagrodzeniu kuratora orzeczono na podstawie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej z dnia 9 marca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 536) w zw. z § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.), jak w pkt II. wyroku.

Z uwagi na wynik sprawy, na podstawie § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.), jak w pkt III. wyroku.