Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 listopada 2018 r.

Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 23 listopada 2018 r. w Wąbrzeźnie na rozprawie

sprawy z wniosku M. S.

z udziałem J. W., P. D., I. L., L. A., S. A., M. W., A. S., E. B. (1), D. W., E. B. (2), S. S., M. K.

o zasiedzenie

postanawia:

1.  oddalić wniosek o zasiedzenie w całości,

2.  ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postepowania związane ze swym udziałem w sprawie.

SSR Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1. (...),

2. (...).

Sędzia: H. Woźniak

Sygn. akt I Ns 301/15

UZASADNIENIE

09 grudnia 2015r. wpłynął wniosek M. S. o stwierdzenie, że nabyła ona przez zasiedzenie w dniu 31 grudnia 2009r. własność udziału 4/5 części w nieruchomości o pow. (...) ha położonej w M., dla której Sąd Rejonowy w Wąbrzeźnie prowadzi księgę wieczystą nr (...). W uzasadnieniu wnioskodawczyni podała, że wpisaną w księdze wieczystej właścicielką powyższej nieruchomości jest jej matka K. W., że w nieruchomości wraz z nią i matką mieszkała czwórka jej rodzeństwa, przy czym wszyscy sukcesywnie wyprowadzili się, a matka z powodu choroby (powolna utrata wzroku) w 1979r. wyprowadziła się z nieruchomości, zaś po ponownym wprowadzeniu się nie objęła jej w posiadanie.

Wnioskodawczyni domagała się poszukiwania uczestników (jej sióstr: U. L., K. A. i następców prawnych braci W. W. (1) i A. W.: M. W., A. S., E. B. (3), P. D. i D. W.) przez ogłoszenie prasowe. Jednak dzięki podanym przez wnioskodawczynię danym sąd z urzędu ustalił miejsce pobytu wszystkich uczestników i wezwał ich do udziału w sprawie. Poza K. A. (k.102) pozostali uczestnicy byli przeciwni wnioskowi bądź nie określili wprost swego stanowiska (k.99, 100-101, 104-109, 115, 134-135).

W toku postępowania zmarły: U. L. i K. A., w związku z czym w ich miejsce wtąpili: E. B. (2), S. S., M. K., I. L., L. A. i S. A.. Nowi uczestnicy nie zajęli konkretnego stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

Wpisana w księdze wieczystej nr (...) właścicielka tej nieruchomości K. W. zmarła (...) w W., zamieszkując ostatnio w M., a spadek po niej w części obejmującej gospodarstwo rolne o pow. (...) ha położone w M. nabyły jej dzieci: M. S. i W. W. (1) po ½ części. Nabycie gospodarstwa rolnego sąd stwierdził na tej podstawie, że spośród czworga żyjących dzieci K. W. oraz dwojga wnucząt po nieżyjącym synu A. jedynie córka M. i syn W. w dniu śmierci matki stale pracowali na tym gospodarstwie według ustalonego przez siebie podziału zadań: W. W. (1) wykonywał prace polowe, najmował sprzęt, „odrabiał” sąsiadom wartość tego najmu, zaś M. S. zarządzała całym gospodarstwem, opłacała podatki i ubezpieczenie, decydowała, kto z rodziny i na jakich warunkach może zamieszkać w budynku mieszkalnym, zlecała i finansowała remonty części domu, wykonywała niektóre prace polowe, również najmowała sprzęt do prac w gospodarstwie i płaciła za najem. Nikt z pozostałych spadkobierców K. W. nie spełniał kryteriów uprawniających do dziedziczenia gospodarstwa rolnego według przepisów obowiązujących w chwili otwarcia spadku. W. W. (1) zmarł (...). (dowód: postanowienie wraz z uzasadnieniem w sprawie (...) (...) – k.88 i 92-93v oraz postanowienie wraz z uzasadnieniem sądu odwoławczego – k.247 i 250-256).

Sąd zważył, co następuje:

Sąd dał wiarę zeznaniom wszystkich świadków słuchanych w sprawie, a zgłoszonych przez wnioskodawczynię. Zeznania te były logiczne, wzajemnie się pokrywały i uzupełniały. Należy jednak zwrócić uwagę, że świadkowie ci głównie zeznawali na okoliczność podejmowania decyzji i zarządzania domem mieszkalnym przez wnioskodawczynię, w ogóle nie wspominając albo szczątkowo wypowiadając się na temat uprawy ziemi w gospodarstwie. Zeznania te korespondują ze stanem faktycznym ustalonym w sprawie (...), z którego wynika, że w ramach podziału obowiązków z bratem W. S. głównie zajmowała się zarządzaniem i podejmowaniem decyzji co do budynku mieszkalnego. Gdyby nie fakt prawomocnego stwierdzenia dziedziczenia gospodarstwa rolnego przez M. S. i W. W. (1) w odrębnym postępowaniu, zapewne uczestnicy zgłosiliby wnioski dowodowe do niniejszej sprawy, aby udowodnić okoliczność pracy W. w gospodarstwie. Jest zresztą zgodne ze wskazaniami logiki i doświadczenia życiowego ustalenie, że to mężczyzna wykonywał głównie prace polowe w gospodarstwie rolnym, zwłaszcza jeśli się zważy konieczność zapewnienia stałej opieki poważnie chorej matce przez M. S..

Zgodnie z art.365§1 kpc orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Sąd w sprawie niniejszej jest zatem związany postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku po K. W., w tym tą jego częścią, która dotyczy dziedziczenia gospodarstwa rolnego. Wprawdzie „przedmiotem prawomocności materialnej jest jedynie ostateczny rezultat rozstrzygnięcia, a nie przesłanki, które do niego doprowadziły. Oznacza to, że sąd nie jest związany ani ustaleniami faktycznymi poczynionymi w innej sprawie, ani poglądami prawnymi wyrażonymi w uzasadnieniu zapadłego wyroku” (post. SN z 3.6.2009 r., IV CSK 511/08, L.), to jednak – mimo braku związania – sąd orzekający w niniejszej sprawie po wszechstronnym rozważeniu okoliczności ocenił ustalenia faktyczne poczynione w sprawie (...)jako odpowiadające rzeczywistemu stanowi rzeczy. Trzeba tutaj wskazać, że wprawdzie w sentencji orzeczenia o nabyciu spadku nie podaje się (i nie podał tego również sąd w postanowieniu(...)), która z ustawowych przesłanek była podstawą stwierdzenia dziedziczenia w odniesieniu do gospodarstwa rolnego. Niemniej wynika to z uzasadnienia i znajduje logiczne wsparcie w zeznaniach świadków przesłuchanych w sprawie niniejszej.

Zatem stwierdzając dziedziczenie gospodarstwa rolnego na podstawie osobistej pracy w spadkowym gospodarstwie zarówno M. S. jak i W. W. (1) w dniu otwarcia spadku czyli 13 listopada 1993r., Sąd automatycznie wykluczył, by M. S. w tej dacie była jedyną i w dodatku samoistną posiadaczką tego gospodarstwa. Trzeba bowiem zauważyć, że sama poważna choroba właściciela, która poważnie utrudnia, a nawet uniemożliwia mu osobiste starania o spadkowe gospodarstwo nie jest równoznaczna z wyrzeczeniem się władztwa nad rzeczą przez jej właściciela. M. S. w ocenie sądu wykonywała czynności zarządcze w imieniu matki, z którą mieszkała i którą opiekowała się, a nie w imieniu własnym – być może przewidując, że matka uczyni ją jedynym spadkobiercą lub jeszcze za życia przepisze na nią własność nieruchomości. Ponieważ tak się nie stało, a stan prawny nieruchomości przez wiele lat po śmierci matki nie został uregulowany, skłoniło to wnioskodawczynię do „spróbowania” uregulowania kwestii własności przez zasiedzenie.

W. W. (1) zmarł w (...)., zatem należy przyjąć, że jeszcze jakiś czas po śmierci matki pracował w przedmiotowej nieruchomości stanowiącej współwłasność jego i siostry. Zatem dopiero od momentu zaprzestania jakiejkolwiek ingerencji ze strony rodziny M. S. mogłaby skutecznie twierdzić, że stała się samoistną posiadaczką całego gospodarstwa i zaczął dla niej biec okres zasiedzenia udziału we współwłasności.

Przesłankami nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie jest posiadanie samoistne (władanie rzeczą jak właściciel) przez określony czas zależny od dobrej (20 lat) lub złej wiary (30 lat) posiadacza. Posiadacz samoistny powinien wykonywać wszystkie czynności względem rzeczy jakby był właścicielem. Może więc – zgodnie z art. 140 kc – z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Czynnościami faktycznymi świadczącymi o władztwie nad nieruchomością jak właściciel ( corpus) i które będzie musiał udowodnić posiadacz samoistny w postępowaniu o zasiedzenie są np.: 1) płacenie podatków, ujawnienie posiadania w ewidencji gruntów, a także bezpośrednie korzystanie z działki, jak koszenie i zbieranie trawy, kopanie torfu, zezwalanie sąsiadom na korzystanie z działki w ramach umowy dzierżawy czy użyczenia (zob. np. post. SN z 18.4.1997 r., III CKN 35/97, OSNC 1997, Nr 10, poz. 150, s. 37); 2) zabudowa nieruchomości lub rozbudowa budynków stojących na nieruchomości, wyburzenia; 3) tytułowanie się przez posiadacza w relacjach z urzędami, osobami trzecimi jako właściciel, a nie najemca czy administrator; 4) grodzenie nieruchomości i niewpuszczanie na jej teren innych osób, w tym np. prawowitego właściciela; 5) pobieranie pożytków naturalnych; 6) pobieranie czynszów, dzierżawy związanych z korzystaniem z nieruchomości przez osoby trzecie; 7) rozporządzanie dochodami przynoszonymi przez nieruchomość bez uzgadniania tego z właścicielem, czy współwłaścicielami; 8) dbanie o utrzymanie nieruchomości w należytym stanie, podejmowanie decyzji związanych z remontami, naprawami, przeprowadzanie remontów, sprawowanie nadzoru nad ich wykonywaniem; 9) prowadzenie ksiąg meldunkowych i dokumentacji związanej z nieruchomością; 10) zawieranie umów związanych z nieruchomością, np. umów ubezpieczenia, umów z dostawcami mediów (wody, gazu, opłat za energię itp.); 11) wywóz nieczystości; 12) składanie oświadczeń (nawet nieskutecznych prawnie) związanych z nieruchomością; 13) występowanie w sporach sądowych administracyjnych i cywilnych w związku z władaniem nieruchomością. Przesłanki te wielokrotnie będą musiały być spełnione łącznie. Analizowane stany faktyczne orzeczeń Sądu Najwyższego nie pozwalają na abstrakcyjne określenie, które czynności dadzą pewność zasiedzenia. Zgodzić się należy z poglądem, że posiadacz samoistny w sposób ciągły musi znajdować się w sytuacji pozwalającej na dokonywanie czynności, których mógłby dokonywać właściciel. Z kolei dodatkowym utrudnieniem jest wyłączenie możliwości powołania się na domniemanie samoistności posiadania w sytuacji, gdy zasiadującym jest jeden ze współwłaścicieli. W konsekwencji, możliwość stwierdzenia zasiedzenia udziału we współwłasności jest dodatkowo utrudniona przez fakt, że zasiadujący współwłaściciel nie może skorzystać z domniemania płynącego z art. 339 kc, czyli nie wystarczy udowodnienie faktycznego władztwa nad rzeczą ( corpus), by wykazać, że jest się posiadaczem samoistnym. Musi on udowodnić, że władał nieruchomością (ponad swój udział) z zamiarem władania dla siebie jak właściciel ( animus). Nie wystarczy przy tym udowodnienie, że zakres samoistnego posiadania został uzewnętrzniony wobec osób trzecich. Argumentując brak możliwości skorzystania z domniemania z art. 339, SN powołuje się na art. 206 KC (zob. post. SN z 26.6.2013 r., II CSK 581/12; post. SN z 2.4.2014 r., IV CSK 412/13; post. SN z 30.10.2013 r., V CSK 488/12). Z orzecznictwa SN wynika ponadto, że niewykonywanie przez innych współwłaścicieli swojego współposiadania, nie świadczy automatycznie o samoistności posiadania współwłaściciela wykonującego władztwo (zob. post. SN z 12.2.2015 r., IV CSK 251/14; post. SN z 15.5.2013 r., III CSK 263/12) – por. komentarz do kodeksu cywilnego pod red. Gutowskiego w programie komputerowym Legalis. Zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie przesądzono, że własność lokalu może zostać nabyta w drodze zasiedzenia, ale jedynie wówczas, gdy odrębna własność lokalu została już wcześniej ustanowiona (por. post. SN z 6.5.1980 r., III CRN 45/80, OSN 1980, Nr 12, poz. 240; post. SN z 26.10.1993 r., II CRN 116/93, niepubl.).

Z tych względów wobec nieudowodnienia przez M. S. (mającej świadomość, że nie jest właścicielką nieruchomości, co przesądza o braku dobrej wiary) samoistnego posiadania nieruchomości przez okres lat trzydziestu, czego do stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie wymaga art.172§2 kc, jej wniosek należało oddalić.

Orzeczenie o kosztach ma oparcie w treści art.520§1 kpc, który ustanawia zasadę, iż w postępowaniu nieprocesowym zarówno wnioskodawca jak i uczestnicy ponoszą koszty postepowania związane ze swym udziałem w sprawie. Sąd nie stwierdził podstaw do zastosowania regulacji z §2 lub §3 tego przepisu.

SSR Hanna Woźniak

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

Sędzia: