Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2019 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi - Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący Sędzia Małgorzata Sosińska-Halbina

Protokolant st. sekr. sąd. Izabella Bors

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2019 roku w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Grupy (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.

przeciwko G. G.

o zapłatę

na skutek zarzutów pozwanej od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym

1.  utrzymuje w części w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany w dniu 29 stycznia 2019 roku przez Sąd Rejonowy w Bochni – w zakresie kwoty 1.886,14 zł (jeden tysiąc osiemset osiemdziesiąt sześć złotych czternaście groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty, zaś w pozostałej części nakaz ten uchyla i oddala powództwo;

2.  nie obciąża pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu należnych stronie powodowej.

Sygn. akt VIII C 1219/19

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 22 stycznia 2019 roku w Sądzie Rejonowym w Bochni powód Grupa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. wniósł o zasądzenie od pozwanej G. G. kwoty 4.865,64 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty, a także o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 6 lipca 2017 roku zawarł z pozwaną umowę pożyczki nr (...), na zabezpieczenie której pozwana wystawiła weksel in blanco. W dniu 7 listopada 2018 roku pozwana została wezwana do zapłaty dwóch zaległych rat pożyczki, czego jednak nie uczyniła, w następstwie czego w dniu 10 grudnia 2018 roku umowa została wypowiedziana, a weksel wypełniony na kwotę 4.865,64 zł. Kwota ta obejmowała niespłaconą kwotę pożyczki 4.847,05 zł oraz odsetki za opóźnienie 18,59 zł.

(pozew 3-4v.)

W dniu 29 stycznia 2019 roku Sąd Rejonowy w Bochni wydał przeciwko pozwanej nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Od powyższego nakazu zarzuty wywiodła pozwana zaskarżając go w całości i wnosząc o uchylenie nakazu zapłaty oraz oddalenie powództwa w całości, ponadto podniosła zarzut niewłaściwości miejscowej sądu i przedawnienia roszczenia. W uzasadnieniu pozwana zakwestionowała naliczone przez powoda prowizję, opłatę przygotowawczą i opłatę za weryfikację klienta, wskazując, iż są one zawyżone i mają abuzywny charakter. Podniosła również, iż nie została prawidłowo wezwana do wykupu weksla, ponadto z ostrożności procesowej wniosła o rozłożenie ewentualnie zasądzonego świadczenia na raty.

(nakaz zapłaty k. 29, zarzuty k. 33-37)

Postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2019 roku Sąd Rejonowy w Bochni stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania tut. Sądowi.

(postanowienie k. 69)

W odpowiedzi na zarzuty powód podtrzymał pozew w całości. Wyjaśnił, że pozwana dokonała 14 wpłat w wysokości: po 491,36 zł pierwsze 10 wpłat, po 494 zł trzy kolejne wpłaty oraz 494,05 zł ostatnia wpłata, które zostały zaliczone na poczet spłaty 14 rat pożyczki, a także - w zakresie kwoty 2,89 zł - na poczet raty nr 15. Wobec braku dalszej spłaty powód naliczył odsetki za opóźnienie od kwoty 488,47 zł (niespłacona część raty nr 15) od dnia 7 października 2018 roku do dnia 10 grudnia 2018 roku w wysokości 12,18 zł oraz od kwoty 491,36 zł (rata nr 16) od dnia 7 listopada 2018 roku do dnia 10 grudnia 2018 roku w wysokości 6,41 zł. Odnośnie naliczonych w umowie kosztów pożyczki powód wskazał, iż zostały one w sposób jasny określone w umowie, zostały faktycznie przez niego poniesione, ponadto ich suma nie przekracza limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu. Ponadto wyjaśnił, iż pozwana odebrała zarówno wezwanie do zapłaty zaległych rat pożyczki, jak i oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. Umowa została przy tym wypowiedziana pismem z dnia 10 grudnia 2018 roku, co czyni zarzut przedawnienia niezasadnym. W zakresie złożonego wniosku o rozłożenie zadłużenia na raty powód wniósł o jego nieuwzględnienie.

(odpowiedź na zarzuty k. 83-95)

Na rozprawie w dniu 20 listopada 2019 roku pełnomocnik powoda nie stawił się. Pozwana zakwestionowała powództwo w zakresie naliczonych w umowie prowizji, opłaty przygotowawczej i weryfikacyjnej, a w pozostałym zakresie uznała żądanie powoda. Ponadto oświadczyła, że na poczet spłaty zadłużenia uiściła łącznie kwotę 6.889,60 zł.

(protokół rozprawy k. 148-149)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwana G. G. zawarła w dniu 6 lipca 2017 roku z powodem umowę pożyczki gotówkowej nr (...), zgodnie z treścią której, powód udzielił pozwanej pożyczki w kwocie 6.050 zł. Pozwana zobowiązała się do spłaty pożyczki wraz z odsetkami (650,25 zł), prowizją (2.117,50 zł), opłatą przygotowawczą (2.117,50 zł) oraz opłatą weryfikacyjną (857,29 zł), w 24 miesięcznych ratach po 491,36 zł każda płatnych do 6-go dnia każdego miesiąca, począwszy od sierpnia 2017 roku. W umowie wskazano, iż spłata kosztów pożyczki jest rozłożona na równe miesięczne raty w wysokości: prowizja i opłata przygotowawcza – po 88,23 zł miesięcznie, opłata za weryfikację klienta – 35,72 zł miesięcznie. Oprocentowanie pożyczki miało charakter stały i wynosiło 10% miesięcznie. Całkowita kwota do zapłaty wyniosła 11.792,54 zł. W razie opóźnienie w spłacie co najmniej 2 rat pożyczki powód mógł, po dodatkowym bezskutecznym upomnieniu, wypowiedzieć umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia i postawić całość zadłużenia w stan natychmiastowej wymagalności. W upomnieniu należało wskazać dodatkowy termin spłaty nie krótszy niż 10 dni od daty wysłania monitu. Na zabezpieczenie spłaty zaciągniętego zobowiązania pozwana wystawiła weksel in blanco. Remitent był upoważniony do wypełnienia weksla z chwilą powstania wymagalnego roszczenia o zapłatę z tytułu umowy pożyczki na kwotę odpowiadającą wysokości zadłużenia. O fakcie wypełnienia weksla remitent był obowiązany poinformować wystawcę weksla listem poleconym, co najmniej na 14 dni przed terminem zapłaty.

(weksel k. 12, deklaracja wekslowa k. 13, potwierdzenie przelewu k. 27, umowa pożyczki k. 141-142, formularz informacyjny k. 142-143v., okoliczności bezsporne)

Na poczet zaciągniętego zobowiązania pozwana dokonała 14 wpłat. Początkowo wpłaty pozwanej miały charakter terminowy, począwszy od wpłaty nr 10 pozwana regulowała swoje zobowiązanie z uchybieniem terminów przewidzianych harmonogramem, w konsekwencji uiszczane kwoty były księgowane zarówno na poczet rat pożyczki, jak i odsetek za zwłokę. I tak pozwana:

- w dniu 14 maja 2018 roku uiściła kwotę 491,36 zł, którą powód zaliczył na poczet 10 raty – 489,85 zł oraz odsetek za zwłokę liczonych od kwoty 491,36 zł za okres od dnia 7 maja 2018 roku do dnia 14 maja 2018 roku – 1,51 zł,

- w dniu 15 czerwca 2018 roku uiściła kwotę 494 zł, którą powód zaliczył na poczet spłaty pozostałej części raty nr 10 – 1,51 zł, na poczet raty nr 11 – 490,79 zł oraz odsetek za zwłokę liczonych od kwoty 491,36 zł za okres od dnia 7 czerwca 2018 roku do dnia 15 czerwca 2018 roku – 1,70 zł,

- w dniu 18 lipca 2018 roku uiściła kwotę 494 zł, którą powód zaliczył na poczet spłaty pozostałej części raty nr 11 – 0,57 zł, na poczet raty nr 12 – 491,17 zł oraz odsetek karnych za zwłokę liczonych od kwoty 491,36 zł za okres od dnia 7 lipca 2018 roku do dnia 18 lipca 2018 roku – 2,26 zł,

- w dniu 8 sierpnia 2018 roku uiściła kwotę 494 zł, którą powód zaliczył na poczet spłaty pozostałej części raty nr 12 – 0,19 zł, na poczet raty nr 13 – 491,36 zł oraz raty nr 14 – 2,45 zł,

- w dniu 18 września 2018 roku uiściła kwotę 494,05 zł, którą powód zaliczył na poczet spłaty pozostałej części raty nr 14 – 488,91 zł oraz odsetek karnych za zwłokę liczonych od kwoty 488,91 zł za okres od dnia 7 września 2018 roku do dnia 18 września 2018 roku – 2,25 zł, a także na poczet raty nr 15 – 2,89 zł.

Po dniu 18 września 2018 roku G. G. zaprzestała spłaty zadłużenia, w następstwie czego od nieuiszczonych rat nr 15 i 16 powód naliczył odsetki za zwłokę w wysokości odpowiednio 12,18 zł (od kwoty 488,47 zł za okres od dnia 7 października 2018 roku do dnia 10 grudnia 2018 roku) i 6,41 zł (od kwoty 491,36 zł za okres od dnia 7 listopada 2018 roku do dnia 10 grudnia 2018 roku).

Pismem z dnia 7 listopada 2018 roku, doręczonym w dniu 15 listopada 2018 roku, powód wezwał pozwaną do spłaty w terminie 10 dni zadłużenia w wysokości 985,83 zł obejmującego niespłacone raty nr 15 i 16, pod rygorem wypowiedzenia umowy.

Wobec braku spłaty zadłużenia, pismem z dnia 10 grudnia 2018 roku powód wypowiedział umowę pożyczki stawiając całość zadłużenia w stan natychmiastowej wymagalności. Ponadto, powód poinformował pozwaną o wypełnieniu weksla na kwotę 4.865,64 zł obejmującą kwotę niespłaconej pożyczki – 4.847,05 zł oraz odsetki za opóźnienie – 18,59 zł, oraz wezwał do jej zapłaty w terminie 14 dni. Oświadczenie o wypowiedzeniu wraz z wezwaniem do zapłaty z weksla zostały pozwanej doręczone w dniu 17 grudnia 2018 roku.

(potwierdzenia wpłat k. 49-62, potwierdzenie odbioru k. 134, wezwanie do zapłaty z weksla k. 135, wypowiedzenie umowy k. 136, wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem odbioru k. 138-140)

Do dnia wyrokowania pozwana nie spłaciła zadłużenia dochodzonego przedmiotowym powództwem.

(okoliczność bezsporna)

Pozwana G. G. ma 62 lata. Prowadzi gospodarstwo domowe wraz z matką. Pozwana oraz jej matka utrzymują się z emerytury w wysokości odpowiednio 2.224,43 zł (1.618 zł po potrąceniach komorniczych) i 2.498,02 zł. Pozwana, poza lokalem mieszkalnym, nie posiada żadnego majątku, nie ma również oszczędności. Pozwana ponosi wydatki związane z utrzymaniem mieszkania w wysokości 790 zł miesięcznie, spłatą zaciągniętych zobowiązań bankowych (1.213 zł + 1.221 zł – spłata wspólnie z matką) oraz zakupem leków – 120 zł. Ponadto spłaca zaciągnięte zobowiązania pozabankowe na łączną sumę ok. 70.000 zł. G. G. jest osobą schorowaną, cierpi na migotanie przedsionków, nadciśnienie, cukrzycę.

(oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k. 38-41, okoliczności bezsporne)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie powołanych wyżej dowodów w postaci dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron procesu.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało częściowemu uwzględnieniu.

Na wstępie wskazać należy, że G. G. na rozprawie w dniu 20 listopada 2019 roku zanegowała powództwo w zakresie obciążenia jej opłatą prowizyjną, przygotowawczą i weryfikacyjną, a w pozostałym zakresie uznała powództwo.

Zgodnie z treścią art. 213 § 2 k.p.c. Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba, że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. W konsekwencji, w zakresie dochodzonej należności głównej rozumianej, jako niespłacony kapitał pożyczki, Sąd był związany uznaniem powództwa. Mając powyższe na uwadze Sąd odstąpił od oceny zgłoszonych przez pozwaną zarzutu przedawnienia oraz zarzutu związanego z nieprawidłowym wezwaniem do wykupu weksla, niewątpliwie bowiem wobec częściowego uznania powództwa zarzuty te należało uznać za nieaktualne. Jedynie na marginesie zauważenia wymaga, że wobec wypowiedzenia umowy pismem z dnia 10 grudnia 2018 roku zarzut przedawnienia nie mógłby odnieść skutku, a także, że zarówno wezwanie do zapłaty poprzedzające wypowiedzenie, jak i oświadczenie o wypowiedzeniu i wezwanie do zapłaty z weksla, zostały sporządzone w zgodzie z postanowieniami umowy oraz skutecznie doręczone dłużnikowi.

Ocenie podlegały natomiast zarzuty pozwanej, w których kwestionowała postanowienia umowne odnoszące się do kosztów zaciągniętej pożyczki w postaci prowizji (2.117,50 zł), opłaty przygotowawczej (2.117,50 zł) oraz opłaty za weryfikację klienta (857,29 zł). W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, że strona powodowa jest przedsiębiorcą zajmującym się prowadzeniem działalności gospodarczej
m.in. w zakresie udzielania pożyczek gotówkowych, a strona pozwana, jako osoba fizyczna jest konsumentem. Dlatego też należało ustalić, czy postanowienia umowy
z 6 lipca 2017 roku były dla jej stron wiążące. Sąd bowiem nie tylko może, ale wręcz powinien dokonywać oceny postanowień zawartych umów, a także postanowień samych wzorców umów, co do ich zgodności z prawem. Ocena ta może zostać dokonana również in concreto w toczącym się miedzy przedsiębiorcą, a konsumentem sporze, którego przedmiotem są skutki prawne określone postanowieniami umowy. Umowy konsumenckie podlegają ocenie w świetle klauzuli generalnej
z art. 385 ¹ §1 k.c. z wyłączeniem jedynie jednoznacznie sformułowanych postanowień określających główne świadczenia stron oraz tych postanowień, na których treść konsument miał rzeczywisty wpływ, co musi zostać wykazane przez proferenta ( por. m.in. wyrok SA w Warszawie z dnia 15 czerwca 2007 roku, VI Ca 228/07, LEX).

Rozważania w powyższym zakresie rozpocząć należy od wyjaśnienia, że obowiązujące przepisy prawa nie zabraniają stronom stosunku zobowiązaniowego umawiania się na prowizję, która obok odsetek stanowi wynagrodzenie dla pożyczkodawcy z tytułu udostępnienia pożyczkobiorcy środków finansowych i jest powszechnie stosowana nie tylko przez podmioty oferujące pożyczki krótkoterminowe, ale także instytucje bankowe. Ustalona przez powoda prowizja mieści się w limicie pozaodsetkowych kosztów kredytu przewidzianych art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim. Maksymalna wysokość wspomnianych kosztów jest ustalana, stosownie do art. 36a ust. 1 cyt. ustawy, poprzez dodanie dwóch wartości: 25% całkowitej kwoty kredytu oraz 30% całkowitej kwoty kredytu obliczonej stosownie do długości okresu spłaty, przy czym wymieniona wartość 30% obowiązuje dla okresu jednego roku. W praktyce oznacza to, że pozaodsetkowe koszty kredytu nie mogą w skali 6 miesięcy przekroczyć 40% całkowitej kwoty kredytu (25% + 15%), w skali roku 55% (25% + 30%), w skali 2 lat 85% (25% + 60%), a w każdym wypadku 100% całkowitej kwoty kredytu, stosownie do art. 36a ust. 2 cyt. ustawy (w niniejszej sprawie, wobec zobowiązania zaciągniętego na 24 miesięcy, limit ten jest równy kwocie 5.142,50). W tym miejscu zaznaczyć należy, że wartości maksymalne przewidziane w art. 36a cyt. ustawy zostały ustalone przez ustawodawcę w oparciu o analizę danych dotyczących działalności kredytodawców, odzwierciedlających realia rynku kredytowego. Podkreślenia wymaga również, iż naliczanie odsetek, choćby w maksymalnej przewidzianej prawem wysokości, nie jest w stanie zrekompensować pożyczkodawcom kosztów prowadzonej przez nich działalności. Jednocześnie nie budzi wątpliwości, że powód prowadzi działalność nastawioną na zysk, a także, że pozwana miała pełną swobodę w wyborze instytucji, u której zamierzała się zadłużyć. Skoro więc pozwana zdecydowała się skorzystać z usług powoda, uznać należy, że akceptowała wysokość naliczanej przez pożyczkodawcę w związku z wnioskowaną kwotą pożyczki, prowizji. Wprawdzie naliczona w przedmiotowej umowie prowizja z całą pewnością nie była niska, to jednak pozwana decydując się na pożyczkę oferowaną w sektorze pozabankowym godziła się na jej poniesienie. Pamiętać także należy, że pożyczkobiorca ma możliwość odstąpienia od umowy w terminie 14 dni, które to działanie rodzi wyłącznie koszty odsetkowe, a więc obiektywnie niewysokie. Oczywiste jest również, że skoro ustawodawca przewidział możliwość naliczania pozaodsetkowych kosztów kredytu w wysokości oznaczonej w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, a jednocześnie brak jest przepisów prawa, które zabraniałyby stronom stosunku zobowiązaniowego umawiania się na prowizję, nie sposób przyjąć, aby zastrzegając prowizję powód działał w sposób sprzeczny z ustawą, bądź też dążył do jej obejścia. Jak wyjaśnił Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia 19 czerwca 2018 roku w sprawie III Ca 686/18, z woli ustawodawcy, takie działanie powoda, które przejawia się naliczeniem pozaodsetkowych kosztów kredytu w wysokości przewidzianej
art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, jest w pełni dopuszczalne. Nie można zatem stwierdzić, że tego rodzaju zastrzeżenia umowne w istocie mają na celu obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. skutkując nieważnością umowy w tej części czy też bezskutecznością tego zastrzeżenia z uwagi na jego abuzywny charakter ( tak też m.in. Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 5 czerwca 2018 roku, II Ca 340/18, L. ; Sąd Okręgowy w Lublinie w wyroku z dnia 26 lipca 2018 roku, II Ca 171/18, L. ). Powyższe stanowisko koresponduje z koncepcją racjonalności polskiego ustawodawcy zgodnie, z którą działanie w ramach przepisów prawa nie powinno zostać uznane za kształtujące obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami lub zasadami współżycia społecznego. Nieuprawnione jest twierdzenie, by działanie w ramach jasnych i niebudzących wątpliwości co do ich wykładni przepisów ustawy, służącej w istocie ochronie interesów konsumenta, pozostawało w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, czy dobrymi obyczajami.

Odnosząc się natomiast do opłaty przygotowawczej Sąd uznał, iż powód nie wykazał (art. 6 k.c., art. 232 k.p.c.), aby czynności związane z przygotowaniem umowy pożyczki pociągały za sobą wydatek rzędu 2.117,50 zł (35% kapitału pożyczki). Przyjmując w zgodzie z zasadami doświadczenia życiowego, że sporna opłata jest pobierana za czynności faktyczne związane z rozpatrzeniem wniosku,
tj. z przygotowaniem umowy, w tym zgromadzeniem koniecznych dokumentów i dokonaniem weryfikacji zdolności kredytowej pożyczkobiorcy, uruchomieniem środków, należało w sprawie udowodnić, fakt dokonania tych czynności oraz ich koszt, zwłaszcza w sytuacji, w której – jak twierdzi sam powód – koszty wszelkich czynności związanych z zawarciem umowy zostały przez niego faktycznie poniesione. W świetle wiedzy życiowej trudno przy tym przyjąć, aby samo przygotowanie dla pozwanej umowy pożyczki wymagało poniesienia kosztów w kwocie 2.117,50 zł, zwłaszcza, jeśli uwzględni się okoliczność, że przedłożona do akt umowa ma charakter szablonowy, a jedynymi zmiennymi w jej treści są w istocie kwota udzielanej pożyczki i okres zobowiązania. Godzi się przypomnieć, że umowa przewidywała osobną opłatę z tytułu wynagrodzenia za udzielenie pożyczki (tj. prowizję), a zatem opłata przygotowawcza winna być pobrana wyłącznie za czynności techniczne związane z udzieleniem pożyczki pozwanej. W analogiczny sposób należy ocenić opłatę za weryfikację klienta. I w tym przypadku powód nie wykazał, że weryfikacja ta pociągała za sobą wydatek w wysokości 857,29 zł. Wprawdzie powód przedłożył wydruk z BIK, to jednoczenie nie sposób uznać, aby wysłanie jednego zapytania do BIK skutkowało naliczeniem kosztów na poziomie, jak uczynił to powód na gruncie zawartej z pozwaną umowy. Oczywiste jest przy tym, że omawiana opłata również była pobierana za czynności związane z zawarciem umowy, a więc i w tym przypadku powód dochodził kosztów, o których twierdził, że faktycznie je poniósł. Na koniec wskazać należy, iż wątpliwości budzi naliczenie opłaty za weryfikację klienta obok opłaty przygotowawczej, w ten sposób powód wykreował bowiem dodatkowy koszt obciążający pożyczkobiorcę w ramach czynności podejmowanych przed zawarciem umowy.

Wyjaśnienia w tym miejscu wymaga, że wprawdzie sporne opłata przygotowawcza i weryfikacyjna zostały ustalone umową stron, to jednakże pamiętać należy, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom. Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Dokonując oceny rzetelności określonego postanowienia umowy konsumenckiej należy zawsze rozważyć indywidualnie rozkład obciążeń, kosztów i ryzyka, jaki wiąże się z przyjętymi rozwiązaniami oraz zbadać jak wyglądałyby prawa lub obowiązki konsumenta w sytuacji, w której postanowienie to nie zostałoby zastrzeżone, pamiętając jednocześnie podczas dokonywania kontroli o tym, że każdorazowo istotny jest charakter stosunku prawnego regulowanego umową, który w konkretnej sytuacji może usprawiedliwiać zastosowaną konstrukcję i odejście do typowych reguł wyznaczonych przepisami dyspozytywnymi. Reasumując Sąd doszedł do przekonania, że mimo, iż pozwaną łączył z powodem stosunek zobowiązaniowy o charakterze dobrowolnym, to jednak niedopuszczalną jest sytuacja, kiedy jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w taki sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną, która prowadzi do pokrzywdzenia jednej ze stron stosunku prawnego, w tym wypadku konsumenta. W niniejszej sprawie pożyczkodawca arbitralnie narzucił pozwanej opłaty przygotowawczą i związaną z weryfikacją klienta, które nie znajdują żadnego racjonalnego uzasadnienia, kierując się w tej sferze wyłącznie własnym partykularnym interesem. Tego typu praktyki polegające na czerpaniu dodatkowych profitów zasługują na szczególne potępienie, zwłaszcza, gdy sięgają po nie podmioty działające na rynku finansowym. Powtórzenia wymaga, że kwoty dochodzone przez stronę powodową nie mają żadnego przełożenia na możliwe rzeczywiste koszty w tym zakresie, do czego uznania wystarcza już samo doświadczenie życiowe, ponadto powód nie udowodnił, że w związku z zawarciem z pozwaną umowy poniósł wydatek w kwocie 2117,50 zł + 857,29 zł. W konsekwencji należy uznać, że zastrzeżenie dochodzenia od pozwanej zapłaty opłat, o których mowa wyżej, jest niedozwolonym postanowieniem umownym, a jako takie – w świetle przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c. – nie wiąże pozwanej.

Reasumując Sąd przyjął, że na mocy zawartej umowy pozwana zobowiązana była do spłaty kapitału pożyczki (6.050 zł), prowizji (2.117,50 zł) oraz odsetek umownych za czas trwania umowy (526,44 zł odsetek spłaconych przez pozwaną + 60,25 zł odsetek umownych należnych do dnia 10 grudnia 2018 roku zgodnie z harmonogramem), a więc łącznie kwoty 8.754,19 zł. Między stronami niesporne było, że na poczet przedmiotowej umowy pozwana dokonała wpłat w łącznej wysokości 6.889,60 zł, z czego kwota 6.881,93 zł została zaliczona na poczet spłaty pożyczki, zaś kwota 7,67 zł na poczet odsetek karnych. Do spłaty pozostała zatem suma 1.872,26 zł oraz odsetki karne od rat nr 15 i 16 naliczone za okres od daty ich wymagalności do dnia 10 grudnia 2018 roku (data wypowiedzenia umowy), z tym zastrzeżeniem, że odsetki te winny być naliczone nie od wysokości rat wskazanej w harmonogramie, a wyłącznie od tej części rat, która obejmowała kapitał pożyczki, odsetki umowne oraz prowizję. W przypadku raty nr 15 będzie to zatem kwota 364,52 zł (256,95 zł kapitału + 22,23 zł odsetek umownych + 88,23 zł prowizji - 2,89 zł nadpłaconej części kapitału w ramach spłaty
14-ej raty), a w przypadku raty nr 16 kwota 367,41 zł (259,09 zł kapitału + 20,09 zł odsetek umownych + 88,23 zł prowizji). Odsetki ten wynoszą odpowiednio 9,09 zł
i 4,79 zł, a więc łącznie 13,88 zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 496 k.p.c. (w brzmieniu na datę wniesienia pozwu) utrzymał w części w mocy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany w dniu 29 stycznia 2019 roku przez Sąd Rejonowy w Bochni
– w zakresie kwoty 1.886,14 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 grudnia 2018 roku do dnia zapłaty, zaś w pozostałej części nakaz ten uchylił i oddalił powództwo.

Jednocześnie Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanej o rozłożenie zasądzonego w sprawie świadczenia na raty. Godzi się przypomnieć,
że w myśl art. 320 k.p.c., w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Przepis ten daje sądowi możliwość orzekania o sposobie spełnienia świadczenia w sposób bardziej dogodny dla zobowiązanego, aniżeli wynikałoby to z regulacji prawa materialnego. Uprawnienie do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty przysługuje sądowi w szczególnie uzasadnionych wypadkach, a więc w sytuacjach, w których ze względu na stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny spełnienie zasądzonego świadczenia byłoby dla pozwanego niemożliwe do wykonania lub w każdym razie bardzo utrudnione i narażałoby go na niepowetowane szkody. Oczywistym jest przy tym, iż rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty może mieć miejsce li tylko wówczas, gdy jego spełnienie w tej formie jest przez pozwanego obiektywnie możliwe. O ile bowiem rolą omawianego rozwiązania jest wydłużenie terminu zapłaty świadczenia przez dłużnika, a tym samym, uchronienie go od postępowania egzekucyjnego oraz naliczania kolejnych odsetek, o tyle rozwiązanie to nie może naruszać praw wierzyciela i doprowadzać do jego pokrzywdzenia, co niewątpliwie nastąpiłoby, gdyby sytuacja finansowa dłużnika nie dawała realnych szans na terminową spłatę świadczenia w ratach. Wskazać również należy, że jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 8 lutego 2017 roku (I ACa 1030/16, L.), częste w praktyce korzystanie
z art. 320 k.p.c. dla rozkładania na raty zasądzanych sum pieniężnych wskazywałoby na nierespektowanie przez sądy szczególnego, wyjątkowego charakteru tego przepisu i potrzeby starannego zbadania podstaw jego zastosowania. Przepis ten jest stosowany przez sąd jedynie fakultatywnie, na podstawie okoliczności, na które powołuje się strona chcąca skorzystać z możliwości rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że sytuacja życiowa i majątkowa pozwanej nie daje podstawy do wniosku, iż będzie ona w stanie spłacić przedmiotowe zadłużenie w przypadku jego rozłożenia na raty. Pozwana jest osobą schorowaną, utrzymuje się z emerytury, która jest objęta obciążeniem komorniczym. Realnie otrzymywany przez pozwaną dochód w świetle deklarowanych wydatków uznać należy za niewysoki. Jednocześnie pozwana posiada szereg innych zadłużeń wobec instytucji finansowych (banków, podmiotów udzielających pożyczek krótkoterminowych), o wartości kilkudziesięciu tysięcy złotych. W świetle przytoczonych okoliczności, w ocenie Sądu brak jest obiektywnych podstaw do przyjęcia, że pozwana uregulowałaby wobec powoda zasądzone przez Sąd świadczenie w przypadku jego rozłożenia na raty, zwłaszcza, że w okresie od daty wytoczenia powództwa G. G. nie dokonała żadnej, choćby najmniejszej wpłaty, na rzecz powoda.

Odnosząc się do żądania odsetkowego pozwu podkreślić należy, że strona powodowa miała prawo, że strona powodowa miała prawo, oprócz żądania należności głównej, żądać za czas opóźnienia odsetek w umówionej wysokości, jako że przepis art. 481 k.c. obciąża dłużnika obowiązkiem zapłaty odsetek bez względu na przyczyny uchybienia terminu płatności sumy głównej. Sam fakt opóźnienia przesądza, że wierzycielowi należą się odsetki. Dłużnik jest zobowiązany uiścić je, choćby nie dopuścił się zwłoki w rozumieniu art. 476 k.c., a zatem nawet w przypadku gdy opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności i choćby wierzyciel nie doznał szkody. Odpowiedzialność dłużnika za ustawowe odsetki w terminie płatności ma zatem charakter obiektywny. Do jej powstania jedynym warunkiem niezbędnym jest powstanie opóźnienia w terminie płatności. Zgodnie z treścią § 2 art. 481 k.c. jeżeli strony nie umówiły się co do wysokości odsetek z tytułu opóźnienia lub też wysokość ta nie wynika ze szczególnego przepisu, to wówczas wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze szczególnie trudną sytuację życiową pozwanej, która zdaniem Sądu, oceniana przez pryzmat zasad współżycia społecznego, uzasadnia odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest przy tym suwerennym uprawnieniem sądu orzekającego i od oceny tegoż sądu należy przesądzenie, że taki szczególnie uzasadniony wypadek nastąpił w rozpoznawanej sprawie oraz usprawiedliwia odstąpienie od obowiązku ponoszenia kosztów procesu ( por. m.in. postanowienie SN z dnia 25 marca 2011 roku, IV CZ 136/10, LEX nr 785545; postanowienie SN z dnia 19 stycznia 2012 roku, IV CZ 118/11, LEX nr 1169157; postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 roku, III CZ 10/12, OSNC 2012/7-8/98; postanowienie SN z dnia 9 lutego 2012 roku, III CZ 2/12, LEX nr 1162689). W ocenie Sądu taki właśnie szczególny wypadek zachodzi w stosunku do pozwanej ze względów, o których mowa wyżej, a które przesądziły o nierozłożeniu zasądzonego świadczenia na raty. Analiza sytuacji życiowej i majątkowej G. G. doprowadziła Sąd orzekający w sprawie do przekonania, że pozwana nie posiada wystarczających środków na pokrycie kosztów procesu, które zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności stron za wynik sprawy winien ponieść, jako przegrywająca proces.