Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2019 roku

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział III Cywilny

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Sądu Rejonowego Anna Szarek

Protokolant – stażysta Anna Ziemniewicz

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2019 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w B.

przeciwko M. B.

o zapłatę

I zasądza od pozwanej M. B. na rzecz powódki (...) Spółki Akcyjnej w B. kwotę 365,44 zł (trzystu sześćdziesięciu pięciu złotych
i czterdziestu czterech groszy) wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności stopy odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 13 grudnia 2019 roku do dnia zapłaty;

II oddala powództwo w pozostałej części;

III odstępuje od obciążania pozwanej M. B. kosztami procesu w całości.

Sygn. akt III C 1572/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 19 grudnia 2019 roku

/w postępowaniu uproszczonym/

(...) Spółka Akcyjna w B., pozwem z dnia 26 października 2018 roku, wniosła o zasądzenie od M. B. kwoty 3 230,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 13 października 2018 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W pozwie powódka zawarła wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Zarządzeniem z dnia 14 grudnia 2018 roku Przewodniczący stwierdził brak podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

W dniu 8 maja 2019 roku Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Od powyższego nakazu zapłaty pozwana wniosła sprzeciw domagając się oddalenia powództwa w całości. Przyznając, że zawarła z powódką umowę pożyczki podniosła zarzut przedawnienia roszczenia, brak wykazania wysokości należności dochodzonej pozwem, w tym opłaty przygotowawczej, prowizji, kosztów usługi (...) i odsetek oraz sprzeczność umowy z treścią art. 5 kc, art. 385 par. 1 i 3 kc.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka Akcyjna w B. zawarła z M. B. w dniu 1 grudnia 2016 roku umowę pożyczki nr (...) w kwocie 3 000 zł na okres 36 miesięcy. Całkowita kwota do zapłaty została w umowie oznaczona na kwotę 6 444 zł. Na kwotę tą składały się następujące składniki: kwota pożyczki 3 000 zł, opłata przygotowawcza 129 zł, wynagrodzenie umowne za „Twój pakiet” 800 zł, wynagrodzenie prowizyjne 2 059 zł. Wysokość miesięcznej raty wynosiła 179 zł i składała się na nią kwota kapitału, odsetki umowne, opłata przygotowawcza w kwocie 3,58 zł, prowizja w kwocie 57,20 zł i cena (...) w wysokości 22,22 zł. Każda z 36 rat była płatna 12 każdego miesiąca począwszy od 12 stycznia 2017 roku. Pożyczka była oprocentowana według stałej stopy oprocentowania w wysokości 9,38 % w skali roku. Odsetki umowne od zadłużenia przeterminowanego zostały ustalone w wysokości równej dwukrotności stopy odsetek ustawowych za opóźnienie.

Pożyczkodawcy przysługiwało prawo wypowiedzenia umowy w przypadku gdy opóźnienie w płatności kwoty równej jednej racie przekroczy 30 dni, po uprzednim wezwaniu pożyczkobiorcy do zapłaty zaległości w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania. Okres wypowiedzenia wynosił 30 dni (pkt 8.1a umowy).

„Twój pakiet” będący składnikiem umowy pożyczki umożliwiał m.in. odroczenie raty, obniżenie spłacanej raty, przyspieszenie wypłaty oraz przewidywał pakiet powiadomień klienta.

Dowód:

- umowa pożyczki z dnia 1 grudnia 2016 roku wraz z wnioskiem o udzielenie pożyczki i warunkami (...) (k. 62 – 64, 69 – 70, 71),

- harmonogram spłat (k. 65).

Pismem z dnia 13 sierpnia 2018 roku, doręczonym w dniu 20 sierpnia 2018 roku, (...) Spółka Akcyjna w B. wezwała M. B. do zapłaty kwoty 355,03 zł tytułem zaległości w spłacie dwóch rat pożyczki wymagalnych w dniach 12 lipca 2018 roku i 12 sierpnia 2018 roku, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki nr (...).

Dowód:

- pismo z dnia 13 sierpnia 2018 roku wraz z potwierdzeniem wysłania i dowodem doręczenia (k. 49, 50 – 52, 53 – 55).

W piśmie z dnia 12 września 2018 roku, doręczonym w dniu 17 września 2018 roku, (...) Spółka Akcyjna w B. oświadczyła M. B., że ze względu na poważne naruszenie postanowień umowy nr (...) polegające na niepłaceniu zobowiązań umownych zgodnie z ustalonym kalendarzem spłat wypowiada umowę pożyczki z zachowaniem terminu 30 dni. Zawiadomiła również, że zgodnie z postanowieniami umowy i deklaracją wekslową wypełniła wystawiony weksel in blanco i wezwała do wykupu weksla w terminie 30 dni. W piśmie wskazano, że do zapłaty pozostała kwota 3 230,15 zł, w tym 3 219,03 zł z tytułu niespłaconej pożyczki i 11,12 zł z tytułu odsetek umownych. Weksel in blanco wystawiony przez M. B. w dniu 2 grudnia 2016 roku i przez nią podpisany został wypełniony na kwotę 3 230,15 zł płatną w dniu 12 października 2018 roku. W deklaracji wekslowej pożyczkobiorca upoważnił (...) Spółkę Akcyjną w B. do wpisania domicyliatu i wypełnieniu weksla na sumę odpowiadającą zadłużeniu w związku z udzieloną przez pożyczkodawcę pożyczką. Weksel mógł być wypełniony w sytuacji niezapłacenia w terminach określonych w umowie rat pożyczki przekraczających 30 dni.

Dowód:

- pismo z dnia 12 września 2018 roku wraz z potwierdzeniem wysłania i dowodem doręczenia (k. 56 – 58, 59 – 61),

- weksel (k. 4),

- deklaracja wekslowa (k. 66).

M. B. na poczet spłaty pożyczki dokonała następujących wpłat:

- w dniu 13 stycznia 2017 roku 179 zł,

- w dniu 9 lutego 2017 roku 179 zł,

- w dniu 13 marca 2017 roku 179 zł,

- w dniu 11 kwietnia 2017 roku 179 zł,

- w dniu 12 maja 2017 roku 179 zł,

- w dniu 30 czerwca 2017 roku 179 zł,

- w dniu 11 lipca 2017 roku 179 zł,

- w dniu 14 sierpnia 2017 roku 179 zł,

- w dniu 11 września 2017 roku 179 zł,

- w dniu 23 października 2017 roku 179 zł,

- w dniu 20 listopada 2017 roku 179 zł,

- w dniu 12 grudnia 2017 roku 179 zł,

- w dniu 12 stycznia 2018 roku 179 zł,

- w dniu 14 lutego 2018 roku 179 zł,

- w dniu 26 marca 2018 roku 179 zł i 2,97 zł,

- w dniu 19 kwietnia 2018 roku 179 zł,

- w dniu 15 maja 2018 roku 179 zł,

- w dniu 15 czerwca 2018 roku 179 zł.

Dowód:

- karta klienta (k. 67).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powódka wywodziła swoje roszczenie z umowy pożyczki zawartej z pozwaną. Podstawę prawną powództwa stanowił zatem przepis art. 720 par. 1 kc, który stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwaną okazał się niezasadny.

Stosownie do treści art. 118 kc jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Przepis art. 123 par. 1 pkt 1 kc stanowi, że bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Termin przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem jako roszczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi 3 lata. Z uwagi na to, że od samego dnia zawarcia umowy z dnia
2 grudnia 2016 roku do dnia wniesienia pozwu, to jest 26 października 2018 roku, nie upłynął okres trzech lat, a dodatkowo z dniem 26 października 2018 roku bieg przedawnienia został przerwany, roszczenie dochodzone pozwem nie mogło ulec przedawnieniu.

Poza sporem pozostawał w niniejszej sprawie fakt zawarcia przez strony umowy pożyczki nr (...), z której powódka wywodziła swoje roszczenie.

Zastrzeżenia Sądu budzi jednak kwota dochodzona pozwem. Powód jest przedsiębiorcą udzielającym pożyczek, zaś pozwana jest konsumentem.

Stosownie do przepisu art. 359 par. 2 ¹ kc maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Zgodnie natomiast z przepisem art. 58 par. 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Przepis art. 385 ¹ par. 1 kc stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (par. 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (par. 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (par. 4).

Sąd przy stosowaniu przepisów krajowych dotyczących ochrony konsumentów, w tym przepisów o odsetkach maksymalnych i niedozwolonych klauzulach umownych interpretował je zgodnie z kierunkiem zakreślonym w Dyrektywie Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L Nr 95, str. 29). Zgodnie z art. 3 tej Dyrektywy: „1. Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. 2. Warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Jeśli sprzedawca lub dostawca twierdzi, że standardowe warunki umowne zostały wynegocjowane indywidualnie, ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na nim.”

W ocenie Sądu umowa pożyczki zawarta przez strony narusza przepisy prawa
w zakresie ukształtowania wysokości wynagrodzenia prowizyjnego na kwotę 2 059 zł oraz opłaty za tzw. "Twój pakiet" w wysokości 800 zł, albowiem po pierwsze postanowienia umowne dotyczące tych kwestii stanowią obejście przepisów o odsetkach maksymalnych określonych w art. 359 § 2 ¹ kpc, a ponadto należy je również uznać za niedozwolone klauzule umowne, o jakich mowa w art. 385 ¹ kc, gdyż powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta (art. 3 ust. 1 powołanej wcześniej dyrektywy Rady). Wysokość prowizji jest niewiele niższa od kwoty udzielonej pożyczki w wysokości 3 000 zł. Konsument nie może ponosić tak wysokich kosztów prowizji, które de facto stanowią źródło wzbogacenia pożyczkodawcy. Sąd uwzględnił przy tym fakt, że powód oprócz prowizji pobiera opłatę przygotowawczą za udzielenie pożyczki oraz odsetki umowne, które z założenia swego stanowią wynagrodzenie za korzystanie z jego pieniędzy przez pożyczkodawcę. Wysokość pobranej opłaty przygotowawczej nie wzbudziła wątpliwości Sądu. Kwota 129 zł nie była kwotą wygórowaną i pozostawała adekwatna do prostych czynności związanych z przygotowaniem i udzieleniem pożyczki na gotowym formularzu. Skoro wynagrodzenie prowizyjne zostało zastrzeżone w rażąco wysokiej kwocie (ok. 70 % kwoty udzielonej pożyczki), to taka relacja prowizji do kapitału pożyczki nakazuje uznać ją za rażąco wygórowaną i sprzeczną z dobrymi obyczajami, a w konsekwencji - godzącą w interes konsumenta, to niewątpliwie postanowienie w tym przedmiocie stanowi klauzulę abuzywną. Dodatkowo zastrzeżenie tak wysokiego wynagrodzenia prowizyjnego stanowiącego źródło wzbogacenia pożyczkodawcy obok odsetek umownych, które ze swej istoty stanowią wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy, ma niewątpliwie na celu obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. Z uwagi na powyższe, wynagrodzenie to w całości się powodowi nie należy. Nie ma bowiem podstaw prawnych do miarkowania wynagrodzenia prowizyjnego do wysokości akceptowalnej.

Sąd uznał również, że stronie powodowej nie należy się kwota 800 zł z tytułu ceny (...) przewidującego m.in. możliwość odroczenia płatności czy obniżenia raty albo otrzymywania powiadomień w drodze smsów. Jak wynika z przesłuchania pozwanej (...) w zasadzie został jej odgórnie narzucony, gdyż de facto nie miała możliwości zrezygnowania z tej opcji. Umowa pożyczki bezsprzecznie została zawarta na przygotowanym formularzu, którego treść została zredagowana przez powoda. Powódka, na której spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie, nie wykazała, że postanowienia (...) zostały z pozwaną indywidualnie uzgodnione. Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika również, by pozwanej warunki „Twojego pakietu” zostały w ogóle objaśnione. Dla każdego rozsądnego odbiorcy postanowienia "Twojego pakietu" naruszają dobre obyczaje, albowiem tylko teoretycznie przewidują dla konsumenta udogodnienia wskazując, że są one bezpłatne, podczas gdy faktycznie za te hipotetyczne możliwości klient ma zapłacić 800 zł. Świadczenia oferowane w ramach „Twojego pakietu” nie są ekwiwalentne do ceny, jaką musi zapłacić konsument. Opłata ta stanowi aż 26 % udzielonej pożyczkobiorcy kwoty pożyczki. Zdaniem Sądu usługa ta, podobnie jak zastrzeżone wynagrodzenie prowizyjne, stanowi sposób na obejście przepisów o odsetkach maksymalnych. Z przesłuchania pozwanej wynika, że nie przedstawiono jej „Twojego pakietu” jako dobrowolnej opcji, którą może wybrać lub nie przy zawieraniu umowy pożyczki, ale jako narzucony z góry element składowy tej umowy.

Z tych też względów postanowienia umowy przewidujące wynagrodzenie prowizyjne w kwocie 2 059 zł oraz postanowienia „Twojego pakietu” za cenę 800 zł, należy uznać za nieważne i niewiążące pozwanej jako konsumenta.

Uwzględniając w oparciu o harmonogram spłat wysokość miesięcznych rat z pominięciem prowizji (57,20 zł) i ceny „Twojego pakietu” (22,22 zł), czyli wysokość raty
w kwocie 99,58 zł oraz kwoty wpłacone przez pozwaną na poczet spłaty pożyczki stwierdzić należy, że brak było po stronie pozwanej podstaw do wypowiedzenia umowy pożyczki, albowiem w okresie, w którym powódka złożyła pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pozwana nie posiadała żadnych zaległości w spłacie pożyczki. Tym samym ostatnia rata pożyczki stała się wymagalna w dniu 12 grudnia 2019 roku. Rozliczenie dokonanych przez pozwaną wpłat obrazuje poniższa tabela:

Z powyższego wynika, że do zapłaty pozostała kwota 365,44 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności stopy odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia
13 grudnia 2019 roku do dnia zapłaty. Innymi słowy, pozwana winna zapłacić na rzecz powódki kwotę 3 584,88 zł (tj. 99,58 zł x 36), a zapłaciła 3 224,97 zł. Do zapłaty pozostała zatem kwota 359,91 zł, która wraz z ujętymi w powyższej tabeli odsetkami umownymi za opóźnienie w kwocie 5,49 zł i 0,04 zł daje kwotę 365,44 zł.

Z tych też względu orzeczono jak w punktach I i II wyroku.

Z uwagi na to, że zasądzona kwota stanowi zaledwie 11% kwoty dochodzonej pozwem Sąd – na podstawie art. 102 kpc – odstąpił od obciążania pozwanej kosztami procesu.