Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2019 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Gałkowska

Protokolant: st.sekr.sądowy Joanna Stefańczyk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej Częstochowa- Południe w Częstochowie Janusza Burczy

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2019 r.

sprawy M. H. c. J. i B., ur. (...) w N.

oskarżonej o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 12 lipca 2019 r., sygn. akt IV K 280/18

orzeka:

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. W. – Kancelaria Adwokacka w C., kwotę 516,60 zł (pięćset szesnaście złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonej w postępowaniu odwoławczym, przy czym kwota ta obejmuje również należny podatek VAT;

3.  zasądza od oskarżonej na rzecz oskarżycielki posiłkowej U. M. kwotę 840 zł (osiemset czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za postępowanie odwoławcze związanych z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru;

4.  zwalnia oskarżoną od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VII Ka 896/19

UZASADNIENIE

M. H. została oskarżona o to,że w okresie od 23 kwietnia 2015 roku do 04 września 2015 roku w C. działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, prowadząc działalność gospodarczą P.H.U. (...), w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła U. M. prowadzącą Gospodarstwo Rolne do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 70.328,91 zł, poprzez wprowadzenie pokrzywdzonej w błąd co do zamiaru uregulowania całkowitej płatności za odebrane zboże w postaci pszenicy i kukurydzy, za które wystawiono fakturę VAT nr (...) z dnia 06.05.2015r na kwotę 48.581,85 zł, fakturę VAT nr (...) z dnia 20.08.2015r na kwotę 17.852,74 zł, fakturę VAT nr (...) z dnia 21.08.2015r. na kwotę 52.569,53 zł i fakturę VAT nr (...) z dnia 23.04.2015r. na kwotę 60.824.79 zł, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Wyrokiem z dnia 12 lipca 2019r. wydanym w sprawie sygn. akt IV K 280/18 Sąd Rejonowy w Częstochowie:

1. oskarżoną M. H. uznał za winną tego, że w okresie od 23 kwietnia 2015 roku do 6 maja 2015 roku w C., działając w ramach prowadzonej działalność gospodarczej P.H.U.(...) w N., w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, za pomocą wprowadzenia w błąd S. M. - zajmującego się sprawami U. M. w ramach prowadzonego przez nią Gospodarstwa Rolnego ul. (...) w C. - co do zamiaru i możliwości wywiązania się z zawieranych umów oraz zapłaty w terminie należności za kupione i odebrane zboże, które to umowy zostały potwierdzone fakturą VAT (...) nr (...) z dnia 23.04.2015r. na kwotę 60.824,79 złotych oraz fakturą VAT (...) nr (...) z dnia 06.05.2015r. na kwotę 48.581,85 złotych, czym doprowadziła go do niekorzystnego rozporządzenia mieniem o wartości łącznie 109.406,64 złotych na szkodę U. M., co stanowi przestępstwo z art. 286§1 kk w zw. z art. 12 kk (w brzmieniu obowiązującym do 14 listopada 2018r.) i za to na podstawie art. 286§1 kk wymierzył oskarżonej karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,

2. na podstawie art. 69§1 i 2 kk i art. 70§1 pkt. 1 kk przy zast. art. 4§1 kk zawiesił wykonanie orzeczonej kary pobawienia wolności na okres próby lat 3 (trzech),

3. na podstawie art. 46§1 kk w zw. z art. 4§1 kk orzekł wobec oskarżonej M. H. obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz U. M. kwoty 67.406,64 złotych (sześćdziesiąt siedem tysięcy czterysta sześć złotych sześćdziesiąt cztery grosze),

4. na podstawie art. 627 kpk zasądził od oskarżonej M. H. na rzecz oskarżyciela posiłkowego U. M. kwotę 1901,40 złotych (tysiąc dziewięćset jeden złotych czterdzieści groszy), tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika w sprawie,

5. na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku – Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. W. kwotę 1033,20 złotych (tysiąc trzydzieści trzy złote dwadzieścia groszy), w tym kwotę podatku VAT, tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonej,

6. na podstawie art. 624§1 kpk i art. 17 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych zwolnił oskarżoną od ponoszenia kosztów sądowych i obciąża nimi Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku złożył obrońca oskarżonej, zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając mu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przejawiający się w ustaleniu przez Sąd meriti, iż oskarżona miała zamiar wprowadzenia w błąd, co do zamiaru i możliwości wywiązania się w umówionych terminach z umowy sprzedaży zboża, w sytuacji gdy działania oskarżonej, m.in. wpłaty, umowa cesji, jak również dobrowolna spłata świadczą, iż oskarżona nie miała zamiaru wprowadzenia w błąd pokrzywdzonej, a jej nieterminowe wywiązanie się z zapłaty wynikało z przyczyny od niej niezależnej;

2.  obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów zebranych w toku postępowania, a w szczególności poprzez ustalenie, iż oskarżona utraciła płynność finansową w 2014 roku, jak również nieregulowana należycie należności wobec Urzędu Skarbowego w roku 2014 w sytuacji gdy z pisma Naczelnika Urzędu Skarbowego w N. wynika, że oskarżona na dzień 18 maja 2016 roku nie miała zaległości;

3.  obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów zebranych w toku postępowania, poprzez uznanie przez Sąd I instancji, iż mąż oskarżonej- G. H. w dniu 21 sierpnia 2015 roku nie przekazał na rzecz pokrzywdzonych kwoty 47.000 złotych, w sytuacji gdy syn pokrzywdzonych- P. M., jak również oskarżona w swych wyjaśnieniach wskazała, iż w/w kwota została przekazana;

4.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie przez Sąd, że umowa cesji zawarta w dniu 23 maja 2016 roku nie stanowi o naprawieniu szkody w rozumieniu art. 46 k.k. w sytuacji, gdy pokrzywdzona nie dokonała na rzecz oskarżonej cesji zwrotnej wierzytelności, nie wypowiedziała umowy cesji, a więc pokrzywdzona nadal jest jedyną osobą uprawnioną do rozporządzenia wierzytelnością.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uniewinnienie oskarżonej M. H. od zarzucanego jej czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja obrońcy oskarżonej nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy, wnikliwy i staranny przeprowadził postępowanie w niniejszej sprawie, zaś dokonana przez ten Sąd ocena zgromadzonych dowodów jest w pełni poprawna. Wbrew zarzutom apelacyjnym, Sąd Rejonowy dokonał właściwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego kierując się dyrektywami wskazanymi w art. 4 i 7 k.p.k. Nie nosi ona cech dowolności, uwzględnia zasady prawidłowego rozumowania oraz zasady doświadczenia życiowego. Analiza ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy znajduje odzwierciedlenie we wnioskach zawartych w sporządzonym uzasadnieniu wyroku, które czyni zadość wymogom art. 424 § 1 i 2 k.p.k., co w pełni pozwala na przeprowadzenie kontroli instancyjnej.

Przechodząc do rozważań na gruncie zarzutów podniesionych w treści apelacji obrońcy oskarżonej należy podkreślić, że żaden z nich nie pozwolił w jakimkolwiek zakresie zakwestionować prawidłowości wyroku Sądu pierwszej instancji. Po pierwsze nie sposób jest się zgodzić z wyrażonym przez skarżącego poglądem, jakoby oskarżona nie miała zamiaru wprowadzenia w błąd pokrzywdzonej, a jej nieterminowe wywiązanie się z zapłaty wynikało z przyczyny od niej niezależnej. W realiach niniejszej sprawy działanie sprawcze oskarżonej polegało na oszukaniu kontrahenta poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru zapłaty za pobrany towar i co do możliwości wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań. Oskarżona działała z góry powziętym zamiarem bowiem z dokumentów zebranych w aktach sprawy jednoznacznie wynika, że sytuacja finansowa P.H.U (...) nie pozwalała na wywiązanie się z zaciągniętych zobowiązań przez co oskarżoną . W świetle zgromadzonych dowodów nie ulega też wątpliwości, że świadek S. M. –działając w imieniu i na rzecz oskarżycielki posiłkowej zawierając pierwsze transakcje z oskarżoną, nie posiadał wiedzy o tym, że przedsiębiorstwo oskarżonej znajduje się w złej sytuacji gospodarczej. Nie zdawał sobie sprawy ani z tego, że nie dysponowała ona środkami niezbędnymi do wywiązania się z zobowiązania wynikającego z zawartych wówczas umów w terminach w nich określonych, gdyż nie miała płynności finansowej, ani z tego, że posiadała wówczas zadłużenie w znacznej wysokości na rzecz szeregu innych podmiotów gospodarczych. Oskarżona nie ujawniła złej kondycji finansowej swojego przedsiębiorstwa przed kontrahentem, choć okoliczności te, co oczywiste miały istotne znaczenie dla podjęcia decyzji o nawiązaniu współpracy handlowej. Nie zmienia powyższego wniosku także fakt, iż doszło do uregulowania przez oskarżoną płatności za dwie z pierwszych faktur. Sąd Rejonowy słusznie wyeksponował, że M. H. jako doświadczony przedsiębiorca regulując w terminie należności wynikające z pierwszych transakcji handlowych objętych fakturami VAT (...) wytworzyła u oskarżycielki posiłkowej przekonanie, że jest rzetelnym kontrahentem. Powyższe pozwoliło następnie oskarżonej dokonanie zakupów kolejnych partii zboża, z odroczonym terminem płatności. Znamiennym jest, iż po zakupieniu trzeciej partii zboża, jeszcze przed upływem terminu płatności za tą transakcję, zawarła kolejne umowy kupna, mając pełną świadomość, że co najmniej nie ureguluje zapłaty za odebrany towar w terminie. Z zasad logiki i doświadczenia życiowego wprost wynika, że takie zachowanie oskarżonej, miało prowadzić do wzmocnienia zaufania u kontrahenta i poniekąd uśpienie jego czujności, a tym samym uzyskanie zgody na wydanie kolejnych partii zboża mimo nie uregulowania należności za wcześniejsze faktury. Zatajanie przed pokrzywdzonym kontrahentem przez oskarżoną rzeczywistej sytuacji finansowej w okolicznościach nabywania towaru od niego na odroczony termin płatności było zdaniem Sądu tworzeniem mylnego wyobrażenia o możliwościach wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań. Nie sposób bowiem zaakceptować takiego sposobu prowadzenia działalności gospodarczej, który polega na podtrzymywaniu swojego ekonomicznego bytu kosztem solidnych i rzetelnych kontrahentów.

Podkreślenia wymaga, iż ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w zakresie odnoszącym się do kondycji finansowej i możliwości płatniczych oskarżonej, w tym na poczynienie ustaleń odnośnie do tego, jakie ciążyły na niej zobowiązania znalazły odzwierciedlenie w zgromadzonych dowodach z dokumentów. Zgromadzona dokumentacja pozwoliła na ustalenie, iż sytuacja finansowa M. H. ulegała znacznemu pogorszeniu co najmniej od 2014 roku, choć już w 2011 roku oskarżona posiadała zaległości wobec ZUS, które począwszy od 2013 roku systematycznie wzrastały. Nie mniej jednak od 2014r. oskarżona posiadała problemy z płatnościami, toczyły się wobec niej liczne postępowania egzekucyjne, stale rosły zadłużenia wobec prywatnych odbiorców (k. 115-120), jak i zaległości wobec ZUS (k.527-535) oraz Urzędu Skarbowego (k. 80, 538). Firma oskarżonej borykała się ze znacznymi trudnościami finansowymi, a kłopoty te narastały i pogłębiały się. Oskarżona miała problemy z terminowym regulowaniem bieżących zobowiązań. Zawierając zatem umowy z S. M. oskarżona generowała kolejne koszty w sytuacji, w której nie miała środków na zapłatę dotychczasowych długów. Mając na uwadze wysokość ciążących na oskarżonej niezrealizowanych zobowiązań oraz jednoczesny brak wolnych środków finansowych na pokrycie bieżącej działalności prowadzonej firmy nie sposób dać wiary oskarżonej, która kwestionowała stawiany jej zamiar oszustwa na szkodę pokrzywdzonej. Oskarżona nie miała bowiem warunków i zdolności płatniczych, by uregulować w wyznaczonym terminie należności względem pokrzywdzonej firmy. Zaciąganie w tych okolicznościach przez oskarżoną nowych zobowiązań przy pełnej świadomości aktualnej tragicznej sytuacji finansowej prowadzonego przedsiębiorstwa nie może być również uznane za działanie w ramach dopuszczalnego ryzyka gospodarczego.

Słusznie więc w tych okolicznościach Sąd Rejonowy uznał, iż oskarżona swoim zachowaniem wyczerpała wszystkie znamiona przypisanego jej przestępstwa oszustwa. Jednocześnie podzielić należy także podgląd Sądu Rejonowego, iż w odniesieniu do transakcji potwierdzonych fakturami (...) z dnia 20 sierpnia 2015 r. i (...) z dnia 21 sierpnia 2015 r. znamiona występku oszustwa już nie zachodzą. Jak bowiem wynika z prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu Pierwszej Instancji w chwili zawierania umów sprzedaży zboża w dniach 20 i 21 sierpnia 2015 r. świadek S. M. posiadał już bowiem świadomość tego, iż oskarżona nie jest rzetelnym kontrahentem, a przedsiębiorstwo prowadzone przez oskarżoną znajduje się w bardzo trudnej sytuacji finansowej wobec braku płynności finansowej i zadłużenia wobec innych podmiotów gospodarczych.

Sąd Okręgowy nie dostrzega przy tym także nieprawidłowości ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego w zakresie szkody wyrządzonej działaniem oskarżonej. W szczególności, nawiązując się do zarzutów podniesionych w apelacji podkreślenia wymaga, iż Sąd Rejonowy w sposób kompleksowy odniósł się także do kwestii przekazania na rzecz pokrzywdzonej sumy pieniężnej w wysokości 32.000 zł w dniu 21.08.2015r. Kluczowym dowodem określającym wysokość przekazanej kwoty jest wystawiony przez oskarżoną dowód wpłaty KW nr (...). na kwotę 32.000 złotych, który został opatrzony pieczątkami i podpisem M. H.. Ów dokument został przekazany pokrzywdzonej, zaś oskarżona nie kwestionowała złożonego na nim podpisu. Wbrew twierdzeniom skarżącego zasady logiki nie pozwalają przyjąć, by oskarżona wystawiając dowód wpłaty wpisała mniejszą kwotę przekazaną na rzecz pokrzywdzonej od rzeczywistej jej wysokości. Tego rodzaju działanie oskarżonej byłoby całkowicie nieracjonalne. Nie sposób bowiem zrozumieć jaką intencją oskarżona miałaby się przy tym kierować, skoro to przecież wyłącznie w jej interesie było udokumentowanie wyższej kwoty przekazanych pokrzywdzonej środków pieniężnych. Potwierdzeniem tezy przyjętej przez Sąd Rejonowy jest zawarte w aktach sprawy zobowiązanie M. H. z dnia 22 sierpnia 2015 roku, w którego treści oskarżona zobowiązała się do spłacenia pozostałej kwoty zobowiązania w wysokości 90.406,64 złotych wynikającej z faktur (...). Taka kwota zobowiązania powstała wyłącznie w wyniku różnicy kwoty wynikającej z w/w faktur (na dzień 31 maja 2015 roku wynosiła łącznie 122.406,64 złotych) i przekazanej kwoty 32.000 złotych na rzecz pokrzywdzonej. Ponadto, przedstawione dokumenty korelują z zeznaniami P. M. z etapu postępowania sądowego. Co prawda świadek w toku postepowania przygotowawczego wskazał, iż mąż oskarżonej G. H. przekazał mu wówczas około 50 tys. zł, jednak zauważyć należy, iż świadek nie był pewien co do wysokości przekazanej mu kwoty pieniężnej. Przyjąwszy zaś, iż istotnie doszło do przekazania 48 tys. zł, a nie tak jak to ustalił Sąd Rejonowy kwoty 32 tys. zł nie sposób byłoby znaleźć racjonalnego wytłumaczenia dla wystawienia powyżej już omówionych dokumentów. Sąd Okręgowy nie znajduje w tych okolicznościach podstaw do podważenia szeroko uzasadnionego poglądu Sądu Pierwszej Instancji, iż dowód wpłaty(...) z datą 21 sierpnia 2015 r. na kwotę 48.000 złotych jest nierzetelny.

Chybiony są także wywody skarżącego, jakoby doszło w całości do uregulowania przez oskarżoną zobowiązań posiadanych wobec przedsiębiorstwa własności U. M..

W szczególności nie można także zgodzić się z zarzutami skarżącego, iż Sąd I instancji błędnie ustalił, że umowa cesji zawarta w dniu 23 maja 2016 r. nie stanowi naprawienia szkody w rozumieniu art. 46 k.k. Podkreślić kategorycznie należy, iż umowa cesji, do której istnienia taką wagę przywiązuje skarżący okazała się bezskuteczna bowiem strony zawierając ugodę pozasądową i godząc się na zaspokojenie zadłużenia poprzez dokonanie przelewu wierzytelności przysługującej M. H. od M. B. zastrzegły, że jeżeli wierzytelność ta nie zostanie wyegzekwowana, przelew traci moc i M. H. staje się z powrotem wyłącznie uprawnionym do tej wierzytelności. Tymczasem bezspornym jest, że postępowanie egzekucyjne wobec M. B. zostało umorzone ze względu na stwierdzenie bezskuteczności egzekucji prawomocnym postanowieniem komornika sądowego z dnia 26 czerwca 2018 r. Wobec powyższego Sąd I instancji słusznie przyjął, że umowa cesji jest bezskuteczna i zarządził od M. H. na rzecz U. M. obowiązek naprawienia szkody.

Konkludując Sąd Odwoławczy uznał, że apelacja obrońcy oskarżonej jest niezasadna, a zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy, zwłaszcza, iż także wymiar orzeczonej wobec oskarżonej kary nie nosi cech rażącej niewspółmierności.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia Sądu Odwoławczego stanowi art. 437 § 1 k.p.k. Ponadto Sąd Okręgowy zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. W., Kancelaria Adwokacka w C. tytułem wynagrodzenia za reprezentowanie z urzędu oskarżonej w postępowaniu odwoławczym wynagrodzenie w kwocie 516,60 zł przy czym kwota ta obejmuje również należny podatek VAT, stosownie do art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze w zw. z § 17 ust. 2 pkt 4 i §4ust.3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Dodatkowo, na mocy art. 636§1k.p.k. Sąd Okręgowy zasądził od oskarżonej na rzecz oskarżyciela posiłkowego U. M. kwotę 840 zł tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru w postępowaniu odwoławczym.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k., zwalniając oskarżoną od ich ponoszenia i obciążając nimi Skarb Państwa, albowiem aktualna sytuacja rodzinna i majątkowa oskarżonej jest bardzo trudna i dodatkowe obciążanie jej kosztami postępowania odwoławczego, stanowiło dla niej nadmierną dolegliwość.