Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2019 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z wniosku M. J.

z udziałem P. J. (1) i I. J. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji wnioskodawczyni M. J., uczestnika P. J. (1), uczestniczki I. J. (1) od postanowienia Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 12 marca 2019 r., sygn. akt I Ns 39/15,

p o s t a n a w i a:

I. zmienić zaskarżone postanowienie w punktach I, III i IV w ten sposób, że:

- wartość nieruchomości opisanej w punkcie I. 1 orzeczenia ustalić na kwotę 240.000 (dwieście czterdzieści tysięcy) zł,

- wartość nieruchomości opisanej w punkcie I. 2 orzeczenia, z pominięciem budynku karczmy zlokalizowanej na działce nr (...), ustalić na kwotę 269.630 (dwieście sześćdziesiąt dziewięć tysięcy sześćset trzydzieści) zł,

- wysokość czynszu dzierżawnego pobranego przez uczestnika i opisanego w punkcie I. 3 postanowienia określić na kwotę 6.000 (sześć tysięcy) zł,

- dodać punkt I. 13 postanowienia o treści: „kwota 6.486,15 (sześć tysięcy czterysta osiemdziesiąt sześć 15/100) zł stanowiąca zwaloryzowaną wartość działki nr (...) będącej przedmiotem umowy darowizny z dnia 2 lipca 2003 r.”,

- punktowi III postanowienia nadać brzmienie: „zasądzić od uczestnika postępowania P. J. (1) na rzecz wnioskodawczyni M. J. tytułem dopłaty i rozliczenia kwot opisanych w punkcie I. 3 – 13 orzeczenia kwotę 190.858,07 (sto dziewięćdziesiąt tysięcy osiemset pięćdziesiąt osiem 07/100) zł, płatną do dnia 31 marca 2020 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie na wypadek uchybienia temu terminowi”

- w punkcie IV postanowienia obniżyć wskazaną tam wartość zabezpieczenia hipotecznego z kwoty 542.520 (pięćset czterdzieści dwa tysiące pięćset dwadzieścia) zł do kwoty 190.858,07 (sto dziewięćdziesiąt tysięcy osiemset pięćdziesiąt osiem 07/100) zł;

II. oddalić apelacje w pozostałej części,

III. oddalić wnioski skarżących o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Bożena Charukiewicz Jacek Barczewski Krystyna Skiepko

Sygn. akt IX Ca 1087/19

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 12 marca 2019 r., wydanym w sprawie I Ns 39/15, Sąd Rejonowy w Piszu w punktach:

I.  ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni M. J. i uczestnika postępowania P. J. (1) wchodzą i podlegają rozliczeniu:

1.

• 1.  nieruchomość stanowiąca zabudowaną działkę gruntu o nr geod. (...), położona w S., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 221.480 zł;

  2.  nieruchomość składająca się z działek gruntu o nr geodezyjnych: (...), położona w K., gmina P., dla której Sąd Rejonowy w Łomży prowadzi księgę wieczystą nr (...), o wartości 902.120 zł;

  3.  kwota 69 000 zł (sześćdziesiąt dziewięć tysięcy złotych) uzyskana z tytułu mowy dzierżawy nieruchomości z dnia 18.09.2005r. zawartej między P. J. (1) i I. J. (1);

  4.  kwota 275.000 zł podlegająca rozliczeniu w związku z odszkodowaniem otrzymanym 01.06.2006r. z (...) S.A. z tytułu polisy nr (...);

  5.  kwota 1.500 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem samochodu osobowego marki B. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1999;

  6.  kwota 1.000 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem przyczepki lekkiej marki S. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 2000;

  7.  kwota 7.400 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem samochodu ciężarowego marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1993;

  8.  kwota 35.000 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem samochodu osobowego marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 2003;

  9.  kwota 9.000 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem samochodu ciężarowego marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1987;

  10.  kwota 2.100 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem samochodu osobowego marki F. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1997;

  11.  kwota 7.000 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem samochodu ciężarowego marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1987;

  12.  kwota 1.600 zł podlegająca rozliczeniu w związku ze zbyciem przyczepki lekkiej marki N. (...) (...)o nr rej. (...), rok produkcji 1999.

II.  dokonał podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni M. J. i uczestnika postępowania P. J. (1), w ten sposób, iż składnik majątku wspólnego wymieniony w punkcie I. orzeczenia podpunkt 1. przyznać wnioskodawczyni M. J., zaś składnik majątku wspólnego wymieniony w punkcie I. podpunkt 2. przyznać uczestnikowi postępowania P. J. (1).

III.  zasądził od uczestnika postępowania P. J. (1) na rzecz wnioskodawczyni M. J. tytułem dopłaty i rozliczenia kwot wymienionych w punkcie I. orzeczenia podpunktach 3.,4.,5.,6.,7.,8.,9.,10.,11.,12. kwotę 542 520 zł płatną w dwóch równych ratach tj. po 271 260 zł (dwieście siedemdziesiąt jeden tysięcy dwieście sześćdziesiąt złotych), pierwsza rata płatna do 31.12.2019r, druga rata płatna do 30.06.2020r., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie zwłoki w płatności rat.

IV.  tytułem zabezpieczenia płatności dopłaty określonej w punkcie III. orzeczenia ustanowił na rzecz wnioskodawczyni M. J. na opisanej w punkcie I. podpunkcie 2. orzeczenia nieruchomości hipotekę przymusową w wysokości 542.520 zł.

V.  nakazał pobrać od wnioskodawczyni M. J. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 7.616,91 zł ;

VI.  nakazał pobrać od uczestnika postępowania P. J. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Piszu kwotę 616,91 zł.

VII.  orzekł, iż uczestnicy postępowania ponoszą pozostałe koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

M. J. i P. J. (1) związek małżeński zawarli 27 października 1984 roku w B.. Ze związku tego urodziło się troje dzieci. Małżonków łączył ustrój małżeńskiej wspólności ustawowej. Małżeństwo ich zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 9 sierpnia 2007 roku wydanym w sprawie VI RC 569/07 – z winy P. J. (1). Wyrok uprawomocnił się 31 sierpnia 2007 roku.

Po zawarciu związku małżeńskiego małżonkowie zamieszkali w S. w domu rodzinnym M. J., natomiast w dniu 3 kwietnia 1987 roku kupili od Gminy B. nieruchomość stanowiącą zabudowaną działkę gruntu o nr geod. (...)położoną w S., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Przedtem nieruchomość ta przydzielona została przez Gminę B. do zamieszkania matce P. J. (1) i jej dzieciom, a zainteresowani do posadowionego na tej nieruchomości budynku mieszkalnego dobudowali nową część, w której zamieszkali wraz z dziećmi. Wybudowana przez zainteresowanych część nie była objęta wyceną sporządzoną na potrzeby umowy sprzedaży z 3 kwietnia 1987 roku.

Wartość opisanej wyżej nieruchomości, według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen z daty orzekania wynosi 221.480 złotych.

W 1996 roku P. J. (1) rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej pod firmą (...) P. J. (1), a od 5 czerwca 2002 roku pod firmą Przedsiębiorstwo (...) przy ulicy (...) i ulicy (...) w Ł.. Przedmiotem działalności było: gastronomia-drink-bar, usługi towarzyskie, tłumaczenie języków obcych, opieka nad dziećmi i osobami starszymi, solarium, wynajem pokoi gościnnych oraz usługi matrymonialne. Działalność gospodarczą w Ł. prowadził do 9 sierpnia 2006 roku. W tym czasie M. J. mieszkała w S. i mieszka tam do dnia dzisiejszego.

W dniu 24 października 2001 roku P. J. (1) samodzielnie kupił za cenę 4.500 złotych nieruchomość rolną stanowiącą działkę gruntu o nr geod. (...), o powierzchni 1 ha 1000 m ^{( 2)}, położoną w K., dla której w Sądzie Rejonowym w Łomży założona została księga wieczysta o numerze (...), w której jako jedyny właściciel wpisany został P. J. (1). Następnie działka (...) uległa podziałowi administracyjnemu, w wyniku którego powstały działki gruntu o nr geod. (...)

W dniu 1 listopada 2001 roku P. J. (1) pożyczył od M. S. (obecne nazwisko B.) – siostry swojej obecnej żony I. J. (1), z którą już wtedy pozostawał w nieformalnym związku – kwotę 5 000 marek niemieckich między innymi na zakup nieruchomości rolnej położonej w K. w gminie P.. Kwotę pożyczki zobowiązał się zwrócić w terminie sześciu miesięcy.

W dniu 23 listopada 2001 roku P. J. (1) samodzielnie kupił za cenę 9.000 złotych nieruchomość rolną stanowiącą działkę gruntu o nr geod. (...) o powierzchni 2 ha, położoną w K., dla której w Sądzie Rejonowym w Łomży prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), w której jako jedyny właściciel wpisany został P. J. (1).

W dniu 28 grudnia 2001 roku P. J. (1) sprzedał I. S. (obecne nazwisko J.) za cenę 1.000 złotych nieruchomość rolną stanowiącą działkę gruntu o nr geod. (...), o powierzchni 1226 m ², położoną w K..

W związku z brakiem środków na spłatę pożyczki zaciągniętej u M. S. (obecne nazwisko B.), w dniu 2 lipca 2003 roku P. J. (1) darował M. S. nieruchomość rolną stanowiącą działkę gruntu o nr geod. (...), o powierzchni 1396 m ², położoną w K.. Pozostałą do spłaty część pożyczki zobowiązał się zapłacić w późniejszym terminie. Kilka lat później P. J. (1) zwrócił M. S. kwotę 10.000 złotych.

W dniu 21 stycznia 2004 roku P. J. (1) zgłosił w Starostwie Powiatowym w Ł. zamiar pobudowania na działce o numerze (...) tymczasowego obiektu budowlanego niepołączonego trwale z gruntem o wymiarach 20 metrów długości i 10 metrów szerokości.

Realizując budowę P. J. (1) odstąpił od warunków powyższego zgłoszenia i wybudował na działce o numerze (...) trwale połączony z gruntem drewniany obiekt gastronomiczny, zwany (...), o wymiarach 20 metrów długości i 10 metrów szerokości z dodatkową dobudową o wymiarach 8 metrów długości i 7 metrów szerokości (część socjalna).

W budynku powyższym P. J. (1) prowadził od 1 czerwca 2004 roku działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) w przedmiocie Gospodarstwo (...).

Decyzją z 19 lipca 2004 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego w Ł. nakazał P. J. (1) rozbiórkę obiektu gastronomicznego wraz z częścią socjalną posadowionego na działce (...), z chwilą uprawomocnienia się tej decyzji.

W dniu 27 stycznia 2006 roku obiekt powyższy uległ całkowitemu spaleniu, a do wykonania decyzji z 19 lipca 2004 roku pozostała tylko rozbiórka dwóch murowanych kominów. P. J. (1) dokonał tej rozbiórki w 2007 roku.

W związku ze spaleniem się (...), P. J. (1) zgłosił szkodę ubezpieczycielowi - (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. - który w dniu 1 czerwca 2006 roku wypłacił mu odszkodowanie w wysokości 275.000 złotych.

W 2005 roku M. J. dowiedziała się, że P. J. (1) pozostaje w nieformalnym związku z I. S., z którą ma dziecko. Ponadto dowiedziała się, że w księdze wieczystej o numerze (...) P. J. (1) wpisany jest jako jedyny właściciel nieruchomości położonej w K. oraz, że dokonał on zbycia działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...). W związku z powyższym wytoczyła przed Sądem Rejonowym w Łomży powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Sąd Rejonowy w Łomży wyrokiem zaocznym wydanym 10 stycznia 2006 roku w sprawie I C 459/05, nakazał w dziale II księgi wieczystej o numerze (...), prowadzonej dla nieruchomości składającej się z działek oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) położonych w K., wykreślić wpis „P. J. (1) syn J. i I.” i wpisać w to miejsce „P. J. (1) syn J. i I. oraz M. J. córka A. B. i P. – na prawach wspólności ustawowej”.

W dniu 18 września 2005 roku pomiędzy P. J. (1), a I. S. zawarta została:

- umowa dzierżawy działek gruntu oznaczonych nr geod. (...) położonych w K.; czynsz dzierżawny strony umowy ustaliły na kwotę 500 złotych rocznie; umowa została zawarta na 20 lat,

- umowa inwestycyjna, w oparciu o którą I. S. została upoważniona do budowy za własne środki finansowe budynku gospodarczego, o powierzchni zabudowy 203 m ², na działce oznaczonej nr geod. (...) położonej w K..

Decyzją nr (...) z 14 listopada 2005 roku Starosta (...) zatwierdził projekt budowlany i udzielił I. S. oraz P. J. (1) pozwolenia na budowę budynku gospodarczego, o powierzchni zabudowy 203 m ², na działce oznaczonej nr geod. (...) położonej w K..

Budowa powyższego budynku, nazywanego później Barem – Klubem (...), została zakończona w 2006 roku. Do budynku tego, po spaleniu się (...) posadowionej na działce (...), P. J. (1) przeniósł prowadzenie swojej działalności gospodarczej.

W dniu 22 maja 2007 roku Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Ł. wszczął z urzędu postępowanie w sprawie samowolnej zmiany sposobu użytkowania budynku gospodarczego na działce (...) na funkcję gastronomiczną. Postępowanie zostało zakończone decyzją nakazującą I. S. i P. J. (1) przywrócenie gospodarczej funkcji obiektu. W dniu 5 grudnia 2007 roku pracownicy Inspektoratu przeprowadzili kontrolę ustalając, że przeznaczenie obiektu zostało przywrócone do stanu zgodnego z pozwoleniem na budowę. W rzeczywistości jednak, budynek ten w dalszym ciągu wykorzystywany był w celach usługowych i mieszkalnych.

W dniu 6 września 2008 roku P. J. (1) zawarł związek małżeński z I. S..

Za okres od 1 czerwca 2016 roku do 31 maja 2017 roku oraz od 1 czerwca 2017 roku do 31 maja 2018 roku budynek Baru – Klubu (...) posadowiony na działce (...) ubezpieczony był przez I. J. (1) w (...) Spółce Akcyjnej V. (...) z siedzibą w W.. W dniu 21 grudnia 2017 roku budynek ten spłonął.

I. J. (1) zgłosiła szkodę ubezpieczycielowi, który w 2018 roku wypłacił jej odszkodowanie w kwocie 400.000 złotych.

Po rozwodzie, na działce gruntu oznaczonej numerem geod. (...) P. J. (1) wybudował drewnianą altankę o wymiarach 5 m x 5 m oraz, na podstawie pozwolenia na budowę nr (...) z dnia 18 lutego 2008 roku, nowy budynek usługowy tzw. (...), w którym od 29 marca 2010 roku prowadził działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) P. J. (1) w K.. Budynek ten w dniu 14 listopada 2013 roku spłonął. Następnie został odbudowany. Nakłady na odbudowę poniósł P. J. (1) wspólnie z żoną I. J. (1).

Od dnia 25 września 2015 roku małżonkowie P. i I. J. (1) ustanowili w ich związku małżeńskim umowny ustrój rozdzielności majątkowej, natomiast w dniu 28 września 2015 roku dokonali umownego częściowego podziału majątku wspólnego w ten sposób, że opisany w tej umowie majątek ruchomy oraz nakłady poniesione na odbudowę budynku usługowego o powierzchni użytkowej 272 m ², posadowionego na działce oznaczonej numerem (...) położonej w K., nabyła na wyłączną własność I. J. (1).

Wartość rynkowa nieruchomości położonej w K., składającej się z działek gruntu o numerach geodezyjnych (...), według stanu na dzień orzekania w niniejszej sprawie, z pominięciem nakładów poczynionych przez P. J. (1) i I. J. (1) na budowę budynku usługowego na działce (...), wynosi 902 120 złotych, w tym:

- działka (...) – o wartości 814 000 złotych,

- działka (...) – o wartości 30 660 złotych,

- działka (...) – o wartości 11 635 złotych,

- działka (...) – o wartość 25 195 złotych,

- działka (...) – o wartości 20 630 złotych.

Na dzień ustania wspólności majątkowej w skład majątku wspólnego M. J. i P. J. (1) wchodziły następujące ruchomości:

1.  łóżko stanowiące wyposażenie „solarium” o wartości 7.000 zł,

2.  samochód osobowy marki B. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1999 – który został rozbity przez syna zainteresowanych, a jego pozostałość została po ustaniu wspólności majątkowej sprzedana przez P. J. (1) za cenę 1.500 złotych,

3.  przyczepa lekka marki S. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 2000 – którą P. J. (1) po ustaniu wspólności majątkowej sprzedał za cenę 1.000 złotych,

4.  samochód ciężarowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1993, o wartości 7.400 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został zbyty przez P. J. (1),

5.  samochód osobowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 2003, o wartości 35.000 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został sprzedany przez P. J. (1),

6.  samochód ciężarowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1987, o wartości 9.000 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został sprzedany przez P. J. (1),

7.  samochód osobowy marki F. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1997 – który 13 września 2011 roku został sprzedany przez zainteresowanych za kwotę 2.100 złotych, którą w całości pobrała M. J.,

8.  samochód ciężarowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1987, o wartości 7.000 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został sprzedany przez P. J. (1),

9.  przyczepa lekka marki N. (...).(...) o nr rej. (...), rok produkcji 1999, o wartości 1.600 złotych – która 12 listopada 2014 roku została sprzedana przez P. J. (1).

Sąd ustalił wartość nieruchomości stanowiącej zabudowaną działkę gruntu o nr geod. (...), położonej w S., gmina B., dla której Sąd Rejonowy w Piszu prowadzi księgę wieczystą nr (...) w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości, P. S. z dnia 9 lipca 2018 roku, na kwotę 221.480,00 zł.

W ocenie Sądu uczestnik postępowania w żadnej mierze nie udowodnił, że po ustaniu wspólności majątkowej (31.08.2007r.) poniósł nakłady z majątku osobistego na remont budynku mieszkalnego posadowionego na nieruchomości położonej w S. w kwocie 53.50 zł. obejmującej zakup niezbędnych materiałów, urządzeń i koszty robocizny.

Sąd wskazał, iż materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, w szczególności wyrok Sądu Rejonowego w Łomży z 10.01.2006r. sygn. akt I C 459/05, bezsprzecznie wykazał, że w czasie trwania wspólności majątkowej wnioskodawczyni i uczestnik postępowania nabyli ponadto nieruchomość składającą się z działek gruntu o numerach geodezyjnych (...), położoną w K., dla której w Sądzie Rejonowym w Łomży prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...).

Uczestnik postępowania P. J. (1) konsekwentnie podnosił, że środki na zakup działki gruntu o numerze (...)pochodziły w zakresie kwoty 4.000 zł z majątku wspólnego zainteresowanych, natomiast w zakresie kwoty 5.000 zł z majątku osobistego uczestnika, który otrzymał od swojej siostry E. D. kwotę 5 000 zł tytułem spłaty wynikającej z działu spadku po zmarłym ojcu J. J. (2).

W ocenie Sądu, powyższe twierdzenia, którym zaprzeczyła wnioskodawczyni, w żadnej mierze nie zostały przez uczestnika udowodnione. Sąd wskazał, iż załączone do akt sprawy oświadczenia sporządzone przez E. D., J. Ś., W. J., J. J. (3) i B. J., z których wynika, że uczestnik otrzymał od swojej siostry E. D. tytułem spłaty kwotę 5.000 złotych, są dokumentami prywatnymi w rozumieniu art. 245 k.p.c., stanowiącymi dowód jedynie tego, że osoby, które je podpisały, złożyły oświadczenia w nich zawarte. W sytuacji kwestionowania przez stronę przeciwną podanych w takich dokumentach okoliczności, dokumenty te nie mogą stanowić wystarczającego dowodu uzasadniającego uznanie powołanych w nich okoliczności za udowodnione. Dowód takowy mogłyby stanowić dopiero zeznania tychże osób przesłuchanych w niniejszym postępowaniu w charakterze świadków, jednakże uczestnik postępowania o to nie wnioskował. Natomiast nawet gdyby udowodnione zostało, że uczestnik otrzymał od swojej siostry tytułem spłaty kwotę 5.000 złotych, to w dalszym ciągu brak jest dowodów na to, że pieniądze te przeznaczył on na zakup nieruchomości położonej w K., a nie na przykład na bieżące prowadzenie działalności gospodarczej lub utrzymanie rodziny. Ponadto nie sposób pominąć, iż z załączonego do akt niniejszej sprawy postanowienia o dziale spadku po ojcu uczestnika, nie wynikają żadne spłaty, co jest kolejnym argumentem przemawiającym za uznaniem, iż w rzeczywistości spłat tych nie było.

Wartość działki gruntu oznaczonej numerem geodezyjnym (...), wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych, Sąd ustalił na kwotę 814.000 zł. w oparciu o opinie biegłych sądowych z zakresu szacowania nieruchomości M. W. (1) i P. S.. Ten ostatni w sporządzonej na piśmie opinii aktualizacyjnej wskazał, że wartość działki (...) wynosi 913 872,00 zł.

Sąd zaznaczył, iż wycena przez obu biegłych działki o numerze (...) została dokonana z pominięciem nakładów poczynionych po ustaniu wspólności majątkowej zainteresowanych na budowę posadowionych na tej nieruchomości: drewnianej altany oraz budynku (...). Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika bowiem, że altana wybudowana została w 2009 roku, natomiast pierwsza (...), pobudowana w czasie trwania wspólności majątkowej zainteresowanych, spłonęła 27 stycznia 2006 roku. Budynek drugiej (...) wybudowany został w tym samym miejscu przez uczestnika postępowania P. J. (1) już po ustaniu wspólności majątkowej zainteresowanych, na podstawie pozwolenia na budowę nr (...) z dnia 18 lutego 2008 roku. Spłonął on 14 listopada 2013 roku, następnie został odbudowany, a nakłady na odbudowę poniósł uczestnik postępowania P. J. (1) wspólnie z obecną żoną I. J. (1).

Wartość działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), wobec braku zgodnego stanowiska zainteresowanych, Sąd również ustalił w oparciu o opinie biegłych sądowych z zakresu szacowania nieruchomości M. W. (1) i P. S.. W ocenie Sądu, rozbieżności w ustalonych przez biegłych wartościach są dopuszczalne w świetle zasad szacowania nieruchomości

Natomiast wartość działki oznaczonej numerem geodezyjnym (...) Sąd ustalił na kwotę 20.630 złotych w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości P. S., sporządzoną 5 września 2018 roku z uwzględnieniem faktu, iż budynek Baru – Klubu (...), pobudowany na tej nieruchomości w czasie trwania wspólności majątkowej zainteresowanych, spłonął 21 grudnia 2017 roku.

Sąd wskazał, iż do zamknięcia rozprawy wnioskodawczyni i uczestnik postępowania zgodnie wnieśli o dokonanie podziału wskazanego wyżej majątku wspólnego w ten sposób, że nieruchomość położoną w S. przyznać wnioskodawczyni, zaś nieruchomość położoną w K. przyznać uczestnikowi P. J. (1).

W ocenie Sądu powyższy projekt podziału nie sprzeciwia się prawu ani zasadom współżycia społecznego, ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych, stąd też Sąd dokonał podziału majątku wspólnego zgodnie z treścią wniosku zainteresowanych. Zgłoszony przez uczestnika po zamknięciu rozprawy wniosek o sprzedaż nieruchomości położonej w K., Sąd pominął jako spóźniony.

Sąd wskazał również, że z załączonych do akt sprawy informacji z Wydziału Komunikacji Starostwa Powiatowego w Ł. i w P. wynika wprost, że na dzień ustania wspólności majątkowej w skład majątku wspólnego zainteresowanych wchodziły ponadto:

1.  samochód osobowy marki B. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1999 – który został zniszczony w wyniku wypadku komunikacyjnego, a jego pozostałość została po ustaniu wspólności majątkowej sprzedana przez P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni za cenę 1.500 złotych (bezsporne). Fakt zniszczenia pojazdu potwierdził przesłuchany w niniejszej sprawie w charakterze świadka P. J. (2) (206v). Wnioskodawczyni ostatecznie nie kwestionowała, że pozostałość po tym pojeździe została sprzedana za 1 500 złotych;

2.  przyczepa lekka marki S. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 2000 – którą P. J. (1) po ustaniu wspólności majątkowej sprzedał bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni za cenę 1.000 złotych (bezsporne),

3.  samochód ciężarowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1993, o wartości 7 400 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został zbyty przez P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni (wyjaśnienia uczestnika k. 119),

4.  samochód osobowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 2003, o wartości 35 000 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został sprzedany przez P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni (wyjaśnienia uczestnika k. 119),

5.  samochód ciężarowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1987, o wartości 9 000 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został sprzedany przez P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni (wyjaśnienia uczestnika k. 119),

6.  samochód osobowy marki F. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1997 – który 13 września 2011 roku został sprzedany przez zainteresowanych za kwotę 2 100 złotych, którą w całości pobrała wnioskodawczyni (bezsporne, umowa sprzedaży k. 133),

7.  samochód ciężarowy marki V. (...) o nr rej. (...), rok produkcji 1987, o wartości 7 000 złotych – który po ustaniu wspólności majątkowej został sprzedany przez P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni (wyjaśnienia uczestnika k. 119),

8.  przyczepa lekka marki N. (...).01 HF o nr rej. (...), rok produkcji 1999, o wartości 1 600 złotych – która 12 listopada 2014 roku została sprzedana przez P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni (wyjaśnienia uczestnika k. 119v).

Wartość pojazdów wymienionych w punktach 3., 4., 5., 7. oraz przyczepy wymienionej w punkcie 8 Sąd ustalił w oparciu o opinię podstawową i uzupełniającą biegłego sądowego z zakresu szacowania ruchomości P. M..

Sąd wskazał, że uczestnikowi P. J. (1) należy się od wnioskodawczyni połowa z kwoty 2.100 zł. uzyskanej przez nią ze sprzedaży pojazdu opisanego w punkcie 6., a wnioskodawczyni należy się od uczestnika postępowania P. J. (1) połowa z łącznej kwoty 62 500 zł. uzyskanej przez niego ze zbycia składników majątku wspólnego opisanych w punktach 1., 2., 3., 4., 5., 7., 8.

Zdaniem Sądu wnioskodawczyni nie udowodniła, że w skład majątku wspólnego zainteresowanych wchodzi ponadto 5 łóżek stanowiących wyposażenie „solarium” o łącznej wartości 35.000 zł. Uczestnik postępowania przyznał, że w skład majątku wspólnego zainteresowanych wchodzi jedno takie łóżko, które gotów był oddać wnioskodawczyni bez żadnych wzajemnych rozliczeń. Łóżko to jednak, jak wynika z niekwestionowanych przez wnioskodawczynię twierdzeń uczestnika, spłonęło w pożarze budynku Baru – Klubu (...) w dniu 21 grudnia 2017 roku, zatem jako składnik majątku nieistniejący w chwili dokonywania podziału, nie zostało ono tym podziałem objęte.

Sąd nie uwzględnił wniosku pełnomocnika wnioskodawczyni o rozliczenie w niniejszym postępowaniu aktualnej wartości rynkowej działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi (...), położonych w K., zbytych w czasie trwania wspólności majątkowej przez uczestnika postępowania P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni.

Sąd zwrócił uwagę, że w czasie trwania wspólności majątkowej zainteresowanych, uczestnik postępowania samodzielnie nabył nieruchomość położoną w K., składającą się z działek gruntu oznaczonych numerami (...) (a po podziale administracyjnym: (...), a następnie bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni rozporządził dwiema z nich - działkami numer (...). W ocenie Sądu nie sposób jednak pominąć, iż do nabycia opisanych wyżej działek gruntu doszło wyłącznym staraniem uczestnika, który od 1996 roku prowadził dochodową działalność gospodarczą i który zaciągnął pożyczkę u M. S. (obecne nazwisko B.) w wysokości 5.000 marek, którą w części przeznaczył na pokrycie ceny nabycia działki (...), a następnie rozporządził dwiema nabytymi działkami w celu uregulowania swoich zobowiązań finansowych. Dodał, iż działkę numer (...) uczestnik sprzedał niespełna dwa miesiące później za cenę 1.000 złotych, a więc za kwotę znacznie przewyższającą poniesioną przez niego cenę zakupu. Brak jest zatem podstaw do uznania, że była to czynność prawna pozorna. Kwotę uzyskaną ze sprzedaży uczestnik mógł przeznaczyć na potrzeby rodziny i bieżące koszty prowadzonej działalności gospodarczej. W żadnej mierze nie zostało wykazane, aby uczestnik rozmyślnie działał ze szkodą dla finansów rodziny zainteresowanych. Z kolei działkę numer (...) blisko dwa lata później uczestnik darował M. S. (obecne nazwisko B.) w ramach rekompensaty za długi okres oczekiwania przez nią na spłatę pożyczki. Przesłuchana w niniejszym postępowaniu w charakterze świadka M. B. potwierdziła, że w listopadzie 2001 roku pożyczyła uczestnikowi 5.000 marek z przeznaczeniem między innymi na zakup nieruchomości w K.. Wskazała, że zwrot pożyczki miał nastąpić w terminie 6 miesięcy. Ponieważ jednak uczestnik miał w tym czasie szereg zobowiązań finansowych, okres spłaty się wydłużał, dlatego w ramach rekompensaty otrzymała od niego działkę (...), która do dnia dzisiejszego stanowi jej własność. Pozostałą do spłaty część pożyczki w kwocie 10.000 złotych otrzymała od uczestnika kilka lat później.

Reasumując, w ocenie Sądu na dzień ustania wspólności majątkowej zainteresowanych zbycie przez uczestnika postępowania działek gruntu o numerach (...)było skuteczne i ważne, w konsekwencji czego wartości tych nieruchomości nie podlegają rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

W dalszej kolejności Sąd wskazał, iż wnioskodawczyni domagała się rozliczenia w niniejszym postępowaniu kwoty 275.000 zł. otrzymanej przez uczestnika P. J. (1) od ubezpieczyciela - (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. - tytułem odszkodowania za spalony w wyniku pożaru z 27 stycznia 2006 roku budynek (...) posadowiony w czasie trwania wspólności majątkowej zainteresowanych na działce gruntu o numerze (...). Z załączonych do akt sprawy informacji z (...) S.A. wynika, że wspomniane wyżej odszkodowanie w kwocie zostało wypłacone uczestnikowi P. J. (1) w dniu 1 czerwca 2006 roku, a zatem na 15 miesięcy przed ustaniem wspólności majątkowej zainteresowanych. W tym czasie uczestnik postępowania prowadził na nieruchomości w K. działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) w przedmiocie Gospodarstwo (...), pozostawał w nieformalnym związku z I. S., z którą miał dziecko, a z wnioskodawczynią, jak sam wielokrotnie podkreślał w pismach procesowych, już od sierpnia 2005 roku nie łączyła go żadna więź uczuciowa ani finansowa. Uczestnik nie udowodnił, że w tak krótkim czasie (15 miesięcy) z wydatkował otrzymaną kwotę odszkodowania na potrzeby rodziny założonej z wnioskodawczynią i uprzątnięcie pogorzeliska. Dlatego też Sąd uznał, iż kwota tegoż odszkodowania podlega rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

Inaczej zdaniem Sądu I instancji rzecz ma się w przypadku odszkodowania z tytułu spłonięcia budynku Baru – Klubu (...), co miało miejsce 21 grudnia 2017 roku. Budynek ten został wybudowany w prawdzie w czasie trwania wspólności majątkowej zainteresowanych ale na podstawie pozwolenia na budowę numer (...) z 14 listopada 2005 roku, w którym jako inwestorzy wskazani zostali uczestnik P. J. (1) i uczestnika I. J. (1). Dokument ten wraz z załączonymi do akt sprawy dziennikiem budowy i umową inwestycyjną zawartą 18 września 2005 roku pomiędzy P. J. (1), a I. S. uprawdopodabniają, że uczestniczka I. J. (1) partycypowała w kosztach budowy Baru-Klubu (...). Skutkiem tego było ubezpieczenie tegoż budynku od zdarzeń losowych przez uczestniczkę I. J. (1) i wypłata jej, jako ubezpieczającemu, odszkodowania przez ubezpieczyciela. W tej sytuacji kwestia ubezpieczenia budynku Baru – Klubu (...) przez osobę trzecią (obecną żonę uczestnika), z którą uczestnika łączy od 25 września 2015 roku ustrój rozdzielności majątkowej, co potwierdza załączona do akt sprawy umowa majątkowa małżeńska, nie wpływa na kwestię rozliczeń w niniejszym postępowaniu. Ani wnioskodawczyni ani uczestnik nie ubezpieczyli tego budynku, wskutek czego nie zostało im wypłacone żadne odszkodowanie, dlatego oboje ponoszą odpowiedzialność za tą stratę w majątku wspólnym.

Sąd uznał za bezpodstawne żądanie wnioskodawczyni rozliczenia w niniejszym postępowaniu dochodu osiągniętego przez uczestnika postępowania z prowadzonej działalności gospodarczej. Sąd wskazał, iż od daty ustania wspólności majątkowej dochód ten należy do majątku osobistego uczestnika i nie podlega żadnym rozliczeniom w niniejszym postępowaniu.

W dalszej kolejności Sąd wskazał, iż z chwilą pobudowania pierwszego budynku (...) na nieruchomości w K. (2004 rok), do którego uczestnik przeniósł wówczas prowadzenie swojej działalności gospodarczej, zainteresowani dokonali nieformalnego podziału do korzystania – quoad usum – nieruchomości wchodzących w skład ich majątku wspólnego. Wnioskodawczyni mieszkała i korzystała z nieruchomości w S., a uczestnik mieszkał i korzystał z nieruchomości w K., gdzie własnym nakładem pracy prowadził działalność gospodarczą. Podział ten istniał aż do ustania wspólności majątkowej zainteresowanych. Przez ten czas zainteresowani nie domagali się wzajemnych rozliczeń z tytułu ewentualnych korzyści osiągniętych z posiadanych przez nich nieruchomości. Wnioskodawczyni nigdy nie żądała dopuszczenia jej do współposiadania nieruchomości w K., ani nie wykazywała chęci prowadzenia tam działalności gospodarczej. Ewentualne korzyści osiągnięte przez wnioskodawczynię z tytułu posiadania nieruchomości w S. i osiągnięte przez uczestnika z tytułu posiadania nieruchomości w K. oraz potencjalne pożytki, możliwe do uzyskania z nieruchomości położonej w K., nie podlegają zatem rozliczeniom w niniejszym postępowaniu.

Nie podlegał również rozliczeniu poniesiony przez uczestnika po ustaniu wspólności majątkowej wydatek z tytułu corocznej opłaty z tytułu wyłączenia z produkcji gruntów rolnych położonych w K., albowiem ani jego wysokość, ani fakt jego poniesienia przez uczestnika, nie został przez P. J. (1) udowodniony.

Rozliczeniu w niniejszym postępowaniu zdaniem Sądu podlega natomiast dochód, który zgodnie z załączoną do akt sprawy umową dzierżawy działek gruntu numer (...) położonych w K., zawartą 18 września 2005 roku między P. J. (1) i jego obecną żoną, uczestnik postępowania po ustaniu wspólności majątkowej uzyskał z tytułu czynszu dzierżawnego. Czynsz ten strony umowy ustaliły na kwotę 500 złotych rocznie. Od dnia ustania wspólności majątkowej zainteresowanych do dnia orzekania w niniejszej sprawie upłynęło 12 lat, zatem rozliczeniu podlega kwota 6 000 zł. (12 x 500 zł). Na skutek omyłki Sąd Rejonowy przyjął, iż czynsz dzierżawny wynosił 500 złotych miesięcznie i dlatego do rozliczenia w niniejszym postępowaniu przyjął kwotę 69.000 złotych (pkt I. ppkt 3. orzeczenia).

Odnosząc się do roszczenia uczestniczki postępowania I. J. (1) Sąd I instancji podkreślił, iż w postępowaniu o podział majątku wspólnego podlegają rozpoznaniu, i to nie wszystkie, spory toczone wyłącznie pomiędzy byłymi małżonkami. W postępowaniu o podział majątku wspólnego nie mogą być rozstrzygane spory z dodatkowym udziałem osoby trzeciej.

Nadto Sąd zauważył, iż uczestniczka I. J. (2) domagała się zasądzenia na jej rzecz określonej kwoty, wskazując, iż wnioskodawczyni i uczestnik są jej dłużnikami z tytułu poniesionych przez nią nakładów na nieruchomość należącą do byłych małżonków J.. Realizacja wniosku I. J. (1) doprowadziłaby do orzekania przez Sąd w przedmiocie niespłaconych długów wnioskodawczyni i uczestnika, co jest niedopuszczalne, albowiem Sąd długów nie dzieli.

Z uwagi na powyższe Sąd roszczenie uczestniczki I. J. (1) pozostawił bez rozpoznania.

Reasumując, Sąd ustalił, że łączna wartość majątku wspólnego zainteresowanych podlegającego podziałowi i rozliczeniu wynosi 1.469 200 zł. Ponieważ udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe, udział przypadający wnioskodawczyni i uczestnikowi postępowania wynosi więc 734.600 zł. (1 469 200,00 zł : 2).

Na skutek podziału majątku wspólnego uczestnik postępowania P. J. (1) otrzymał składnik i kwoty podlegające rozliczeniu o łącznej wartości 1 245 620,00 złotych (pkt I. ppkt 2., 3., 4., 5., 6., 7., 8., 9., 11. i 12. postanowienia, przy korekcie kwoty z ppkt 3. z 69 000 zł na 6 000 zł), zaś wnioskodawczyni otrzymała składnik i kwotę podlegającą rozliczeniu (pkt I. ppkt 1. i 10.) o łącznej wartości 223.580 złotych.

Wobec powyższego zaszła konieczność zasądzenia od uczestnika postępowania P. J. (1) na rzecz wnioskodawczyni dopłaty w wysokości 511.020 zł. (a nie jak błędnie ustalono 542.520 zł), która wynika z odjęcia wartości składników otrzymanych przez wnioskodawczynię od wartości przypadającego jej udziału w majątku wspólnym (734 600 zł - 223 580 zł = 511 020 zł).

Sąd uznał za nieudowodnione twierdzenia uczestnika, że po ustaniu wspólności majątkowej przekazał on wnioskodawczyni łącznie około 100.000 zł, po 500 złotych tygodniowo, tytułem spłaty z majątku wspólnego.

O dopłacie na rzecz wnioskodawczyni Sąd orzekł zgodnie z art. 212 § 3 k.c.

W ocenie Sądu okres 15 miesięcy to czas odpowiedni, który pozwoli uczestnikowi na zgromadzenie kwoty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni, natomiast wysokość zasądzonej dopłaty uzasadnia rozłożenie jej płatności na raty.

O kosztach postępowania wymienionych w pkt V. i VI. postanowienia, Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. oraz art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. O pozostałych kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelacje od powyższego postanowienia złożyła wnioskodawczyni i uczestnicy postepowania.

Wnioskodawczyni zaskarżyła orzeczenie w całości, zarzucając mu:

1.  błędne ustalenie, że:

a)  w skład majątku wspólnego ustalonego w pkt 1.3. postanowienia wchodzi tylko kwota 69.000 zł uzyskana z ty­tułu zawartej 18.09.2005 roku umowy dzierżawy nieruchomości pomiędzy P. J. (3)­drzejek i I. J. (1), gdy faktycznie kwota ta powinna wynosić nie mniej niż 138.000 zł;

b)  w skład majątku wspólnego ustalonego w pkt I postanowienia nie wchodzi kwota około 30.660 zł stanowiąca wartość rynkową działki gruntu nr (...), o obszarze 1.396 m2 darowanej przez P. J. (1) na rzecz M. S. obecnie B.;

c)  w skład majątku wspólnego ustalonego w pkt I postanowienia nie wchodzi kwota około 25.195 zł stanowiąca wartość rynkową działki gruntu nr (...), o obszarze 1.226 m2 sprzedanej przez P. J. (1) na rzecz I. S. obecnie J.;

2.  niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości na okoliczność ustalenia:

a)  miesięcznej wysokości czynszu dzierżawnego jaki przy zastosowaniu zasad prawidłowej gospodarki wnioskodawczyni M. J. oraz uczest­nik P. J. (1) uzyskiwaliby według wartości rynkowej z przedmiotu dzierżawy objętego umową (...).09.2005 roku, którą P. J. (1) zawarł z I. J. (1)­jek w celu pokrzywdzenia wnioskodawczyni M. J.;

b)  wartości działek nr (...), o obszarze 1.396 m2 oraz nr (...), o obszarze 1.226 m2 zbytych z majątku wspólnego przez uczestnika P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni M. J.;

Nie zaliczając do majątku wspólnego składników wymienionych pod literą A Sąd zdaniem skarżącej nie ustalił całości majątku wspólnego, który powinien być objęty podziałem, zaś nie dopuszczając dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości na po­wyższe okoliczności nie ustalił faktycznej wartości majątku wspólnego.

Skutkiem powyższego postanowienie narusza przepisy art. 278 k.p.c. , art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. a także art. 232 k.p.c., art. 233 k.p.c., art.567 § 3 k.p.c. w związku z art. 684 k.p.c., art. 686 k.p.c., art. 688 k.p.c. oraz art. 45 § 1 i art. 46 k.r.o.

W oparciu o powyższe wnioskodawczyni wniosła o:

1.  na zasadzie art. 278 k.p.c. w zw. z art. 380 k.p.c. o uzupełnienie postępowania do­wodowego przed Sądem II Instancji przez dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości w celu ustalenia:

a)  wysokości czynszu dzierżawnego jaki przy zastosowaniu zasad prawidłowej gospo­darki wnioskodawczyni M. J. oraz uczestnik P. J. (1) uzyskaliby, za okres od 18. 09.2005 roku do dnia wydania opinii, według wartości rynkowej, z przedmiotu dzierżawy objętego umową (...). 09.2005 roku zawartą przez P. J. z I. S. obecnie J.;

b)  wartości działek nr (...), o obszarze 1.396 m2 oraz nr (...), o obszarze 1.226 m2 , zbytych z majątku wspólnego przez uczestnika P. J. (1) bez zgody i wie­dzy wnioskodawczyni M. J., według cen rynkowych na dzień opiniowania;

2.  zmianę postanowienia przez wpisanie właściwej kwoty wynikającej z opinii biegłego jaką wnioskodawczyni M. J. oraz uczestnik P. J. (3)­drzejek uzyskaliby, według wartości rynkowej z tytułu dzierżawy nieruchomości sta­nowiących majątek wspólny;

3.  uzupełnienie pkt I postanowienia przez ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzą kwoty odpowiadające wartościom działek nr (...), o obszarze 1.396 m2 oraz nr (...), o obszarze 1.226 m2 zbytych z majątku wspólnego przez uczestnika P. J. (1) bez zgody i wiedzy wnioskodawczyni M. J., według cen rynkowych zgodnie z opinią biegłego;

4.  dokonanie w pkt III postanowienia stosownej zmiany kwoty zasądzonej od uczest­nika na rzecz wnioskodawczyni tytułem dopłaty z tytułu rozliczenia wartości nierucho­mości o których mowa w pkt II postanowienia oraz kwot wymienionych w pkt I po­czynając od podpunktu 3 do ostatniego;

5.  dokonanie w pkt IV postanowienia stosownej zmiany kwoty dopłaty zgodnie z wy­liczeniem z pkt III postanowienia;

6.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania za II instancję w tym z tytułu zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uczestnik wniósł o oddalenie apelacji wnioskodawczyni.

Uczestnik P. J. (1) zaskarżył postanowienie w części tj. w pkt I ppkt 1,2,3 i 4 oraz pkt III i IV, zarzucając mu:

1.  odnośnie pkt I ppkt 1 naruszenie art. 227 w zw. Z art 217 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wniosku z pisma procesowego z dnia 27.08.2018 r zawierającego zarzuty do opinii uzupełniającej biegłego inż. S. o ponowne zobowiązanie go do wypowiedzenia się w kwestiach podnoszonych w zarzutach Jednakże Sąd tego wniosku nie uwzględnił , a przeprowadzenie go miało istotne znaczenie dla określenia rzeczywistej wartości nieruchomości;

2.  odnośnie pkt I podpunkt 2 naruszenie art.233 § 1 k.p.c. w zw. Z art. 13 § 2 k.p.c., oraz art. 6 k.p.c. poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że:

a)  nie zostało udowodnione przez uczestnika P. J. (1), że nabycie działki o nr geodezyjnym (...) aktem notarialnym z dnia 24.10.2001 r za kwotę 4.500 zł Repertorium (...) z której to działki w wyniku podziału powstały działki (...),i że pieniądze na tenże zakup pochodziły z jego majątku osobistego tj. spłaty jaką otrzymał w czerwcu 2000 r od siostry E. D., mimo że zostało złożone jej oświadczenie w tej kwestii z 2006 r , oraz oświadczenia pozostałego rodzeństwa

b)  poprzez dowolną ocenę opinii biegłych co do wartości tychże działek i określenie ich „uśrednionej „ wartości poprzez dodanie ich wartości z opinii obu biegłych i podzielenie tej kwoty przez dwa. Dotyczy to działek (...),

c)  odnośnie zaś przyjętej przez Sąd I instancji wartości działki (...) na kwotę 814.00 zł wydaje się , że Sąd tak ustalając jej wartość zsumował zarówno wartość gruntu w tej działce oraz wartość budynku podczas gdy wartość budynku w budowie do majątku tychże stron nie wchodzi i jest jedynie nakładem poczynionym po ustaniu wspólności majątkowej zainteresowanych wyłącznie przez uczestnika P. J. (1) i jego obecnej żony I. J. (1),

d)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego w sprawie przez przyjęcie wartości majątku stron podlegającego co do działek gruntu oznaczonych numerami (...) położonych w K. na kwotę 902.120 zł podczas gdy ta kwota winna być znacznie niższa co wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego,

3.  odnośnie pkt I ppkt 3 sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego poprzez błędne przyjęcie wartości czynszu dzierżawnego na kwotę 69.000 zł podczas gdy z treści umowy dzierżawy wynika, że jest to kwota po 500zł w stosunku rocznym, co daje łącznie kwotę 6000 zł,

4.  odnośnie pkt I podpunkt 4 sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego zebranego w sprawie w szczególności zeznaniami świadków córki i syna którzy potwierdzają częściowo wyliczenia w tej kwestii zawarte w piśmie procesowym z dnia 06.07.2014 r .

Z ostrożności procesowej wniósł o zlecenie biegłemu inż.S. wydanie opinii uzupełniającej w kwestii wyceny nieruchomości w S. w oparciu o zarzuty zawarte w piśmie procesowym z dnia 27.08. 2018 r .

Domagał się o zmiany postanowienia w zakresie wynikającym ze złożonych zarzutów do skarżonych punktów postanowienia oraz rozliczenia kosztów postępowania odwoławczego.

Uczestniczka I. J. (1) zaskarżyła postanowienie w całości, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę materiału dowodowego poprzez wybiórczą i nielogiczną ocenę dowodów, w tym opinii biegłego M. W. (2) i P. S., poprzez wysnucie z nich niewłaściwych wniosków polegających na przyjęciu, że wartość działki nr (...) bez wartości nakładów poczynionych przez I. J. (1) wynosi 814.000 zł, podczas gdy biegły M. W. (1) w swojej opinii wskazał, iż biorąc pod uwagę stan działki nr (...) na dzień 31 sierpnia 2007r. (czyli bez nakładów) i cen z chwili opiniowania wynosi 188.000 zł i tą wartość należało przy orzekaniu przyjąć jako że 626.000 zł stanowi wartość nakładów poczynionych przez I. J. (1) i nie może stanowić przedmiotu podziału pomiędzy M. i P. J. (1),

2.  błąd w postaci obrazy przepisów postępowania spowodował dokonanie błędnego ustalenia przez Sąd stanu faktycznego w sprawie i uznanie, iż działka nr (...) na chwile orzekania i jej stan bez wartości nakładów poczynionych przez I. J. (1) ma wartość 814.000 zł co spowodowało błędne zastosowanie art. 316 k.p.c. w zw. z art. 567§ 3 w zw. z art. 684 k.p.c., jako że Sąd winien ustalić wartość działki nr (...) według jej stanu na dzień 31 sierpnia 2007r. i cen z chwili orzekania i nie biorąc pod uwagę nakładówjakie zostały poczynione przez I. J. (1).

W oparciu o powyższe zarzuty uczestniczka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez dokonanie ustalenia składu i wartości majątku M. i P. J. (1) przyjmując wartość działki nr (...) według jej stanu na dzień 31 sierpnia 2007r. oraz według cen z chwili orzekania bez brania pod uwagę wartości nakładów jakie poczyniła na nią I. J. (1) oraz zasądzenia od wnioskodawczyni i uczestnika kosztów postepowania za obie instancje według norm prawem przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji uczestników i zasądzenie od nich kosztów postepowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wszystkie apelacje zasługiwały na częściowe uwzględnienie prowadząc do zmiany zaskarżonego postanowienia.

Sąd odwoławczy podziela co do zasady ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy, dotyczące składu majątku wspólnego i sposobu jego podziału oraz przyjmuje je za własne. Odstępstwa od tej reguły zostaną dla porządku omówione w dalszej części rozważań, gdyż ich łączne potraktowanie czyniłoby uzasadnienie niejasnym. Podobnie kwestie związane z wartością majątku dorobkowego, rozliczenia nakładów i zbytych składników majątku wypada omówić oddzielnie, odnosząc się do zarzutów środków odwoławczych z uwzględnieniem podważanych przez apelujących zagadnień.

Na etapie postępowania odwoławczego niesporna była wartość podlegających rozliczeniu kwot wskazanych w punktach I. 5 – 12 zaskarżonego postanowienia, związanych ze zbyciem przez byłych małżonków ruchomych składników majątku.

Uczestnik kwestionował natomiast wartość nieruchomości opisanych w punktach I. 1 i I. 2 orzeczenia Sądu Rejonowego, wysokość przyjętego do rozliczenia czynszu dzierżawnego (punkt I. 3) i zasadę objęcia podziałem kwoty 275.000 zł odszkodowania uzyskanego z tytułu spalenia budynku karczmy.

Zastrzeżenia co do wartości nieruchomości opisanej w punkcie I. 2 postanowienia zgłosiła również uczestniczka, która sprecyzowała na rozprawie apelacyjnej, iż mimo formalnego objęcia zakresem zaskarżenia całości orzeczenia, faktycznie dotyczy ona nieprawidłowego przyjęcia wartości działki (...).

Z kolei wnioskodawczyni stała na stanowisku, że kwota czynszu dzierżawnego winna zostać ustalona na 138.000 zł, zaś podziałem winny zostać objęte również działki (...) zbyte przez uczestnika bez jej zgody w trakcie trwania związku małżeńskiego.

Mając na uwadze częściowo zgodne stanowiska stron i dokonując ponownej oceny materiału dowodowego Sąd Okręgowy wskazuje, co następuje:

a). wartość przyznanej wnioskodawczyni nieruchomości położonej w S., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) wynosi 240.000 zł (por. oświadczenia k. 1647 v. – (...)),

b). wartość przyznanej uczestnikowi nieruchomości położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), wynosi łącznie 269.630 zł, przy czym kwota ta uwzględnia stan działki (...) bez budynku karczmy wzniesionego po rozwiązaniu małżeństwa M. i P. J. (1).

Ostatecznie apelujący nie wnosili o dokonanie ponownej wyceny wspomnianych nieruchomości, nie żądali również ich podziału przez sprzedaż licytacyjną, pozostając jedynie w sporze co do przyjęcia za podstawę oszacowania opinii biegłego S. lub W..

Odnosząc się do omawianych rozbieżności należy w pierwszym rzędzie wskazać na nieprawidłowe przyjęcie przez Sąd Rejonowy wartości działki (...) z uwzględnieniem budynku karczmy, wzniesionego bez udziału wnioskodawczyni po 2013 r. Bezspornym jest, że budynek ten dwukrotnie spłonął, przy czym pierwszy raz miało to miejsce w 2006 r., tj. jeszcze w czasie trwania małżeństwa M. i P. J. (1). Jego odbudowa nastąpiła wysiłkiem uczestnika i jego drugiej żony, zaś substytutem wartości budowli wchodzącej w skład dzielonego majątku jest odszkodowanie wypłacone P. J. (1) w wysokości 275.000 zł, które Sąd Rejonowy słusznie podziałem objął. Przyjmując do rozliczenia kwotę 814.000 zł jako wartość działki (...) zabudowanej karczmą, Sąd Rejonowy dopuścił się zatem naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c., gdyż w okolicznościach sprawy właściwe było ustalenie jej wartości jako gruntu niezabudowanego, która zgodnie z opinią biegłego W. wynosi 188.000 zł. Wycenę taką należy uznać za prawidłową, gdyż biegły nie tylko w sposób jasny i fachowy wyjaśnił proces myślowy prowadzący do uzyskania takiej wartości, ale jego konstatację podzielił ostatecznie biegły S. w trakcie składania opinii ustnych.

Z kolei wartość działki nr (...) wynosząca 20.630 zł ustalona została prawidłowo przez biegłego S. w opinii pisemnej z 5 września 2018 r., która nie była przez strony kwestionowana. Biegły słusznie uwzględnił stan działki na moment dokonywania oględzin, tj. bez spalonego budynku klubu nocnego. Należy nadmienić, że podziałowi podlega co do zasady majątek istniejący na dzień orzekania, zaś przedmiotową działkę należało traktować jako gruntową, niezabudowaną, skoro za zdarzenie losowe w postaci spalenia budynku uczestnik nie odpowiadał (vide: postanowienie o umorzeniu dochodzenia, decyzja ubezpieczyciela o wypłacie odszkodowania na rzecz uczestniczki).

Odnosząc się zbiorczo do problematyki wyceny działek (...), to słusznie kwestionuje apelujący możliwość ustalenia ich wartości w oparciu o średnią z opinii biegłych S. i W.. Procedurę szacowania nieruchomości regulują przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami, która takowego uśrednienia nie przewiduje. Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że prawidłową była opinia biegłego W., który w sposób jasny i przekonujący wskazał na metody, które doprowadziły do ustalenia aktualnej wartości działek. W swej ekspertyzie wskazał wprost na obiekty porównawcze będące podstawą szacowania, zaś jak wynika z ustnej opinii biegłego S., różnica w wycenie działek (...) wynika jedynie z przyjęcia innych nieruchomości porównawczych. Nie wykazano, by te objęte opinią biegłego W. były nieprawidłowe, zaś daty sporządzenia opinii wymagają przyjęcia jego operatów jako aktualniejszych.

Jeśli chodzi o działkę (...) to opinia biegłego S. jest o tyle błędna, że wbrew rzeczywistemu jej przeznaczeniu jako drogi, przyjął on do porównania działki pod zabudowę, podczas gdy na tej części gruntu jakakolwiek zabudowa nie jest faktycznie możliwa (por. fotografia k. 1070). Nie ma znaczenia, iż działkę tę wyodrębniono z budowlanej, albowiem obecnie jest ona oznaczona w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego jako teren dróg wewnętrznych. Tym samym rację ma biegły W., że jako nieruchomości porównawcze wypada przyjąć nieruchomości o tożsamym charakterze, tj. przeznaczone pod drogi.

Reasumując, wartość działki (...) wynosi 28.000 zł, działki (...) – 8.000 zł, zaś działki (...) – 25.000 zł.

Łączna wartość nieruchomości opisanej w punkcie I. 2 postanowienia winna zatem wynosić 269.300 zł (188.000+28.000+8.000+25.000+20.630=269.630 zł).

W tych warunkach Sąd Okręgowy w oparciu o art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 684 w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. zmienił zaskarżone postanowienie w punktach I.1 i I.2, poprzez wpisanie prawidłowych wartości podlegających podziałowi nieruchomości.

Apelacja uczestnika okazała się również zasadna w zakresie, w jakim kwestionował przyjęcie do rozliczenia kwoty 69.000 zł jako wartości czynszu uzyskanego przezeń od drugiej żony za dzierżawę części nieruchomości objętej KW (...). Sąd Rejonowy przyznał się do omyłki w tym względzie wskazując, iż kwota 500 zł czynszu dotyczyła okresu roku, nie zaś miesiąca, co rzeczywiście wynika z umowy znajdującej się na k. 1383. W tych warunkach P. J. (1) winien rozliczyć się z wnioskodawczynią z sumy 6.000 zł za 12 lat dzierżawy, gdyż był to rzeczywisty dochód ze wspólnego majątku podlegający uwzględnieniu po myśli art. 207 k.c. w zw. z art. 618 § 1 k.p.c.

Niezasadna była natomiast apelacja wnioskodawczyni domagającej się wyliczenia przez biegłego czynszu możliwego do uzyskania za dzierżawę ww. nieruchomości za okres trwania omawianej umowy.

Po pierwsze, okoliczności sprawy wskazują, iż byli małżonkowie dokonali nieformalnego podziału do korzystania nieruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego, poprzez przyznanie wnioskodawczyni nieruchomości w S., zaś uczestnikowi w K.. Brak jest jakichkolwiek dowodów, by apelująca domagała się umożliwienia jej korzystania z nieruchomości używanej przez uczestnika, który już bez udziału skarżącej czynił starania o zachowanie jej substancji.

Po drugie, choć w orzecznictwie przyjmuje się, że choć współwłaściciel, który z wyłączeniem pozostałych współwłaścicieli korzysta z nieruchomości wspólnej, jest zobowiązany do rozliczenia uzyskanych z tego tytułu korzyści (por. uchwała SN z 10.05.2006 r., III CZP 9/06), to w grę wchodzić mogą w okolicznościach sprawy jedynie pożytki faktycznie uzyskane, zamykające się kwotą 6.000 zł. Trudno przyjąć, by przy braku jakiegokolwiek zainteresowania wnioskodawczyni nieruchomością w K., doznała ona uszczerbku majątkowego wskutek zachowania byłego męża, polegającego na nieuzyskaniu czynszu w wyższej kwocie.

W tej sytuacji wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność możliwego do uzyskania czynszu dzierżawnego podlegał oddaleniu jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Za częściowo zasadne uznano zarzuty apelacji M. J. dotyczące nierozliczenia przez Sąd Rejonowy kwot uzyskanych przez uczestnika ze zbycia działek (...) w trakcie trwania związku małżeńskiego. Tego typu roszczenie znajduje uzasadnienie w dyspozycji art. 415 k.c., albowiem niekwestionowanym jest, że stanowiły one część nieruchomości nabytej wyłącznie przez uczestnika w trakcie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, która następnie została prawomocnym wyrokiem sądowym uznana za majątek wspólny.

Odmiennie niż Sąd I instancji uznaje się, iż uczestnik nie udowodnił, by środki na nabycie pochodziły z pożyczki udzielonej mu przez M. S.. Fakt ten nie został wykazany wiarygodnymi dowodami, choćby zgłoszeniem czynności prawnej do opodatkowania we właściwym Urzędzie Skarbowym. Zeznania rzekomego pożyczkodawcy należy oceniać szczególnie starannie, gdyż jest to siostra obecnej żony uczestnika, która nie udokumentowała, by takowe środki posiadała. Słusznie podnosi przy tym apelacja wnioskodawczyni, iż skoro uczestnik i M. S. znali się „trochę”, co wynika z jej zeznań, to fakt pożyczenia tak dużej kwoty osobie słabo znanej kłóci się z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania.

Tożsame reguły stoją na przeszkodzie przyjęciu za prawdziwe twierdzeń o dokonaniu pożyczki, które ujawnione zostają wiele lat po rzekomej czynności w toku sprawy o podział majątku dorobkowego. W braku dowodów materialnych, takowe oświadczenia godzą w pewność obrotu prawnego, zaś ich bezkrytyczne przyjęcie torowałoby drogę do podważenia reguł rządzących majątkowymi ustrojami małżeńskimi.

Podzielając częściowo zarzuty apelacji wnioskodawczyni nie może jednak budzić wątpliwości, iż wycena działek (...) nie powinna być dokonywana według cen obecnych, gdyż do ich zbycia doszło przed kilkunastu laty. Dostrzegł to zresztą pełnomocnik skarżącej, godząc się na przyjęcie wartości z aktów notarialnych, przy zastrzeżeniu waloryzacji uwidocznionych w nich cen.

Mając na uwadze treść art. 358 ¹ § 3 k.c. stosowanego w drodze analogii, Sąd Okręgowy dostrzegł możliwość waloryzacji kwoty 3.000 zł, stanowiącej równowartość darowanej w dniu 2 lipca 2003 r. działki nr (...) (k. 110) przy przyjęciu miernika przeciętnego wynagrodzenia rocznego netto. W 2003 r. wynosiło ono 1.508,40 zł netto, co stanowiło 198,88 % ceny działki. W 2018 r. (za 2019 r. brak danych), wynosiło ono przeciętnie 3.261,34 zł netto. Iloczyn wartości 198,88 % i 3.261,34 zł to 6.486,15 zł, które stanowi zwaloryzowaną wartość działki (...) podlegającą rozliczeniu w podziale majątku wspólnego po myśli art. 415 k.c.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. należało zmienić zaskarżone postanowienie przez objęcie podziałem również wskazanej kwoty (punkt I.13 zmienionego orzeczenia).

Brak było z kolei podstaw do objęcia podziałem zwaloryzowanej wartości działki nr (...), sprzedanej przez uczestnika w dniu 28 grudnia 2001 r. za kwotę 1.000 zł (k. 108 – 109). W przeciwieństwie do działki (...), która wyprowadzona została z majątku wspólnego pod tytułem darmym, działkę (...) zbyto za ekwiwalentną cenę 1.000 zł. Transakcja miała miejsce w trakcie małżeństwa wnioskodawczyni i uczestnika i co do zasady ww. kwota weszła do ich majątku wspólnego. Apelująca nie wykazała, by uczestnik wartość tę sprzeniewierzył, zaś upływ wielu lat od zawarcia umowy sprzedaży nie pozwala na obalenie domniemania, iż środki przeznaczone zostały na zaspokojenie potrzeb rodziny czy prowadzenie działalności gospodarczej.

Za całkowicie chybioną uznano apelację uczestnika w części dotyczącej rzekomego nabycia nieruchomości w K. w części za środki otrzymane od E. D. z tytułu działu spadku. Sąd Okręgowy podziela w tej części ustalenia Sądu I instancji, iż okoliczności tej nie udowodniono. Ponownie nadmienić należy, że tego typu twierdzenia wyjątkowo często pojawiają się po latach w sprawach o podział majątku wspólnego, nie znajdując materialnego potwierdzenia w dokumentach. Oświadczenia rodzeństwa uczestnika stanowią jedynie dokumenty prywatne (art. 245 k.p.c.), którym treści wnioskodawczyni zaprzeczyła. Tymczasem w orzecznictwie wskazuje się, iż dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie, jednakże formalna moc dokumentu prywatnego nie przesądza sama w sobie o mocy materialnej tego dokumentu. Dokument prywatny nie jest więc uznawany za dowód rzeczywistego stanu rzeczy (por. wyrok SA w Szczecinie z 04.12.2018 r., I Aga 191/18).

Uczestnik nie starał się nawet wykazać zeznaniami świadków, że do otrzymania nieformalnej spłaty w ogóle doszło, zaś E. D. miała na nią środki. Odpłatnemu działowi przeczy przy tym treść postanowienia Sądu Rejonowego w Limanowej, w którym o takowych nie rozstrzygano.

Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, by uczestnik czynił jakiekolwiek nakłady z majątku odrębnego na wspólny. Gdyby nawet przyjąć, iż taka spłata miała miejsce, to apelujący nie wykazał, że te konkretne środki przeznaczył na zakup nieruchomości, co jest warunkiem koniecznym rozliczenia nakładów.

Prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął do rozliczenia równowartość kwoty 275.000 zł otrzymanej przez uczestnika tytułem odszkodowania w dniu 1 czerwca 2006 r. Twierdzenia P. J. (1) o rozdysponowaniu tej kwoty na potrzeby dzieci i nowej rodziny są gołosłowne. Nie ulega wątpliwości, iż apelujący powinien zwrócić żonie połowę tej kwoty niezwłocznie po otrzymaniu odszkodowania, co pozwoliłoby na przywrócenie zachwianej równowagi ekonomicznej. Tymczasem skarżący podjął nieudolną próbę wyjaśnienia ich zniknięcia, czego efektem finalnym są pozostające na pograniczu fantastyki wywody apelacji o konieczności zwrotu 130.000 zł tajemniczemu „człowiekowi z M.”. Nie jest nadto niczym niezwykłym, że rodzice utrzymują uczące się dzieci, są do tego wręcz zobowiązani przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Koszt usunięcia zgliszcz karczmy nie został udokumentowany, podobnie jak przekazanie pieniędzy z odszkodowania na opłatę za odrolnienie. Nadto podobnie jak w przypadku nakładów, tylko w sytuacji, gdyby uczestnik przekazał konkretnie te same środki pochodzące z odszkodowania na pokrycie kosztów utrzymania urodziny, mógłby zwolnić się z obowiązku ich rozliczenia.

Warto zauważyć, że wywody Sądu Rejonowego w omawianej części nie naruszają zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym prezentacja własnej wersji stanu faktycznego przy braku obalenia logicznego i zgodnego z doświadczeniem życiowym rozumowania Sądu I instancji nie stanowi dostatecznej podstawy do zmiany ustaleń faktycznych przez sąd odwoławczy. Sąd I instancji ma autonomię wynikająca z art. 233 § 1 KPC w zakresie oceny materiału dowodowego i jeśli realizując zasadę bezpośredniości Sąd ten wyrobi sobie pogląd na wiarygodność poszczególnych dowodów i da temu wraz w uzasadnieniu, to Sąd odwoławczy nie ma podstaw do ingerencji w ustalony stan faktyczny (por. choćby wyrok SA w Lublinie z 11.09.2019 r., III AUa 336/19).

Przekładając powyższe założenia na realia niniejszej sprawy stwierdzić trzeba, że Sąd Rejonowy swój pogląd o konieczności rozliczenia kwoty 275.000 zł należycie uzasadnił w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody. Odmienne stanowisko uczestnika stanowi jedynie polemikę z tymi ustaleniami, cechując się wybitnie życzeniowym charakterem, szeregiem niedomówień i karkołomnych domniemań ukierunkowanych na faktyczne pokrzywdzenie wnioskodawczyni.

Reasumując, częściowa zmiana punktu I postanowienia w zakresie wartości i składu majątku wspólnego wymuszała modyfikację rozstrzygnięcia o wysokości dopłaty.

Ostatecznie wartość majątku podlegającego podziałowi wynosi 861.716,15 zł. Zważywszy na równe udziały byłych małżonków w majątku wspólnym, udział każdego z nich opiewa na kwotę 430.858,07 zł. Różnica między wartością składników majątkowych przyznanych wnioskodawczyni, a jej udziałem w majątku wspólnym wynosi 190.858,07 zł. Podobnie nadwyżka między składnikami majątku przyznanymi uczestnikowi, a jego udziałem wynosi 190.858,07 zł.

Z tych przyczyn na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 1035 k.c., art. 212 § 1 k.c., art. 567 § 3 k.p.c., art. 688 k.p.c. należało zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie III i zasądzić od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 190.858,07 zł, przy czym w oparciu o art. 212 § 3 k.p.c. oznaczono termin jej płatności na dzień 31 marca 2020 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia termu terminowi.

Mając na uwadze czas trwania postępowania, jak i możliwość posiłkowania się przez uczestnika kredytem hipotecznym, okres ten będzie wystarczający dla uzyskania środków potrzebnych na spłatę byłej żony.

Zgodnie bowiem z art. 212 § 1 k.c., jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Stosownie natomiast do art. 212 § 3 zd. 2 k.c., w razie rozłożenia dopłat i spłat na raty, terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać 10 lat.

Interpretując jednakże cyt. przepis w kontekście konstytucyjnej zasady równej dla każdego ochrony prawa własności, podkreślić trzeba, iż rozłożenie spłaty na dłuższe okresy poczytywać należy jako pewien wyjątek, którego zastosowanie winno być szczegółowo uzasadnione okolicznościami konkretnej sprawy.

Uzasadniając powyższe stanowisko w pierwszej kolejności podkreślić należy już samą rolę, jaką prawo własności pełni w porządku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Zaakcentować trzeba bowiem nie tylko jego wymiar czysto cywilistyczny, lecz także doniosłość własności na gruncie prawa ustrojowego. W tym obszarze Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 r., będąca wszak najwyższym prawem w państwie, z jednej strony statuuje własność jako jedno z podstawowych praw ekonomicznych każdego człowieka (art. 64 ust. 1), a z drugiej strony ochronę prawa własności podnosi wręcz do rangi zasady naczelnej ustroju Polski (art. 21 ust. 1 zamieszczony został w rozdziale I, zatytułowanym Rzeczpospolita). W art. 64 ust. 2 Ustawy Zasadniczej zawarte jest nadto uszczegółowienie, iż własność podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej.

Mając na względzie poczynione dotychczas uwagi, zaznaczyć trzeba,
że prawo własności i jego gwarancje wskazane w art. 64 Konstytucji RP, należy konstruować na tle ogólnych zasad ustroju państwa, a w szczególności przez pryzmat art. 20 i art. 21 Ustawy Zasadniczej. W świetle tychże przepisów, zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa i stanowi wartość wyznaczającą zarówno kierunek interpretacji art. 64 Konstytucji, jak i unormowań zawartych w ustawodawstwie zwykłym – a zatem również w Kodeksie Cywilnym (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2000 roku, OTK ZU 2000/1 poz. 3).

Wobec powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego na aprobatę zasługuje postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., w uzasadnieniu którego stwierdzono, iż konstytucyjna zasada równej dla wszystkich współwłaścicieli ochrony prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) wyłącza – w wypadku znoszenia współwłasności – oznaczenie terminu i sposobu uiszczenia spłaty bez uwzględnienia uzasadnionego interesu dotychczasowego współwłaściciela uprawnionego do tej spłaty na podstawie art. 212 § 2 i § 3 k.c. (II CKN 658/00).

W dorobku judykatury ugruntowane zostało także stanowisko, zgodnie z którym Sąd przy podziale majątku wspólnego powinien dążyć do ukształtowania sytuacji prawnej i ekonomicznej współwłaścicieli w sposób zbliżony do stanu sprzed zniesienia współwłasności, gdyż tylko wówczas będzie można stwierdzić, że należne udziały zostały przekształcone w inne prawa, a nie odjęte uprawnionym ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2013 r., V CSK 168/2012, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2000 r., IV CKN 1202/2000).

W tej sytuacji należało zakreślić taki termin uiszczenia dopłaty przez uczestnika, który pozwoli mu na zgromadzenie niezbędnych środków, a jednocześnie nie pozbawi wnioskodawczyni realnego przysporzenia w rozsądnym terminie.

Wbrew stanowisku apelującego, Sąd Okręgowy uznał za konieczne udzielnie zabezpieczenia dopłaty przez ustanowienie hipoteki na przyznanej mu nieruchomości, przy czym jej wysokość skorygowano do aktualnej wysokości sumy należnej wnioskodawczyni, tj. 190.858,07 zł, co doprowadziło do częściowej zmiany punktu IV postanowienia na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Możliwość taka wprost przewidziana jest w art. 212 § 3 k.c. Dotychczasowa postawa uczestnika, który zbył szereg wspólnych składników majątku wspólnego bez rozliczenia się z byłą żoną, zawłaszczył wspólne odszkodowanie w kwocie 275.000 zł, nie pozwalają na bezrefleksyjne przyznanie mu nieruchomości bez zabezpieczenia istotnych interesów M. J.. Uczestnik nie wykazał, by posiadał jakiekolwiek środki na poczynienie dopłaty, z którą wszak musiał się liczyć. Tym samym jedynie ustanowienie hipoteki nie pozostawi wnioskodawczyni w sytuacji, w której możliwość otrzymania dopłaty byłaby iluzoryczna.

Mając powyższe okoliczności na uwadze postanowienie podlegało zmianie jak w punkcie I orzeczenia Sądu Okręgowego, zaś w pozostałym zakresie apelacje oddalono (art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono po myśli art. 520 § 1 k.p.c., albowiem każda z apelacji została uwzględniona jedynie częściowo, zaś interesy zainteresowanych nie były formalnie sprzeczne (każdy z ich dążył do dokonania podziału majątku wspólnego).

Bożena CharukiewiczJacek Barczewski Krystyna Skiepko