Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 324/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący

sędzia Elżbieta Gawda

sędzia Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska (spr.)

sędzia Krzysztof Szewczak

Protokolant: sekr. sądowy Joanna Malena

po rozpoznaniu w dniu 15 stycznia 2020 r. w Lublinie

sprawy M. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o rekompensatę

na skutek apelacji M. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 1 marca 2019 r. sygn. akt VIII U 2205/18

I.  oddala apelację;

II.  nie obciąża wnioskodawczyni kosztami postępowania apelacyjnego.

Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Elżbieta Gawda Krzysztof Szewczak

Sygn. akt III AUa 324/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 lipca 2018 roku, znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił M. B. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że na dzień 1 stycznia 2009 roku nie udowodniła 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Zakład wskazał że nie uznał pracy w (...) Zakładach (...) w B. w okresie od 1 lutego 1970 roku do 29 listopada 1973 roku jako pracy w szczególnych warunkach ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 9 sierpnia 2001 roku zakład pracy nie określił rodzaju wykonywanej pracy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku oraz stanowisko ,,dozór techniczny - mistrz wyprawy garbarskiej” nie jest zgodne ze stanowiskiem pracy wskazanym w zarządzeniu nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku, pracodawca nie wskazał także punktu w tym zarządzeniu. Zakład nie uznał także okresu zatrudnienia w (...) Zakłady (...) w S. w okresie od 1 października 1974 roku do 25 stycznia 1975 roku ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 13 września 2000, nie podał także wykazu, działu, i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. Zakład pracy nie określił rodzaju wykonywanej pracy zgodnie z zarządzeniem nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku. Zakład wskazał również, że powyższe nie ma wpływu na decyzje albowiem okresy te wynoszą jedynie 4 lata 1 miesiąc i 24 dni. Powołane wyżej rozporządzenie nie przewiduje zaliczenia do okresu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze okresów prowadzenia działalności gospodarczej.

Od powyższej decyzji odwołanie wniosła M. B. wnosząc o uchylenie decyzji i przyznanie jej dodatku do emerytury. Podniosła, że zajmowane przez nią stanowiska są ujęte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w wykazie A Dział VII W przemyśle lekkim poz. 11 Prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór oraz w Dziale XIV Prace różne pod poz. 24 Kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane

są prace wymienione w wykazie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie, podnosząc argumenty, które legły u podstaw zaskarżonej decyzji

W dniu 28 października 2018 roku wnioskodawczyni złożyła pismo, do którego dołączyła wykaz okresów składkowych. Wskazała, że 35 lat pracowała w warunkach szczególnych.

W toku postępowania wnioskodawczyni popierała odwołanie, organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 1 marca 2019 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie M. B. od zaskarżonej decyzji organu rentowego.

Podstawą wyroku były następujące ustalenia.

M. B. urodziła się w dniu (...). W okresie od 15 lipca 1969 roku do 2 sierpnia 1974 roku wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) Zakładach (...) B. na stanowisku mistrza oddziału wyprawy i uszlachetniania, w okresie od 2 września 1974 roku do 25 stycznia 1975 roku w (...) Zakładach (...) Zakładzie (...) w S. na stanowisku mistrza oddziału garbunkowego, od 1 lutego 1975 roku do 30 października 1975 roku wnioskodawczyni świadczyła pracę w Zakładzie (...) w B. na stanowisku pracownika fizycznego, od 1 listopada 1975 roku do 28 lutego 1977 roku była zatrudniona przez J. K. prowadzącego zakład pod nazwą(...) w W. na stanowisku pracownika wykwalifikowanego. W okresie od 30 maja 1977 roku do 30 czerwca 1978 roku wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) Spółdzielni (...) Zakładach (...)w K. na stanowisku technologa.

Od dnia 1 sierpnia 1978 roku do 4 lutego 1999 roku wnioskodawczyni prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą, w ramach której zajmowała się garbowaniem skór. Od 4 lutego 1999 roku wnioskodawczyni nabyła prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 24 czerwca 2008 roku Zakład odmówił wnioskodawczyni praw do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Wyrokiem z dnia 21 listopada 2008 roku Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą VIII U 3721/08 oddalił odwołanie wnioskodawczyni od powyższej decyzji.

Decyzją z dnia 16 marca 2010 roku Zakład przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury od dnia (...) tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Na dzień wydania decyzji Zakład ustalił sumaryczny staż pracy wnioskodawczyni na 27 lat 9 miesięcy

i 19 dni.

Wyrokiem z dnia 18 listopada 2011 roku Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą VIII U 4303/09 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że do wysokości emerytury jako okres składkowy przyjął okres zatrudnienia w zakładzie (...), który nie został uwzględniony w zaskarżonej decyzji. Decyzją z dnia 12 stycznia 2012 roku Zakład dokonał przeliczenia wysokości emerytury uwzględniając staż sumaryczny wynoszący 28 lat, 6 miesięcy, 19 dni. W dniu 13 grudnia 2013 roku Zakład wydał decyzję o przeliczeniu emerytury.

W dniu 11 lipca 2018 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o przyznanie rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Decyzją z dnia 25 lipca 2018 roku, znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił M. B. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawczyni złożyła do akt ZUS świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze z dnia 13 września 2000 roku, z którego wynika, że w okresie od 2 września 1974 roku do 25 stycznia 1975 roku będąc zatrudniona w (...) w S.(obecnie (...) S.A. w S.), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace wymienione w wykazie XIV poz. 24 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 4 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. W tym okresie od 2 września 1974 roku do 30 września 1974 roku była zatrudniona na stanowisku samodzielnego referenta ds. rozliczeń produkcji, zaś w okresie od 1 października 1974 roku do 25 stycznia 1975 roku na stanowisku mistrza oddziału garbunkowego. Wnioskodawczyni złożyła także świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 9 sierpnia 2001 roku, z którego wynika, że będąc zatrudniona w (...) Zakładach (...) w B., w okresie od 1 lutego 1970 roku do 29 listopada 1973 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace dozoru technicznego – mistrza wyprawy garbarskiej wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 (k. 16 akt emerytalnych ZUS). Wnioskodawczyni ponadto w okresie od 1 września 1964 roku do 30 czerwca 1969 roku uczęszczała do Technikum (...) w R., gdzie w okresie nauki w klasach od drugiej do piątej miała dwa dni praktyki w garbarni przy szkole. Pracę świadczyła przez 6 godzin dziennie.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w związku z rozpoznaniem odwołania wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego, w tym w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, aktach osobowych wnioskodawczyni i aktach emerytalnych. Dokumenty powyższe Sąd ten obdarzył w pełni wiarą, wskazując że zostały sporządzone przez uprawnione do tego podmioty w przepisanej formie, zaś ani ich autentyczność, ani też osnowa nie były kwestionowane w toku postępowania. Ich forma oraz treść nie wzbudziła również wątpliwości Sądu Okręgowego, co do ich autentyczności z urzędu, wobec czego zostały one uznane za wiarygodne w całości i jako takie stanowiły pełnowartościowe źródło informacji o okolicznościach faktycznych w sprawie.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd pierwszej instancji oparł się także na zeznaniach wnioskodawczyni, które obdarzył wiarą, uznając je za logiczne, rzeczowe.

Sąd Okręgowy po analizie wyżej wskazanych dowodów uznał, że odwołanie wnioskodawczyni nie jest zasadne.

Sąd ten przywołał definicję zawartą w art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 roku, poz. 965, ze zmianami), zgodnie z którą rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Jak dalej wskazał ten Sąd, warunki jej przyznania precyzuje art. 21 cytowanej ustawy, który stanowi, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 roku, poz.748), wynoszący co najmniej 15 lat. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z treścią art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę i jest ona przyznawana w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Tym samym, aby ustalić prawo do rekompensaty konieczne jest wykazanie, że ubezpieczona do dnia 1 stycznia 2009 roku udowodniła 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych.

Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 roku i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25 listopada 2010 roku, sygn. K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Według art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 cytowanej normy prawnej stanowi natomiast, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43, ze zmianami) okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Według § 3 cytowanego rozporządzenia okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Natomiast § 4 ust. 1 rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn, ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Jednocześnie przepis art. 1 § 2 rozporządzenia stanowi, że właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu

z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

Stosownie do utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego, wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08, Lex nr 528152, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNP z 2002 roku, Nr 11, poz. 272).

Jak stwierdził Sąd pierwszej instancji przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że wnioskodawczyni nie legitymuje się 15 letnim okresem stażu pracowniczego, a tym bardziej 15 letnim okresem stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Wnioskodawczyni stała na stanowisku, że do okresu pracy w szczególnych warunkach należało jej zaliczyć okres nauki w technikum oraz okres prowadzenia działalności gospodarczej.

Odnosząc się do pierwszego z tych okresów, Sąd ten wskazał, że praca świadczona podczas nauki nie spełnia kryteriów pracy w warunkach szczególnych z uwagi na brak spełnienia przesłanki stałości świadczenia pracy w tych warunkach oraz braku spełnienia przesłanki świadczenia pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku.

Co do drugiego z tych okresów, Sąd Okręgowy stwierdził, że brak jest podstaw do zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu prowadzenia przez ubezpieczoną działalności gospodarczej, gdyż zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze świadczenia w nich określone przysługują tylko pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy stale przy pracach wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Ubezpieczona w spornym okresie prowadziła działalność gospodarczą, a zatem nie była pracownikiem. Również ze sformułowania użytego w art. 32 ust. 1 powoływanej wyżej ustawy ubezpieczeniowej: ,,ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym (…)”, jak też z wyraźnej treści § 1 ust. 1 cytowanego rozporządzenia „rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione w § 4-15 rozporządzenia (…)” wynika, że przewidziana swoista ulga w postaci możliwości przejścia na emeryturę w wieku obniżonym w związku z pracą w szczególnych warunkach przysługuje tylko i wyłącznie pracownikom, tj. osobom definiowanym zgodnie z art. 2 k.p. jako osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Sąd pierwszej instancji powołał się na okoliczność, iż powyższe stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2004 r. II UK 246/03 (OSNP 2004/20/358), wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r. I UK 142/04 (OSNP 2005/17/272) czy wyrok z dnia 8 maja 2008 r. I UK 354/07 (OSNP 2009/17-18/237). W orzeczeniach tych Sąd Najwyższy wskazywał, że zarówno praca na podstawie umowy agencyjnej, pomimo że stanowiła ona tytuł do ubezpieczenia społecznego, tym samym były od niej odprowadzane składki, jak też praca w charakterze członka(...) spółdzielni (...) nie dają prawa do przejścia na emeryturę w wieku niższym niż podstawowy wiek emerytalny z uwagi na zatrudnienie w szczególnych warunkach, o których mowa w art. 32 ustawy emerytalnej. W wyroku z dnia 8 maja 2008 r. wskazano przy tym, że prawo to nie przysługuje ubezpieczonym z tytułu zatrudnienia na innej podstawie niż umowa o pracę (chodziło wówczas o umowę o pracę nakładczą), choćby osoby te wykonywały zatrudnienie w szczególnych warunkach. Zatem nawet praca w trudnych i obciążających dla zdrowia warunkach nie daje prawa do emerytury w obniżonym wieku jeżeli nie była wykonywana w ramach stosunku pracy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 czerwca 2013 r. III AUa 1393/12). Kwestią zakresu stosowania przepisów dotyczących wykonywania pracy w szczególnych warunkach i uprawnień z tego wynikających zajmował się też Trybunał Konstytucyjny, który uznał, że przejściowe utrzymanie ustawowych przywilejów nabywania prawa do wcześniejszej emerytury przez pracowników na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej w stosunku do ubezpieczonych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w szczególnych warunkach (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 września 2000 r. -OTK 2000 nr 6 poz. 185). W orzecznictwie Sądu Najwyższego była już także rozważana kwestia uprawnienia rzemieślników do wzrostu emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. W uchwale z dnia 21 stycznia 1986 r. III UZP 52/85 Sąd Najwyższy uznał, że osoba podlegająca ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie jest uprawniona do świadczeń przewidzianych w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że M. B. nie spełnia warunków do przyznania jej rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach i na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego orzeczenia wniosła M. B., zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając:

1) naruszenie art. 244 k.p.c. poprzez nie uznanie za dokumenty urzędowe dowodów zgłoszonych przez odwołująca się w niniejszym postępowaniu;

2) nie wyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

a) art. 217 § 2 k.p.c. i art. 473 k.p.c. poprzez celowe i bezzasadne oddalenie wniosków odwołującego się o dopuszczenie dowodów;

b) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku oraz nieuwzględnienie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Prace te są ujęte w wykazie A będącym załącznikiem do w/w rozporządzenia;

c) pominięcie wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82.

Nadto wnioskodawczyni zarzuciła sprzeczność ustaleń faktycznych Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy tj.:

a) art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny z pominięciem wyżej wymienionych dowodów w postaci dokumentów urzędowych, których uwzględnienie, w opinii apelującej, doprowadzić powinno do zupełnie innej – odmiennej w stosunku do przyjętej przez Sąd oceny. Ocena ta zaś została dokonana w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego tj. znajomości realiów z lat 80-tych i 90-tych dwudziestego wieku, w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia stosowania prawa i zasad logicznego rozumowania.

Wskazując na powyższe zarzuty i okoliczności apelująca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i ustalenia, że wnioskodawczyni pracowała w warunkach szczególnych i legitymuje się 15 – letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Wniosła ponadto o uwzględnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 marca 2003 roku.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W dniu 13 maja 2019 roku M. B. złożyła dodatkowo pismo procesowe, w którym poparła zarzuty apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja jest niezasadna i dlatego podlega oddaleniu.

Sąd drugiej instancji podzielił w pełni zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeżeli uzasadnienie orzeczenia pierwszoinstancyjnego, sporządzonego zgodnie z wymaganiami art. 328 § 2 k.p.c., spotyka się z pełną akceptacją sądu drugiej instancji to wystarczy, że da on temu wyraz w treści uzasadnienia swego orzeczenia, bez powtarzania szczegółowych ustaleń faktycznych i wnioskowań prawniczych zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia.

Należy zwrócić uwagę, iż z treści apelacji wynika, że M. B. nie zgadza się z oceną dowodów przeprowadzoną przez Sąd Okręgowy oraz dokonanymi na jej podstawie ustaleniami faktycznymi odnośnie charakteru zatrudnienia wnioskodawczyni jako pracownika młodocianego w czasie nauki w technikum oraz wykonywania pracy garbarza w ramach prowadzenia własnej działalności gospodarczej od 2 sierpnia 1978 roku do 4 lutego 1999 roku.

Zarzuty te nie mogą zostać uwzględnione. Podkreślić należy, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu, chyba że strona jednocześnie wykaże, iż ocena dowodów przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granice swobodnej oceny dowodów (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00 – OSNC 2000, z. 10, poz. 189 oraz z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99 – OSNP 2000, nr 19, poz. 732).

W ocenie Sądu Apelacyjnego skarżąca nie wykazała, aby ustalając stan faktyczny w wyniku przeprowadzonej oceny dowodów, Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia powołanego przepisu. Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił okoliczności związane z zatrudnieniem wnioskodawczyni w spornych okresach. Przy tym wskazać należy, że wszystkie okoliczności zostały przyznane przez skarżącą. Nie był sporny pomiędzy stronami fakt wykonywania przez wnioskodawczynię w okresie od 2 sierpnia 1978 r. do 4 lutego 1999 roku pracy w ramach działalności gospodarczej ani też fakt, ze w ramach nauki zawodu w Technikum w R. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a jedynie dwa dni w tygodniu po 6 godzin. Uzasadnienie sporządzone zostało wbrew zarzutowi apelacji, zgodnie z wymaganiami art. 328 § 2 k.p.c

Sąd Okręgowy nie dopuścił się też naruszenia prawa materialnego, wskazanego w apelacji i słusznie wywiódł, że M. B. nie spełnia warunków do uzyskania prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy przeprowadził właściwe rozumowanie oparte na trafnych ustaleniach, popartych zebranym materiałem dowodowym. Zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze świadczenia w nich określone przysługują tylko pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy stale przy pracach wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Jak słusznie wskazał Sąd pierwszej instancji, powyższe stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie. Wielokrotnie w orzeczeniach, które zostały przywołane przez Sąd Okręgowy, Sąd Najwyższy wskazywał, że zarówno praca na podstawie umowy agencyjnej, pomimo że stanowiła ona tytuł do ubezpieczenia społecznego, tym samym były od niej odprowadzane składki, jak też praca w charakterze członka (...) spółdzielni (...), nie dają prawa do przejścia na emeryturę w wieku niższym niż podstawowy wiek emerytalny z uwagi na zatrudnienie w szczególnych warunkach, o których mowa w art. 32 ustawy emerytalnej. W wyroku z dnia 8 maja 2008 r. wskazano przy tym, że prawo to nie przysługuje ubezpieczonym z tytułu zatrudnienia na innej podstawie niż umowa o pracę (chodziło wówczas o umowę o pracę nakładczą), choćby osoby te wykonywały zatrudnienie w szczególnych warunkach. Zatem nawet praca w trudnych i obciążających dla zdrowia warunkach nie daje prawa do emerytury w obniżonym wieku, jeżeli nie była wykonywana w ramach stosunku pracy. Kwestią zakresu stosowania przepisów dotyczących wykonywania pracy w szczególnych warunkach i uprawnień z tego wynikających zajmował się też Trybunał Konstytucyjny, który uznał, że przejściowe utrzymanie ustawowych przywilejów nabywania prawa do wcześniejszej emerytury przez pracowników na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach nie narusza konstytucyjnych zasad równości i sprawiedliwości społecznej w stosunku do ubezpieczonych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w szczególnych warunkach (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 września 2000 r. -OTK 2000 nr 6 poz. 185). W orzecznictwie Sądu Najwyższego była już także rozważana kwestia uprawnienia rzemieślników do wzrostu emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie zaś z uchwałą z dnia 21 stycznia 1986 r. III UZP 52/85 Sąd Najwyższy uznał, że osoba podlegająca ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczą nie jest uprawniona do świadczeń przewidzianych w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Jeżeli chodzi o pracę w (...) B. od 1 lutego 1975 roku do 30 października 1975 roku gdzie wnioskodawczyni świadczyła pracę w Zakładzie (...) w B. na stanowisku pracownika fizycznego,to okres ten jest krótki i nie ma wpływu na wynik sprawy.

Ubezpieczona, co jest bezsporne, w okresie od dnia 1 sierpnia 1978 roku do 4 lutego 1999 roku, prowadziła działalność gospodarczą, a zatem nie była pracownikiem. W tej sytuacji wykonywana przez nią praca w czasie prowadzenia tej działalności gospodarczej, polegająca na garbowaniu skór, nawet wymieniona jako praca w szczególnych warunkach czy szczególnym charakterze w cytowanym wyżej rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 roku nie byłaby uznana za pracę o takim charakterze. Przed nabyciem prawa do świadczenia przez wnioskodawczynię nie jest wymagane aby wnioskodawczyni wykonywała tylko pracę na umowę o pracę. Natomiast do przyznania rekompensaty niezbędne jest wykonywanie pracy w szczególnych warunkach przez 15 lat tylko w okresie zawartej umowy o pracę, czyli będąc pracownikiem. Takiego warunku wnioskodawczyni w życiu zawodowym nie spełniła dlatego nie może nabyć prawa do rekompensaty.

Odnosząc się natomiast do okresu nauki zawodu, to stwierdzić należy, że praca ta nie spełnia z całą pewnością kryteriów pracy w warunkach szczególnych z uwagi na brak spełnienia przesłanki stałości świadczenia pracy w tych warunkach oraz braku spełnienia przesłanki świadczenia pracy w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. Stanowisko Sądu Okręgowego w tym zakresie było więc jak najbardziej prawidłowe.

Zarzuty apelacji okazały się zatem chybione. M. B. nie legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach wymaganym do uzyskania prawa do rekompensaty z tego tytułu wynoszącym 15 lat.

Mając to wszystko na uwadze Sąd drugiej instancji na mocy art. 385 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na zasadzie art. 102 k.p.c., uznając, że w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek, ze względu na okoliczności sprawy i sytuację materialną skarżącej.