Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: SSO Arkadiusz Kuta ( spr. )

Sędziowie : SO Dorota Twardowska

SO Mariusz Gregorowicz

Protokolant: st. sekr. sąd Joanna Kmin

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2019 roku w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. J. (1)

przeciwko (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku

z dnia 17 stycznia 2018 roku , sygnatura akt I C 1287/17

oddala apelację.

Sygnatura akt I Ca 98/19

UZASADNIENIE

A. J. (1) domagała się zasądzenia od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w Gdańsku kwoty 10.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu .

Skarb Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w Gdańsku wniósł o oddalenie powództwa .

Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku oddalił powództwo wyrokiem z dnia 17 stycznia 2018 roku .

Ustalił Sąd pierwszej instancji , że A. J. (1) złożyła w dniu 1 grudnia 2011 roku , w Sądzie Okręgowym w Gdańsku , pozew przeciwko A. T. i B. B. , żądając orzeczenia nakazem zapłaty na podstawie dwóch weksli , by pozwani zapłacili solidarnie kwotę 265.503,47 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 30 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu . Do pozwu dołączyła oryginały dwóch weksli : weksla in blanco z dnia 30 listopada 2011 roku na kwotę 251.868,78 zł , gdzie wystawcą była A. B. zaś poręczycielem – B. B. i weksel in blanco z dnia 30 listopada 2011 roku na kwotę 13.634,69 zł , gdzie wystawcą weksla był A. T. , a poręczycielem – B. B. . Następnie pełnomocnik powódki poinformował Sąd Okręgowy w Gdańsku , że na skutek oczywistej omyłki dołączono do pozwu , zamiast weksla z dnia 30 listopada 2011 roku na sumę 251.868,78 zł wystawionego przez A. T. i poręczonego przez B. B. , weksel z tego samego dnia i na tę samą sumę , lecz wystawiony przez A. B. i poręczony przez B. B. . Pełnomocnik wniósł o zwrot oryginału weksla wystawionego przez A. B. . W dniu 30 marca 2012 roku Sąd Okręgowy w Gdańsku wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym I Nc (...) , którym nakazał A. T. i B. B. , aby zapłacili na rzecz A. J. (1) kwotę 265.503,47 zł z odsetkami i kosztami procesu . Jednocześnie nakazano zwrócić pełnomocnikowi powódki weksel wystawiony przez A. B. , co polegało na zawiadomieniu pismem z dnia 4 kwietnia 2012 roku , że weksel zostanie zwrócony w sekretariacie I Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Gdańsku .

Ustalił dalej Sąd pierwszej instancji , że dniu 21 maja 2012 r. sędzia referent wydał zarządzenie o skasowaniu oryginału weksla będącego podstawą nakazu zapłaty wydanego w sprawie I Nc(...) przez jego przekreślenie i nakazał przechowywanie go w zalakowanej kopercie , która miała zostać dołączona do akt sprawy . Wykonując to zarządzenie pracownik sekretariatu omyłkowo skasował weksel wystawiony przez A. B. , a nie weksel , który był podstawą wydania nakazu zapłaty .

W dniu 11 grudnia 2014 roku A. J. (1) złożyła w Sądzie Okręgowym w Gdańsku pozew przeciwko A. B. o zapłatę w postępowaniu nakazowym z weksla kwoty 194.984,47 zł z odsetkami od dnia 30 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty i kosztami procesu ( sygnatura akt XV Nc(...) , następnie XV C (...) ) . Wniosła o dołączenie oryginału weksla z dnia 30 listopada 2011 roku wraz z deklaracją wekslową , wystawionego przez A. B. na kwotę 251.868,78 zł , znajdującego się w sekretariacie I Wydziału Cywilnego Sądu Okręgowego w Gdańsku w aktach sprawy I Nc (...) . Sąd pierwszej instancji przytoczył za uzasadnieniem tego pozwu twierdzenia o zawarciu przez A. J. (1) , A. B. , B. B. i A. T. w dniu 24 kwietnia 2012 roku ugody , którą nastąpić miało zakończenie sporu dotyczącego wszelkich roszczeń objętych umową najmu nr (...) z dnia 1 lipca 2011 roku , wszelkich roszczeń objętych protokołem zdawczo – odbiorczym z dnia 20 listopada 2010 roku lokalu użytkowego położonego w G. przy ul. (...) , a co do dłużników B. B. i A. T. – wszelkich roszczeń objętych nakazem zapłaty z dnia 30 marca 2012 roku wydanym w postępowaniu nakazowym z weksla – sygnatura akt I Nc (...).

Sąd Rejonowy ustalił , że w dniu 18 czerwca 2015 roku dokonano otwarcia zalakowanej koperty znajdującej się w aktach sprawy I Nc (...)Sądu Okręgowego w Gdańsku . Stwierdzono , że doszło do omyłkowego skasowania weksla wystawionego przez A. B. . W sprawie XV Nc (...)zarządzono przesłanie kopii tego weksla pełnomocnikowi powódki , a ten pismem z dnia 29 czerwca 2015 roku oświadczył , że weksel ten stanowi podstawę żądania zapłaty . Następnie opisał Sąd Rejonowy przebieg tego postępowania wskazując , że zarządzeniem z dnia 31 sierpnia 2015 roku stwierdzono brak podstaw do wydania nakazu zapłaty oraz zobowiązano pełnomocnika powódki do uiszczenia brakującej opłaty sądowej w kwocie 7.313 zł . Zarządzeniem z dnia 30 września 2015 roku zwrócono pozew , wobec bezskutecznego upływu terminu do uiszczenia brakującej opłaty sądowej , a postanowieniem z dnia 9 grudnia 2015 roku odrzucono jej zażalenie od tego zarządzenia – z powodu jego nieopłacenia . Postanowienie to jest prawomocne .

Sąd pierwszej instancji wskazał , że stan faktyczny był niesporny i ustalony został na podstawie zgromadzonych dokumentów . Ocenie podlegało roszczenie o odszkodowanie w związku z omyłkowym , prawnie niedopuszczalnym skasowaniem weksla w Sądzie Okręgowym w Gdańsku . Żądanie powódki wynikać miało z odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa w związku z wykonywaniem władzy publicznej . Zgodnie z art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa . Odpowiedzialność powstaje wówczas , gdy łącznie spełnione są jej trzy ustawowe przesłanki , a mianowicie : bezprawność działania lub zaniechania sprawcy , szkoda oraz normalny związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem sprawcy , a szkodą . Kolejność badania tych przesłanek nie może być przy tym dowolna . W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie działania ( zaniechania ) , z którego wynikać ma szkoda oraz dokonanie oceny jego bezprawności , a następnie ustalenie , czy wystąpiła szkoda oraz jakiego rodzaju i dopiero po stwierdzeniu , że obie te przesłanki zachodzą , możliwe jest zbadanie normalnego związku przyczynowego między nimi .

Bezprawność występuje gdy naruszono przepisy prawa . Zauważył więc Sąd pierwszej instancji , że pozwany nie przeczył omyłkowemu skasowaniu weksla . Sekretarz sądowy wykonujący zarządzenie sędziego z dnia 21 maja 2012 roku skasował bowiem weksel , który nie był podstawą wydanego w sprawie I Nc (...)nakazu zapłaty . W tym czasie obowiązywał przepis rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 roku Regulamin urzędowania sądów powszechnych ( Dz. U. pozycja 48 ) , który stanowił , że po zakończeniu postępowania weksle , na zarządzenie przewodniczącego wydziału , po skasowaniu przez przekreślenie , podlegają włączeniu do akt sprawy , po uprzednim umieszczeniu w zalakowanej kopercie ( § 90 ust. 4 ) . Obecnie zaś obowiązuje przepis , który stanowi , że weksle , na podstawie których został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym po zakończeniu postępowania , na zarządzenie przewodniczącego wydziału , podlegają włączeniu do akt sprawy , po uprzednim umieszczeniu na nich adnotacji określającej sąd , w którym toczyło się postępowanie , sygnaturę akt sprawy oraz datę i sposób zakończenia postępowania ( § 101 ust. 1 ) . Przepis ten wszedł w życie po prawomocnym zakończeniu postępowania I Nc(...) .

Wyjaśnił dalej Sąd Rejonowy , że przez szkodę należy rozumieć uszczerbek w dobrach prawnie chronionych , którego poszkodowany doznał wbrew własnej woli . Powódka nie wykazała aby uszczerbek taki rzeczywiście poniosła , to jest aby została pozbawiona możliwości dochodzenia roszczenia , którego zapłatę miał zabezpieczać skasowany weksel . Miał on charakter gwarancyjny , czyli zabezpieczał należności wynikające ze stosunku podstawowego łączącego A. J. (1) z A. B. , B. B. i A. T. , potwierdzone ugodą z dnia 24 kwietnia 2012 roku . Do pozwu wraz z wekslem została dołączona deklaracja wekslowa . Nie miał on więc charakteru samodzielnego papieru wartościowego . Uznał Sąd pierwszej instancji , że stwierdzenie szkody wymagało zatem wykazania , że brak weksla uniemożliwił skuteczne dochodzenie roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego – potwierdzonego ugodą – czego powódka nie zdołała uczynić . Swojej szkody upatrywała natomiast w samym tylko fakcie zniszczenia weksla , co było nieuprawnione biorąc pod uwagę jego charakter . Same utrudnienia w dochodzeniu roszczenia na podstawie stosunku podstawowego , czy też konieczność uiszczenia wyższej opłaty , nie stanowiła podstawy przyjęcia szkody . Argumenty powódki związane natomiast z krzywdą jaka może się wiązać z bezprawnym działaniem czy zaniechaniem przy wykonywaniu władzy publicznej były bezprzedmiotowe , ponieważ powódka nie domagała się zasądzenia zadośćuczynienia .

W podsumowaniu wywodu odnośnie przesłanek odpowiedzialności Skarbu Państwa wskazał Sąd pierwszej instancji , że powódka nie wykazała aby brak weksla spowodował utratę roszczenia i niemożność jego skutecznego dochodzenia , a więc brak było podstaw do przyjęcia , aby pomiędzy A. B. i Skarbem Państwa zachodziła współodpowiedzialność za zobowiązanie A. B. o charakterze in solidum .

Zwrócił wreszcie uwagę Sąd Rejonowy , że w celu umożliwienia uprawnionemu dochodzenia praw mimo „ zaginięcia ” weksla ustawodawca uregulował w Prawie wekslowym postępowanie sądowe o umorzenie zaginionych weksli wskazując , że tylko na podstawie orzeczenia uznającego weksel za umorzony można wykonywać wszystkie prawa z weksla . Sąd pierwszej instancji stanął na stanowisku , że pomimo uregulowania w ten sposób „ zaginięcia weksla ” , pojęcie to należy rozumieć szeroko . Obejmuje ono także jego kradzież , spalenie , zniszczenie oraz tego rodzaju uszkodzenie , które uniemożliwia wykonywanie praw wekslowych . Legitymowanym czynnie do żądania umorzenia jest posiadacz weksla . Wierzyciel wekslowy , który złożył weksel do akt sądowych w celu dochodzenia swoich uprawnień nie przestaje być posiadaczem weksla , a w razie zaginięcia weksla z akt jest „ tym komu weksel zaginął ” w rozumieniu art. 96 Prawa wekslowego . Powódka dotychczas nie skorzystała z postępowania przewidzianego w art. 96 - 100 Prawa wekslowego , co miało potwierdzać założenie , że wystąpienie z powództwem było przedwczesne . W przypadku umorzenia weksla można bowiem wykonywać wszelkie prawa z weksla wynikające .

Apelację od tego wyroku złożyła A. J. (1) zaskarżając orzeczenie Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku w całości i wnosząc o jego zmianę przez uwzględnienie powództwa ( po sprecyzowaniu wniosku apelacyjnego w piśmie procesowym z dnia 6 czerwca 2018 roku – przyp. wł. ) , lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania innemu , równorzędnemu sądowi ( j.w.) .

Skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego , to jest :

- art. 51 k.p.c. w związku z art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. przez niezawiadomienie sądu o zachodzącej podstawie do wyłączenia sędziego z uwagi na określone ustawą Prawo o ustroju sądów powszechnych uprawnienia administracyjne prezesa sądu okręgowego wobec sędziów sądu rejonowego co skutkuje nieważnością postępowania określoną w art. 379 pkt 4 k.p.c. ;

- art. 233 § 1 k.p.c. przez błędne dokonanie ustaleń faktycznych wynikające z braku bezstronności i wszechstronności w ocenie materiału dowodowego , polegające na uznaniu , że powódka nie poniosła szkody na skutek bezprawnego działania pozwanego , pomimo że po dacie skasowania weksla nie miała możliwości dochodzenia roszczenia na podstawie umowy stanowiącej stosunek podstawowy zobowiązania wekslowego z uwagi na przedawnienie wynikających z niej roszczeń .

Dojść miało także do naruszenia prawa materialnego , to jest art. 417 k.c. w związku z art. 117 k.c. i art. 10 w związku z art. 17 prawa wekslowego przez przyjęcie , że bezprawne skasowanie weksla nie było przyczyną powstania szkody , a ponadto , że szkoda nie zaistniała oraz , że pomiędzy wystawcą weksla A. B. ( „ , a Skarbem Państwa ” – przyp. wł. ) nie zachodzi współodpowiedzialność za zobowiązanie o charakterze in solidum , z uwagi na gwarancyjny charakter weksla , pomimo że powódka nie miała możliwości dochodzenia roszczeń ze stosunku podstawowego z uwagi na jego przedawnienie .

W uzasadnieniu apelacji stwierdzono , że postępowanie poprzedzające wydanie zaskarżonego wyroku dotknięte jest nieważnością z uwagi na rozpoznanie sprawy przez sędziego , co do którego z ustawy zachodzą przesłanki wyłączenia . Stroną pozwaną jest Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Okręgowego . Sędzia Sądu Rejonowego rozpatrującego sprawę objęta jest zakresem oddziaływania Prezesa Sądu Okręgowego w (...) , na przykład w zakresie przydziału do wydziałów , rozkładu dyżurów oraz zakresu obowiązków . W ocenie skarżącej charakter tej zależności był przesłanką do zgłoszenia w trybie art. 51 k.p.c. istnienia podstawy wyłączenia , czego nie dokonano , a co skutkuje nieważnością postępowania .

A. J. (1) wywodziła nadto , że Sąd Rejonowy , uznając że bezprawne skasowanie weksla nie doprowadziło do powstania szkody pominął , że na skutek dokonania tej czynności stwierdzono brak podstaw do wydania nakazu zapłaty oraz zobowiązano apelantkę do uiszczenia kwoty 7.313 zł tytułem brakującej opłaty sądowej od pozwu i kwota ta stanowi udowodnioną szkodę poniesioną przez pozwaną i pozostaje w związku przyczynowym z bezprawnym działaniem pozwanego . Podkreślała również znaczenie weksla dla dochodzenia roszczenia , w tym ułatwienia polegające na rozpoznaniu sprawy w postępowaniu nakazowym , czy możliwości puszczenia weksla w obieg przez indos . Konsekwencją uchybień , których miał się dopuścić Sąd Rejonowy było uznanie , że Skarb Państwa nie jest współzobowiązany z wystawcą weksla . W chwili złożenia powództwa na podstawie weksla powódka nie miała możliwości dochodzenia roszczenia z umowy , ponieważ było już przedawnione . Skarżąca podała , że umowa najmu , którą zabezpieczał weksel zawarta została w dniu 1 lipca 2011 roku , protokół zdawczo odbiorczy sporządzono w dniu 20 listopada 2010 roku , natomiast termin płatności weksla został oznaczony na dzień 28 grudnia 2011 roku . Zatem w dniu 11 grudnia 2014 roku , czyli w dniu złożenia pozwu , powódka miała możliwość dochodzenie roszczeń jedynie na podstawie weksla .

W piśmie procesowym z dnia 6 czerwca 2018 roku apelantka powtórzyła dotychczas stawiane zarzuty . Twierdziła , że dopuszczenie się niezgodnego z prawem działania przy wykonywaniu władzy publicznej spowodowało u niej szkodę w postaci wartości przedmiotu sporu wskazanej w pozwie z dnia 11 grudnia 2014 roku przeciwko A. B. . Podkreślała , że w Prawie wekslowym nie występuje pojęcie „ weksla gwarancyjnego ” , a więc brak jest podstaw do tego aby uznać , że weksel nie miał charakteru samodzielnego papieru wartościowego .

Skarb Państwa – Prezes Sądu Okręgowego w Gdańsku wniósł o oddalenie apelacji .

Pozwany kwestionował podstawy dla stwierdzenia nieważności postępowania . Zwrócił uwagę , że powódka nie wywodziła szkody z konieczności uiszczenia wyższej opłaty od pozwu w postępowaniu zwykłym , lecz z pozbawienia jej możliwości dochodzenia roszczenia od dłużnika wekslowego . Sąd Rejonowy nie mógł wyjść poza żądanie pozwu , a w postępowaniu apelacyjnym nie ma możliwości rozszerzenia żądania pozwu o przywołane okoliczności faktyczne . Ponadto z uwagi na gwarancyjny charakter weksla powódka winna wykazać , że wierzytelność , którą zabezpieczał weksel rzeczywiście istniała i w jakiej wysokości , czy miała ona w konkretnych okolicznościach faktycznych , z uwagi na treść umowy i deklaracji wekslowej , uprawnienie do wypełnienia weksla i czy uprawnienie to zostało , w świetle przepisów prawa wekslowego , wykonane bez ich naruszenia i w końcu , że brak weksla uniemożliwił jej skuteczne dochodzenie roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego . Pozwany twierdził nadto , że ze stanowiska samej powódki wynika modyfikacja stosunku zobowiązaniowego już po wypełnieniu weksla – na skutek ugody z dnia 24 kwietnia 2012 roku , a więc roszczenie w chwili wnoszenia pozwu przeciwko A. B. nie było przedawnione .

Sąd Okręgowy w Elblągu ustalił i zważył , co następuje :

Apelacja A. J. (1) okazała się bezzasadna i podlegała oddaleniu .

Najdalej idący zarzut apelantki opiera się na twierdzeniu o naruszeniu art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. - sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach , w których pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym , że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki . W przypadku ziszczenia się wskazanej przesłanki wyłączenia sędziego bezprzedmiotowy jest już zarzut naruszenia art. 51 k.p.c. przez zaniechanie zawiadomienia o powstałej przyczynie wyłączenia , ponieważ przesłanka opisana w art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. ma charakter bezwzględny i wyłączenie następuje z mocy ustawy . Rzeczywiście powstaje wówczas stan opisany w art. 379 pkt 4 k.p.c. – udział w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji sędziego wyłączonego z mocy ustawy powoduje nieważność postępowania i zmusza do uchylenia zaskarżonego wyroku , zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania .

Sąd odwoławczy stwierdza , że w postępowaniu przed Sądem Rejonowym Gdańsk – Południe w Gdańsku sędzia nie pozostawał z pozwanym Skarbem Państwa – Prezesem Sądu Okręgowego w Gdańsku w takim stosunku prawnym , że wynik sprawy miałby oddziaływać na jego prawa lub obowiązki . Nie ziściła się zatem przesłanka nieważności postępowania określona w art. 379 pkt 4 k.p.c.

Wiodące znaczenie dla uznania zarzutu powódki za bezzasadny miała wykładnia art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c. Dla wystąpienia bezwzględnej przesłanki wyłączenia sędziego i stronę wiązać winien stosunek prawny , ale nadto wynik sprawy oddziaływać musi na prawa i obowiązki sędziego wynikające z tego stosunku prawnego .

Oznacza to , że dla ziszczenia podstawy wyłączenia z ustawy konieczne jest aby zapadłe w rozpoznawanej sprawie orzeczenie , rozstrzygające spór o odpowiedzialność deliktową Skarbu Państwa względem A. J. (2) , oddziaływało na sytuację prawną sędziego , a okoliczności takie nie występują ani nie zostały przez apelantkę przywołane . Ta skupia się bowiem wyłącznie na poszukiwaniu w przepisach regulujących status sędziego oraz jego prawa i obowiązki norm usprawiedliwiających tezę o podporządkowaniu służbowym sędziów sądów rejonowych stronie procesu – ściśle Prezesowi Sądu Okręgowego reprezentującemu Skarb Państwa . Tymczasem oczywiste jest , że w odniesieniu do formułowanych przez powódkę podstaw odpowiedzialności pozwanego w sprawie o zapłatę sędzia Sądu pierwszej instancji nie występował jako wierzyciel lub dłużnik solidarny , poręczyciel , czy zobowiązany z tytułu regresu lub w innej roli związanej z przedmiotem procesu .

Już tylko dla porządku można zatem wskazać , że wbrew zarzutom apelacji prezes sądu okręgowego nie jest zwierzchnikiem służbowym sędziów sądów rejonowych , co jasno wynika z art. 22 § 1 pkt 1b ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych ( obecnie tekst jednolity z 2019 roku Dziennik Ustaw pozycja 52 ) . Przyznając , że Prawo o ustroju sądów powszechnych przewiduje przypadki , które rodzić mogą określone prawem relacje pomiędzy sędzią sądu rejonowego , a prezesem sądu okręgowego ( np. art. 22a § 1 w brzmieniu obowiązującym w chwili wszczęcia postępowania przed Sądem pierwszej instancji , czy art. 86 §§ 4 i 5 oraz art. 95 § 2 ) stwierdzić należy , że nie rodzą one stosunku prawnego , który pozostawałby w takim związku z przedmiotem sprawy , o którym traktuje art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c.

W piśmie procesowym z dnia 6 czerwca 2018 roku apelantka wskazywała na podstawę nieważności , która miałaby wynikać z uchybienia art. 49 k.p.c. - sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony , jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju , że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie . Przesłanka nieważności wymieniona w art. 379 pkt 4 traktuje wyłącznie o sytuacji gdy w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy , a więc nie dotyczy przypadków nieobjętych normą art. 48 k.p.c.

We wspomnianym piśmie zarzuca się również , że wniosek o wyłącznie sędziów nie został uwzględniony . Zarzut ten wiązano , jak się wydaje , z przekonaniem skarżącej o istnieniu przesłanek wyłączenia opisanych w cytowanym już art. 49 k.p.c. Sąd odwoławczy wskazuje , że w rozstrzyganej sprawie powódka nie składała wniosku o wyłączenie sędziego Sądu Rejonowego , a więc jej zarzut jest oczywiście bezzasadny . Nie ma podstaw dla stwierdzenia , że w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji doszło do uchybienia procedurze polegającego na nierozpoznaniu wniosku o wyłączenie sędziego z obawy o jego bezstronność .

W postępowaniu przed Sądem Rejonowym Gdańsk – Południe w Gdańsku powódka ograniczyła się do złożenia , adresowanego do tego Sądu wniosku o rozpoznanie sprawy przez inny sąd rejonowy ( punkt 4 petitum pozwu ) . Wniosek nie zawierał uzasadnienia ani wskazania podstawy prawnej . Postanowieniem z dnia 31 lipca 2017 roku wniosek ten oddalono . W art. 394 k.p.c. , określającymi przypadki dopuszczalności zażalenia od orzeczeń sądu pierwszej instancji , nie wymieniono takiego postanowienia . Zażalenie nie przysługuje na odmowę przekazania sprawy innemu sądowi . Orzeczenie to mogło podlegać kontroli instancyjnej . Apelantka nie złożyła jednak wniosku o rozpoznanie w postępowaniu apelacyjnym tego postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku , jako orzeczenia wpadkowego , mającego wpływać na rozstrzygnięcie sprawy . Zgodnie z art. 380 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje zapadłe w pierwszej instancji orzeczenia niepodlegające zaskarżeniu w drodze zażalenia tylko na wniosek strony .

Sąd odwoławczy zwraca nadto uwagę , że wątpliwość apelantki co do bezstronności sędziego wiązała ona z zarzutem naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. dokonania błędnych ustaleń faktycznych . To brak bezstronności spowodować miał wadliwe uznanie , że powódka nie poniosła szkody , pomimo że po dacie skasowania weksla nie miała możliwości dochodzenia roszczenia na podstawie umowy stanowiącej stosunek podstawowy zobowiązania wekslowego z uwagi na przedawnienie wynikających z niej roszczeń . Zarzut ten nie został rozwinięty , to jest nie zawierał opisu przejawów braku bezstronności ani żadnych argumentów nawiązujących do problematyki wpływu jaki miałby wywierać „ brak bezstronności w ocenie materiału dowodowego ” ( zarzut z punktu 1b petitum apelacji – karta 129v ) . Ocena materiału dowodowego prowadzi do ustalenia faktów , a te były w rozstrzyganej sprawie niesporne . Zarzut apelantki był naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. więc bezprzedmiotowy . Dla sprawy kluczowe było natomiast zagadnienie szkody , co do którego strony prezentowały przeciwstawne stanowiska . Powódka przekonywała , że jej szkoda wynika z samej utraty właściwości weksla , z którego była uprawniona i równa jest części sumy wekslowej . Przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji , że jest to rozumowanie nieuprawnione ( strony 11 i 12 uzasadnienia zaskarżonego wyroku – karty 122 i 123 ) nie wynika z braku bezstronności , a stanowi konsekwencję poprawnego pod względem prawnym wywodu o cechach weksla znajdującego się w posiadaniu powódki i charakterze odpowiedzialności odszkodowawczej .

Zauważyć należy zresztą , że apelantka wiąże zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. z zagadnieniem przedawnienia roszczenia powódki z umowy stanowiącej stosunek podstawowy względem weksla , choć kwestii przedawnienia w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji nie podniosła . Nie uczyniła tego , choć pozwany Skarb Państwa wprost odwoływał się do kwestii skutecznego dochodzenia roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego ( odpowiedź na pozew karta 61 ) . W samej apelacji również nie przedstawiono adekwatnego wywodu odnośnie problematyki ustania stanu zaskarżalności roszczenia powódki zabezpieczonego wekslem .

Omówienie stanowiska Sądu odwoławczego względem zawartych w apelacji zarzutów naruszenia prawa materialnego poprzedzić należy wyjaśnieniem zagadnień powstałych w związku z chwiejnym stanowiskiem powódki odnośnie granic jej żądania oraz argumentacji o występowaniu podstaw odpowiedzialności in solidum A. B. i Skarbu Państwa .

W apelacji oraz w piśmie z dnia 6 czerwca 2018 roku , wniesionym w toku postępowania apelacyjnego , powoływano się na poniesioną przez apelantkę szkodę w kwocie 7.313 zł , która pozostawać miała w związku przyczynowym z bezprawnym działaniem pozwanego . Do uiszczenia tej kwoty wezwano A. J. (1) w sprawie XV C (...) , tytułem brakującej opłaty sądowej od pozwu , po stwierdzeniu braku podstaw do wydania nakazu zapłaty .

Sąd odwoławczy wskazuje , że w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami ( art. 383 k.p.c. ) . Przed Sądem pierwszej instancji odwoływano się do kwestii opłaty , ale powództwa nie rozszerzono , to jest popierano żądania przedstawione w pozwie . Przypomnieć należy zatem , że kwota 10.000 zł dochodzona pozwem oraz wskazana jako wartość przedmiotu zaskarżenia ( patrz art. 368 § 2 k.p.c. ) stanowić miała część odszkodowania obliczonego na stronie 4 uzasadnienia pozwu na sumę 181.349,78 zł ( karta 5 ) . Stanowiła ona różnicę pomiędzy kwotą 251.868,78 zł wymienioną na wekslu wystawionym przez A. B. w dniu 30 listopada 2011 roku , a kwotą 70.519 zł , o którą Sąd Okręgowy w Gdańsku , wyrokiem z dnia 28 marca 2014 roku , „ pozbawił wykonalności ten tytuł wykonawczy ” . Wywód ten jest o tyle nieprecyzyjny , że ani sam weksel nie stanowił tytułu wykonawczego ( co oczywiste ) , ani na podstawie tego weksla nie wydano żadnego tytułu wykonawczego . Tok rozumowania powódki można jednak ustalić . Istotne okoliczności są przecież znane i wynikają z dołączonych na wniosek powódki akt sprawy XV C (...) . To w tej sprawie A. J. (1) powołała się na wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 28 marca 2014 roku , zapadły w sprawie XV C (...) o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego oraz dołączyła jego odpis wraz z uzasadnieniem . W tym miejscu można więc tylko przypomnieć , że w tej sprawie , toczącej się z powództwa A. T. przeciwko A. J. (1) , pozbawiono wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty z dnia 30 marca 2012 roku , wydanego w sprawie I Nc (...) – częściowo do kwoty 70.519 zł – na skutek uwzględnienia zarzutu powoda zapłaty tej kwoty poza postępowaniem egzekucyjnym . Oczywiste jest , że A. B. nie była zobowiązana z tytułu egzekucyjnego wydanego w sprawie I Nc (...) , a więc strata , której A. J. (1) miała doznać , równa sumie wymienionej w wekslu przez nią wystawionym , pomniejszona została przez powódkę o kwotę uiszczoną w wykonaniu tytułu egzekucyjnego zasądzającego świadczenie z innego weksla i od innych osób .

Wywód przedstawiony wyżej ma więc znaczenie dla określenia treści żądania zgłoszonego przez powódkę w niniejszej sprawie , wyraźnie ograniczając odszkodowanie do części sumy wymienionej w wekslu , co wyłącza roztrząsanie czy kwota 7.313 zł , do której uiszczenia wezwano powódkę w sprawie XV C (...), stanowić może element szkody przez nią poniesionej ( patrz także stanowisko pełnomocnika powódki przedstawione podczas rozprawy apelacyjnej z dnia 17 kwietnia 2019 roku – protokół sporządzony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk 00.07.00 ) . Zupełnie oczywiste jest również , że powódka nie dochodziła zadośćuczynienia , a więc jej odniesienia do krzywdy jakiej miała doznać na skutek skasowania weksla , którego była posiadaczką , są dla rozstrzygnięcia sprawy prawnie obojętne .

Wywód ten przekonuje jednocześnie o tym , że sama powódka traktuje weksel wystawiony przez A. B. jako gwarancyjny , skoro uzależnia zakres odpowiedzialności z weksla od zdarzeń niezwiązanych z zapłatą sumy wekslowej .

Wreszcie pociąga za sobą również i ten wniosek , wynikający zresztą także z akt sprawy I Nc (...) , że wierzytelność A. J. (2) o zapłatę jednej kwoty 251.868,78 zł zabezpieczono dwoma wekslami , z wystawienia A. B. i A. T. . Podobnie z akt XV C(...) wynika , że zobowiązanie A. B. i A. T. traktowała jako solidarne , co stanowi przecież jasne odniesienie do powodów wystawienia weksli . U podstaw wystawienia obu weksli leży więc jeden stosunek prawny , który w kontekście opisywanej przez Sąd pierwszej instancji ugody z dnia 24 kwietnia 2012 roku , zawartej przez wymienionych oraz B. B. , dotyczyć miał „ wszelkich roszczeń objętych umową najmu nr (...) z dnia 1 lipca 2011 roku , wszelkich roszczeń objętych protokołem zdawczo – odbiorczym z dnia 20 listopada 2010 roku lokalu użytkowego położonego w G. przy ul. (...) , a co do dłużników B. B. i A. T. – wszelkich roszczeń objętych nakazem zapłaty z dnia 30 marca 2012 roku wydanym w postępowaniu nakazowym z weksla – sygnatura akt I Nc (...) ” . Z tej przyczyny , wynikającej z samego sformułowania żądania pozwu , wynika konieczność uwzględnienia , że weksel miał pełnić funkcję gwarancyjną i zabezpieczać wierzytelność wynikającą ze stosunków prawnych powódki z wymienionymi wyżej dłużnikami .

Sąd odwoławczy stwierdza , że argumenty A. J. (1) o odpowiedzialności in solidum A. B. i Skarbu Państwa są wewnętrznie niespójne . Solidarność nieprawidłowa obejmuje przypadki gdy kilka osób na podstawie całkowicie odrębnych stosunków prawnych jest zobowiązanych do spełnienia w całości tego samego świadczenia wobec jednego podmiotu . Powódka twierdzi , że występuje taki zbieg odpowiedzialności A. B. z weksla i Skarbu Państwa z deliktu . Konstrukcja taka nie ma podstaw . Odpowiedzialność Skarbu Państwa wynikać ma z wadliwego przekreślenia weksla , jako zdarzenia niweczącego jego znaczenie źródła zobowiązania A. B. . To właśnie wygaśnięcie podstaw odpowiedzialności z weksla uzasadniać ma delikt . W rzeczywistości jest więc tak , jak to przedstawił Sąd Rejonowy , to jest nie ma podstaw do przyjmowania odpowiedzialności in solidum A. B. i Skarbu Państwa za jeden dług , a kluczowe znaczenie dla sprawy ma ustalenie czy bezprawne przekreślenie weksla spowodowało szkodę w mieniu A. J. (1) .

Sąd odwoławczy przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w pierwszej instancji , a więc nie ma potrzeby ich ponownego przytaczania . Ustalenia te stanowią zresztą w zasadniczej części relację z przebiegu postępowań sądowych I Nc (...) i XV Nc (...)( następnie XV C (...) ) , nie były sporne i nie są kwestionowane .

Sąd odwoławczy podziela także stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku , że okoliczności faktyczne nie potwierdzają aby powódka na skutek bezprawnego przekreślenia weksla doznała szkody . Tej upatruje powódka w samym fakcie przekreślenia weksla . Jest to zdarzenie , które wyłącza jego wykorzystanie jako podstawy powództwa o zapłatę , a zwłaszcza wniosku o jego rozpoznanie w postępowaniu nakazowym . Nie ma jednak uzasadnienia aby utratę znaczenia wypełnionego blankietu wekslowego utożsamiać z uszczerbkiem w mieniu powódki , to jest w sposób jednaki jak zniszczenie jej rzeczy , powodujące stratę odpowiadającą wartości rzeczy . Suma wekslowa powinna być równa zobowiązaniu wynikającemu ze stosunku prawnego istniejącego pomiędzy A. J. (1) , a jej dłużnikami , w tym A. B. . Weksle , w tym wystawiony przez A. B. , ułatwić miały dochodzenie wierzytelności . Stratą jest pomniejszenie majątku poszkodowanego , a więc roszczenia swojego nie mogła powódka opierać tylko na twierdzeniu o utracie udogodnień wynikających z posiadania weksla gwarancyjnego . Jej wierzytelność względem A. B. nie wygasła w chwili przekreślenia weksla ani zdarzenie to nie spowodowało umniejszenia aktywów powódki .

Przedstawiony w apelacji i powtórzony także w piśmie z dnia 6 czerwca 2018 roku wywód o wystąpieniu z pozwem w sprawie XV Nc (...) już po upływie terminu przedawnienia wierzytelności ze stosunku umownego leżącego u podstaw weksla własnego A. B. odnosi się zatem do straty , jako odwleczonego w czasie skutku przekreślenia weksla , mającego wynikać także z charakteru wierzytelności zabezpieczonej wekslem i upływu czasu , czyli w pewnym uproszczeniu , czynników determinujących określenie terminu przedawnienia , początku jego biegu i daty zakończenia , pociągającej za sobą możliwość uchylenia się przez dłużnika od zaspokojenia długu ze stosunku podstawowego ( art. 117 §§ 1 i 2 k.c. ) . Twierdzi się , że w czasie gdy powódka wnosiła pozew ( grudzień 2014 roku ) roszczenie ze stosunku podstawowego nie mogło być już skutecznie dochodzone z uwagi na jego przedawnienie .

Zauważyć należy zatem , że problematyka ta , pomimo postawienia przez pozwanego zarzutów dotyczących potrzeby wykazania , że brak weksla uniemożliwił dochodzenie roszczenia wynikającego ze stosunku podstawowego , została przez powódkę pominięta w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji . Twierdzenia przedstawione w postępowaniu apelacyjnym nasuwają zaś zasadnicze wątpliwości co do zgodności ze stanem rzeczywistym , bowiem z okoliczności przywoływanych przez samą powódkę wynika , że w dniu 24 kwietnia 2012 roku A. J. (1) , A. B. , a także pozostałe osoby zainteresowane ułożeniem stosunków z wierzytelności zabezpieczonej wekslami , zawarły ugodę , która miała także znaczenie uznania roszczenia , co zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 k.c. w związku z art. 124 § 1 k.c. powoduje przerwę biegu przedawnienia i rozpoczęcie jego biegu na nowo ( patrz ugoda dołączona przez powódkę do pozwu w sprawie XV Nc (...)– karta 32 i nast. ) . Zauważyć należy także , że istotne dla oceny tego zagadnienia elementy stosunku prawnego leżącego u podstaw weksla nie są znane i nie zostały przez powódkę powołane .

Trzeba wreszcie wskazać , że A. J. (1) znalazła się z chwilą przekreślenia weksla w sytuacji prawnej określonej w art. 96 ust. 1 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe ( obecnie tekst jednolity z 2016 roku Dziennik Ustaw pozycja 160 ) – ten , komu weksel zaginął , może żądać od sądu rejonowego uznania weksla za umorzony . Zgodnie z art. 100 Prawa wekslowego na podstawie orzeczenia , uznającego weksel za umorzony , można wykonywać wszystkie prawa z weksla ( oba przepisy w związku z art. 103 Prawa wekslowego ) . Przez zaginięcie weksla rozumieć należy również takie jego uszkodzenie , które uniemożliwia wykonywanie praw wekslowych . Przekreślenie , którego forma oznacza unieważnienie weksla , dokonane jednak w sposób sprzeczny z prawem , jest więc równoznaczne z zaginięciem weksla . Powódka , po złożeniu weksla do akt sprawy sądowej nie przestała być jego posiadaczem . Przekreślenie weksla wystawionego przez A. B. nie stanowiło aktu posiadacza weksla , który w ten sposób wyraża wolę zniweczenia jego znaczenia prawnego ani aktu wystawcy , któremu weksel zwrócono po zapłacie sumy wekslowej . Będąc aktem bezprawnym uzasadniało wszczęcie postępowania amortyzacyjnego . Wykonywanie uprawnień z weksla zostało więc powódce czasowo zablokowane . Jak wynika z oświadczenia pełnomocnika powódki przedstawionego podczas rozprawy apelacyjnej z dnia 17 kwietnia 2019 roku nie wszczynano postępowania o umorzenie weksla ( protokół j.w. 00.16.00 ) .

W tym stanie rzeczy , na mocy art. 385 k.p.c. , apelacje oddalono .