Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2019 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa A. S., S. S.

przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie

1.  powództwo oddala;

2.  zasądza solidarnie od powodów A. S. i S. S. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 10.817 ( dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt XXIV C 572/17

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 2 stycznia 2017 r. powodowie A. S. i S. S. wnieśli o ustalenie, że postanowienia wskazane w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 17 sierpnia 2007 r., zawartej z pozwanym
Bankiem (...) S.A. w W. oraz § 8 ust. 3 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej, stanowią klauzule niedozwolone i w związku z tym nie wiążą powodów. Wnieśli także o zasądzenie od pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że powyższe postanowienia umowy kredytowej i regulaminu kredytowania spełniają przesłanki uznania ich za klauzule abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Jak wskazali, pozwany Bank udzielił powodom kredytu w walucie polskiej, który jest indeksowany do franka szwajcarskiego, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku, środki finansowe tytułem spłaty kredytu również będą przeliczane na walutę polską na podstawie obowiązującej w Banku tabeli kursów, co w ocenie strony powodowej stanowi niedozwoloną klauzulę umowną. Zdaniem powodów, powyższe postanowienia są niejasne, związane są z przyznaniem sobie przez bank prawa do jednostronnego regulowania wysokości kapitału pozostałego do spłaty, rat kredytu i odsetek, przy jednoczesnym braku jakiegokolwiek ograniczenia prawa banku do ustalania kursu walut. Zdaniem powodów klauzula waloryzacyjna powinna precyzyjnie określać zasady i metody ustalania wartości kursu waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, a z umowy zawartej pomiędzy stronami wynika, że kurs CHF zależy jedynie od arbitralnej decyzji banku. Powodowie wskazali ponadto, że zwracali się do pozwanego banku o zaniechanie stosowania klauzul niedozwolonych, bank podniósł, że zmienił w tym zakresie regulamin kredytowania osób fizycznych. Powodowie zaznaczyli jednakże, iż bank nie doręczył im nowego regulaminu udzielania kredytów hipotecznych a tym samym jego postanowienia nie wiążą powodów. Z tych względów, ich zdaniem, powództwo o ustalenie iż przedmiotowe klauzule są abuzywne jest w pełni uzasadnione ( pozew – k. 1-4, protokół rozprawy - k. 427-428).

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, że umowa kredytu hipotecznego nie zawiera klauzul niedozwolonych. Wskazał, że zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy o kredyt walutowy indeksowany do CHF, natomiast wyeliminowanie z umowy – zgodnie ze stanowiskiem powodów – klauzuli indeksacyjnej doprowadziłoby w rzeczywistości do uprzywilejowania powodów wobec banku, jak i wobec innych kredytobiorców, albowiem kredyt hipoteczny indeksowany do CHF jest rozliczany według stopy LIBOR 3M, a nie WIBOR 3M, zaś przez cały okres kredytowania oprocentowanie według WIBOR było dużo wyższe niż w oparciu o LIBOR. Pozwany zarzucił nadto powodom brak interesu prawnego w domaganiu się ustalenia – uznania spornych postanowień umowy za klauzule niedozwolone ( odpowiedź na pozew – k. 46-98).

W piśmie procesowym z dnia 11 grudnia 2017 r. strona powodowa uzasadniając interes prawny w żądaniu ustalenia spornych postanowień umowy kredytu za niedozwolone podniosła, iż zaskarżone postanowienia umowy kredytu wpływają na obecną jak i przyszłą sytuację finansową powodów, gdyż wciąż spłacają oni kredyt przy zastosowaniu postanowień waloryzujących raty do kursu CHF. Dalej idące roszczenie o zapłatę możliwe jest jedynie względem rat już spłaconych, nie ma jednak możliwości żądania zwrotu rat przyszłych. W ocenie powodów, wyłącznie powództwo o ustalenie, iż poszczególne przepisy umowne są abuzywne i nie wiążą powodów zapewni im ochronę w przyszłości, poprzez usunięcie z umowy kredytu zaskarżonych postanowień i uchroni ich przez negatywnym wpływem takich zapisów (pismo – k. 463-464v).

Takie stanowisko strony powodowej kilkukrotnie precyzował reprezentujący powodów profesjonalny pełnomocnik. W szczególności na rozprawie w dniu 26 maja 2017 r. pełnomocnik powodów sprecyzował jednoznacznie, iż przedmiotowe powództwo jest powództwem o ustalenie, co do wartości przedmiotu sporu wskazał iż nie można przyjąć, że jest nią wartość całej umowy ponieważ powodowie nie domagają się unieważnienia całej umowy, tylko uznania za abuzywne poszczególnych ich postanowień. Jako istotę sprawy określił ustalenie czy powodowie są zobligowani do respektowania wskazanych postanowień umowy czy nie ( k. 427 – 428 ). Potwierdził to na rozprawie w dniu 22 listopada 2017 r. wnosząc o ustalenie, że określone w pozwie postanowienia umowne nie wiążą powodów jako postanowienia abuzywne a interes prawny powodów polega na ich niewiedzy czy dalsza spłata kredytu powinna odbywać się na dotychczasowych zasadach określonych w umowie. Na rozprawie w dniu 27 lutego 2019 r. powodowie wskazali, że nie wnoszą o stwierdzenie nieważności całej umowy, bowiem od początku chodziło im o stwierdzenie abuzywności tylko niektórych postanowień umowy. Po zamknięciu rozprawy, pismem z dnia 2 marca 2019 r., pełnomocnik powodów wniósł o otwarcie na nowo zamkniętej rozprawy i zmienił powództwo , w ten sposób, że w pierwszej kolejności wnosi o ustalenia, że umowa łącząca strony jest nieważna, natomiast dotychczasowe powództwo o ustalenie abuzywności niektórych jej zapisów wskazał jako roszczenie ewentualne ( pismo k. 554-555 ).

Pozwany Bank podtrzymywał dotychczasowe stanowisko, wnosił o oddalenie powództwa w całości, przede wszystkim z uwagi na brak interesu prawnego powodów w dochodzeniu tak sformułowanego powództwa o ustalenie abuzywności wskazanych postanowień umowy ( protokół rozprawy - k. 550-536).

Wniosek powodów z pisma z dnia 2 marca 2019 r. wyłączony został do odrębnego rozpoznania (protokół - k. 558).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 17 sierpnia 2007 r. A. S. i S. S. zawarli z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...), na podstawie której bank udzielił kredytobiorcy kredytu na kwotę 236.000,00 zł na zakup mieszkania na rynku pierwotnym przy ul. (...) w R..

Zgodnie z § 2 ust. 2 umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 17 sierpnia 2007 r., kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłacanego w transzach Bank zobowiązał się wysyłać do kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna w CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania będą miały wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej.

Zgodnie z § 7 ust. 1 ww. umowy kredytu, kredytobiorca zobowiązał się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku (...)S.A.

Natomiast zgodnie z treścią § 8 ust. 3 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. w przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty.

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF), obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz stałej marży w całym okresie kredytowania.

Pismem z dnia 17 października 2016 r. powodowie wezwali pozwany Bank do zaniechania stosowania niedozwolonych postanowień umownych.

( kopia umowy – k. 9-14, kopia regulaminu – 20-24, wezwanie – k. 25-27, potwierdzenie nadania – k. 28 ).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, które nie były kwestionowane przez strony co do ich wiarygodności oraz nie budziły wątpliwości Sądu. Sąd dopuścił nadto w sprawie dowód z zeznań strony powodowej - S. S. (k. 551-553) oraz zeznań świadków: M. S. (1) (k.459-460), M. S. (2) (k. 460 – 461), K. G. (k.461), J. C. (k. 526 – 528), A. L. (k. 528-529), K. M. (k.529-530), które nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności.

Sąd oddalił wniosek dowodowy strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości, z uwagi na jego nieprzydatność do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawą prawną dochodzonego roszczenia powodów jest art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. W trybie powództwa o ustalenie, o którym mowa w art. 189 k.p.c., możliwe jest stwierdzenie bezwzględnej nieważności postanowień umowy, zwłaszcza na podstawie art. 58 § 1 - 3 k.c., na żądanie podmiotu, który wykaże w tym swój interes prawny. Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest to obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Praktycznie rzecz biorąc, interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka.

W sprawie bezspornym było, iż strona powodowa domagała się ustalenia, że wskazane w pozwie postanowienia umowy w zakresie w jakim kwota kredytu jest indeksowana do franka szwajcarskiego, są abuzywne i tym samym nie wiążą powodów.

Strona powodowa uzasadniając interes prawny dochodzonego roszczenia podniosła, iż zaskarżone postanowienia umowy kredytu wpływają na obecną jak i przyszłą sytuację finansową powodów, bowiem dalej spłacają oni kredyt przy zastosowaniu dotychczasowych postanowień waloryzujących spłaty kredytu do CHF. Zdaniem powodów, dalej idące roszczenie o zapłatę możliwe jest jedynie względem rat już spłaconych, nie ma jednak możliwości żądania zwrotu rat przyszłych. W ocenie powodów, wyłącznie powództwo o ustalenie, iż poszczególne przepisy umowne nie wiążą powodów zapewni im ochronę w przyszłości, poprzez usunięcie z umowy kredytu zaskarżonych postanowień i uchroni ich przez ich negatywnym wpływem. Stanowisko prezentowane przez stronę powodową wyjaśnił jednoznacznie powód S. S., wskazując, że intencją powodów było uzyskanie orzeczenia ustalającego abuzywność wskazanych postanowień umowy, które prowadziłoby , jego zdaniem, do potraktowania zaciągniętego kredytu jako kredytu złotówkowego oprocentowanego wskaźnikiem LIBOR. Dopiero w przypadku gdyby Bank zakwestionował interpretację umowy dokonaną przez powodów i odmówił wykonywania umowy w oparciu o nią, powodowie wystąpiliby o unieważnienie całej umowy.

Pozwana konsekwentnie kwestionowała istnienie po stronie powodowej interesu prawnego w dochodzeniu tak sformułowanego roszczenia o ustalenie.

Jak już wyżej wskazano interes prawny definiuje się jako potrzebę obiektywną, wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony sfery prawnej powoda, potrzebę uzyskania przez niego wyroku ustalającego odpowiedniej treści. Interes taki istnieje wówczas, gdy ma miejsce niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszania w przyszłości i zachodzi, ze względu na sytuację w jakiej żądający się znajduje, rzeczywista potrzeba jego potwierdzenia.

Oceniając interes prawny powodów należało zatem ustalić czy nie zachodzi możliwość posłużenia się innym, dalej idącym (intensywniejszym) środkiem ochrony prawnej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 marca 2013 r., IV CSK 469/12, niepubl. i z dnia 16 lutego 2011 r., I CSK 305/10, niepubl.). Nie ma bowiem interesu prawnego w żądaniu ustalenia istnienia albo nieistnienia stosunku prawnego lub prawa na podstawie art. 189 k.p.c. osoba, która może inną drogą osiągnąć w pełni ochronę swoich praw.

Mając na uwadze powyższe, Sąd doszedł do przekonania, iż w niniejszej sprawie taka możliwość po stronie powodów istnieje. Powodowie bowiem w zakresie spłaconych już rat kredytu hipotecznego mogą wystąpić z dalej idącym powództwem o zapłatę ( czego zdawali się nie kwestionować sami powodowie ), natomiast w zakresie rat kredytu jeszcze niewymagalnych z powództwem o ustalenie nieważności całej umowy kredytu. Dopiero przy tak określonym roszczeniu Sąd badałby czy umowa może być nadal wykonywana po ewentualnym usunięciu z jej treści zapisów abuzywnych, a w przypadku stwierdzenia takiej możliwości na jakich warunkach dalsze wykonywanie tej umowy jest możliwe. Ostatecznie pełnomocnik powodów dostrzegł taką potrzebę i wystąpił z żądaniem ustalenia nieważności całej umowy kredytu hipotecznego, z jednoczesnym potraktowaniem dotychczasowego roszczenia jako roszczenia ewentualnego. Zostało ono jednak wytoczone po zamknięciu rozprawy, w piśmie z wnioskiem o otwarcie zamkniętej rozprawy na nowo ( nie miało nawet formy załącznika do protokołu ). W ocenie Sądu wyartykułowanie w pozwie żądania ma znaczenie porządkujące, wiąże sąd i jednocześnie wyznacza dla przeciwnika sporne spektrum. W tym znaczeniu określenie żądania ma charakter gwarancyjny, gdyż niedopuszczalne jest orzekanie w przedmiocie nie objętym pozwem. W świetle powyższego zdaniem Sądu, nie było podstaw do otwarcia zamkniętej rozprawy na nowo, zaś wniosek powodów o uznanie całej umowy kredytowej za nieważną należało wyłączyć do odrębnego rozpoznania.

Przy ocenie interesu prawnego powodów w wytoczeniu przedmiotowego powództwa o ustalenie podnieść należy iż uwzględnienie takiego żądania w żaden sposób nie rozwiązałoby sporu prawnego powstałego pomiędzy stronami na gruncie zawartej umowy kredytowej. Dostrzegał to sam powód wskazując na konieczność podejmowania dalszych działań prawnych w przypadku gdy Bank nie będzie realizował umowy zgodnie z interpretacją powodów, po ustaleniu abuzywności niektórych jej postanowień.

Wskazać należy, iż w analogicznej sprawie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 marca 2015 r., sygn. akt IV CSK 362/14, stwierdzając, iż „ brak interesu prawnego po stronie powodów i podnosząc m.in. w zakresie części kredytu, który został spłacony, że częściowa spłata kredytu odbyła się według konkretnych zasad. Powodowie dokonali spłaty przy zastosowaniu określonego sposobu przeliczeń. Nawet jeżeli był on niejasny według treści zaskarżonych postanowień umownych, to z chwilą dokonania spłaty został skonkretyzowany. W rezultacie niedozwolony (abuzywny) charakter tych postanowień został wyeliminowany. Tym samym został usunięty stan niepewności, który mógłby usprawiedliwiać interes prawny powodów. Oczywiście zupełnie inną kwestią jest ocena zastosowanych przeliczników przy spłacie kredytu, np. ze względu na zastosowanie spreadu walutowego. Jednakże kwestia ta powinna być rozważana w sprawie z powództwa o świadczenie. „

W świetle powyższego uznać należało, iż po stronie powodowej brak jest interesu prawnego w wytoczeniu powództwa w niniejszej sprawie, tym samym podlegało ono oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265 ze zm.). Na zasądzoną w punkcie II sentencji wyroku od powodów na rzecz strony pozwanej kwotę 10.817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu składają się następujące należności: 10.800 zł – wynagrodzenie pełnomocnika w osobie radcy prawnego, 17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

Z tych wszystkich względów Sąd orzekł jak w wyroku.