Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

(...) spółka akcyjna V. (...) w W. wniosła o zasądzenie od Gminy G. kwoty 122.007,49 zł z ustawowymi odsetkami od 23 listopada 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. W uzasadnieniu powódka powołała się na szkodę polegającą na uszkodzeniu przepustu, będącego elementem sytemu melioracyjnego drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11+300), której przyczyną - jej zdaniem - było dołożenie przez pozwaną jednego kręgu studni D43 oraz budowa nasypu pod drogę rowerową, co doprowadziło do osiadania studni i złamania przepustu. Do uszkodzenia przepustu zdaniem powódki doszło na skutek prac prowadzonych przez pozwaną polegających na realizacji ścieżki rowerowej wzdłuż obwodnicy (...). Przepust był jednym z obiektów inżynierskich w administrowaniu (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K., który zawarł z powódką umowę ubezpieczenia mienia. Po zgłoszeniu szkody i przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego poszkodowanemu zarządowi przyznano odszkodowanie w łącznej kwocie 122.007,49 zł, na podstawie przedstawionych faktur VAT i kosztorysów. Kwota ta została wypłacona na rachunek bankowy poszkodowanego. Dochodzone pozwem roszczenie regresowe stanowi więc wysokość odszkodowania przyznanego i wypłaconego przez powódkę poszkodowanemu. Na objętą żądaniem pozwu kwotę składają się: koszt naprawy uszkodzonego przepustu 115.242,49 zł (faktura VAT nr (...), k. 22), opracowanie opinii na temat wystąpienia awarii 2.460 zł (faktura VAT (...), k. 23), projekt wykonawczy naprawy przepustu 2.460 zł (faktura VAT (...)), inspekcja TV przepustu 1.845 zł (faktura (...)

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwana zakwestionowała roszczenie powódki co do zasady z uwagi na brak podstaw w przypisaniu pozwanej winy w powstaniu zdarzenia wywołującego szkodę, tj. uszkodzenia przepustu będącego elementem systemu melioracyjnego drogi wojewódzkiej. Pozwana zaprzeczyła w szczególności istnieniu związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem, tj. uszkodzeniem przepustu będącego elementem systemu melioracyjnego drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11 + 300), a działaniem pozwanej, tj. budową ścieżki rowerowej wzdłuż drogi wojewódzkiej nr (...) w miejscowości G., w ramach której pozwana wykonała nasyp pod ścieżkę oraz podniosła wysokość studni D43, dokładając krąg betonowy o wysokości 50 cm do istniejącej studni. Zdaniem pozwanej czynności te nie spowodowały wystąpienia szkody, albowiem proces osiadania jezdni drogi wojewódzkiej (...) oraz studni D43 trwał już co najmniej od 2012 r. z przyczyn niezależnych od pozwanej. W związku z powyższym pozwana wywiodła, że nie ponosi odpowiedzialności za wystąpienie szkody, która nie wynikła z przyczyn leżących po jej stronie, na które wskazywała powódka, lecz z przyczyn związanych z błędnym zaprojektowaniem i wykonaniem studni D43 oraz fragmentu jezdni drogi wojewódzkiej nr (...) bezpośrednio przylegającej do studni D43 w Gościnie. Ponadto pozwana podkreśliła, że nie ponosi winy za szkodę w majątku (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K., 2 kwietnia 2012 r. nastąpiło bowiem uzgodnienie projektu budowy ścieżki rowerowej, dokonane przez inwestora i zarządcę drogi wojewódzkiej (...), tj. (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K., w którym to uzgodnieniu podmiot ten nie wniósł zastrzeżeń co do sposobu wykonania ścieżki, m.in. poprzez wykonanie przez pozwaną nasypu pod korpus ścieżki rowerowej, biegnący wzdłuż drogi wojewódzkiej nr (...) w Gościnie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 2011 do 2014 r. (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. (dalej (...)) jako inwestor realizował inwestycję drogową o nazwie „Budowa obejścia m. Gościno w ciągu drogi wojewódzkiej nr (...)”. Inwestycja przewidywała budowę jezdni i chodników oraz pobocza.

Decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej wydana została przez Wojewodę (...) 1 czerwca 2011 r.

Generalnym wykonawcą była początkowo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C., następnie nastąpiła zmiana generalnego wykonawcy, prace zostały dokończone przez Przedsiębiorstwo (...) w K..

W związku z realizacją inwestycji na odcinku obwodnicy (...) (km. 11 + 300) wykonawca obwodnicy - zgodnie z projektem - posadowił studnię oznaczoną symbolem D43, będącą elementem systemu melioracyjnego tego fragmentu drogi. Studnia łączyła się kolektorem odpływowym o średnicy 600 mm, który przebiegał pod nawierzchnią drogi.

Obwodnica (...) częściowo przebiegała przez niestabilne grunty torfowe, które występowały w miejscu posadowienia studni D43 i pod jezdnią znajdującą się w sąsiedztwie tej studni, częściowo przebiegała na nasypie będącym pozostałością istniejącej wcześniej kolejki wąskotorowej.

Studnia D43 została posadowiona na granicy pasa drogowego, oznaczonego jako działka (...) (będąca w zarządzie (...)), oraz działki nr (...) (której właścicielem jest Gmina G.).

Fakty niesporne, nadto:

decyzja Wojewody (...) z 1 czerwca 2011 r., karta 54-72

W trakcie realizacji inwestycji pojawiały się problemy związane ze stabilnością studni D43. Problemy te były omawiane na spotkaniach rady budowy, w których uczestniczyli przedstawiciele inwestora (...) i generalnego wykonawcy, a także - w charakterze obserwatorów - przedstawiciele Gminy G., ponieważ inwestycja przebiegała w sąsiedztwie obiektów stanowiących własność gminy. Z ramienia (...) w radach budowy brał udział W. R., zatrudniony w dziale inwestycyjnym gminy.

W protokole z rady budowy nr 4 z 25 lipca 2011 r. ujawniono uwagi kierownika branży sanitarnej, który poinformował, że istniejąca kanalizacja deszczowa nie odbiera wody napływającej do studni w km 1+500 połączonej z kanalizacją deszczową nowym przepustem o średnicy 600 mm i studnia ta przechyla się, ponieważ jest stale podmywana. Inżynier projektu zawrócił się do przedstawiciela Urzędu Gminy G. o przegląd sieci. W. R. wskazał, że gmina planuje zamknąć rów przy studni w km 1+500 i oczyścić istniejącą kanalizację deszczową do końca marca 2012 r.

W. R. pytał na radach budowy, czy problem studni, która traci stateczność oraz stopniowo osiada, zostanie usunięty, uzyskał wówczas zapewnienie, że sprawa ta zostanie rozwiązana.

dowód: protokół nr (...) rady budowy z 11 stycznia 2012 r., karta 116-117

zeznania W. R., karta 286v-287v

24 kwietnia 2012 r. w trakcie inspekcji inwestycji przez przedstawicieli Gminy G. stwierdzono, że następuje przechylanie się studni D43.

fakt niesporny, nadto: nagranie z inspekcji studni na płycie DVD z 24.04.2012 r., karta 76

W związku z powyższym (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. zlecił Fundacji na Rzecz (...) opracowanie „Projektu wykonawczego wzmocnienia podłoża gruntowego obwodnicy (...) od km 1+415 do 1+550”. Celem opracowania było wykonanie niezbędnych badań na odcinku nowoprojektowanej obwodnicy miejscowości G. w ciągu drogi wojewódzkiej (...) oraz opracowanie projektu wykonawczego pozwalającego na bezpieczne posadowienie drogi i podanie przybliżonych kosztów inwestycji.

Wykonany we wrześniu 2012 r. „Projekt wykonawczy” opracowany został przez dr inż. S. M. (1).

Przed wykonaniem projektu na zlecenie (...) wykonano 7 odwiertów geotechnicznych, z których wnikało, że na części odcinka występowały torfy, grunty organiczne. Pod nasypem kolejki wąskotorowej były skonsolidowane, a tam gdzie studnia D43, był świeży torf nieskonsolidowany.

„Projekt wykonawczy” obejmuje wzmocnienie podłoża gruntowego jedynie we fragmencie drogi bezpośrednio przylegającym do studni D43, został sporządzony na skutek ujawnienia się warunków geotechnicznych odmiennych, niż stwierdzone w pierwotnej dokumentacji projektowej, w oparciu o którą wykonywana była inwestycja.

„Projekt wykonawczy” zawiera opis terenu, warunki gruntowo-wodne i projekt wzmocnienia, w tym wybór wzmocnienia, charakterystykę projektowanej drogi i projektowanego sposobu wzmocnienia gruntów organicznych, rozwiązania szczegółowe (posadowienie lampy oświetleniowej i studni D43) oraz opis techniczny.

Projekt przewidywał, że usadowioną bezpośrednio na gruntach słabych studnię D43 należy zdemontować, grunty organiczne usunąć do poziomu zapewniającego wykonanie materaca z keramzytu o odpowiedniej rzędnej oraz płyty żelbetowej, następnie wykonać materac z keramzytu oraz płytę żelbetową i ponownie zamontować studnię.

Zdaniem projektanta przechylenie studni w 2012 r. wynikało z posadowienia jej bezpośrednio na torfie, bez fundamentów.

dowód: projekt wykonawczy z września 2012 r., karta 77-112

fotografia nr 3 w opinii opracowanej przez S. M. (1), karta 273-281

zeznania S. M. (1), karta 251-252

13 sierpnia 2014 r. odbyło się spotkanie rady budowy, z którego sporządzono protokół nr (...). W protokole w sprawie studni - określonej jako niestabilna - zapisano, że dyrektor (...) zobowiązał kierownika budowy, inspektora nadzoru branży sanitarnej oraz przedstawiciela Gminy G. do oceny stanu studni i wydania opinii.

dowód: protokół nr (...) rady budowy z 13 sierpnia 2014 r., karta 118-121

Pod koniec 2014 r. inwestycja drogowa o nazwie „Budowa obejścia m. Gościno w ciągu drogi wojewódzkiej nr (...)” została zakończona. W dacie odbioru nie stwierdzono osiadania drogi w rejonie studni D43, ani osiadania samej studni.

dowód: zeznania S. M. (1), karta 251-252

W maju 2015 r. Gmina G. przystąpiła do budowy ścieżki rowerowej wzdłuż drogi wojewódzkiej nr (...).

Lokalizacja ścieżki rowerowej - w obrębie nasypu kolejowego wzdłuż drogi wojewódzkiej nr (...) - została ustalona przez Wójta Gminy G. decyzją nr (...) z 27 stycznia 2010 r. o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.

W decyzji tej Wójt Gminy G. ustalił lokalizację inwestycji celu publicznego polegającą na budowie ścieżki rowerowej w obrębie określonych działek (ścieżka rowerowa miała być realizowana na 3 działkach w obrębie G., 2 działkach w obrębie Z., 1 działce w obrębie P., 1 działce w obrębie O.), a także w zakresie ustalenia warunków i wymagań kształtowania ładu przestrzennego (ścieżka miała być zlokalizowana w obrębie torowiska kolejowego; jej zakładana szerokość wynosiła 2,50 m, a łączna długość 9,0 km; decyzją zastrzeżono zabezpieczenie na odcinkach przejazdów drogowych oraz wykonanie miejsc postojowo- rekreacyjnych).

Inwestycja ta była realizowana w oparciu o projekt budowlany, wykonany w marcu 2012 roku, przez mgr. inż. P. T. i mgr. inż. W. K.. Projekt zakładał wykonanie pod ścieżką rowerową nasypów oraz materaca pod korpusem ścieżki ze względu na niestabilne, torfowe podłoże. Budowa ścieżki rowerowej przebiegała poza pasem drogowym, od ronda przy ul. (...) w Gościnie, na długości 180,82 m.

Zgodnie z projektem wykonanie nasypu pod fragment ścieżki rowerowej zakładało podniesienie poziomu gruntu w pobliżu studni D43 i konieczność podwyższenia studni.

W uwagach końcowych do projektu budowlanego wskazano, że przed przystąpieniem do robót należy uzyskać zgodę właściciela pasa drogowego, w tym przypadku (...) w K., na prowadzenie prac związanych z budową łącznika ścieżki rowerowej.

Postanowieniem z 2 kwietnia 2012 r. (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. ( (...)), na podstawie art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych oraz art. 123 k.p.a. uzgodnił projekt budowy włączenia ścieżek rowerowych w ciąg drogi wojewódzkiej nr (...). Postanowienie zostało wydane na wniosek Urzędu Gminy G., po zasięgnięciu opinii (...) w B.. Postanowienie uzgadnia projekt budowy włączenia ścieżek rowerowych w ciąg drogi wojewódzkiej nr (...) w okolicy miejscowości G.. W postanowieniu stwierdzono, iż wnioskodawcy przysługuje prawo dysponowania nieruchomością na cele budowlane w rozumieniu art. 3 pkt 11 ustawy pr.bud. Stwierdzono również, że uzgodnienie dotyczy wyłącznie nowo projektowanych elementów drogi, naniesionych na plan sytuacyjny, posiadające pieczęć (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. z numerem niniejszego pisma.

dowód: „Projekt budowlany, część drogowa”, karta 132

decyzja nr (...) z 27.01.2010 r. Wójta Gminy G., karta 132

postanowienie z 2.04.2012 r. (...) nr (...) (załącznik do „Projektu budowlanego, część drogowa”), karta 132

W ramach budowy ścieżki rowerowej Gmina G. wykonała nasyp pod ścieżkę i podniosła wysokość studni D43, dokładając krąg betonowy do istniejących już kręgów studni.

dowód: zeznania S. M. (1), karta 251-252

Wiosną 2015 r. dokonano przeglądu gwarancyjnego obwodnicy (...). Stwierdzono naocznie, że część asfaltu na fragmencie przylegającym bezpośrednio do studni D43 uległa odkształceniu, doszło do obniżenia nawierzchni drogi i odchylenia krawężnika. Doszło też do osiadania studni i przepustu (...), w wyniku czego nastąpiło pęknięcie przepustu w odległości około 3m od studni.

Dowód: zeznania S. M. (1), karta 251-252

zeznania D. G., karta 287v-288

zeznania W. R., karta 286v-287v

fotografie w opinii S. M. (1), karta 273-281, 233-237

fotografie wykonane przez pracowników pozwanej - k.133 oraz 134-148 oraz 151- 153

Po ujawnieniu osiadania studni, pęknięcia przepustu oraz deformacji jezdni i krawężnika, zarówno (...), jak i Gmina G., podjęli działania zmierzające do ustalenia przyczyn tego stanu rzeczy.

Fakty niesporne

(...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. zlecił inspekcję telewizyjną obszaru objętego awarią K. D., prowadzącemu działalność gospodarczą pod nazwą (...) K. D., w celu ustalenia przyczyn deformacji jezdni, osiadania studni i pęknięcia przepustu.

29 maja 2015 r. (...) K. D. wystawił na rzecz (...) w K. fakturę VAT nr (...) tytułem usługi kamerowania i związanych nią kosztów na łączną kwotę 1.845 zł.

dowód: faktura VAT nr (...), karta 28

(...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. udostępnił wykonany przez K. D. film dr. inż. S. M. (1) oraz zlecił Laboratorium (...) sporządzenie opinii na temat przyczyn wystąpienia awarii przepustu (...) 600 w km 11+300 drogi wojewódzkiej (...) w ciągu obwodnicy G..

Opinia opracowana została przez dr. inż. S. M. (1) w czerwcu 2015 r., w oparciu o dokumentację udostępnioną przez inwestora oraz film wykonany przez K. D..

W opinii tej S. M. (1) stwierdził, że bezpośrednią przyczyną wystąpienia awarii przepustu i osiadania nawierzchni drogi wojewódzkiej nr (...) była budowa korpusu drogi rowerowej. Dołożenie jednego kręgu studni D43 oraz budowa nasypu pod drogę rowerową doprowadziły do zwiększenia obciążenia przekazywanego na materac z keramzytu o dodatkowy krąg studni, dodatkowe obciążenie nasypem pod drogę rowerową i obciążanie dynamiczne i statyczne przekazywane na pokrywę studzienki przez ma­szyny budowlane. Spowodowało to przekroczenie nośności podłoża pod materacem pod studnią D43 i wywołanie niekontrolowanego osiadania studni. Dalej spowodowało to obciążenie rury DN 600, która utwierdzona w nasypie obwodnicy (...) zaczęła pracować jako wspornik. Doprowadziło to ostatecznie do pęknięcia rury DN 600 firmy (...) o sztywności obwodowej SN 10 000, wykonanej z żywic poliestrowych zbrojonych włóknem szklanym (...).

W opinii umieszczono m.in. kadr z filmu, wykonanego 27 maja 2015 r. przez K. D. (fotografia nr 7).

Za wykonanie opinii 1 lipca 2015 r. S. M. (2) wystawiła na rzecz (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. fakturę VAT nr (...) na kwotę 2.460 zł.

dowód: opinia S. M. (1), karta 273-281 (oryginał), nadto karta 233-237

faktura VAT nr (...), karta 23

zeznania S. M. (1), karta 251-252

(...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. zlecił Laboratorium (...) opracowanie projektu wykonawczego naprawy wzmocnienia przepustu (...) 600 w km 11+300 drogi wojewódzkiej (...) w ciągu obwodnicy G..

Wykonany w czerwcu 2015 r. projekt opracowany został przez dr inż. S. M. (1).

Za wykonanie powyższego projektu 11 lipca 2015 r. S. M. (2) wystawiła na rzecz (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. fakturę VAT nr (...) na kwotę 2.460 zł.

dowód: pierwsza strona projektu wykonawczego S. M. (1), karta 232faktura VAT nr (...), karta 232

zeznania S. M. (1), karta 251-252

W piśmie z 24 czerwca 2015 r., skierowanym do Urzędu Miejskiego w Gościnie, (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. przedstawił okoliczności dotyczące realizacji projektu „Budowa obejścia m. Gościno w ciągu drogi wojewódzkiej nr (...)”, w tym wybudowania studni oraz budowy ścieżki rowerowej zlokalizowanej przy nasypie obwodnicy oraz poinformował, że z uwagi na różnicę rzędnych
pomiędzy wybudowaną przez zarząd studnią, a projektowaną ścieżkę rowerową, Gmina G. dołożyła dodatkowy krąg. Dodatkowe obciążenie w postaci poduszki i nasypu pod ścieżkę rowerową, dodatkowy krąg studni oraz obciążenia statyczne i dynamiczne spowodowane ciężkim sprzętem pracującym przy budowie ścieżki rowerowej doprowadziło
do niekontrolowanego osiadania studni i przewodu przepustu (...), w wyniku czego
nastąpiło jego pęknięcie w odległości około 3m od studni. W następstwie rozszczepienia
przepustu nastąpiło wypłukanie zasypki i gruntu wokół pękniętego rurociągu. Spowodowało to osiadanie nasypu obwodnicy, a następnie doszło do deformacji jezdni i krawężnika, co skutkowało zagrożeniem utraty stateczności korpusu drogi. W przypadku przerwania tkaniny, z której jest wykonany materac keramzytowy, mogłoby to spowodować awarię budowlaną, a w przypadku gdyby pęknięcie tkaniny nastąpiło w trakcie intensywnych deszczów, katastrofę budowlaną.

W piśmie wskazano również, że prace wykonywane przez Gminę G. związane z budową ścieżki rowerowej - budowa nasypu, dołożenie dodatkowego kręgu - prowadzono bez wiedzy i zgody (...). Z uwagi na powyższe, zdaniem (...) oraz projektanta, który opracował projekt usunięcia awarii bezsprzeczne jest, że do uszkodzenia kolektora (...) oraz deformacji jezdni i krawężnika doszło na skutek prac wykonywanych w związku z budową ścieżki rowerowej przez Gminę G.. (...) zwrócił się do firmy (...) (generalnego wykonawcy budowy obwodnicy (...)) o wykonanie naprawy uszkodzonego przepustu, której koszt wstępnie wyceniono na kwotę 116.850 zł. W związku ze stanem awaryjnym zarząd planuje w trybie pilnym podpisać z firmą (...) umowę na naprawę przepustu. Po zakończeniu robót naprawczych i poznaniu pełnych kosztów robót związanych z naprawą kolektora, a stanowiących wartość poniesionej szkody, (...) zwróci się o zwrot wszystkich środków finansowych wydanych w tym zakresie, uwzględniając w tym koszty projektu, opinii, badań i ekspertyz.

W piśmie zwrócono się również o pilną informację, czy gmina uznaje roszczenie zwrotu kosztów naprawienia szkody wyrządzonej z jej winy, czy też przedstawi inne stanowisko oparte na odpowiednich dokumentach.

dowód: pismo z 24 czerwca 2015 r., karta 27-27 verte

Przedsiębiorstwo (...) w K. wykonało prace naprawcze przepustu, zgodnie z projektem wykonawczym S. M. (1). Podczas prac wykonywanych w ramach naprawy studnia D43 została usunięta.

Fakt niesporny.

31 lipca 2015 r., w związku z wykonaniem naprawy, Przedsiębiorstwo (...) w K. wystawiło na rzecz (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. fakturę VAT nr (...), w tytule wskazując: naprawa przepustu D=600 w km 11+300 na obejściu m. Gościno w ciągu drogi wojewódzkiej nr (...). Faktura wystawiona została na kwotę 115.242,46 zł.

dowód: faktura VAT nr (...) wraz z przedmiarem robót, karta 22

W piśmie z 23 lipca 2015 r. burmistrz Gminy G. zwrócił się do (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D. o wydanie opinii na temat połączenia studni deszczowej z rurą typu H. w gruntach organicznych, w szczególności udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy zastosowane w projekcie „Budowa obejścia m. Gościno w ciągu drogi wojewódzkiej nr (...)” połączenie rurociągu (D=600 rura H.) ze studnią jest zgodne i prawidłowe z technologią montażu i wykonania rurociągu firmy (...). Do pisma załączono projekt studni osadnikowej D43.

W odpowiedzi spółka (...) poinformowała, że zgodnie z katalogiem instalowania opartym m.in. na normach instalacyjnych PE- (...) i PN- (...), w przypadku łączenia rur ze sztywnymi konstrukcjami, takimi jak komory czy studnie, należy uwzględnić różnice w osiadaniu obiektów i rurociągu. Zaleca się wtedy zastosowanie dodatkowego odcinka rur z łączeniem w miejscu połączenia. Dodatkowo zaznaczono, że jak wskazano w załączonej do pisma części projektu zastopowane studnie powinny posiadać przejścia szczelne zapewniające prawidłowe połączenia studni betonowych z rurociągiem.

dowód: pismo burmistrza z 23 lipca 2015 r. z załącznikiem, karta 113-114

pismo (...) sp. z o.o. z 24 lipca 2015 r., karta 115

Na zlecenie Gminy G. w sierpniu 2015 r. Przedsiębiorstwo (...) J. F. wykonało opinię geotechniczną dotyczącą określenia przyczyn odkształcenia fragmentu drogi wojewódzkiej nr (...) w rejonie przepustu (...)600, km 1+500, obejście miejscowości G..

Opinię opracowali: dr inż. J. F. i mgr inż. T. N. (pracownicy naukowi Politechniki (...)).

W opinii wskazano, że z przeprowadzonych badań wynikał inny obraz budowy podłoża rozpatrywanego odcinka, niż to przyjęto w projekcie, gdyż:

-

istnieje znaczny spadek utworów ściśliwych w przekroju poprzecznym drogi,

-

warstwa gruntów organicznych po prawej stronie drogi charakteryzuje się niewielką miąższością oraz jest silnie skonsolidowana, a miąższość utworów organicznych, bezpośrednio pod krawędzią nasypu jest znaczna, około 3 m i jednocześnie jest bardziej ściśliwa w stosunku do strony prawej,

-

warstwa torfu po prawej stronie ma dwukrotnie większą wytrzymałość na ścianie niż stron lewa; świadczy to, iż prawa strona została już skonsolidowaną przez nasyp kolejowy.

Dalej w opinii zapisano, że taka budowa podłoża skutkuje nierównomiernym osiadaniem korpusu drogi. Na potwierdzenie tego faktu przywołano pomiar geodezyjny z 30 czerwca 2015 r. wykonany przez geodetę D. G.. Zaznaczono też, że analiza przebiegu deformacji pozwala na określenie obszaru zalegania warstwy gruntów organicznych pod drogą. Istotny zasięg tego obszaru, mający wpływ na deformację nawierzchni, można przyjąć iż sięga około 15 m w obu kierunkach od osi przepustu. Dotyczy to szczególnie lewej strony drogi. Wskazano ponadto, że osiadanie studni D43 nastąpiło (film z kamer z 24.04.2012) przed budową ścieżki pieszo-rowerowej (maj 2015 r.). Dodatkowo z dokumentacji podczas budowy obwodnicy wynika, że nastąpiła zmiana lokalizacji studni D43, która - według projektu wykonawczego, wykonanego przez Laboratorium (...) w czerwcu 2015 r. - została posadowiona bezpośrednio, a następnie zdemontowana i posadowiona na poduszce keramzytowej. Wykonanie takiego zabiegu jedynie przyspieszyło wzbudzone nasypem drogowym osiadanie lewej strony drogi.

dowód: opinia geotechniczna z sierpnia 2015 r., karta 122-131

zeznania T. N., karta 319-320

zeznania J. F., karta 320

Gmina G. w drodze przetargu wyłoniła geodetę do wykonywania obsługi geodezyjnej zadań realizowanych przez gminę. W 2015 r. geodetą w tym był B. K., od 2017 roku - D. G..

Gmina G. zleciła geodecie założenie bazy obserwacyjnej w rejonie przepustu (...)600, w km 1+500 obwodnicy G., w celu obserwowania, czy poziom asfaltu w poszczególnych miesiącach obniża się i w jaki sposób. Geodeta założył w terenie 30 punktów obserwacyjnych (tzw. pikiety), które podlegały okresowym obserwacjom pod kątem sprawdzenia, czy ich wysokość się zmienia.

Pomiary wyjściowe wykonano 3 sierpnia 2015 r., pomiary końcowe - 25 lipca 2017 r. W wyniku prowadzonych na przestrzeni tego czasu obserwacji geodeta stwierdził, że poziom asfaltu w największym zagłębieniu osiadł 12-14 cm.

dowód: zeznania D. G., karta 287v-288

pomiar osiadania, karta 149,

mapa punktów obserwacyjnych, karta 150

1 maja 2015 r. (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K., w związku z powstaniem uszkodzenia przepustu będącego elementem sytemu melioracyjnego drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11+300), korzystając z polisy ubezpieczenia, zgłosił powstanie szkody (...) spółce akcyjnej V. (...) w W..

Szkoda zarejestrowana została przez ubezpieczyciela pod nr (...)-1-110.

W toku postępowania likwidacyjnego sporządzony został na zlecenie ubezpieczyciela „Raport uszkodzeń” przez rzeczoznawcę - S. Ekspertyzy Ubezpieczeniowe. Raport ten przygotował M. G., opierając się na opinii S. M. (1).

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego decyzją z 25 września 2015 r. (...) spółka akcyjna V. (...) w W. przyznała (...) Zarządowi Dróg Wojewódzkich w K. odszkodowanie w łącznej kwocie 122.007,49 zł. W decyzji wskazano, że kwota ta została ustalona na podstawie protokołu szkody i „Raportu uszkodzeń” sporządzonego przez firmę rzeczoznawczą S. Ekspertyzy Ubezpieczeniowe. Dalej wskazano metodę i sposób wyliczenia odszkodowania, w kwotach:

-

koszt naprawy uszkodzonego przepustu: 115.242,49 zł,

-

opracowanie opinii na temat wystąpienia awarii: 2.460 zł,

-

projekt wykonawczy naprawy przepustu: 2.460 zł,

-

inspekcja TV przepustu: 1.845 zł.

28 września 2015 r. kwota przyznanego odszkodowania została przelana na rachunek bankowy (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K..

dowód: protokół szkody, karta 230-232

decyzja z 25 września 2015 r., karta 29-29v

operat szkody z potwierdzeniem wypłaty odszkodowania, karta 19, 31

potwierdzenie realizacji przelewu kwoty 122.007,49 zł, karta 18

„Raport uszkodzenia przepustu” wykonany przez S. Ekspertyzy Ubezpieczeniowe, karta 238-242, 160-164 oraz 165-167

zeznania M. G., karta 289-289v

(...) spółka akcyjna V. (...) w W. w piśmie z 19 października 2015 r., skierowanym do Urzędu Miejskiego w Gościnie, wezwała na zapłaty należności regresowej w wysokości 122.007,49 zł, w terminie 30 dni od dnia odbioru wezwania, z tytułu roszczenia regresowego dotyczącego szkody, polegającej na uszkodzeniu przepustu będącego elementem systemu melioracyjnego drogi wojewódzkiej nr (...).

Pismo z 19 października 2015 r. zostało doręczone adresatowi 23 października 2015 r.

W odpowiedzi na powyższe wezwanie - w piśmie z 30 października 2015 r. - Gmina G. zakwestionowała zgłoszone roszczenie. W piśmie tym, powołując się na wyniki opinii geotechnicznej J. F. i T. N. wskazano na brak odpowiedzialności gminy za powstałą szkodę. Z opinii tej wynika bowiem, że osiadanie studni było następstwem błędu projektowego i wykonawczego i nastąpiło przed budową przez Gminę G. ścieżki rowerowej w pobliżu przepustu.

W kolejnym piśmie - z 2 lutego 2016 r. - (...) spółka akcyjna V. (...) w W. ponownie wezwała Gminę G. do zapłaty.

Pismo z 2 lutego 2016 r. zostało doręczone 8 lutego 2016 r.

dowód: wezwanie z 19 października 2015 r. z potwierdzeniem odbioru, karta 30, 20

pismo pełnomocnika pozwanej z 30 października 2015 r., karta 26

wezwanie do zapłaty z 2 lutego 2016 r. z potwierdzeniem odbioru, karta 33, 25, 24

Uszkodzenie przepustu i osiadanie drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11+300) ma złożony, wieloprzyczynowy charakter.

Osiadania studni D43 postępowały od początku jej realizacji (po awarii z 2012 r.), wynikają z ciężaru zasypki gruntowej i obciążenia nasypem drogowym (zastosowanie kermazytu nie niweluje całkowicie obciążenia od strefy krawędziowej i ruchu).

Już podczas projektowania wzmocnienia podłoża drogi wojewódzkiej nr (...) nie został uwzględniony wpływ znacznej zmienności grubości warstwy gruntów słabych w przekroju poprzecznym na możliwe nierównomierne osiadania. Sposób zaprojektowania wzmocnienia podłoża nie w pełni wyeliminował nierównomierne osiadania korpusu trasy (co ilustrują pomiary geodety, wykonane w osi i na krawędziach jezdni).

Analiza historii obciążenia podłoża w następstwie kolejnych robót budowlanych wskazuje na fakt, iż osiadania krawędzi jezdni osiągnęły wartość zbliżoną do obliczeniowej. Zostały one zintensyfikowane po oddaniu drogi do eksploatacji.

Wpływ podniesienia terenu przy budowie ścieżki rowerowej na osiadanie korpusu drogi wojewódzkiej nr (...) mierzony na krawędzi jezdni ocenia się na około 20% (przy czym na efekt ten jeszcze się nie zakończył i należy liczyć się z dalszymi - choć już niewielkimi - deformacjami).

Wpływ działania polegającego na dołożeniu jednego kręgu studni D43 to jedynie około 5-10% całkowitych osiadań (proces ten jeszcze się nie zakończył).

dowód: opinia (...) Stowarzyszenia (...), karta 385

opinia instytutu uzupełniająca z maja 2019 r., karta 439-458

opinia instytutu uzupełniająca z sierpnia 2019 r., karta 483-501

Sąd zważył co następuje:

Powódka - jako ubezpieczyciel poszkodowanego (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. - wywodzi swoje roszczenie regresowe z normy art. 828 § 1 k.c. w związku z art. 415 k.c. W rozpoznawanej sprawie nie ma między stronami sporu na tle podstawy prawnej roszczenia, podstawa ta wymaga jednak sprecyzowania w zakresie omówionym niżej.

Zgodnie z art. 828 § 1 k.c. (zdanie pierwsze) jeżeli nie umówiono się inaczej, z dniem zapłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela roszczenie ubezpieczającego przeciwko osobie trzeciej odpowiedzialnej za szkodę przechodzi z mocy prawa na ubezpieczyciela do wysokości zapłaconego odszkodowania.

Powódka zapłaciła (...) w K. odszkodowanie w wysokości objętej żądaniem pozwu za szkodę związaną z uszkodzeniem przepustu, będącego elementem sytemu melioracyjnego drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11+300), tym samym spełnione zostały przesłanki z art. 828 § 1 k.c., a to oznacza, że powódce przysługuje legitymacja czynna w sprawie o zapłatę odszkodowania w kwocie 122.007,49 zł, za szkodę wywołaną uszkodzeniem przepustu drogowego.

Sprecyzowania wymaga natomiast podstawa prawna ewentualnej odpowiedzialności pozwanej gminy G., jest nią bowiem art. 416 k.c., a nie jak wskazuje powódka art. 415 k.c.

Zgodnie z art. 416 k.c. osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Odpowiedzialność z art. 416 k.c. jest odpowiedzialnością za czyn własny osoby prawnej, przy czym zdarzeniem uzasadniającym odpowiedzialność z art. 416 k.c. jest czyn człowieka – osoby fizycznej występującej jako tzw. „piastun organu”. Przepis ten należy czytać łącznie z art. 1 k.c. i art. 38 k.c. Z art. 38 k.c. wynika, że zachowanie osoby fizycznej realizującej kompetencje organu jest działaniem osoby prawnej. Aby skutki zachowania się osoby fizycznej były przypisane osobie prawnej musza być spełnione następujące warunki: osoba ta musi być powołana jako piastun organu, podejmuje zachowanie w charakterze organu, nie przekracza kompetencji organu. Jeżeli te przesłanki są spełnione, można mówić o czynie osoby prawnej, który ewentualnie może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą. Nie jest jednocześnie wykluczona, w okolicznościach konkretnego przypadku, odpowiedzialność osobista piastuna organu za tą czynność [por. System Prawa Prywatnego, Tom 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, pod red. A. O., Wydawnictwo C.H. (...), W. 2009, karta 373].

Dla powstania odpowiedzialności z art. 416 k.c. koniecznym jest, aby czyny te – oceniane od strony przedmiotowej – były bezprawne, natomiast oceniane od strony podmiotowej – były zawinione przez sprawców (piastunów organu).

Bezprawnym zachowaniem jest takie, które stanowi obiektywne złamanie określonych reguł postępowania – jest sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym. Przez „porządek prawny” rozumie się nakazy i zakazy wynikające z norm prawnych, ale również nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych, czyli zasad współżycia społecznego. Przyjmuje się, że bezprawność w rozumieniu reżimu deliktowego jest efektem ogólnego, normatywnego zakazu, skutecznego erga omnes, niewyrządzania sobie nawzajem szkody. Dlatego czyn niedozwolony w znaczeniu tak art. 415 k.c., jak i 416 k.c., może mieć miejsce tylko wtedy, gdy sprawca szkody naruszył obowiązek powszechny, ciążący na każdym [por. wyrok SN z dnia 10 października 1997 r., III CKN 202/97, OSNC 1998, nr 3, poz. 42].

W rozpoznawanej sprawie szkoda powstała na skutek decyzji o lokalizacji ścieżki rowerowej wzdłuż obwodnicy gminy G.. Tak rozumiana szkoda została więc wyrządzona na skutek działania organu pozwanej gminy - Wójta Gminy G., który decyzją nr (...) z 27 stycznia 2010 r. ustalił lokalizację inwestycji celu publicznego. Gmina G., jak każdy podmiot cywilnoprawny, może realizować inwestycję w obrębie własnej nieruchomości, ciąży jednak na niej powszechny obowiązek niewyrządzenia szkody właścicielom i użytkownikom nieruchomości sąsiednich. Decyzja o lokalizacji inwestycji w takim miejscu, że inwestycja ta naruszałaby strukturę gruntów nieruchomości sąsiedniej i tym samym prowadziła do uszkodzenia urządzeń zlokalizowanych na tych sąsiednich gruntach (w tym przypadku przepustu drogowego), jest czynem bezprawnym (narusza skuteczny erga omnes obowiązek niewyrządzania szkody) i zarazem zawinionym przez organ gminy (było to bowiem zachowanie co najmniej spowodowane niezachowaniem należytej staranności, a więc zawinione, a winę należy rozumieć w ten sposób, że sprawcy można postawić zarzut, iż podjął decyzję prowadzącą do naruszenia struktury gruntów nieruchomości sąsiedniej i tym samym do powstania szkody).

Spór między stronami dotyczy w pierwszej kolejności tego, czy podmiotem odpowiedzialnym za uszkodzenie przepustu jest Gmina G. (czy szkoda w ogóle powstała w związku z budową ścieżki rowerowej, zlokalizowaną wzdłuż drogi wojewódzkiej), czy też odpowiedzialność tą ponosi inwestor, tj. (...) w K. (poprzez nienależyte przygotowanie i prowadzenie inwestycji polegającej na budowie obwodnicy). Zdaniem powódki podmiotem odpowiedzialnym za uszkodzenie przepustu jest pozwana Gmina G., pozwana z kolei stoi na stanowisku, że szkoda w majątku (...) w K. powstała na skutek działań tego właśnie podmiotu, w szczególności z przyczyn związanych z błędnym zaprojektowaniem i wykonaniem studni D43 oraz fragmentu jezdni drogi wojewódzkiej nr (...), bezpośrednio przylegającej do studni D43 w Gościnie. Gmina G. zarzuca więc brak związku przyczynowego między zlokalizowaniem ścieżki rowerowej wzdłuż drogi wojewódzkiej, a szkodą w majątku (...) (art. 362 § 1 k.c.).

Drugi nurt obrony pozwanej opiera się na tym, że jej zdaniem nie ponosi ona winy za szkodę, 2 kwietnia 2012 r. miało bowiem miejsce uzgodnienie projektu budowy ścieżki rowerowej, dokonane przez (...) w K., w którym to uzgodnieniu podmiot ten nie wniósł zastrzeżeń co do sposobu wykonania ścieżki rowerowej.

Postępowanie dowodowe w niniejszej sprawie zmierzało do odtworzenia w porządku chronologicznym zdarzeń związanych z budową przez (...) obwodnicy (...) (drogi wojewódzkiej nr (...)), a następnie wydarzeń związanych z budową ścieżki rowerowej przez Gminę G., biegnącej bezpośrednio wzdłuż drogi wojewódzkiej nr (...). Z materiału dowodowego wynika, że obwodnica była budowana w latach 2012-2014, zaś budowę ścieżki rowerowej rozpoczęto w 2015 r. Materiał dowodowy wykazał, że na wysokości spornego odcinka drogi wojewódzkiej nr (...) wystąpił inny obraz budowy geologicznej podłoża, niż przyjęty w projekcie budowlanym (...). Spowodowało to - w trakcie realizacji inwestycji (...) obejmującej budowę obwodnicy (...) - konieczność podjęcia przez inwestora dodatkowych działań wg zleconego S. M. (1) „Projektu wykonawczego wzmocnienia podłoża gruntowego obwodnicy (...) od km 1+415 do 1+550”. Te dodatkowe prace wzmacniające podłoże zostały wykonane. Szkoda polegająca na pęknięciu przepustu ujawniła się w 2015 roku, kiedy inwestycja przy budowie obwodnicy (...) była już zakończona, trwała natomiast budowa ścieżki rowerowej.

Ustalenie przyczyn prowadzących do pęknięcia przepustu wymagało wiadomości specjalnych. W tym celu, na wniosek obu stron, zlecona została opinia instytutowi - (...) Stowarzyszeniu (...). Jak wynika z opinii żadna ze stron niniejszego procesu nie miała w pełni racji, co do wskazywanych przez siebie przyczyn pęknięcia przepustu. Z opinii instytutu wynika bowiem, że uszkodzenie przepustu i osiadanie drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11+300) ma złożony, wieloprzyczynowy charakter. Instytut wykonujący opinię poddał gruntownej analizie wszystkie czynniki, mogące mieć wpływ na ostateczny stan rzeczy. We opinii wskazano, że już od początku realizacji inwestycji występowały siły, mające swoje źródło w ciężarze zasypki gruntowej i obciążeniu nasypem drogowym, których negatywny, dostrzegalny wizualnie skutek objawiał się najpierw osiadaniem studni D43, później deformacją jezdni i krawężnika, a w ostateczności - w 2015 r. - pęknięciem przepustu. Do tych negatywnych skutków doszło z powodu braku wiedzy po stronie projektantów obwodnicy (...) co do warunków geologicznych występujących w rejonie awarii (próbą naprawienia tego stanu rzeczy były prace wykonywane w ramach „Projektu wykonawczego wzmocnienia podłoża gruntowego obwodnicy (...) od km 1+415 do 1+550”, podczas których studnia D43 posadowiona została na poduszce z keramzytu oraz płycie żelbetowej). Z opinii instytutu wynika, że prace te nie zniwelowały całkowicie obciążenia, negatywne siły nadal występowały w rejonie awarii. Tym samym rację ma pozwana gmina co do tego, że późniejsze powstanie szkody w majątku (...) spowodowane zostało błędami popełnionymi przez osoby odpowiedzialne ze strony (...) za przygotowanie inwestycji, bądź też przez projektantów czy wykonawców drogi wojewódzkiej numer (...). Jak wynika z opinii instytutu błędy projektowe, za które odpowiada inwestor (...) bądź jego wykonawcy, nie były jednak wyłączną przyczyną powstania późniejszej szkody, działanie sił wywołujących negatywne skutki nasiliło się bowiem na skutek działań podejmowanych przez pozwaną gminę, związanych z budową ścieżki rowerowej. W opinii instytutu wskazano dwojakiego rodzaju działania Gminy G., które przyczyniły się do nasilenia wspomnianych sił:

1)  podniesienie terenu przy budowie ścieżki rowerowej przez pozwaną, co miało 20% wpływu na osiadanie korpusu drogi wojewódzkiej nr (...);

2)  dołożenie jednego kręgu studni D43, co miało od 5% do 10% wpływu na całkowite osiadanie korpusu drogi.

Z opinii instytutu wynika więc, że szkoda polegająca na pęknięciu przepustu jest normalnym następstwem działań podejmowanych między innymi przez Gminę G. w 2015 r., ale nie tylko, szkoda ta powstała bowiem również w wyniku wcześniejszych działań (czy też zaniechań) ze strony (...). Mając na uwadze ustalony za pomocą opinii instytutu stan rzeczy należało więc zastosować normę art. 362 k.c., zgodnie z którą: jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Jak już wyjaśniono w rozpoznawanej sprawie przyczyny powstania szkody leżały zarówno po stronie poszkodowanego inwestora (bądź też podmiotów realizujących zadania na jego rzecz, tj. projektanta i wykonawcy), jak i po stronie pozwanej Gminy G.. Co istotne w wyniku opinii wykonanej przez instytut ustalono procent przyczynienia się pozwanej gminy do powstania szkody. Instytut określił ten procent w przybliżeniu, podając że pozwana gmina przyczyniła się (na skutek dwojakiego rodzaju działań wymienionych powyżej) do powstania szkody łącznie w 25-30% (średnio: 27,5%). Tym samym w oparciu o art. 362 k.c. w zw. z art. 322 k.p.c. przyjąć należało, że pozwana gmina ponosi odpowiedzialność za powstałą szkodę w 27,5%. Tym samym jedynie częściowo uzasadniony okazał się pierwszy zarzutów pozwanej, w oparciu o który pozwana konstruowała swoją linię obrony (zarzut brak związku przyczynowego między zlokalizowaniem ścieżki rowerowej wzdłuż drogi wojewódzkiej, a szkodą).

Kolejny zarzut pozwanej dotyczy braku winy po stronie organu Gminy G., co pozwana wiązała z tym, że miało miejsce uzgodnienie projektu budowy ścieżki rowerowej, dokonane przez inwestora i zarządcę drogi wojewódzkiej (...), tj. (...) w K., w którym to uzgodnieniu podmiot ten nie wniósł zastrzeżeń co do sposobu wykonania ścieżki, m.in. poprzez wykonanie przez pozwaną nasypu pod korpus ścieżki rowerowej, biegnący wzdłuż drogi wojewódzkiej nr (...) w Gościnie. Zarzut ten jest nieuzasadniony.

Przede wszystkim wskazać trzeba, że nie miało miejsca - jak to nieściśle określa pozwana gmina - uzgodnienie projektu „budowy ścieżki rowerowej”, tylko uzgodnienie projektu „budowy włączenia ścieżek rowerowych w ciąg drogi wojewódzkiej nr (...)”. Jest to istotna różnica.

Pozwana udowodniła bowiem, że postanowieniem z 2 kwietnia 2012 r. (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. ( (...)), na podstawie art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych oraz art. 123 k.p.a. - na wniosek Urzędu Gminy G. - uzgodnił projekt budowy włączenia ścieżek rowerowych w ciąg drogi wojewódzkiej nr (...) w okolicy miejscowości G.. W postanowieniu stwierdzono, iż wnioskodawcy przysługuje prawo dysponowania nieruchomością na cele budowlane w rozumieniu art. 3 pkt 11 ustawy pr.bud. Stwierdzono również, że uzgodnienie dotyczy wyłącznie nowo projektowanych elementów drogi, naniesionych na plan sytuacyjny, posiadające pieczęć (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. z numerem niniejszego pisma.

Artykuł 35 ustawy o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985 r. (Dz.U. Nr 14, poz. 60 z późn. zm.) ma następujące brzmienie:

1. Zarządca drogi sporządza i weryfikuje okresowo plany rozwoju sieci drogowej i przekazuje je, niezwłocznie po sporządzeniu, organom właściwym w sprawie sporządzania planu zagospodarowania przestrzennego.

2. W planach zagospodarowania przestrzennego województwa i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego przeznacza się pod przyszłą budowę dróg pas terenu o szerokości uwzględniającej ochronę użytkowników dróg i terenu przyległego przed wzajemnym niekorzystnym oddziaływaniem.

3. Zmianę zagospodarowania terenu przyległego do pasa drogowego, w szczególności polegającą na budowie obiektu budowlanego lub wykonaniu innych robót budowlanych, a także zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części, zarządca drogi uzgadnia w zakresie możliwości włączenia do drogi ruchu drogowego spowodowanego tą zmianą.

Postanowienie (...) z 2 kwietnia 2012 r. jako podstawę prawną przywołuje art. 35 ust. 3 ustawy o drogach publicznych. Należy mieć na uwadze, że wniosek Urzędu Gminy G., w oparciu o który wydane zostało postanowienie (...), dotyczył wyłącznie możliwości włączenia do obwodnicy gminy G. ruchu drogowego rowerzystów poruszających się ścieżką rowerową (por. zdanie ostatnie art. 35 ust. 3 ustawy o drogach publicznych i użyte tam sformułowanie: „możliwość włączenia do drogi ruchu drogowego spowodowanego tą zmianą”). W orzecznictwie sądów administracyjnych wskazuje się, że podstawą prawną uzgodnienia projektu decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, dokonywanego przez właściwego zarządcę drogi - w odniesieniu do obszarów przyległych do pasa drogowego - jest właśnie art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1440 ze zm.). Użyte w nim sformułowanie „możliwość włączenia do drogi ruchu drogowego” należy rozumieć jako zapewnienie obsługi komunikacyjnej danej działki poprzez zjazd, decydowanie o możliwości skomunikowania nieruchomości przyległej z drogą publiczną należy bowiem do wyłącznej kompetencji zarządcy tej drogi [por. wyrok WSA w Warszawie z 27-03-2018, (...) SA/Wa 323/18].

Podkreśla się również, że art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2222) nie określa wytycznych, jakimi powinien kierować się zarządca drogi w realizacji obowiązku uzgodnienia z nim możliwości włączenia do ruchu drogowego spowodowanego zmianą wynikającą z planowej inwestycji, ale zgodnie z poglądami doktryny i orzecznictwa przyjmuje się, że zarządca drogi powinien w tym zakresie mieć przede wszystkim na względzie działanie zgodne z zasadą bezpieczeństwa w ruchu drogowym [por. wyrok WSA w Olsztynie z 04-06-2018, (...) SA/O. 228/18].

Mając na uwadze powyższe za nieuzasadnione należy przyjąć stanowisko pozwanej, która zdaje się wywodzić, że poprzez wydanie postanowienia z 2 kwietnia 2012 r. (...) w K. miałby niejako zaakceptować lokalizację ścieżki rowerowej, dokonaną przez Wójta Gminy G. decyzją nr (...) z 27 stycznia 2010 r. o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego (dla przypomnienia wskazać trzeba, że w decyzji tej wójt ustalił lokalizację inwestycji polegającej na budowie ścieżki rowerowej na działkach w obrębie wskazanych w decyzji miejscowości, a także dokonał ustaleń w zakresie warunków i wymagań kształtowania ładu przestrzennego - ścieżka miała być zlokalizowana w obrębie torowiska kolejowego; jej zakładana szerokość miała wynosić 2,50 m, a łączna długość 9,0 km; zastrzeżono też zabezpieczenie na odcinkach przejazdów drogowych). Postanowienie (...) z 2 kwietnia 2012 r. nie dotyczyło jednakże w ogóle zgody na lokalizację ścieżki rowerowej na określonych działkach, należących do Gminy G., (...) nie miał bowiem w tym zakresie żadnych kompetencji. (...) nie mógł więc zabronić Gminie G. realizacji inwestycji. Postanowienie z 2 kwietnia 2012 r. dotyczyło natomiast wyłącznie możliwości włączenia do obwodnicy gminy G. ruchu drogowego rowerzystów poruszających się ścieżką rowerową, tylko w tym zakresie (...) jako zarządca drogi posiada bowiem kompetencję, wynikającą z art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. Drugi z zarzutów pozwanej gminy okazał się więc nieuzasadniony.

Tym samym przyjąć trzeba, że pozwana gmina ponosi co do zasady odpowiedzialność za szkodę polegającą na pęknięciu przepustu w 27,5%.

Sposób obrony pozwanej w rozpoznawanej sprawie polegał na kwestionowaniu odpowiedzialności gminy G. za powstałą szkodę co do zasady. Pozwana gmina w niniejszym procesie nie kwestionowała natomiast wysokości szkody, określonej w pozwie na 122.007,49 zł (co do wysokości szkody pozwana nie podniosła żadnych zarzutów, ani w odpowiedzi na pozew, ani w toku postępowania).

Niesporny jest fakt, że kwota 122.007,49 zł została przez ubezpieczyciela (powódkę) zapłacona poszkodowanemu. Wysokość szkody zweryfikowana została w postępowaniu likwidacyjnym. Na szkodę poniesioną przez (...) i zaspokojoną przez ubezpieczyciela ostatecznie złożyły się następujące wydatki: koszt naprawy uszkodzonego przepustu 115.242,49 zł (faktura VAT nr (...)), koszt opracowania opinii na temat wystąpienia awarii 2.460 zł (faktura VAT (...)), koszt projektu wykonawczego naprawy przepustu 2.460 zł (faktura VAT (...)), koszt inspekcji TV przepustu 1.845 zł (faktura (...)

Regulacje kodeksu cywilnego dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej wprowadzają zasadę, że naprawienie szkody obejmuje straty, jakie poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 k.c.). Naprawienie szkody polega, według wyboru poszkodowanego, albo na przywróceniu do stanu poprzedniego, albo na zapłacie odpowiedniej sumy pieniężnej. Suma pieniężna z kolei winna odpowiadać wartości uszczerbku majątkowego, jaki doznany został przez poszkodowanego. Ani art. 361 § 2 k.c., ani żaden inny przepis kodeksu cywilnego nie zawiera legalnej definicji szkody. W orzecznictwie i nauce szkodę definiuje się jako " uszczerbek w prawnie chronionych dobrach majątkowych wyrażający się w różnicy pomiędzy stanem tych dóbr, jaki istniał i jaki następnie mógłby, w ramach normalnej kolei rzeczy się wytworzyć, a stanem, jaki powstał na skutek zdarzenia wywołującego zmianę, polegającą na uszczupleniu aktywów lub zwiększeniu pasywów" [por. np. wyr. SN z 11.2.2003 r., I CKN 6/01].

Z art. 361 § 2 k.c. wynikają przy tym dwa rodzaje szkody majątkowej: strata ( damnum emergens) oraz utracone korzyści ( lucrum cessans). Strata polega na zmniejszeniu majątku poszkodowanego na skutek zdarzenia, z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność, utracone korzyści wyrażają się kwotą, o którą majątek poszkodowanego nie wzrósł tak, jak by to się stało, gdyby nie nastąpiło zdarzenie, z którym związana jest czyjaś odpowiedzialność.

W rozpoznawanej sprawie powódka jako ubezpieczyciel zaspokoiła w majątku poszkodowanego (...) szkodę polegającą na stracie, majątek (...) doznał bowiem uszczerbku z uwagi na potrzebę zapłaty za naprawę uszkodzonego przepustu. W szczególności wydatki poniesione bezpośrednio w tym celu obejmowały wynagrodzenie za wykonanie projektu wykonawczego naprawy przepustu w wysokości 2.460 zł (faktura VAT (...)) oraz wynagrodzenie za naprawę uszkodzonego przepustu w wysokości 115.242,49 zł, wykonywaną wg wymienionego wyżej projektu (faktura VAT nr (...)).

W rozpoznawanej sprawie szkoda nie ograniczała się jednak tylko do wydatków obejmujących wynagrodzenie za projekt i wykonawstwo naprawcze. Na tle art. 361 § 2 k.c. w orzecznictwie i doktrynie podkreśla się, że ustalenie wartości szkody wymaga za każdym razem dokonania oceny majątkowych skutków zdarzeń, powodujących szkodę dla poszkodowanego. W szczególności szkodą może być uszczerbek w majątku wywołany potrzebą poniesienia wydatków zmierzających do uzyskania opinii, ekspertyz, wyliczeń, wyników pomiarów uzyskanych w następstwie przeprowadzonych badań bądź innych opracowań zmierzających do uzyskania odpowiedzi, jakie są przyczyny powstania szkody bądź kto jest podmiotem odpowiedzialnym za jej powstanie [przykładowo należy wskazać tu orzecznictwo w sprawach o zapłatę odszkodowania przysługującego z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, por. np. uchwałę Sądu Najwyższego z 18 maja 2004 r., w sprawie III CZP 24/04, gdzie Sąd Najwyższy wskazał, że odszkodowanie z tego tytułu może - stosownie do okoliczności sprawy - obejmować także koszty ekspertyzy wykonanej na zlecenie poszkodowanego].

W rozpoznawanej sprawie, jak już wspomniano wyżej, sytuacja w obrębie awarii była złożona, przyczyny powstania szkody można było rozpatrywać na różnych płaszczyznach, a ich ocena nie była możliwa bez wiedzy specjalnej. Oba podmioty realizujące zadania w tej lokalizacji (tj. zarówno (...), jak i Gmina G.) niezależnie od siebie podjęły czynności zmierzające do ustalenia przyczyn powstałego stanu rzeczy, prowadzącego do pęknięcia przepustu, oba podmioty zleciły przy tym wykonanie ekspertyz osobom posiadającym wiedzę specjalną. Ustalenie czynników prowadzących do pęknięcia przepustu w inny sposób, niż poprzez zlecenie stosownej ekspertyzy odpowiedniemu rzeczoznawcy, nie było bowiem możliwe. W tak złożonym stanie faktycznym przyjąć więc trzeba, że szkoda poniesiona przez (...) obejmuje także koszty opinii wykonanej na zlecenie (...) przez S. M. (1) na temat przyczyn wystąpienia awarii w wysokości 2.460 zł (faktura VAT (...)), jak również koszt inspekcji telewizyjnej przepustu w wysokości 1.845 zł (faktura (...) Inspekcja telewizyjna obszaru objętego awarią została zlecona niezwłocznie po ujawnieniu się pęknięciu przepustu, miała służyć późniejszemu ustaleniu przyczyn deformacji jezdni, osiadania studni i pęknięcia przepustu, poprzez utrwalenie na filmie istniejącego stanu rzeczy, który mógł podlegać dynamicznym zmianom. (...) wykonany w wyniku tego zlecenia został udostępniony S. M. (1) i wykorzystany przez niego przy pracach zmierzających do sporządzenia ekspertyzy odpowiadającej na pytania w zakresie przyczyn wystąpienia awarii (kadr z filmu został nawet wykorzystany jako materiał poglądowy w wykonanej przez S. M. (1) ekspertyzie).

Mając na uwadze powyższe przyjąć trzeba, że szkoda w majątku (...) obejmuje wydatki w łącznej wysokości 122.007,49 zł, które ubezpieczyciel w toku postępowania likwidacyjnego zakwalifikował jako składniki wypłaconego poszkodowanemu odszkodowania. Jak już jednak wspomniano w oparciu o opinię instytutu zleconą w niniejszej sprawie przyjąć trzeba, że pozwana gmina G. przyczyniła się do powstania szkody w 27,5%. Ostatecznie na rzecz powódki zasądzono więc kwotę 33.552,06 zł, tj. 27,5% z 122.007,49.

O odsetkach za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 § 1 w zw. z art. 455 k.c. Powódka wezwała pozwaną gminę do zapłaty należności regresowej w wysokości 122.007,49 zł, w terminie 30 dni od dnia odbioru wezwania, pismem z 19 października 2015 r., które zostało doręczone 23 października 2015 r. Wyznaczony w wezwaniu trzydziestodniowy termin upłynął 22 listopada 2015 r., odsetki zasądzono więc od 23 listopada 2015 r.

O kosztach rozstrzygnięto na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., na zasadzie odpowiedzialności za wynik postępowania, przy założeniu, że powódka wygrała sprawę w 27,50%, zarazem pozostawiono szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

Ocena dowodów

Stan faktyczny sprawy ustalony został w oparciu o załączone do akt sprawy dokumenty prywatne i inne dowody podlegające ocenie zgodnie z art. 308 § 2 k.p.c. Wiarygodność tych dowodów nie była przez strony kwestionowana, dowody te zostały uznane są wiarygodny materiał poznawczy, będący podstawą do dokonania ustaleń faktycznych rozpoznawanej sprawy.

Obie strony dla wykazania powoływanych przez siebie faktów powołały też dowody z zeznań świadków. Co do zasady wszystkie te dowody należało uznać za wiarygodne.

W zakresie zeznań świadków wskazać trzeba, że w zasadzie każda z przesłuchanych osób uczestniczyła w innych zdarzeniach, których ciąg składa się na stan faktyczny niniejszej sprawy. Tym samym poszczególni świadkowie opowiadali jedynie o zdarzeniach, w których uczestniczyli, stanowiących wycinek stanu faktycznego sprawy.

Dużą wiedzę na temat poszczególnych działań podejmowanych w związku z budową drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11+300), miał świadek S. M. (1). Jego zeznania korespondowały ze zgromadzonymi w sprawie dowodami z dokumentów, uzupełniały je oraz wyjaśniały okoliczności, w jakich dokumenty te powstały. Brak jest podstaw, aby odmówić mu wiarygodności.

Wiarygodne były również zeznania świadków J. F. i T. N. (pracowników naukowych Politechniki (...), którzy na zlecenie pozwanej gminy wykonali opinię geotechniczną dotyczącą określenia przyczyn odkształcenia fragmentu drogi wojewódzkiej nr (...) w rejonie przepustu (...)600), jak również zeznania świadka D. G., geodety wykonującego zadania na zlecenie gminy. Świadkowie ci potwierdzili swoje wcześniejsze wnioski bądź też wyniki wykonanych badań, należy jednak podkreślić, że dokumenty, które w wyniku tych czynności powstały, są jedynie dokumentami prywatnymi, stanowią więc dowód tego, że osoby, które je sporządziły złożyły oświadczenia w nich zawarte. Świadkowie potwierdzili złożenie powyższych oświadczeń, dodatkowo wyjaśniając okoliczności wykonanych ekspertyz i prowadzonych badań.

W podobnym kontekście należy ocenić zeznania świadka M. G., który w toku postępowania likwidacyjnego wykonywał na zlecenie ubezpieczyciela „Raport uszkodzeń”, co uczynił - jak sam wskazał - w oparciu o opinię S. M. (1).

Wiarygodne były też zeznania świadka W. R., pracownika pozwanej gminy, który przybliżył działania podejmowane przez gminę w czasie realizacji przez (...) inwestycji polegającej na budowie obwodnicy Gminy G. (inwestycja ta była korzystna dla gminy, jak zeznał świadek gmina „gościła” podmioty realizujące inwestycję na swoim terenie, występując niejako w roli gospodarza).

Całkowicie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia okazały się zeznania świadków E. D. (inspektor nadzoru) i D. F. (kierownik budowy), osoby te nie miały bowiem żadnej wiedzy na temat istotnych dla sprawy faktów. Z kolei dowód z zeznań świadka M. W. został przez stronę pozwaną cofnięty z uwagi na deklarację świadka co do braku wiedzy na temat okoliczności sprawy.

Doniosłe znaczenie dla rozstrzygnięcia miał dowód z opinii instytutu - (...) Stowarzyszenia (...) w W.. Sporządzone zostały łącznie trzy opinie instytutu, pierwsza w wyniku postanowienia wydanego przed Sąd, kolejne dwie opinie uzupełniające w wyniku pytań obu stron procesu, dotyczących wniosków z wcześniejszych opinii pisemnych.

Już na wstępnie oceny tego dowodu podkreślić należy widoczną na pierwszy rzut oka rzetelność w wykonaniu opracowania, przejawiającą się w kompleksowym przedstawieniu kolejno podejmowanych kroków (ocen, analiz, dedukcji), ostatecznie zmierzających do końcowych wniosków. W tym znaczeniu opinia jest w pełni weryfikowalna i stanowi poważny i merytoryczny głos w temacie przyczyn powstania awarii, objawiającej się w ostateczności pęknięciem przepustu. Opinia została poparta licznymi wykresami, rysunkami, analizami, szczegółowo odpowiada na wszystkie pytania i wątpliwości stron. Co szczególnie wymagające podkreślenia - po wykonaniu przez instytut drugiej opinii uzupełniającej żadna ze stron nie miała już żadnych pytań ani nie zgłaszała zagadnień budzących wątpliwości. Żadna ze stron nie wnosiła też o powołanie innego instytutu czy też biegłego, bądź też o dalsze zlecanie powołanemu instytutowi (tj. (...) Stowarzyszeniu (...) w W.) kolejnych opinii, uzupełniających poprzednie.

W oparciu o dowód z opinii instytutu ustalono więc, że uszkodzenie przepustu i osiadanie drogi wojewódzkiej nr (...) (km 11+300) miało złożony, wieloprzyczynowy charakter. Za wiarygodnością opinii przemawia to, że przy jej wykonywaniu poddano gruntownej analizie wszystkie czynniki, mogące mieć wpływ na ostateczny stan rzeczy.

W opisanym wyżej stanie rzeczy opinię instytutu należy uznać za wiarygodny dowód w sprawie, a przedstawione w opinii wnioski co do przyczyn powstania awarii za definitywne. Należy mieć bowiem na uwadze, że na tle innych środków dowodowych, w szczególności zeznań świadków czy stron, dowód z opinii biegłego czy też instytutu wyróżnia jego specjalny przedmiot, cel, charakter oraz specyficzne, właściwe tylko jemu kryteria oceny. Przedmiotem opinii biegłego nie jest przedstawienie faktów, lecz ich ocena na podstawie wiedzy fachowej (wiadomości specjalnych). Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej ceny zebranego materiału wtedy, gdy potrzebne są wiadomości specjalne, Sąd może oceniać opinię biegłego wyłącznie pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności, może pomijać oczywiste pomyłki czy błędy rachunkowe, nie może jednak nie podzielać poglądów biegłego, czy w ich miejsce wprowadzać własnych stwierdzeń [por. wyrok S.N. z dnia 19 grudnia 1990 r., I PR 148/90, OSP 1991/11/300].

Opinia wykonana w niniejszej sprawie przez instytut odpowiada wymogom stawianym temu dowodowi, nie ma żadnych podstaw, aby zakwestionować ją pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności. W tym stanie rzeczy opinia zlecona (...) Stowarzyszeniu (...) w W. jako wiarygodny dowód posłużyła do dokonania ustaleń faktycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia.