Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2019 r. w Gliwicach

sprawy M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 8 lutego 2017 r. nr (...)

oddala odwołanie.

(-) sędzia (del.) Anna Capik-Pater

Sygn. akt VIII U 442/17

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 lutego 2017r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonemu M. P. prawa
do ponownego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury górniczej na podstawie
art. 110a ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponieważ nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie przekroczył 250%.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany i orzeczenia
co do istoty sprawy oraz wniósł o obciążenie organu rentowego kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że nie może ponosić ujemnych konsekwencji obowiązujących w latach minionych przepisów pozwalających na nie przechowywanie dokumentów zarobkowych. W oparciu o wnioskowane dowody, w tym opinię biegłego, istnieje możliwość ustalenia uzyskiwanych w brakujących latach 1960 – 1971 wynagrodzeń i następnie przeliczenia podstawy wymiaru emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 30 sierpnia 1985r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu M. P. urodzonemu (...) prawo do emerytury górniczej od 1 lipca 1985r., na podstawie przepisów ustawy z 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin.

Do ustalenia podstawy wymiaru tego świadczenia organ rentowy przyjął wynagrodzenia ubezpieczonego z lat 1986 – 1988 ( zaświadczenie o zatrudnieniu
i wynagrodzeniu z 28 lutego 1991r., k. 27 akt ZUS ).

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 296,50% i został ograniczony
do 250%.

W rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego z 11 września 2006r., decyzją z 22 września 2006r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do nowej emerytury górniczej na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od 1 września 2006r.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury górniczej przyjęto wcześniejszą podstawę wymiaru świadczenia oraz wcześniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ograniczony do 250%.

W dniu 1 lutego 2017r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy emerytalnej przedkładając zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1972 – 1989 z 24 stycznia 2017r. oraz pismo (...) S.A. z 24 stycznia 2017r., że w zasobach archiwalnych brak jest dokumentacji płacowej sprzed 1972r.

W rozpoznaniu tego wniosku organ rentowy wydał decyzję zaskarżoną.

Ubezpieczony był zatrudniony:

- od 26 marca 1960r. do 28 grudnia 1989r. na stanowiskach ładowacza p.z., od 1 września 1961r. robotnika na powierzchni, od 1 października 1961r. ładowacza pod ziemią, od 27 września 1963r. młodszego górnika pod ziemią, od 1 lipca 1966r. górnika pod ziemią,

- od 15 stycznia 1992r. do 31 marca 1993r. w (...) w K. na stanowisku stróża w ½ etatu.

W KWK (...) ubezpieczony do końca lat 60 – tych pracował na dwie zmiany, a następnie w systemie trzyzmianowym. Czasami wykonywał pracę w niedziele.

Razem z ubezpieczonym pracował K. O. oraz M. P..

Przed tut. Sądem toczyło się postępowanie z odwołania świadka K. O. od decyzji odmawiającej przeliczenia emerytury górniczej w trybie art.110a ustawy emerytalnej. Prawomocnym wyrokiem z 6 lipca 2017r. sygn. VIII U 774/17 Sąd Okręgowy w Gliwicach zmienił zaskarżoną w tamt. postępowaniu decyzję i przyznał K. O. prawo do ponownego przeliczenia świadczenia na podstawie art.110a ustawy emerytalnej, poczynając od 1 marca 2017r.

Z pisemnych motywów wyroku wynika, że K. O. w toku postępowania sądowego przedłożył zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1972 – 1995. Uwzględnienie zarobków z 20 najkorzystniejszych lat wynikających z tego zaświadczenia spowodowało, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przekroczył 250% i tym samym upoważnił do przeliczenia świadczenia na podstawie art.110a ustawy emerytalnej.

Na podstawie opinii biegłego sądowego z zakresu wynagrodzeń i płac W. S., który dokonał odtworzenia zarobków ubezpieczonego za sporny okres zatrudnienia w latach 1960 - 1971 w oparciu o dane znajdujące się w aktach osobowych oraz obowiązujące przepisy płacowe, w tym uregulowania Zbiorowego Układu Pracy zawartego pomiędzy Ministrem Górnictwa i Energetyki i Związkiem Zawodowym (...) z 15 kwietnia 1957r. w sprawie wynagradzania robotników zatrudnionych w kopalniach węgla kamiennego czynnych i w budowie oraz obowiązującego od 1 grudnia 1968r. Protokołu Dodatkowego Nr 265/PW z 5 grudnia 1968r. Sąd ustalił, że najkorzystniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury górniczej ubezpieczonego obliczony z wybranych 20 lat kalendarzowych, przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia po przyznaniu prawa do świadczenia, nie przekracza 250%.

Przy przyjęciu bezwzględnie obowiązujących składników wynagrodzenia ubezpieczonego w postaci wynagrodzenia zasadniczego, wynagrodzenia z Karty Górnika, deputatu węglowego, wskaźnik wysokość podstawy wymiaru wyliczony
z 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu ubezpieczenia, to jest z lat 1969, 1970, 1972 – 1989 wynosi 245,48% ( opinia główna biegłego z 10 marca 2018r. ). Po korekcie w zakresie wynagrodzenia za 1987r., zgodnie z pismem procesowym ZUS z 17 kwietnia 2018r., wskaźnik ten wynosi 245,50%.

Przy założeniu, że ubezpieczony pracował co najmniej dwie niedziele
w miesiącu, otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych, jeżeli przewidywały
to przepisy dla danego stanowiska, do 1969r. pracował na dwie zmiany ( po połowie miesiąca na każdej ze zmian ), a od 1970r. na trzy zmiany ( po 1/3 miesiąca na każdej ze zmian ) wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 247,88 % i został obliczony
z 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu ubezpieczenia, to jest z lat 1969, 1970, 1972 - 1989 ( opinia uzupełniająca biegłego z 8 sierpnia 2018r. ). Po korekcie w zakresie 1987r.
( jw. ) wskaźnik ten wynosi 247,90%. Przy tych wyliczeniach, oprócz składników wynagrodzenia jak w opinii głównej, biegły uwzględnił: dodatek za pracę w dwie niedziele
w miesiącu, a od 1 grudnia 1968r. w związku z wejściem w życie Protokołu Dodatkowego Nr 265/PW z 5 grudnia 1968r., dodatek za pracę w porze nocnej w wysokości 10%, dodatek szkodliwy z tytułu wykonywania prac, które należy wykonywać w masce przeciwpyłowej. Biegły wskazał, że dodatek na drugą zmianę został wprowadzony dopiero
w Układzie Zbiorowym Pracy z 1 stycznia 1975r. i stąd nie dotyczy okresu spornego.

Powyższe Sąd ustalił na podstawie dokumentacji akt organu rentowego,
akt osobowych ubezpieczonego z okresu jego zatrudnienia w KWK (...), informacji uzyskanej z (...) S.A. z 8 maja 2018r., opinii biegłego sądowego W. S. ( opinia główna k. 43 – 52 akt, opinia uzupełniająca k.87 – 97 i 164- 165 akt ), zeznań świadków K. O., J. P., zeznań ubezpieczonego ( protokół elektroniczny z rozpraw z: 4 sierpnia 2017r. czas 00:05:44 – 00:14:04, 25 maja 2018r. czas 00:10:30 – 00:41:03 ).

Sąd podzielił opinię biegłego sądowego W. S., gdyż została ona sporządzona w oparciu o fachową i specjalistyczną wiedzę, zgodnie ze zleceniem Sądu, na podstawie całokształtu zgromadzonej w sprawie dokumentacji, w tym zawartej
w aktach osobowych ubezpieczonego, a także przy uwzględnieniu obowiązujących przepisów płacowych. Biegły w sposób czytelny i precyzyjny dokonał obliczeń, wskazując przy tym dokładnie na jakiej podstawie dokonał poszczególnych założeń. Z opinii tej wynika, że najkorzystniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury górniczej ubezpieczonego z okresu 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, w tym z uwzględnieniem okresu przypadającego po przyznaniu świadczenia, nie przekracza 250%.

Sąd nie uwzględnił zarzutów ubezpieczonego zgłoszonych do opinii uznając
je za bezzasadne. Ubezpieczony ostatecznie sprecyzował, że domaga się także uwzględnienia przy obliczaniu wynagrodzenia za lata 1969 – 1971 dodatku przysługującego pracownikowi przodowemu. Dodał, że jako taka osoba otrzymywał także jako wynagrodzenie podstawowe średnie wynagrodzenie akordowe górnika przodków przy gwarancjach, że ubezpieczony musiał otrzymywać co najmniej zarobek górnika na wysokim filarze przy założeniu, że norma wykonana została w 100%. Tymczasem biegły sądowy w kolejnej opinii uzupełniającej z 10 kwietnia 2019r. wskazał, że przepisy art.151, 153 i 154, na które powołał się ubezpieczony znajdują się w „ Zbiorze przepisów płacowych ” stanowiącym część Zbiorowego Układu Pracy pracowników fizycznych i umysłowych zatrudnionych w zakładach pracy Ministerstwa Górnictwa i Energetyki obowiązującego od 1 kwietnia 1957r., który to Układ Zbiorowy obowiązywał do 30 listopada 1968r. i został zastąpiony Protokołem Dodatkowym nr 265/PW z 5 grudnia 1968r. i nie może być stosowany za lata 1969 – 1971. Nadto, jak słusznie zauważył biegły, w chwili obecnej, a więc po prawie 50 latach, wobec braku konkretnych jednoznacznych dowodów nie sposób jest odtworzyć rzeczywiste wynagrodzenie ubezpieczonego, a to z brakiem możliwości pewnego odtworzenia faktycznego przebiegu jego pracy. W tym miejscu zaznaczyć należy, że Sąd stoi generalnie na stanowisku, że przy odtwarzaniu wynagrodzeń - w sytuacji, gdy nie zachowała się dokumentacja płacowa - można przyjąć tylko takie składniki wynagrodzenia, które przysługiwały bezwarunkowo. Wobec braku konkretnej dokumentacji brak jest co do zasady podstaw do ustalenia ich w wyższej wysokości, w szczególności przez uwzględnienie do ich wyliczenia premii i różnego rodzaju dodatków. Wobec braku kompletnej dokumentacji płacowej nie ma możliwości wyliczenia wysokości wynagrodzenia oraz wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, wynikające np. z porównania do wynagrodzenia innych pracowników. W wyroku z 4 lipca 2007r. sygn. I UK 36/07 ( Lex nr 390123) Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o przeliczenie wysokości emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzanie wszelkich dowodów. Nie jest jednak możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość premii uzyskiwanej przez ubezpieczonego wywiedzioną z wysokości premii wypłaconych innym pracownikom. Zaliczenie nieudokumentowanych składników podstawy wymiaru składek (składników wynagrodzenia) mogących mieć wpływ na wzrost świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998r., II UKN 440/97). Podkreślić przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Stąd ewentualne ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu lub też zaoferowania dowodów niepozwalających poczynić kategorycznych ustaleń lub budzących istotne wątpliwości obciążają stronę. Zatem to na ubezpieczonym, zgodnie z art.6 k.c., spoczywał obowiązek przedstawienia takich dowodów, które w niebudzący wątpliwości sposób, pozwalałyby na podwyższenie podstawy wymiaru emerytury jeszcze o inne składniki wynagrodzenia, a takich dowodów ubezpieczony nie przedstawił. Niezależnie od tego zwrócić należy uwagę, że nawet gdyby uwzględnić wynagrodzenia za lata 1969 – 1971 w wysokości wyliczonej przez ubezpieczonego w piśmie procesowym z 7 stycznia 2019r., a więc z doliczonym dodatkiem dla przodowego, to i tak wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 20 najkorzystniejszych lat z całego okresu ubezpieczenia nie przekroczy 250%, wyniesie on bowiem 248,72%.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego M. P. nie zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się do ustalenia,
czy ubezpieczony spełnia warunki do przeliczenia emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jednolity Dz.U. z 2018r., poz.1270 ).

Zgodnie z powołanym przepisem wysokość emerytury oblicza się ponownie
od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art.15, z uwzględnieniem art.110 ust.3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie prawa polskiego przypadającą w całości lub w części po przyznaniu świadczenia:

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o ponowne ustalenie emerytury od przeliczonej podstawy,

- dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art.15 ust.5, jest wyższy niż 250%.

Ustalenie wysokości emerytury w sposób wskazany powyżej może nastąpić tylko raz.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga,
by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji,
gdy nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może
być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika ( np. umów o pracę, angaży, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

Zdaniem Sądu w toku postępowania sądowego kwestia pobieranego wynagrodzenia musi być udowodniona w sposób bezwzględny, a tylko dokumentacja dotycząca konkretnego pracownika stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia w postępowaniu sądowym, a nie np. zeznania świadków, twierdzenia ubezpieczonego, gdy stosunek pracy ma charakter indywidualny, określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 lipca 2007r. I UK 36/07, Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 4 czerwca 2014r. III AUa 1136/13 ).

W niniejszej sprawie Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu wynagrodzeń i płac W. S. celem ustalenia, na podstawie akt osobowych i obowiązujących przepisów płacowych, potencjalnego wynagrodzenia ubezpieczonego za lata zatrudnienia w KWK (...) 1960 - 1971, co do których nie zachowała się dokumentacja zarobkowa, a następnie wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia według najkorzystniejszego wariantu, przy uwzględnieniu zarobków uzyskanych po przyznaniu prawa do emerytury.

Z opinii biegłego wynika jednoznacznie, że najkorzystniejszy wskaźnik wysokości emerytury górniczej ubezpieczonego wyliczony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, w tym z okresu przypadającego po przyznaniu prawa do emerytury górniczej nie przekracza 250%.

Skoro wskaźnik ten nie przekracza 250%, to ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do ponownego przeliczenia pobieranej przez niego emerytury górniczej z zastosowaniem art.110a ustawy, to jest z uwzględnieniem podstawy wymiaru wyliczonej na nowo zgodnie z art.15 ustawy.

Mając powyższe na uwadze Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

(-) sędzia (del.) Anna Capik-Pater