Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 września 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych - I Oddział w Ł. stwierdził, że z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej E. S. podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresie od 2 czerwca 2014 roku do 27 października 2014 roku, od 1 listopada 2014 roku do 8 stycznia 2015 roku i od 1 czerwca 2016 roku oraz nie podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 28 października 2014 roku do 31 października 2014 roku, od 9 stycznia 2015 roku do 31 maja 2016 roku. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że składki na ubezpieczenie społeczne (w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe) za październik 2014 roku oraz w okresie od października do grudnia 2015 roku ubezpieczona opłaciła po terminie, zaś za miesiące od grudnia 2014 roku do września 2015 roku, a także od stycznia do maja 2016 roku – w niepełnej wysokości. Organ rentowy wskazał, że po rozpoznaniu wniosku E. S., ze względu na występujące na jej koncie zadłużenie, pismem z dnia 6 czerwca 2016 roku nie wyraził zgody na opłacenie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. /decyzja - k. 22-23 akt ZUS /

W dniu 3 listopada 2016 roku E. S. złożyła odwołanie od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 28 października 2014 roku do 31 października 2014 roku, od 9 stycznia 2015 roku do 31 maja 2016 roku. W uzasadnieniu wskazała, że składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe zawsze opłacała w terminie, a jeśli nawet przez pomyłkę opłaciła coś w innej wysokości, to nie zrobiła tego świadomie i celowo. Wniosła o przywrócenie terminu do opłaty składek. /odwołanie - k. 2-4/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 9 listopada 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, przytaczając argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Wskazał nadto, że - mającą znaczenie dla niewyrażenia zgody na przywrócenie terminu opłaty składek - decyzją z dnia 4 marca 2016 roku organ rentowy objął W. S. obowiązkiem ubezpieczeń (...) od 27 października 2014 roku jako osobę współpracującą z E. S. w prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. /odpowiedź na odwołanie - k. 11/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. S. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i od dnia 2 czerwca 2014 roku dokonała zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. /niesporne/

Wnioskodawczyni opłacała składki za męża, z którym współpracowała na podstawie umowy zlecenia. /przesłuchanie wnioskodawczyni e-protokół rozprawy z dnia 9.01.2020 r. – płyta CD k 102/

Za miesiąc październik 2014 roku wnioskodawczyni uiściła składkę na ubezpieczenie społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy po obowiązującym terminie – w dniu 17 listopada 2014 roku, za miesiąc wrzesień 2015 roku – częściowo w dniu 3 listopada 2015 roku, za miesiąc październik 2015 roku – w dniu 16 listopada 2015 roku, częściowo w dniu 22 grudnia 2015 roku, za miesiąc listopad 2015 roku – w dniu 8 i 10 marca 2016 roku, za miesiąc styczeń 2016 roku – w dniu 8 kwietnia 2016 roku, za miesiąc luty 2016 roku – w dniu 11 i 19 kwietnia 2016 roku. /raport rozliczeń – k 13-14 akt ZUS/

Prawomocną decyzją z dnia 4 marca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych – I Oddział w Ł. objął od dnia 27 października 2014 roku męża wnioskodawczyni - W. S. obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy z ubezpieczoną jako osobą prowadzącą działalność gospodarczą. /niesporne/

W związku z powyższym organ rentowy dokonał przypisu składek uiszczonych przez skarżącą na poczet należności składkowych jej męża, stwierdzając zadłużenie na koncie wnioskodawczyni jako prowadzącej działalność gospodarczą w kwocie 15.369,60 złotych wynikające z niedopłaty składek:

- na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych – za październik 2014 roku, za okres od grudnia 2014 roku do września 2015 roku, za okres od stycznia 2016 roku do kwietnia 2016 roku,

- na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego – za okres od października 2014 roku do września 2015 roku, za okres od lutego 2016 roku do kwietnia 2016 roku,

- na Fundusz Pracy - za październik 2014 roku, za okres od grudnia 2014 roku do września 2015 roku, za okres od stycznia 2016 roku do kwietnia 2016 roku.

/raport rozliczeń – k 13-14 akt ZUS, dane o podstawach wymiaru składek k 6-12 akt ZUS/

Po rozpoznaniu wniosku E. S. z dnia 4 maja 2016 roku o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe za październik 2014 roku i za okres od stycznia 2015 roku do kwietnia 2016 roku pismem z dnia 6 czerwca 2016 roku organ rentowy odmówił przywrócenia terminu opłaty tych składek. /pismo k 16 akt ZUS/

W dniu 24 sierpnia 2016 roku wnioskodawczyni wystąpiła z wnioskiem o wydanie decyzji o okresach podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. /wniosek k 17 akt ZUS/

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowego ustalił w oparciu o niesporne w sprawie dowody z dokumentów oraz przesłuchania wnioskodawczyni.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają, stosownie do art.6 ust.1 pkt 5 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2019 r., poz.300 z późn. zm.), obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wpadkowemu, a także - w myśl art. 11 ust. 2 - na swój wniosek dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.

W myśl art.14 ust.1 wspominanej ustawy objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a.

Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4. (art.14 ust.1a).

W związku z powyższym stwierdzić należy, że we wszystkich przypadkach do powstania stosunku prawnego dobrowolnego ubezpieczenia niezbędny jest wniosek ubezpieczonego. W przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wymagany jest dodatkowy warunek, by wniosek został zgłoszony w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia emerytalnego i rentowych. Osoby, które są obejmowane ubezpieczeniami społecznymi na zasadach dobrowolności, zgłaszają wniosek o objęcie ich ubezpieczeniem w terminie przez nie wybranym. Przepisy ust.2 i 3 stosuje się odpowiednio (art.36 ust.1, 3, 4 i 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Zgodnie z dyspozycją art.14 ust.2 analizowanej ustawy ubezpieczenia emerytalne
i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1 ustają:

1)  od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia w którym wniosek został złożony ,

2)  od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie - w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7; w uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, z zastrzeżeniem ust. 2a;

3)  od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

Przepis art.14 ust.2a stanowi z kolei, że w przypadku, o którym mowa w ust.2 pkt 2, jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje.

Z przywołanego przepisu art.14 ust.2 wynika zatem, że jedną z przesłanek ustania dobrowolnego ubezpieczenia jest nieopłacenie w terminie składki należnej na to ubezpieczenie. Nie budzi żadnych zastrzeżeń stwierdzenie, że nieopłacenie w ogóle składki na dobrowolne ubezpieczenie albo opłacenie jej w całości po ustawowym terminie rodzi skutek przewidziany w przepisie art. 14 ust. 2 pkt 2. Skutek ten powstaje ex lege, bez względu na wolę stron.

Oczywistym jest bowiem, iż przez pojęcie nieopłacenia składek na dobrowolne ubezpieczenie społeczne należy rozumieć nie tylko nieopłacenie tej składki, ale również kilkudniowe opóźnienie w opłacie składek, jak również i jej opłacenie z uchybieniem terminu, czy też w niepełnej wysokości. Podobne stanowisko zajmuje Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 28.04.2000r. wydanym w sprawie III AUa 88/00 oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 27.04.2000r. wydanym w sprawie III AUa 66/00).

Osoba składająca wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym
i oczekująca świadczeń od organu rentowego, zobowiązana jest do opłacania składek na to ubezpieczenie w terminie i we właściwej wysokości. Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie III AUa 1514/99.

Przymiotem wszelkich ubezpieczeń dobrowolnych jest to, że ubezpieczenie takie jest kontynuowane, jeżeli składki na to ubezpieczenie są opłacane w terminie i we właściwej wysokości. A zatem wnioskodawczyni zdając sobie z tego sprawę winna dokonywać wpłat składek w przewidzianym przepisami prawa terminie oraz w określonych przez przepisy wysokościach.

Jednakże w uzasadnionych przypadkach, mimo opóźnienia z zapłatą składki, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może na wniosek zainteresowanego wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie, czyli uznać, że mimo nieopłacenia składki w terminie ubezpieczenie nie ustało.

Podkreślić należy, że kwestia zgody, bądź odmowy organu rentowego, na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe po terminie nie wymaga wydania przez organ decyzji. Ustawa systemowa przewidziała bowiem wydawanie decyzji w sprawach objętych przepisem art.83 ust.1 jak również w innych konkretnie wymienionych sprawach, określonych w przepisach ustawy (art.24 ust.1). W tych to sprawach ustawa zastrzega dla ubezpieczonych (płatników) prawo do odwołania się od wydanej decyzji do właściwego Sądu.

Spór pomiędzy stronami niniejszego postępowania sprowadza się do tego, czy E. S. podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 27 października 2014 roku do dnia 31 października 2014 roku oraz od dnia 9 stycznia 2015 roku do 31 maja 2016 roku. Istotę sporu w niniejszej sprawie stanowiła ocena zasadności odmowy „przywrócenia terminu” do opłacenia składki za sporne miesiące.

W ustawie nie zostały określone przesłanki "wyrażenia zgody" na opłacenie składki po terminie, wskazano jedynie, iż zgoda taka może zostać wydana w uzasadnionych przypadkach. Nie oznacza to jednak przyznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych niczym nieograniczonego uznania w uwzględnieniu lub nieuwzględnieniu wniosku o wyrażenie zgody. Przyznana kompetencja winna być wykonywana według sprawdzalnych, sprawiedliwych kryteriów.

W doktrynie prawa administracyjnego przyjmuje się, że uznaniowość decyzji nie oznacza dowolności w ich podejmowaniu. Użyte w przepisie art. 14 ust. 2 pkt 2 określenie "może" nie oznacza pełnej dowolności. Nie ma przy tym znaczenia, czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje odrębną decyzję, czy też rozstrzyga daną kwestię jako przesłankę wydania decyzji o określonej treści. W tym drugim przypadku, w razie poddania decyzji kontroli sądowej, badanie obejmuje wszystkie okoliczności, także te, które stanowiły przesłanki zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wykazał, że wnioskodawczyni nieterminowo regulowała składki na ubezpieczenie społeczne, w tym na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w za miesiące: październik 2014 roku, październik 2015 roku oraz listopad 2015 roku, za styczeń 2016 roku i luty 2016 roku, zaś za miesiąc październik 2014 roku oraz za okres od stycznia 2015 roku do września 2015 roku, za okres od stycznia 2016 roku do marca 2016 roku powstało zadłużenie na koncie wnioskodawczyni w związku ze stwierdzeniem przez organ rentowy, że jej mąż – W. S. jako osoba z nią współpracująca w ramach prowadzonej działalności podlega ubezpieczeniu społecznemu od 27 października 2014 roku.

Jak wynika zaś z przesłuchania E. S. powodem nieuiszczenia prawidłowo powyższych składek była nieznajomość prawa w zakresie możliwości wykonywania zlecenia przez męża uznanego przez ZUS za osobę współpracującą.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle poczynionych w sprawie ustaleń – rozmiaru uchybień w zakresie terminowego regulowania składek na ubezpieczenie, w tym dobrowolne ubezpieczenie chorobowe skarżącej, powtarzalności i czasu trwania tych uchybień, negatywna decyzja organu rentowego w przedmiocie wniosku ubezpieczonej o wyrażenie zgody na opłacenie po terminie składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe była uzasadniona.

Oceniając odmowę przywrócenia terminu Sąd nie może tracić z pola widzenia całego kontekstu działania wnioskodawczyni, która jest przedsiębiorcą, zatem wymagany jest od niej profesjonalizm oraz inicjatywa związana z prowadzoną działalnością, także w odniesieniu do wywiązywania się z obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne i właściwej kwalifikacji współpracy w ramach tej działalności z osobą bliską. Nie można zatem przyjąć, że jest zagubioną wśród przepisów prawa, nieporadną osobą.

W ocenie Sądu w toku procesu wnioskodawczyni nie podniosła żadnych argumentów pozwalających na zakwestionowanie stanowiska organu rentowego. Zarówno wielokrotna opłata składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i na Fundusz Pracy po terminie jak i nieodprowadzanie składek należnych za męża z tytułu jego współpracy przeczą możliwości uznania przypadku wnioskodawczyni za wyjątkowy i usprawiedliwiający jej postawę jako przedsiębiorcy.

Tym samym uznać należy, że E. S. nie wykazała okoliczności uzasadniających opłacenie składki z opóźnieniem i w nieprawidłowej wysokości.

Wszystko to świadczy o tym, iż nieopłacenie składki za sporne miesiące w zakreślonym terminie nie było skutkiem przeoczenia czy nieświadomości, ale znajdującym potwierdzenie w dotychczasowym sposobie regulowania przez wnioskodawczynię składek, z uchybieniem terminu ich płatności, zawinionym działaniem wnioskodawczyni.

Taka postawa nie zasługuje, zdaniem Sądu, na dobrodziejstwo przywrócenia terminu.

Powyższe oznacza, że E. S. nie opłaciła za powyższe okresy składek w zakreślonych terminach, a zatem jej dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustało w tych okresach.

Dlatego też Sąd na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Uwzględniając sytuację materialną wnioskodawczyni Sąd na podstawie art.102 k.p.c. nie obciążył jej kosztami zastępstwa procesowego strony, który proces wygrała.

O wynagrodzeniu pełnomocnika Sąd Okręgowy orzekł na podstawie § 15 ust. 2 w zw. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. z 2016 r. poz. 1714).

Z tych wszystkich względów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.