Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Łomży I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 grudnia 2019 r. w Łomży

na rozprawie

sprawy z powództwa T. P.

przeciwko B. z siedzibą w O.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od powoda T. P. na rzecz pozwanego B. z siedzibą w O. (...) (pięć tysięcy pięćset trzydzieści osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 341/19

UZASADNIENIE

Powód T. P., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, w pozwie skierowanym przeciwko B. wniósł o zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie zawarcia umowy dzierżawy nieruchomości: działek z obrębu (...), 589 i 592, na zasadach uregulowanych w umowie dzierżawy nr (...), pomiędzy stronami w dniu 12 listopada 2008 roku, na okres od dnia wniesienia pozwu do dnia 31 grudnia 2020 roku, z tym, że wyrok miałby zastępować umowę. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany B. z siedzibą w O. reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego zgodnie ze złożonym spisem kosztów.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Powód T. P. jako Dzierżawca i pozwany B. z siedzibą w O. jako Wydzierżawiający zawarli w dniu 12 listopada 2008 roku umowę, mocą której Wydzierżawiający wydzierżawił, a Dzierżawca wziął w dzierżawę na okres od 12 listopada 2008 roku do dnia 31 grudnia 2018 r., grunty o powierzchni 1285,71 ha, oznaczone w ewidencji gruntów jako działki o numerach ewidencyjnych zgodnie z załącznikiem nr 1 do Umowy (§ 2 pkt 1 umowy).

Dzierżawione grunty przeznaczone miały być wyłącznie do użytkowania, zgodnie z wymogami ochrony zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych, na podstawie dokumentu pod nazwą (...).

(...) własnym staraniem i na własny koszt miał sporządzić Dzierżawca. (...) miał być sporządzany zgodnie z wymaganiami i według wzoru określonego w załączniku nr 4 do Umowy, na okres nie krótszy niż 3 lata i obejmować okres od dnia 01.12.2009 r.. Dzierżawca był zobowiązany złożyć Wydzierżawiającemu (...) w terminie do dnia 30.09.2009 r.. Wydzierżawiający miał zatwierdzić lub odrzucić (...) w terminie do dnia 30.11.2009 r.. Wszystkie działania nie wykazane w zapisach (...) wymagały pisemnej zgody Wydzierżawiającego. W każdym czasie, za zgodą obu stron możliwe było dokonanie zmian w (...), w tym jego przedłużenie. Wniesienie zmian wymagało formy pisemnej. Dzierżawca od dnia podpisania umowy do dnia zatwierdzenia planu mógł użytkować dzierżawione grunty jedynie na zasadzie porozumienia stron w zakresie uzgodnionym z Wydzierżawiającym.

Z treści umowy wynikało, że dzierżawca zobowiązany był do: 1. korzystania z nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem wynikającym z umowy, 2. ponoszenia wszelkich opłat, podatków i świadczeń publicznych związanych z nieruchomością, 3. utrzymania czystości i porządku na dzierżawionych gruntach, 4. w terminie do dnia 30 listopada danego roku składania wydzierżawiającemu sprawozdania z zakresu i sposobu użytkowania przedmiotu Umowy w postaci zestawienia tabelarycznego (wzór w Załączniku nr 5) i formie graficznej (mapa z oznaczeniem obszarów na których realizowane są działania) (§ 4 ww. umowy).

Za dzierżawione grunty wyszczególnione w Załączniku nr 1 dzierżawca miał opłacać czynsz dzierżawny począwszy od 01.01.2009 r.: 1) za pierwszy rok dzierżawy - w kwocie 150.100 zł brutto, 2) za każdy kolejny rozpoczęty rok dzierżawy - wg stawki z roku poprzedniego zaktualizowanej zgodnie ze wskaźnikiem opublikowanym Komunikatem Prezesa GUS w sprawie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem za rok poprzedni. O aktualnej stawce czynszu Dzierżawca miał być informowany w formie jednostronnego pisemnego oświadczenia Wydzierżawiającego, bez konieczności wprowadzania dodatkowego aneksu do umowy. Dzierżawca miał opłacać czynsz dzierżawny każdego roku w terminie do dnia 15 września. Za dzień zapłaty uważany był dzień wpływu czynszu dzierżawnego na rachunek bankowy Wydzierżawiającego. W przypadku opóźnienia w zapłacie czynszu Wydzierżawiający był upoważniony do naliczenia odsetek ustawowych. Dzierżawca nie miał prawa potrącenia z czynszu dzierżawnego żadnych sum z tytułu roszczeń wobec B. (§ 7 pkt 1-3 i 5-7 umowy). Tytułem zabezpieczenia prawidłowej realizacji postanowień Umowy i innych roszczeń Wydzierżawiającego wynikających z umowy Dzierżawca zobowiązany był uiścić zabezpieczenie należytego wykonania Umowy, zwanego w dalszej części „zabezpieczeniem” w wysokości 120000 zł (§ 8 ust. 1 umowy).

Wydzierżawiającemu przysługiwało prawo rozwiązania niniejszej Umowy bez zachowania terminu wypowiedzenia, jeżeli: 1) Dzierżawca nie uiścił zabezpieczenia w umówionym terminie, 2) przedmiot dzierżawy będzie użytkowany w sposób niezgodny z (...) lub uzgodnieniami pomiędzy Stronami, 3) Dzierżawca odda przedmiot dzierżawy lub jego część bez zgody Wydzierżawiającego do używania innym osobom, o czym jest mowa w §6, 4) Dzierżawca zalega z płatnością czynszu dzierżawnego pomimo udzielenia mu przez Wydzierżawiającego dodatkowego miesięcznego terminu, 5) Dzierżawca nie przedstawił w terminie określonym w §3 ust. 5 (...), 6) Dzierżawca uniemożliwia Wydzierżawiającemu przeprowadzenie kontroli, o której mowa w §5 niniejszej Umowy; 7) Dzierżawca uchyla się od płacenia naliczonych kar określonych w §9 ust. 1 i 2, pomimo udzielenia mu przez Wydzierżawiającego dodatkowego miesięcznego terminu (§ 10 ust. 1 umowy dzierżawy).

Zgodnie z § 16 ww. umowy w przypadku prawidłowej realizacji postanowień Umowy w okresie do dnia 31.12.2017 r., Umowa za porozumieniem Stron mogła zostać przedłużona do dnia 31.12.2020 r.

Termin płatności czynszu dzierżawnego za 2012 rok mijał 15 września 2012 roku, zaś powód uiścił go z odsetkami i kosztami wezwania 13 grudnia 2012 roku.

Termin płatności czynszu dzierżawnego za 2013 rok mijał 15 września 2013 roku, zaś powód uiścił go z odsetkami i kosztami wezwania 13 grudnia 2013 roku.

Termin płatności czynszu dzierżawnego za 2014 rok mijał 15 września 2014 roku, zaś powód uiścił go z odsetkami i kosztami wezwania 12 listopada 2014 roku.

Termin płatności czynszu dzierżawnego za 2015 rok mijał 15 września 2015 roku, zaś powód uiścił go w części, to jest w kwocie 100.000,00 zł - 6 listopada 2015 roku, w kwocie 40.000 zł – 4 grudnia 2015 roku, zaś w kwocie 36.453,55 zł – 11 grudnia 2015 roku.

Termin płatności czynszu dzierżawnego za 2016 rok mijał 15 września 2015 roku, zaś powód uiścił go wraz z odsetkami – 15 grudnia 2016 roku.

Termin płatności czynszu dzierżawnego za 2017 rok mijał 15 września 2017 roku, zaś powód uiścił go z odsetkami – 13 listopada 2017 roku.

Termin płatności czynszu dzierżawnego za 2018 rok mijał 15 września 2018 roku, zaś pozwany, wobec braku płatności ze strony powoda, w dniu 2 stycznia 2019 roku skorzystał z gwarancji bankowej w kwocie 120.000,00 zł, która stanowiła zabezpieczenie wykonania łączącej strony umowy. Pozostałą kwotę wraz z odsetkami (62.638,59 zł) powód wpłacił 15 maja 2019 roku.

Ww. umowa dzierżawy wygasła 31 grudnia 2018 roku.

W dniu 25 lutego 2019 roku pozwany ogłosił przetarg pisemny nieograniczony nr (...) na dzierżawę nieruchomości będących we władaniu B. z siedzibą w O., który został przeprowadzony 15 marca 2019 roku. Przetarg został rozstrzygnięty i wyłoniony został nowy dzierżawca nieruchomości będących uprzednio przedmiotem umowy dzierżawy między stronami.

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie: umowy nr (...) z załącznikiem (k. 9-13) kopii faktur i kopii wydruków z operacji bankowych (k. 26-40, 43-44), gwarancji bankowej i informacji Banku (...) (k. 41-42), dokumentacji dot. przetargu nr (...) (k. 45-59), zeznań świadka T. S. (k. 72).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.).

Stosownie do art. 64 k.c. prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.

Przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz (art. 693 § 1 k.c.).

Powód, uzasadniając niniejsze powództwo podnosił, iż złożył wobec B. oświadczenie o woli kontynuacji umowy do dnia 31 grudnia 2020 roku w oparciu o klauzulę umowną wynikającą z § 16 zawartej między stronami umowy. Podnosił, iż przepisy przejściowe ustawy wprowadzającej do ustawy o ochronie przyrody, wymóg poprzedzenia dzierżawy przetargiem pozwalały na przedłużenie umowy dzierżawy na rzecz dotychczasowego dzierżawcy z pominięciem przetargu, o ile kwestia ta została uregulowana w umowie zawartej przed zmianą przepisów. B. jednakże odmówił potwierdzenia przedłużenia obowiązywania umowy, a dzierżawiona przez powoda nieruchomość została wystawiona w przetargu.

Argumentacja powoda stanowiąca uzasadnienie pozwu jest niezasadna.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że treść § 16 łączącej strony umowy dzierżawy nr (...), jednoznacznie wskazuje, że w przypadku prawidłowej realizacji postanowień umowy w okresie od dnia 31 grudnia 2017 r. umowa za porozumieniem stron może zostać przedłużona do dnia 31 grudnia 2020 r. Możliwość przedłużenia łączącej strony umowy została zatem wprost uzależniona od prawidłowej realizacji postanowień umowy w okresie do dnia 31 grudnia 2017 roku. Przy tym po stronie powodowej podstawowym obowiązkiem wynikającym z § 7 umowy z dnia 12 listopada 2008 r. była opłacanie czynszu dzierżawnego każdego roku począwszy od 1 stycznia 2009 roku w terminie do dnia 15 września. Analiza zaś dokumentacji przedłożonej przez stronę pozwaną pozwala stwierdzić, iż czynsz dzierżawny w czasie trwania umowy dzierżawy nie był regulowany w zakreślonych przez umowę terminach. Powód uiszczał czynsz dzierżawny zazwyczaj pod koniec danego roku kalendarzowego. Nadto w 2018 r. pozwany na skutek nieregulowania czynszu dzierżawnego przez powoda zmuszony był do skorzystania z zabezpieczenia gwarancji bankowej – wskutek czego Bank wypłacił pozwanemu kwotę 120.000,00 zł w dniu 2 stycznia 2019 roku, a pozostałą część kwoty z należnego pozwanemu czynszu dzierżawy powód wpłacił na wskazane konto 15 maja 2019 r. Tym samym powód nie realizował prawidłowo postanowień zawartej między stronami umowy dzierżawy.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że interpretacja § 16 Umowy, a w szczególności zastosowanie słowa „może” wskazuje, iż pozwany w żadnym wypadku nie był zobligowany do przedłużenia tej umowy z pozwanym, nawet w sytuacji prawidłowej realizacji postanowień umowy przez powoda. Zapis ten jedynie przewidywał taką możliwość, zależną od woli obu stron umowy i ich ewentualnego porozumienia w tej sprawie. W okolicznościach sprawy niniejszej do takiego porozumienia nie doszło. Chociażby już z powyższej przyczyny powód nie może skutecznie domagać się uwzględnienia niniejszego powództwa.

W niniejszej sprawie istotnym jest, że umowa nr (...) między B. z siedzibą w O. reprezentowanym przez Dyrektora W. D., a T. P. została zawarta w czasie obowiązywania przepisów Ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody. Stosownie do art.16. ww. Ustawy Parkiem narodowym zarządza dyrektor parku narodowego, którego powołuje minister właściwy do spraw środowiska po zasięgnięciu opinii Państwowej Rady Ochrony Przyrody w ciągu 14 dni od dnia wystąpienia o opinię. Dyrektor parku narodowego reprezentuje Skarb Państwa w obrocie cywilnoprawnym w zakresie zarządzanego mienia i realizuje zadania określone w statucie, o którym mowa w art. 14 ust. 8. Ustawa ta nie przewidywała żadnych szczególnych procedur w przypadku wydzierżawiania terenów należących do parków narodowych osobom fizycznym i jednocześnie dawała dyrektorowi parku narodowego szerszą swobodę zawierania takich umów.

Z dniem 1 maja 2004 r., weszły w życie przepisy ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r., z wyjątkiem art. 39 i 134 pkt 2, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2005 r. Stosownie do art. 161 ww. ustawy, ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. poz. 1079, z późn. zm.) utraciła moc.

Zgodnie z art. 10a ust. 8 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1614) zawarcie przez park narodowy umowy dotyczącej rozporządzania nieruchomościami następuje w drodze przetargu, z zastrzeżeniem art. 10b. Przepis art. 10b o ochronie przyrody nie przewiduje natomiast możliwości zawierania umów dzierżawy z osobą fizyczną w trybie bezprzetargowym. Stosownie bowiem do art. 10b ustawy o ochronie przyrody umowa dotycząca rozporządzenia nieruchomością jest zawierana w drodze bezprzetargowej, jeżeli: 1) stroną jest państwowa jednostka budżetowa; 2) zbycie nieruchomości następuje w drodze zamiany lub darowizny; 3) przedmiotem zbycia jest udział w nieruchomości, a zbycie następuje na rzecz innych współwłaścicieli nieruchomości; 4) zawierana jest umowa użyczenia; 5) zawierana jest umowa najmu lokalu mieszkalnego z pracownikiem parku narodowego; 6) zawierana jest umowa służebności drogi koniecznej lub służebności przesyłu. W obecnym stanie prawnym, oddanie na podstawie ustawy – Prawo ochrony środowiska nieruchomości w dzierżawę może odbyć się wyłącznie w trybie przetargowym.

Natomiast, art. 10a i 10b ustawy o ochronie przyrody, które regulują tryb przetargowy i bezprzetargowy rozporządzania nieruchomościami weszły w życie 1 stycznia 2012 roku na mocy ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 224, poz. 1337). Zgodnie z art. 6 pkt. 3 ustawy zmieniającej z dnia 18 sierpnia 2011 r. Z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy umowy zawarte przez parki narodowe będące państwowymi jednostkami budżetowymi zachowują moc do czasu ich wygaśnięcia, z tym że wynikające z tych umów prawa i obowiązki parków narodowych będących państwowymi jednostkami budżetowymi stają się prawami i obowiązkami parków narodowych będących państwowymi osobami prawnymi;

W okolicznościach sprawy niniejszej umowa dzierżawy pomiędzy stronami wygasała 31 grudnia 2018 roku, a zatem od tego dnia strony obowiązywały przepisy art. 10a i 10b ustawy o ochronie przyrody jako przepisy rangi ustawowej i nadrzędne w stosunku do zapisów umowy dzierżawy dotyczących możliwości przedłużenia umowy na dalszy okres. A zatem wynikający z art. 10a i 10b ustawy o ochronie przyrody obowiązek przeprowadzania przetargu wykluczył możliwość przedłużenia przedmiotowej umowy dzierżawy pomiędzy stronami do 31 grudnia 2020 roku w trybie bezprzetargowym.

W tych okolicznościach nie miały znaczenia zeznania świadka T. S. składane na okoliczność woli stron przy zawarciu umowy. Świadek ten potwierdził, że intencją Parku krajobrazowego przy zawieraniu pierwszych umów dzierżawy było aby znaleźć chętnych do odkrzaczania terenów, uporządkowania. Dzierżawcy mieli to sfinansować i ponieść ryzyko uczestniczenia w programach rolno-środowiskowych. Po jego stronie była świadomość że umowy te były zawierane w celu realizacji programów, których cykle były 5 letnie, a umowy zawierano na 10 lat.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy oddalił powództwo na podstawie art. 64 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. oraz w zw. z art. 6 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 224, poz. 1337), jak w pkt I. sentencji.

O kosztach orzeczono z uwagi na wynik sprawy na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 99 kpc., jak w pkt II. sentencji. Zasądzono od powoda na rzecz pozwanego kwotę 5.538 zł zgodnie z przedłożonym przez stronę pozwaną spisem kosztów, uznając przedstawione koszty za uzasadnione.