Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2019 r. w Elblągu na rozprawie

sprawy J. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

wskutek odwołania ubezpieczonej od zatytułowanego (...) postanowienia z dnia 12 lipca 2019 r., znak: (...) i od decyzji z dnia 12 lipca 2019 r. znak: (...)

o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania i o wznowienie postępowania

I.  odrzuca odwołanie od postanowienia o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania;

II.  oddala odwołanie od decyzji o odmowie wznowienia postępowania.

Sygn. akt IV U 1008/19

UZASADNIENIE

Ubezpieczona J. G. wniosła odwołanie od wydanego przez pozwany Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w dniu 12 lipca 2019r. rozstrzygnięcia
o odmowie przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania, znak (...)-SER oraz od decyzji z tego samego dnia i wydanej pod tym samym znakiem o odmowie wznowienia postępowania. Ubezpieczona wyjaśniła, że o wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. dowiedziała się od znajomych w dniu 17 czerwca 2019r. i dwa dni później złożyła pismo do organu rentowego. Skarżąca twierdziła, że gdyby miała możliwość wcześniejszego uzyskania informacji o przysługującym jej prawie, to niezwłocznie by z tego skorzystała. Ubezpieczona wywodziła ponadto, że jest niesprawiedliwe, że osoby, które wcześniej odwołały się do Sądu, na złożenie skargi mają trzy miesiące. Skarżąca wniosła w związku z powyższym o przeliczenie świadczenia.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie twierdząc, że ubezpieczona nie przedstawiła okoliczności uzasadniających brak winy w uchybieniu terminu
do wniesienia skargi. Tym samym zasadna była odmowa wznowienia postępowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona J. G. urodziła się dnia (...)

Od dnia (...) 2008r., tj. od ukończenia wieku emerytalnego 55 lat, ubezpieczona pobiera emeryturę wcześniejszą, przyznaną decyzją z dnia 27 października 2008r.

Decyzją z dnia 19 marca 2014., znak (...), pozwany przyznał ubezpieczonej od dnia (...) 2014r., tj. od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego 60 lat i 4 m-ce, prawo do emerytury obliczonej na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018r., poz. 1270 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna), a więc wg systemu zreformowanego. W decyzji tej organ rentowy zastosował art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Wypłata emerytury przyznanej decyzją z dnia 19 marca 2014r. jest zawieszona z uwagi na to, że korzystniejsza okazuje się emerytura wcześniejsza, przyznana decyzją z dnia 12 listopada 2008r.

W dniu 19 czerwca 2019r. ubezpieczona wniosła o ponowne ustalenie wysokości emerytury i przeliczenie świadczenia w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia
6 marca 2019r., sygn. P 20/16. Ubezpieczona złożyła jednocześnie wniosek o przywrócenie terminu, w którym wywodziła, że o wyroku Trybunału Konstytucyjnego dowiedziała się
od znajomych i rodziny, a nie słyszała o tym w telewizji, jak również nie czytała w prasie
i Internecie. W piśmie uzupełniającym wniosek ubezpieczona dodatkowo podała, że ma trudności ze wzrokiem i nie ma dostępu do Internetu.

(okoliczności bezsporne)

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie należy zaznaczyć, że przywołane wyżej okoliczności faktyczne były między stronami bezsporne.

Bezsprzecznie też przy wydaniu decyzji z dnia 19 marca 2014r. o przyznaniu ubezpieczonej emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, organ rentowy zastosował art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a więc przepis uznany w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. w sprawie P 20/16 za niezgodny z Konstytucją
RP w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej (emerytury przed osiągnieciem powszechnego wieku emerytalnego). Tym samym organ rentowy w decyzji z dnia 19 marca 2014r. zaniżył wysokość świadczenia w ten sposób, że pomniejszył podstawę obliczenia emerytury o sumę pobranej emerytury wcześniejszej. Należy zatem wyjaśnić,
że można żądać wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną m.in. w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (art. 145a § 1 kpa). Istotne jest jednak i to, że tego rodzaju skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 145a § 2 kpa). Nie ma przepisów, które przywidywałyby możliwość skrócenia albo wydłużenia terminu miesięcznego z art. 145a § 2 kpa.

Po tych wstępnych uwagach należy po pierwsze wskazać, że nie jest dopuszczalne odwołanie od odmowy przez organ rentowy przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania.

Zgodnie z art. 58 § 2 kpa jednocześnie z wniesieniem o przywrócenie terminu należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. Rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu następuje w formie postanowienia, co wynika z art. 59 § 1 kpa. Z kolei o skardze
o wznowienie postępowania organ administracji rozstrzyga w oparciu o art. 149 kpa, także
w formie postanowienia, wznawiając postępowanie (§ 1 kpa), względnie odmawiając wznowienia, na co przysługuje zażalenie (§ 3 i 4).

Normy wynikające z przywołanych przepisów w postępowaniu prowadzonym przez organ rentowy podlegają modyfikacji wynikającej z art. 83b ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019r. poz. 300 ze zmianami; dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z tymi przepisami – jeżeli przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego przewidują wydanie postanowienia kończącego postępowanie
w sprawie, Zakład w tych przypadkach wydaje decyzję (ust. 1), przy czym od wydanych
w trakcie postępowania innych postanowień Zakładu zażalenie nie przysługuje (ust. 2).

Zdaniem Sądu, postanowienie w przedmiocie przywrócenia terminu do złożenia skargi
o wznowienie postępowania administracyjnego nie kończy postępowania w sprawie, jako że konieczne jest w przypadku złożenia takiego wniosku wydanie dalszego rozstrzygnięcia –
o wznowieniu postępowania, które również nie kończy postępowania w sprawie z uwagi
na treść art. 151 kpa, albo o odmowie takiego wznowienia, które jest rozstrzygnięciem kończącym postępowanie. Mając więc na względzie art. 83 ust. 1 ustawy systemowej, w postępowaniu prowadzonym przez organ rentowy tylko tego ostatniego rodzaju rozstrzygnięcie, czyli o odmowie wznowienia postępowania, może (i powinno) przybrać postać decyzji,
od której przysługuje odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych z możliwością kwestionowania w ramach tego właśnie środka zasadności odmowy przywrócenia terminu do złożenia skargi. Nie może natomiast nastąpić w formie decyzji organu rentowego rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania. Trzeba dodać, że błędne nazwanie przez organ rentowy postanowienia decyzją, nie może skutkować nadaniem innego charakteru temu orzeczeniu.

Skoro skarżąca odwołała się od orzeczenia, które w rzeczywistości jest postanowieniem, a od którego odwołanie do sądu powszechnego nie przysługuje (art. 83 ust. 2 ustawy systemowej a contrario – odwołanie przysługuje od decyzji organu rentowego), odwołanie to podlegało odrzuceniu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 kpc z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej, o czym Sąd orzekł w punkcie I. wyroku. Dodatkowo należy zaznaczyć, że nie miał w niniejszej sprawie zastosowania art. 464 § 1 kpc, nakazujący ewentualne przekazanie sprawy innemu organowi, jako że z art. 83b ust. 2 ustawy systemowej, będącego przepisem szczególnym w stosunku do art. 149 § 4 kpa, wynika, że zażalenie (w trybie postępowania administracyjnego) na postanowienie organu rentowego o odmowie przywrócenia terminu
do złożenia skargi o wznowienie postępowania nie przysługuje.

Po drugie, w ocenie Sądu, jest prawidłowa zaskarżona decyzja pozwanego o odmowie wznowienia w oparciu o podstawę takiego wznowienia wskazaną w art. 145a § 1 kpa. Słuszne jest bowiem stanowisko organu rentowego, że nieznajomość prawa, wynikająca z niewiedzy skarżącej (do dnia 17 czerwca 2019r.) o wydanym w dniu 6 marca 2019r. w sprawie
P 20/16 wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nie może stanowić niezawinionej przez ubezpieczoną przyczyny złożenia po terminie skargi o wznowienie postępowania. Wynika to jednoznacznie z art. 190 Konstytucji RP, zgodnie z którym orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (ust. 1), przy czym orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wydane m.in. w sprawach zgodności ustaw z Konstytucją, podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony (ust. 2). Przywołane przepisy nie uzależniają zatem obowiązywania ogłoszonego
w organie urzędowym wyroku Trybunału Konstytucyjnego od faktycznego zapoznania się przez osoby zainteresowane z treścią takiego wyroku. Wystarczająca jest sama potencjalna możliwość zapoznania się podmiotów prawa z omawianego rodzaju aktem prawnym. Bezsprzecznie tak rozumiana możliwość została skarżącej zapewniona, skoro wydany w sprawie P 20/16 wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 21 marca 2019r., poz. 539, a więc w sposób przewidziany powszechnie obowiązującymi przepisami prawa.

Zdaniem Sądu pozostałe okoliczności niezłożenia skargi o wznowienie postępowania
w wymaganym terminie, tj. inne niż późno uzyskana informacja o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, również nie usprawiedliwiają twierdzenia, że ubezpieczona nie zachowała terminu bez swojej winy. Skarżąca nawet nie twierdziła, a tym bardziej nie uprawdopodobniła, aby zgłaszane problemy ze wzrokiem miały charakter schorzenia nagłego i na tyle zaostrzonego, aby uniemożliwiło ono podjęcie w okresie do 23 kwietnia 2019r. (do upływu terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania) stosownych czynności realizujących interesy skarżącej. O relatywnie nieznacznym nasileniu tego schorzenia świadczy zresztą to, że nie sprawiło ubezpieczonej żadnych trudności złożenie skargi z wnioskiem o przywrócenie terminu już w 2 dni od uzyskania od znajomych informacji o zapadłym 6 marca 2019r. wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Nie mogło być także uznane za istotne z punktu widzenia art. 58 § 1 kpa zróżnicowanie terminów na złożenie skargi o wznowienie postępowania administracyjnego i cywilnego, skoro kwestia ta leży w ogóle poza sferą winy skarżącej albo jej braku,
a wynika z woli ustawodawcy, opartej na stosownej delegacji do uregulowania omawianego zagadnienia, zawartej w art. 190 ust. 4 Konstytucji RP („Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.”).

Powyższe skutkowało oddaleniem w punkcie II. wyroku odwołania od decyzji odmawiającej wznowienia postępowania, do czego podstawę prawną stanowiły przepisy powołane wcześniej i art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

Na marginesie warto zauważyć, że Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie P 20/16 zwrócił uwagę, iż dla pełnej realizacji rozstrzygnięcia o niezgodności z Konstytucją RP art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej konieczne będzie rozwiązanie ustawowe. Jest to zrozumiałe choćby z uwagi na nieobjęcie zakresem tego wyroku tych kobiet z rocznika 1953, które pobierały wcześniej emeryturę nauczycielską. Stosowny senacki projekt ustawy zmieniającej ustawę emerytalną wpłynął w dniu 15 lipca 2019r. do Sejmu
i trwają nad nim dalsze prace legislacyjne (por. druk senacki nr 1175 i druk sejmowy nr 3720). Na obecnym etapie projekt ten zakłada, że w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia
w życie ustawy zmieniającej ustawę emerytalną kobiety w sytuacji takiej jak skarżąca będą mogły złożyć do organu rentowego wniosek o ponowne obliczenie emerytury, czyli z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, ze skutkiem wstecznym, tj. od daty przyznania emerytury.

Na zakończenie trzeba wyjaśnić, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy
i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu. Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w tych sprawach wyznaczony jest zatem w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu zaskarżonej
do sądu, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego, określonego zakresem odwołania od decyzji organu rentowego do sądu. W konsekwencji w sprawie, w której wniesiono odwołanie od decyzji organu rentowego, przedmiot sporu nie może wykraczać poza treść tej decyzji, a dochodzenie przed Sądem prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, które nie było przedmiotem decyzji organu rentowego, jest co do zasady niedopuszczalne. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się zatem do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Oznacza to, że przed sądem ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, że skoro w zaskarżonej decyzji pozwany nie rozstrzygnął (ani pozytywnie, ani negatywnie) o możliwości przeliczenia emerytury z uwagi na ujawnienie się nowej okoliczności, to nawet pomimo to, że także takie żądanie zdaje się wynikać z pisma wszczynającego postępowanie przed organem rentowym, Sąd nie mógł w niniejszej sprawie merytorycznie ocenić, czy zachodziły przesłanki do przeliczenia świadczenia, określone w art. 114 ustawy emerytalnej. O ile zdaniem ubezpieczonej – chociaż nie wynika to z treści odwołania – organ rentowy nie rozpoznał całości jej żądania,
tj. jeśli skarżąca uważa, że jej pismo potraktowane przez organ rentowy jako skarga
o wznowienie postępowania, stanowiło jednocześnie wniosek o przeliczenie emerytury
w oparciu o art. 114 ustawy emerytalnej, może ona rozważyć złożenie odwołania w związku z niewydaniem decyzji, stosownie do art. 477 ⁹ § 4 kpc („Jeżeli organ rentowy […] nie wydał decyzji […] w terminie dwóch miesięcy od dnia zgłoszenia roszczenia w sposób przepisany, odwołanie można wnieść w każdym czasie po upływie tego terminu.”).