Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II Ko 305/18

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bartłomiej Gadecki

Protokolant: p.o. sekr. sąd. Milena Klein

w obecności Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Olsztynie – Piotra Miszczak

po rozpoznaniu w dniu 31 grudnia 2019 r.

sprawy R. B., s. S. i M. z d. K.

z wniosku wymienionego o zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie w okresie od 5.11.2008 r. do 7.11.2008 r. do sprawy PR IV-I Ds 48/08,

o r z e k a:

I.  na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy R. B. kwotę 15 000 zł (piętnaście tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikającą z niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w okresie od 5.11.2008 r. do 7.11.2008 r. do sprawy PR IV-I Ds 48/08;

II.  w pozostałej części wniosek oddala;

III.  kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

WZÓR FORMULARZA UZASADNIENIA WYROKU SĄDU PIERWSZEJ INSTANCJI
– WYROKU WYDANEGO W POSTĘPOWANIU, O KTÓRYM MOWA W ROZDZIALE 58 USTAWY
Z DNIA 6 CZERWCA 1997 R. – KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO ( (...))

UZASADNIENIE

Formularz (...)

Sygnatura akt

II Ko 305/18

1.  WNIOSKODAWCA

R. B.

2.  ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

-

-

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

Wnioskodawca R. B. w dniu 14 czerwca 2018 r. wniósł o zadośćuczynienie i zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 150 000 zł tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie go w okresie od 5 listopada 2008 r. do 7 listopada 2008 r. na mocy postanowienia prokuratury.

-

3.

Inne

-

3.  USTALENIE FAKTÓW

3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Dowód

Dowód

Numer karty

1.

2.

3.

W dniu 3 listopada 2008 r. prokurator Prokuratury Apelacyjnej w Białymstoku del. do Prokuratury Krajowej w sprawie o sygn. akt Pr-IV-I Ds. 48/08 zarządził zatrzymać i przymusowo doprowadzić do siedziby Wydziału I Zamiejscowego w Białymstoku, Biura do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Krajowej – R. B.. Wykonanie zarządzenia powierzono funkcjonariuszom CBA w Gdańsku. W dniu 5 listopada 2008 r. o godz. 8:00 R. B. został niewątpliwie niesłusznie zatrzymany. Został zatrzymany przez umundurowanych funkcjonariuszy CBA z bronią gdy wychodził z domu do samochododu; funkcjonariusze okrążyli go, celowali do niego z broni. W dniu 6 listopada 2008 r. R. B. został przesłuchany w charakterze podejrzanego. W dniu 7 listopada 2008 r. odbyło się w Sądzie Rejonowym w Białymstoku posiedzenie w przedmiocie wniosku prokuratora o zastosowanie wobec w/w tymczasowego aresztowania. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 7 listopada 2008 r. (sygn. III Kp 2796/08) wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania nie uwzględniono i zastosowano wobec R. B. środek zapobiegawczy w postaci poręczenia majątkowego w kwocie 150 000 zł. Posiedzenie w przedmiocie wniosku prokuratora o zastosowanie wobec w/w tymczasowego aresztowania zakończono o godz. 17:39 i przewodniczący zarządził natychmiastowe zwolnienie podejrzanego.

2. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 28 kwietnia 2017 r. (sygn. VII K 1089/10) J. B. został uznany winnym popełniania trzech przestępstw i wymierzono mu karę łączną 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 lutego 2018 r. (sygn. VII Ka 989/17) na skutek apelacji J. B. został uniewinniony od wszystkich zarzucanych mu czynów. W dniu 17 lipca 2019 r. Sąd Najwyższy w sprawie III KK 434/18 oddalił kasację Prokuratora Regionalnego w Białymstoku wniesioną od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 lutego 2018 r. (sygn. VII Ka 989/17).

3. R. B. doznał cierpień psychicznych związanych z jego zatrzymaniem. W lokalnym społeczeństwie uchodził za osobę praworządną, wykonywał zawód zaufana publicznego. Ta opinia o nim została dość mocno nadszarpnięta. Zatrzymanie adwokata przez CBA w spektakularny sposób odbiło się szerokim echem nie tylko w środowisku prawniczym (było szeroko komentowane też w mediach, w tym w Internecie). Prowadziło to też do ostracyzmu w środowisku prawniczym, nadszarpnęło jego reputację w środowisku lokalnym i zawodowym; odbiło się niekorzystnie na jego reputacji, po powrocie do wykownywania zawodu spotykał się z przejawami ostracyzmu w środowisku prawniczym, lecz nie został on trwale wykluczony ze środowiska zawodowego, po zwolnieniu kontynuował działalność zawodową. W związku z zatrzymaniem nie korzystał z pomocy psychologicznej.

1.1. z akt VII K 1089/10:

- zarządzenie o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu z dnia 3.11.2008 r., - protokół zatrzymania osoby,

- protokół przesłuchania podejrzanego z dnia 6.11.2008 r., - protokół posiedzenia w przedmiocie zastosowania tymczasowego aresztowania,

-postanowienie Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 7 listopada 2008 r. (sygn. III Kp 2796/08).

1.2. przesłuchanie świadka R. B.

2.1. z akt VII K 1089/10:

- wyrok Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 28 kwietnia 2017 r. (sygn. VII K 1089/10);

- wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 lutego 2018 r. (sygn. VII Ka 989/17);

- postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17.7.2019 r., sygn. III KK 434/18.

3.1.przesłuchanie świadka R. B.

3.2. wydruki z Internetu

1.1. z akt VII K 1089/10:

- k. 474;

- k. 478;

- k. 518-523;

- k. 540-542;

- k. 543-544

1.2. k. 80v-82

2.1. z akt VII K 1089/10:

- k. 3616-3620;

- k. 4101;

- k. 4476-4480.

3.1. k. 80v-82

3.2. k. 6-16

3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

     

     

     

     

4.  OCENA DOWODÓW

4.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu
z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.

2.

3.

1.1.

1.2.

2.1.

3.1.

3.2.

1.1. Strony nie kwestionowały tych dokumentów i sąd nie znalazł przyczyn, dla których miałby odmówić im wiarygodności. Dokumenty te korespondują ze sobą, nie zawierają sprzeczności.

1.2. świadek zeznawał tylko to, co mu wiadome, przedstawił w sposób obiektywny przebieg zdarzenia, podawał okoliczności zarówno korzystne, jak i niekorzystne dla swoich roszczeń (np. co do braku korzystania z pomocy psychologa, co do "normalnych" warunków w jakich przebywał będąc zatrzymanym);

- zeznania świadka korespondują z dokumentami znajdującymi się w aktach VII K 1089/10;

- nie zachodzą żądne okoliczności, które mogłyby wpłynąć na ujemną ocenę wiarygodności zeznań tego świadka.

2.1. Strony nie kwestionowały tych dokumentów i sąd nie znalazł przyczyn, dla których miałby odmówić im wiarygodności. Dokumenty te korespondują ze sobą, nie zawierają sprzeczności.

3.1. świadek zeznawał tylko to, co mu wiadome, przedstawił w sposób obiektywny przebieg zdarzenia, podawał okoliczności zarówno korzystne, jak i niekorzystne dla swoich roszczeń (np. co do braku korzystania z pomocy psychologa, co do "normalnych" warunków w jakich przebywał będąc zatrzymanym);

- zeznania świadka korespondują z dokumentami znajdującymi się w aktach VII K 1089/10;

- nie zachodzą żądne okoliczności, które mogłyby wpłynąć na ujemną ocenę wiarygodności zeznań tego świadka.

3.2. - dokumenty te korespondują z zeznaniami świadka R. B.,

- sąd nie znalazł przyczyn, dla których miałby odmówić im wiarygodności,

- strony ich nie kwestionowały.

4.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające
znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu
z pkt 3.1
albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

     

     

     

5.  PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

-

-

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

-

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

15 000 zł

- nie żądano

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 552 § 4 k.p.k. odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. W niniejszej sprawie mamy do czynienia z niewątpliwie niesłusznym zatrzymaniem.

Inne

3.

-

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

-

6.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

-

-

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

1. Najpierw należy wypowiedzieć się, dlaczego uznano, że uwzględnienie podniesionego przez prokuratora zarzutu przedawnienia (k. 80) pozostawałoby sprzeczne z zasadami współżycia społeczenego. Niewątpliwie wnioskodawca uchybił terminowi wskazanamu w art. 555 k.p.k., bowiem wniosek nie został złożony w termienie roku od dnia zwolnienia; został złożony w terminie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie. Wnioskodawca podał, że uwzględnienie zarzutu przedawnienia byłoby sprzeczne z zasadami współczycia społecznego i że nie "wyrywał się" z żądaniem zadośćuczynienia dopóki nie został prawomocnie oczyszczony z zarzutu (k. 80v). Sąd mając na uwadze, że w zakresie podnoszenia i uznawania zarzutu przedawnienia za skuteczny istnieją w orzecznictwie różne poglądy, czego przykładem jest z jednej strony, np. wyrok

Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 lutego 2019 r. (II AKa 305/18, Legalis), według którego "Art. 555 KPK stanowi, że roszczenia te przedawniają się, w razie zatrzymania, z upływem roku od daty zwolnienia. Przy tej formie krótkotrwałego pozbawienia wolności ustawodawca nie uzależnił dochodzenia roszczeń od sposobu zakończenia sprawy karnej, w razie jej wszczęcia. Rozdzielił kwestię oceny zasadności samego zatrzymania od ostatecznego zakończenia postępowania. Tak więc jego tok, w tym zakończenie wyrokiem określonej treści, nie ma znaczenia dla dochodzenia roszczeń za samo zatrzymanie". Z dugiej strony jest pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 września 2018 r. (II AKa 140/18, Legalis), według którego: "Uznanie, że uprawnienie osoby zatrzymanej, a więc de facto pozbawionej wolności - wobec której w dalszym ciągu po zwolnieniu z zatrzymania toczyło się postępowanie karne - już wygasło po upływie roku od zwolnienia, a przed wydaniem prawomocnego orzeczenia, kłóciłoby się z poczuciem sprawiedliwości społecznej". Pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 września 2018 r. (II AKa 140/18) sąd w niniejszym składzie w pełni aprobuje. W wyroku tym wskazano (na prawie identycznej sytuacji faktycznej, jak tej będącej przedmiotem niniejszej sprawy), że w "istniejącym układzie procesowym uwzględnienie zarzutu przedawnienia pozostawałoby w opozycji z treścią art. 5 KC. Zważyć bowiem należy, iż podstawą dochodzenia roszczeń z tytułu zatrzymania pozostaje przypisanie tej czynności atrybutu niewątpliwej niesłuszności. Tymczasem w realiach tej sprawy ocena słuszności zatrzymania w aspekcie dającym podstawę do dochodzenia roszczenia w trybie przepisów Kodeksu postępowania karnego została dokonana przez sąd orzekający meriti w kontekście prawomocnego wyroku (…) mocą którego J. K. (1) został uniewinniony od popełnienia czynu (…). Analiza treści wniosku, jak i stanowiska prezentowanego przez J. K. (1) ponad wszelką wątpliwość wskazuje, iż wystąpienie z przedmiotowym roszczeniem zainteresowany wiązał z finalnym, merytorycznym zakończeniem sprawy. Jednocześnie zauważyć należy, iż w sytuacji gdy w przypadku tymczasowego aresztowania zastosowanego chociażby w tej samej sprawie możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych ustawodawca wiąże z datą uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, a więc tak jak w analizowanej sytuacji z wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego, uznanie, że przy tych samych uwarunkowaniach uprawnienie osoby zatrzymanej, a więc de facto pozbawionej wolności - wobec której w dalszym ciągu po zwolnieniu z zatrzymania toczyło się postępowanie karne - już wygasło po upływie roku od zwolnienia, a przed wydaniem prawomocnego orzeczenia, kłóciłoby się z poczuciem sprawiedliwości społecznej, statuując wyprowadzenie tezy o nierówności wobec prawa osób korzystających z tego samego statusu (osoby podejrzanej a następnie oskarżonej)". Należy również zauważyć, że oceny słuszności dokonanego zatrzymania należy też dokonywać przez pryzmat orzeczenia kończącego postępowanie. Zdaniem sądu wnioskodawca, gdy jest przekonany o swojej niewinności i zostaje zatrzymany nie może być pozbawiany prawa do oceny jego zatrzymania przez przymat rozstrzygnięcia sprawy "głównej". Tylko ocena dokonanego zatrzymania przez pryzmat prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy głównej jest oceną pełną, dokonaną po analizia całokształtu okoliczności. Również sąd mając ostateczne rozstrzygnięcie sprawy głównej może dokonać oceny zasadności zatrzymania opierając się na komplatnym materiale dowodowym. Wnioskodawca w niniejszej sprawie miał prawo domagać się oceny zasadności jego zatrzymania po prawomocnym oczyszczeniu go z zarzutów. Nie można "zmuszać" osoby zatrzymanej (która wie, że jest niewinna i jej zatrzymanie jest zatem niewątpliwie niesłuszne), aby ocena zasadności zatrzymania była dokonywana na niepełnym materiale dowodowym. Należy podkreślić, że zatrzymanie oznacza pozbawienie wolności, a zatem to środek najbardziej ingerujący w wolność człowieka. Sprzeczne z zasadami współżycia społecznego byłoby, aby ocena zasadności tej ingerencji przez organy Państwa była dokonywana na fragmentarycznym materiale dowodowym. Z tych względów nie uwzględniono zarzutu przedawnienia z uwagi na treśc art. 5 k.c.

2. Nastepnie należy wskazać, dlaczego zatrzymanie uznano za niewątpliwie niesłuszne.

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2006 r. (I KZP 5/06, Legalis) wskazano, że: „Przy ocenie kwestii niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w rozumieniu art. 552 § 4 KPK sąd powinien mieć na uwadze, czy zastosowanie tego środka przymusu procesowego nastąpiło z obrazą przepisów rozdziału 27 kodeksu postępowania karnego, a tym samym, czy spowodował on dolegliwość, jakiej osoba zatrzymana nie powinna była doznać, analizując to zagadnienie w aspekcie całokształtu okoliczności zaistniałych w sprawie, w której doszło do zatrzymania, a znanych w dacie orzekania w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia, w tym także z uwzględnieniem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w której nastąpiło zatrzymanie, jeżeli takowe już zapadło (…).” Niewątpliwe niesłuszne jest również to zatrzymanie, gdy z uwagi na rodzaj prawomocnego rozstrzygnięcia kończącego postępowanie (orzeczenie: uniewinniające czy umarzające postępowanie) stosowanie tego środka przymusu było niezasadne (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2018 r., II KK 452/17, Legalis).

Podstawą zatrzymania R. B. było zarządzenie o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu z dnia 3 listopada 2008 r. wydane na podstawie art. 247 § 1 k.p.k. Należy wskazać, że zatrzymanie na podstawie art. 247 § 1 k.p.k. nie może być dowolne, a zatrzymanie jakie nastąpiło w dniu 5 listopada 2008 r. wobec R. B. było niewątpliwie niesłuszne. Należy podkreślić, że w okresie zatrzymania R. B. miał stałe miejsce zamieszkania, był czynnym zawodowo adwokatem (czyli osobą wykonującą prestiżowy zawód zaufania publicznego), osobą niekaraną. W takiej sytuacji trudno twierdzić, aby R. B. nie stawiłby się dobrowolnie na wyznaczony termin przesłuchania i że konieczne stało się jego zatrzymanie. R. B. nie został przed zatrzymaniem wezwany na czynności procesowe, nie miał możliwości wykazania swojej dobrej woli i stawienia się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze. W tej sytuacji zastosowanie zatrzymania w stosunku do niego było niewątpliwie niesłuszne. Należy również wskazać, że postanowieniem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 7 listopada 2008 r. (sygn. III Kp 2796/08) wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztowania nie uwzględniono i zastosowano wobec R. B. środek zapobiegawczy w postaci poręczenia majątkowego w kwocie 150 000 zł w uzasadnieniu postanowienia m.in. wskazując, że stosowanie wobec podejrzanego izolacyjnego środka zapobiegawczego nie jest konieczne z punktu widzenia zabezpieczenia prawidłowości toku postępowania, a gdyby tak się stało stanowiłby on nad wyraz dużą dolegliwość dla podejrzanego – w istotny sposób wpłynęłoby na jego reputację jako przedstawiciela zawodu zaufania publicznego. To dowodzi, że przypuszczenia prokuratora jakoby wobec wnioskodawcy należało zastosować tymczasowe aresztowanie, były całkowicie niesłuszne. Sąd Rejonowy w Białymstoku orzekł o stosowaniu wolnościowych środków, co ewidentnie wręcz wskazuje na to, że decyzja o zatrzymaniu R. B. była poniekąd wydana na wyrost. W realiach niniejszej sprawy oczywistym jest też, że dla oceny słuszności zatrzymania istotne pozostaje również orzeczenie kończące postępowanie. Jak wskazano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 grudnia 2018 r. (II AKa 150/18, Legalis) niewątpliwa niesłuszność zatrzymania zachodzi nie tylko, gdy brak jest podstawy faktycznej, by je stosować, ale i gdy zatrzymanie jest stosowane bez istotnej potrzeby procesowej, ocenianej ex nunc, a nie wedle stanu z czasu stosowania go. Podkreślić należy, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 lutego 2018 r. (sygn. VII Ka 989/17) na skutek apelacji J. B. został uniewinniony od wszystkich zarzucanych mu czynów. W dniu 17 lipca 2019 r. Sąd Najwyższy w sprawie III KK 434/18 oddalił kasacje Prokuratora Regionalnego w Białymstoku wniesioną od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 2 lutego 2018 r. (sygn. VII Ka 989/17). Skoro zatem nie znaleziono podstaw do przypisania wymienionemu winy za zarzucane mu przestępstwa, tym samym można wnioskować, że już w chwili zatrzymania nie było przesłanek do zastosowania tego środka przymusu. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2015 r. (II KK 30/15, Legalis) trafnie wskazano, że: „Odpowiedzialność Skarbu Państwa z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania jest oparta na zasadzie ryzyka. W związku z powyższym, o ile nie zachodzą żadne przesłanki egzoneracyjne wymienione w art. 533 § 1 KPK, nie można „wartościować” wyroków uniewinniających, zaś ocena niewątpliwej niesłuszności aresztowania dokonywana jest w takich sytuacjach właśnie przez pryzmat prawomocnego rozstrzygnięcia”.

Na tle powyżej wskazanych okoliczności jednoznacznie więc stwierdzić należy, iż w ocenie tutejszego Sądu zatrzymanie R. B. było niewątpliwie niesłuszne w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k. Brak było bowiem okoliczności, które uzasadniałyby - w świetle powyższych wywodów – jego zatrzymanie.

3. Przechodząc natomiast do uzasadnienia wysokości kwoty zasądzonej na rzecz wnioskodawcy tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie w okresie od 5 listopada 2008 r. do 7 listopada 2008 r. zauważyć, że zawsze zadośćuczynienie w sensie rekompensaty finansowej winno być odpowiednie, co oznacza, że przyznana kwota powinna równoważyć negatywne przeżycia związane z przymusową izolacją, uwzględniać całokształt okoliczności towarzyszących zatrzymaniu, w tym okres jego stosowania, wiek osadzonego, okoliczności sprawy, stan zdrowia, skutki jakie zatrzymanie wywarło nie tylko na osobę uprawnioną, ale konsekwencje w środowisku, w którym funkcjonowała (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 marca 2019 r., II AKa 241/18, Legalis; zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 grudnia 2017 r., II AKa 493/17, Legalis).

W orzecznictwie słusznie również wskazuje się (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 25 stycznia 2018 r., II AKa 248/17, Legalis), że „zadośćuczynienie ma mieć charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Z drugiej strony, wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być "odpowiednia" w tym znaczeniu, że powinna być - przy uwzględnieniu krzywd wnioskodawcy - utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa” oraz, że „utrata dobrego imienia przez człowieka znanego w lokalnej społeczności i trudniącego się od wielu lat prowadzeniem własnej działalności gospodarczej, a w konsekwencji swojego rodzaju ostracyzm, muszą zostać uwzględnione przy ustalaniu kwoty należnej z tytułu zadośćuczynienia”. Zadośćuczynienie za doznaną krzywdę to odszkodowanie za szkodę niematerialną wynikłą z zatrzymania, a stanowią ją negatywne przeżycia psychiczne osoby zatrzymanej wiążące się z faktem pozbawienia wolności (sposób zatrzymania, izolacja, brak kontaktu z rodziną, niepewność o swój los) oraz utratą dobrego imienia. Wysokość zadośćuczynienia powinna służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, jednak nie może być źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia.

Analizując zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy, Sąd uznał, że żądana kwota 150 000 zł jest jednak zbyt wysoka. Oczywistym jest, że każda niesłusznie zatrzymana osoba ma poczucie ogromnej krzywdy i niesprawiedliwości, jednakże wielkość zadośćuczynienia musi zależeć od oceny całokształtu okoliczności (nie tylko subiektywnej, ale i obiektywnej). Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, nie może być rażąco wygórowane, ani też rażąco niskie, a jego wielkość zależy od oceny całokształtu okoliczności, w tym rozmiaru doznanych cierpień, ich intensywności, nieodwracalnego charakteru (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 5 maja 2016 r., II AKa 49/16, Legalis).

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 września 2018 r. (II AKa 140/18, Legalis) słusznie wskazano, że: „Niewątpliwie zadośćuczynienia ma zrównoważyć pokrzywdzonemu negatywne przeżycia wiążące się nie tylko z samym faktem pozbawienia wolności, ale również z tym, w jakich okolicznościach doszło do pozbawienia wolności i w jaki sposób osoba była traktowana podczas odizolowania. Określając zatem wysokość zadośćuczynienia, bierze się pod uwagę nie tylko sam czas trwania pozbawienia wolności, ale także stopień dolegliwości, z jaką wiązało się stosowanie zatrzymania, a więc przykrości i przeżycia natury moralnej z tego wynikające oraz konieczność poddania się rygorom związanym ze stosowaniem jego procedury. Z kompensacyjnego charakteru zadośćuczynienia wynika, że nie może ono mieć zarówno charakteru symbolicznego, jak i komercyjnego, ale pozostawać musi w realnej proporcji do charakteru i rozmiaru krzywdy i jednocześnie korelować z poziomem dochodów ludności”. Podnoszono również, że: „Zadośćuczynienie jako rekompensata za krzywdy i dolegliwości moralne oraz fizyczne winno się mierzyć ich dolegliwością oraz współczesnym standardem społeczeństwa, by i krzywda została wynagrodzona i pokrzywdzony nie wzbogacił się, co byłoby moralnie niestosowne, a wysokość zadośćuczynienia, z jednej strony, powinna służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a z drugiej, nie może być źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia” (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 23 września 2015 r., II AKa 219/15, Legalis; podobnie w wyroku SA we Wrocławiu z dnia 16 grudnia 2014 r., II AKa 383/14, Legalis, wskazując, że „Zadośćuczynienie ma mieć charakter kompensacyjny wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwaną wartość. Z drugiej strony wysokość ta nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być >>odpowiednią<< w tym znaczeniu, że powinna być - przy uwzględnieniu krzywd poszkodowanego - utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa”).

R. B. doznał cierpień psychicznych związanych z jego zatrzymaniem. W lokalnym społeczeństwie uchodził za osobę praworządną, wykonywał zawód zaufana publicznego. Ta opinia o nim została dość mocno nadszarpnięta. Zatrzymanie adwokata przez CBA w spektakularny sposób odbiło się szerokim echem nie tylko w środowisku prawniczym (było szeroko komentowane też w mediach, w tym w Internecie). Prowadziło to też do ostracyzmu w środowisku, co niewątpliwie zwiększyło u R. B. poczucie krzywdy, który nie był wcześniej karany, cieszył się dobrą opinią w środowisku lokalnym i zawodowym. Niewątpliwie jego zatrzymanie odbiło się niekorzystnie na jego reputacji, po powrocie spotykał się z przejawami ostracyzmu w środowisku prawniczym, lecz brak jest dowodów, aby został on trwale wykluczony ze środowiska zawodowego, po zwolnieniu kontynuował działalność zawodową. Zatrzymanie z pewnością było dla wnioskodawcy traumatyczne, niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie dokonane w dniu 5 listopada 2008 r. wywołało u R. B. mnóstwo negatywnych przeżyć psychicznych, lecz nie doznał on w związku z tym żadnych ponadprzeciętnych dolegliwości. Trzeba też zauważyć należy, że izolacja R. B. trwała zaledwie trzy dni.

Uwzględniając całokształt okoliczności towarzyszących zatrzymaniu, w tym okres jego stosowania (3 dni), wiek osadzonego (osoba starsza), jego właściwości osobiste (osoba niekarana, wykonująca zawód zaufania publicznego, szanowana w środowisku sąsiedzkim i zawodowym), okoliczności sprawy (sposób zatrzymania, niesłuszne oskarżenie), skutki jakie zatrzymanie wywarło u R. B. oraz konsekwencje w środowisku, w którym funkcjonował (utrata dobrego imienia w środowisku prawniczym, sąsiedzkim), a także rodzaj doniesień medialnych (w tym w Internecie trwających od 2008 r.) związanych z zatrzymaniem, Sąd uznał, że odpowiednią zaś funkcję zadośćuczynienia spełni kwota 15 000 zł. Zdaniem Sądu nie jest ona zbyt wygórowana, przystaje do obecnych realiów społecznych, a uwzględnia poniesione przez R. B. krzywdy i skutecznie je rekompensuje. Wzięto też pod uwagę poziom życia mieszkańców naszego kraju (stopę życiową), bowiem pozwala to zobiektywizować przyznane zadośćuczynienie za krzywdy. Należy wskazać, że kwota ta za jeden dzień pozbawienia wolności jest zbliżona do kwoty średniego miesięcznego wynagrodzenia w kraju. Przyznanie większej kwoty za 3 dni pozbawienia wolności prowadziłoby zdaniem sądu do nieuzasadnionego wzbogacenia.

- nie żądano.

Inne

3.

     

7.  INNE ROZSTRZYGNIĘCIA ZAWARTE W WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

przynznanie zadośćuczynienia w kwocie 15 000 zł obligowało Sąd do oddalenia wniosku w pozostałej części. Powody przyznania kwoty 15 000 zł są jednocześnie powodami, dla których wniosek oddalono w pozostałej części.

8.  KOSZTY PROCESU

Punkt
rozstrzygnięcia
z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3.

Zgodnie z art. 554 § 4 k.p.k. postępowanie jest wolne od kosztów sądowych.

9.  PODPIS