Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 20 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2014 r. w Krakowie

na rozprawie sprawy z wniosku L. R.

przy uczestnictwie A. K. (poprzednio R.)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie

z dnia 21 czerwca 2013 r., sygnatura akt VI Ns 158/09/S

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie na rzecz adwokata T. N. kwotę 369 (trzysta sześćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Wnioskodawca L. R.wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego jego i A. R., w skład którego wchodzi jedynie prawo najmu lokalu mieszkalnego położonego w K.przy ul. (...), będącego własnością Gminy (...) K., poprzez przyznanie tego prawa wnioskodawcy bez spłat na rzecz uczestniczki. Nadto wniósł o zasądzenie od uczestniczki z tytułu rozliczenia czynszu najmu kwoty 2.553,18 złotych oraz połowy poniesionych opłat za prąd i gaz za okres od grudnia 2009 roku do września 2010 roku, które wyniosły 2.167,38 złotych.

Uczestniczka A. K. (wcześniej R.) wniosła o przyznanie jej prawa najmu lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w K. przy ulicy (...).

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy ustalił, iż w skład majątku wspólnego małżonków L. R.i A. R.wchodzi prawo najmu lokalu komunalnego nr (...)przy ul. (...)w K., którego wartość dla uczestniczki wynosi 0 złotych (punkt I); dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, iż prawo najmu lokalu komunalnego opisane w pkt I postanowienia przyznał na wyłączność wnioskodawcy L. R.bez jakiejkolwiek spłaty na rzecz uczestniczki (punkt II); zasądził od uczestniczki A. R. na rzecz wnioskodawcy L. R.kwotę 2.644,15złotych tytułem zwrotu kosztów utrzymania mieszkania i opłat eksploatacyjnych obciążających najemców (punkt III); przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie na rzecz adwokata T. N.kwotę 2.952 złote tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu (punkt IV) oraz stwierdził, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa (punkt V).

Postanowienie to zapadło w następującym stanie faktycznym:

Ostateczną decyzją z dnia 27 czerwca 1994 roku Prezydent Miasta K.przyznał A. R. lokal mieszkalny numer (...)wraz z przynależnościami w realności przy ulicy (...)w K.. W treści decyzji wskazane zostało, że do zamieszkiwania w lokalu uprawnieni są także jej mąż L. R.i syn L. R.. Wnioskodawca L. R.i uczestniczka A. R.zawarli związek małżeński w dniu 24 października 1992 roku i pozostawali w ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej do dnia 1 grudnia 2006 roku, kiedy to uprawomocnił się wyrok rozwiązujący ich małżeństwo przez rozwód z dnia 9 listopada 2006 roku wydany przez Sąd Okręgowy w Krakowie w sprawie XI CR 5447/04. W wyroku rozwodowym Sąd Okręgowy orzekł o sposobie korzystania z mieszkania stron położonego w K.przy ulicy (...)przez czas wspólnego zamieszkiwania w nim rozwiedzionych małżonków w ten sposób, że do wyłącznego użytkowania uczestniczki przyznał pokój mniejszy, a do wyłącznego użytkowania wnioskodawcy przyznał pokój większy, pozostawiając pozostałe pomieszczenia lokalu do wspólnego użytkowania stron. Postanowieniem z dnia 5 grudnia 2007 roku wydanym w sprawie III Nsm 137/07/S Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie zmienił punkt II wyroku rozwodowego z dnia 9 listopada 2006 roku i wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron urodzonymi w (...)i (...)roku powierzył wnioskodawcy, ustalając ich miejsce zamieszkania przy wnioskodawcy. Wyrokiem z dnia 11 marca 2008 roku wydanym w sprawie III RC 158/07/S Sąd Rejonowy dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie zasądził od uczestniczki na rzecz synów stron alimenty w łącznej kwocie 600 złotych miesięcznie za okres od 15 maja 2007 roku do 29 lutego 2008 roku oraz w łącznej kwocie 800 złotych miesięcznie na obu synów za okres od 1 marca 2008 roku płatne do rąk wnioskodawcy. Ponadto wnioskodawca nie kwestionował wpłat dokonanych przez uczestniczkę w okresie 2006 roku do maja 2007 roku zgodnie z przedłożonym zestawieniem zarzucając jedynie, iż była to forma przyczyniania się uczestniczki do utrzymania dzieci zarówno w czasie trwania małżeństwa jak i po jej wyjeździe do Anglii w styczniu 2007 roku, a przed wystąpieniem przez wnioskodawcę do Sądu o zasądzenie alimentów na dzieci. W czasie trwania związku małżeńskiego uczestniczka pracowała w banku do 2004 roku i to głównie ona utrzymywała rodzinę, a wnioskodawca w latach 1997-2001 roku prowadził działalność gospodarczą, polegającą na udzielaniu korepetycji, których udzielał nadal również po wyrejestrowaniu działalności gospodarczej. W utrzymaniu dzieci stronom pomagała także matka uczestniczki. Po zachorowaniu przez młodszego z synów na cukrzyce zajmował się nim głównie wnioskodawca, który nie był zatrudniony. Aby uzyskać środki na utrzymanie rodziny wnioskodawca sprzedał w czasie małżeństwa stron swój księgozbiór i uzyskał z tego tytułu kwotę ponad 10.000 złotych. Uczestniczka była trzecią żoną wnioskodawcy. Wnioskodawca ma dorosłą córkę, której został przydzielony lokal mieszkalny, zajmowany wcześniej przez wnioskodawcę na podstawie decyzji o przydziale lokalu. Wnioskodawca przed przydzieleniem lokalu jego córce oddał ten lokal do dyspozycji Gminy (...) K.. Oddanie tego lokalu Gminie było również warunkiem przydzielenia lokalu przy ulicy (...)uczestniczce. Wnioskodawca jest jednym z pięciu współwłaścicieli nieruchomości położonej w B.zabudowanej budynkiem mieszkalnym. Budynek ten jest w stanie ruiny i nie nadaje się do zamieszkania. Uczestniczka A. R.od urodzenia mieszkała w lokalu numer (...)przy ulicy (...)w K.. Po rozwodzie w styczniu 2007 roku uczestniczka z celach zarobkowych wyjechała do Wielkiej Brytanii, gdzie przebywała do końca listopada 2009 roku. Początkowo w porozumieniu z wnioskodawcą nadal uiszczała opłaty za czynsz, gaz i prąd, nie płacąc w tym czasie na utrzymanie dzieci, zaś po zasądzeniu alimentów na dzieci i zajęciu przez komornika jej konta bankowego, co przypadało na okres I Komunii Świętej młodszego syna, zaprzestała uiszczania opłat za mieszkanie i media. W czasie pobytu uczestniczki za granicą w przedmiotowym lokalu mieszkał wnioskodawca wraz z dwójką synów stron. Po powrocie uczestniczki do kraju zamieszkała ona w mniejszym pokoju, zaś wnioskodawca wraz z synami zajmował większy pokój. W związku z pracą w Polsce i za granicą uczestniczka nie poczyniła żadnych oszczędności. Z końcem stycznia 2012 roku ponownie wyjechała do Irlandii, gdzie początkowo opiekowała się dzieckiem w zamian za utrzymanie. W chwili obecnej mieszka w D.i pozostaje na utrzymaniu swojego partnera, z którym planuje powrócić do Polski i zamieszkać w R.w lokalu kwaterunkowym po jego rodzicach. Powrót do kraju planowany jest dopiero po uzyskaniu przez partnera uczestniczki prawa do emerytury w Irlandii. Około marca-kwietnia 2012 roku uczestniczka przestała ponosić jakiekolwiek opłaty w związku z lokalem przy ul. (...). Wnioskodawca po ustaniu wspólności majątkowej pomiędzy stronami utrzymywał siebie i synów z udzielanych korepetycji oraz świadczeń z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K.. Zasądzone na rzecz synów stron alimenty wnioskodawca otrzymywał w drodze egzekucji komorniczej do listopada 2009 roku. Po powrocie do kraju uczestniczka płaciła zasądzone świadczenia, co przestała robić po wyjeździe do Irlandii. W chwili obecnej wnioskodawca otrzymuje emeryturę w wysokości około 900 złotych, uzyskuje 500-800 złotych z udzielania korepetycji, pobiera zasiłek rodzinny i opiekuńczy na dzieci w kwocie około 400 złotych oraz świadczenia z funduszu alimentacyjnego w wysokości 500 złotych. W sierpniu 2011 roku wnioskodawca zawarł z Gminą (...) K.porozumienie co do spłaty zadłużenia związanego z korzystaniem z lokalu mieszkalnego numer (...)położonego w K.przy ulicy (...)w K.. Na początek stycznia 2007 roku przedmiotowy lokal był już zadłużony i na stanie konta widniała zaległość na kwotę 677,19 zł, spłacona przez uczestniczkę w dniu 15 maja 2007 roku wraz z odsetkami wg stanu na dzień 7 maja 2007 roku w łącznej kwocie 743,13 zł. Ponadto w okresie od grudnia 2006 roku do kwietnia 2007 roku uczestniczka uiściła - za gaz: 97 zł – w dniu 8 grudnia 2006 roku tytułem dopłaty do faktury nr (...), 195 zł – w dniu 10 stycznia 2007 roku, 200 zł – w dniu 9 marca 2007 roku, za prąd: 70 zł – w dniu 8 grudnia 2006 roku, 70- zł – w dniu 2 stycznia 2007 roku, 93,95 zł – w dniu 12 lutego 2007 roku, 90 zł – w dniu 9 marca 2007 roku, 65 zł – w dniu 6 kwietnia 2007 roku tytułem części faktury i następnie 38 zł – w dniu 17 kwietnia 2007 roku tytułem dopłaty; za czynsz – 400 zł – w dniu 8 grudnia 2006 roku, 250 zł – w dniu 3 stycznia 2007 roku, 400 zł – w dniu 12 lutego 2007 roku, 216 zł – w dniu 9 marca 2007 roku i 216 zł – w dniu 17 kwietnia 2007 roku. Czynsz za lokal mieszkalny numer (...)położony w K.przy ulicy (...)w K.w roku 2008 wyniósł 4.313,77 złotych. Na jego poczet zaliczone zostały: wpłata wnioskodawcy w kwocie 839,95 złotych, dodatek mieszkaniowy udzielony z uwzględnieniem uczestniczki jako lokatora lokalu w kwocie 1.929,26 złotych, oraz w pozostałej części nadpłata czynszu za rok 2007 i nadpłata za media. W roku 2009 czynsz wyniósł 4.738,56 złotych, a na jego poczet zaliczone zostały wpłaty własne wnioskodawcy w kwocie 1.256 złotych, dodatek mieszkaniowy udzielony z uwzględnieniem uczestniczki jako lokatora w kwocie 3.038,52 złotych oraz w pozostałej części nadpłata czynszu za rok 2007 i nadpłata za media. W roku 2010 czynsz wyniósł 6.351,37 złotych, a na jego poczet zaliczone zostały: wpłata wnioskodawcy w kwocie 1.280,80 złotych, dodatek mieszkaniowy udzielony z uwzględnieniem uczestniczki jako lokatora w kwocie 2.372,40 złotych, wpłaty uczestniczki w kwocie 400 złotych oraz nadpłata czynszu za rok 2009 i nadpłata za media za 2009 rok. W okresie od stycznia do lipca 2011 roku czynsz wyniósł 4.452,45 złotych, a na jego poczet zaliczone zostały: wpłata wnioskodawcy w kwocie 300 złotych, dodatek mieszkaniowy udzielony z uwzględnieniem uczestniczki jako lokatora w kwocie 425,04 złotych, wpłata uczestniczki w kwocie 960 złotych, wpłaty z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K.w kwocie 450 złotych. Dopiero od stycznia 2012 roku, kiedy to uczestniczka ponownie wyjechała za granicę, przy opłatach za mieszkanie naliczanych od ilości zamieszkujących tam osób jak i przy ustalaniu dodatku mieszkaniowego uwzględniane są tylko 3 osoby, z pominięciem uczestniczki. Nie istnieją żadne zaległości w opłatach za gaz i prąd. W okresie od grudnia 2009 roku do września 2010 roku wnioskodawca wpłacił: na poczet gazu – kwotę 794,99 zł, zaś tytułem energii elektrycznej – kwotę 1.433,73 zł i stanowiło to całość opłat należnych za ten okres. W okresie od października 2010 roku do lipca 2011 roku wnioskodawca korzystał również z dofinansowania MOPS do opłat za media w formie zasiłków celowych. W przypadku przyznania zasiłku na pokrycie opłat, wnioskodawca nie otrzymywał gotówki, tylko środki na ten cel były przelewane bezpośrednio przez MOPS na konto dostawcy bądź (...). W tym okresie opłaty za energię elektryczną dostarczoną do przedmiotowego lokalu wyniosły 1.488,63 złote, z czego wnioskodawca uiścił kwotę 1.382,80 złotych. Z kolei opłaty za gaz wyniosły 1.385,66 złotych, zaś wnioskodawca z tego tytułu wpłacił kwotę 926,17 złotych.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył, że niniejszej sprawie sporny między stronami pozostawał fakt, czy w skład majątku dorobkowego wchodzi prawo najmu lokalu komunalnego położonego przy ulicy (...) w K.. Wobec tego w pierwszej kolejności ustalił, że prawo najmu tego lokalu wchodzi w skład majątku wspólnego stron. Argumentował, że ustawowa wspólność małżeńska prawa najmu dla zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnie założonej przez małżonków rodziny przewidziana została w art. 10 ust. 3 prawa lokalowego z dnia 10 kwietnia 1974 roku w brzmieniu obowiązującym w dacie dokonania przydziału najmu tego lokalu z zasobów gminnych z przeznaczeniem na potrzeby założonej rodziny w trakcie pozostawania stron w związku małżeńskim. Powyższe zadecydowało o zaliczeniu tego prawa jako składnika majątku wspólnego stron, niezależnie od okoliczności historycznych powoływanych przez uczestniczkę na uzasadnienie wydawania decyzji o przydziale na rzecz jej jako głównego najemcy jak i niezależnie od tego, przez którego z małżonków jest ono obecnie wykorzystywane. Przyznając prawo najmu lokalu komunalnego w wyniku ustania wspólności oraz ustalania jego wartości, Sąd Rejonowy kierował się potrzebą zaspokajania w nim potrzeb mieszkaniowych wyłącznie przez wnioskodawcę, na utrzymaniu którego pozostaje dwóch synów stron. Miał na uwadze okoliczność, iż po stronie uczestniczki, która opuściła przedmiotowy lokal, nie zachodzi przesłanka zaspokajania w nim potrzeb mieszkaniowych, które są przez nią realizowane od stycznia 2012 roku w D. wraz z jej obecnym partnerem, a na mieszkanie komunalne w K. nie łoży żadnych środków od marca-kwietnia 2012 roku. Uczestniczka nie wiąże zatem dalszych planów mieszkaniowych z lokalem przy ulicy (...) w K., a jej wizyty w nim od daty ponownego wyjazdu za granicę mają charakter sporadyczny i wiążą się z odwiedzinami synów. Z kolei wnioskodawca realizuje w przedmiotowym lokalu potrzeby życiowe wspólnie z dwojgiem synów, w tym jednym chorym na cukrzycę i z tego względu wymaga dysponowania stałym zapleczem mieszkaniowym, jakie zapewniał mu do tej pory nieprzerwanie objęty wnioskiem lokal mieszkalny. Pomimo posiadania przez wnioskodawcę tytułu prawnego do domu położonego w B., nie ma on możliwości zaspokajania w nim potrzeb mieszkaniowych, z uwagi na istniejący w nim układ współwłaścicielski oraz zły stan techniczny domu, który nie nadaje się do zamieszkania. Sąd Rejonowy kierując się aktualną sytuacją życiową i mieszkaniową stron nie miał żadnych wątpliwości, że prawo najmu lokalu komunalnego położonego przy ulicy (...) w K. należało przyznać wnioskodawcy. Jednocześnie Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że sam fakt zamieszkania najemcy poza dotychczasowym lokalem i zaprzestanie ponoszenia przez niego opłat związanych z tym lokalem, może być potraktowane jako konkludentne rozwiązanie przez niego umowy najmu tylko przy braku jakichkolwiek nie tylko dowodów ale i twierdzeń przeciwnych, a tym samym kategoryczne twierdzenia uczestniczki, iż nie opuściła lokalu przy ul. (...) na stałe i w dalszym ciągu zamierza tam wracać podczas pobytów w kraju, sprzeciwiały się takiemu dorozumianemu przyjęciu ustania stosunku najmu, co w konsekwencji wymagało sądowego podziału wspólnego stronom prawa. Ustalając wartość prawa najmu lokalu komunalnego, Sąd Rejonowy kierował się założeniem, że o jego wartości powinny decydować rzeczywiste potrzeby mieszkaniowe i sposób korzystania z lokalu przez każdego z małżonków na dzień zamknięcia rozprawy oraz w przyszłości dającej się przewidzieć na podstawie okoliczności istniejących na ten dzień. Powołując się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2002 roku, III CZP 28/02 (publ. OSNC 2002/12/150) oraz z dnia 9 maja 2008 roku, III CZP 33/08 wskazał, że wartością prawa najmu jest wartość, jaką dla najemcy przedstawia możliwość korzystania z przedmiotu najmu, a więc prawo najmu jest warte tyle, ile dla najemcy warta jest możliwość korzystania z tego lokalu, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających zarówno z treści samego stosunku najmu, jak i ze zdarzeń prawnych kreujących ten stosunek prawny. W konsekwencji przyznania lokalu komunalnego przy ulicy (...) w K. na rzecz wnioskodawcy, ustaleniu podlegała jedynie wartość, jaką prawo najmu tego lokalu ma dla uczestniczki, celem wyliczenia należnej jej spłaty stanowiącej równowartość (ekwiwalent) tego prawa. Ponieważ jednak uczestniczka z prawa najmu w rzeczonym lokalu korzystać w przyszłości nie zamierza i nie zaspokaja w nim aktualnie potrzeb mieszkaniowych, a nie ma możliwości prawnej zbycia lub wynajęcia tego lokalu na zasadach wolnorynkowych osobie trzeciej, to wartość jej prawa najmu - z uwzględnieniem jej sytuacji materialnej i życiowej - wyraża się kwotą równą zeru i kwota ta zwalnia wnioskodawcę z potrzeby dokonywania rozliczeń pomiędzy byłymi małżonkami w odniesieniu do wymienionego składnika majątku wspólnego małżonków. Żądanie wysuwane przez uczestniczkę o zaliczenie wpłat dokonanych przez nią na lokal (czynsz, gaz, prąd) w okresie przed grudniem 2006 roku tj. datą ustania wspólności małżeńskiej oraz za okres od stycznia do kwietnia 2007 roku w wysokości 4.842,21 zł nie zostało uwzględnione przy rozliczaniu stron. Po pierwsze, wpłaty dokonywane przez uczestniczkę na mieszkanie w okresie do grudnia 2006 roku stanowiły wyraz zgodnie przyjętego przez strony podziału obowiązków w okresie obowiązywania wspólności bezudziałowej małżonków, zgodnie z którym uczestniczka pracowała zawodowo i z racji tego to ona w przeważającej mierze do grudnia 2006 roku pokrywała opłaty za mieszkanie i media, natomiast wnioskodawca głównie zajmował się domem i wychowywaniem dzieci i w ten sposób realizował swój obowiązek przyczyniania się do zaspakajania potrzeb rodziny (art. 27 i 43 § 3 k.r.o.). Rozliczenie wpłat z okresu sprzed ustania małżeństwa mogłoby nastąpić wyłącznie poprzez ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym, z uwagi na nierówne przyczynianie się przez nich do powstania tego majątku, o co żadna ze stron nie wnosiła. Tym samym partycypacja obydwu małżonków w utrzymanie rodziny wyrażała się jednakową wartością i Sąd Rejonowy nie miał kompetencji do rozliczania wpłat dokonanych przez uczestniczkę za okres sprzed ustania wspólności małżeńskiej, jako zgodnych z podziałem obowiązków w rodzinie. Natomiast co się tyczy opłat eksploatacyjnych i za media, na poniesienie których powołuje się uczestniczka za okres po ustaniu wspólności tj. XII.2006 roku oraz I - IV 2007 roku, Sąd Rejonowy uznał je za niewykazane. Wywodził, że z wykazu czynszu i podanego tam bilansu otwarcia na 2007 rok wynika, iż na dzień 1 stycznia 2007 roku istniała zaległość na kwotę 677,19 zł, a zatem w grudniu 2006 roku uczestniczka nie mogła dokonać wpłat czynszowych w kwocie 400 zł ponad swój udział, a jedynie uregulowała zaległość z okresu trwania małżeństwa, co wyłącza możliwość rozliczenia tej kwoty, o czym była mowa wyżej. Jeżeli zatem uczestniczka nie wskazywała w tytule operacji konkretnego miesiąca, na poczet którego winna być zaliczona płatność dokonana w danym miesiącu, wierzyciel miał prawo zaliczyć wpłatę na poczet długu najdawniej wymagalnego (art. 451 k.c.). Podobnie podane przez samą uczestniczkę kwoty i daty uiszczonych przez nią w 2006 roku opłat za prąd (130 zł – 01.08, 70 zł – 14.08, 70 zł – 02.10, 70 zł – 11.10 i 70 zł -08.12) wskazują na nieregularne wpłaty, a tym samym brak podstaw do przyjęcia, by ostatnia wpłata dokonana w grudnia 2006 roku dotyczyła tego właśnie miesiąca, a nie okresu zaległego, przypadającego na czas trwania wspólności majątkowej małżeńskiej. Z kolei w zakresie opłat uiszczonych przez uczestniczkę w okresie od stycznia do maja 2007 roku, Sąd Rejonowy uznał, iż doszło do wiążących ustaleń stron w przedmiocie ich zaliczenia, co wyłącza obecnie możliwość żądania odmiennego ich rozliczenia z roszczeniami przedstawionymi przez wnioskodawcę. Strony ustaliły bowiem, iż w okresie poprzedzającym sądowne nałożenie na uczestniczkę obowiązku alimentacyjnego (tj. do maja 2007 roku) uiszczane przez nią opłaty za korzystanie z mieszkania będą stanowić jej formą przyczyniania się do utrzymania synów. Zaprzestanie przez uczestniczkę dalszych wpłat po maju 2007 roku koresponduje z treścią wyroku zasądzającego od niej na rzecz synów alimenty za okres od 15 maja 2007 roku. Ponadto sama uczestniczka przyznała, iż zaprzestała uiszczania opłat za korzystanie z lokalu po tym, jak komornik zajął jej konto, celem ściągnięcia zasądzonych alimentów, co przypadało na okres Komunii syna, a więc miesiąc maj. Jednocześnie uczestniczka nie wykazała, by w okresie do maja 2007 roku w inny sposób partycypowała w kosztach utrzymania synów i przyczyniała się do zaspakajania ich potrzeb, pomimo zobowiązania jej do wykazania tych okoliczności i ustosunkowania się do twierdzeń wnioskodawcy a tym samym Sąd Rejonowy uznał za przyznane przez nią twierdzenia wnioskodawcy o obowiązującej strony umowie dotyczącej zaliczania opłat uiszczanych przez uczestniczkę na poczet przysługujących od niej alimentów na dzieci. Odnośnie roszczeń wnioskodawcy wskazał, że w całości obejmowały one okres po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej i w tym okresie wspólność bezudziałowa przekształciła się we współwłasność w częściach ułamkowych, a zatem wnioskodawca może domagać się zwrotu przypadającej na uczestniczkę połowy wydatków eksploatacyjnych, jakie generowało utrzymanie przedmiotowego lokalu w zakresie zaopatrzenia w media oraz opłat czynszowych, jednakże pod warunkiem, iż wnioskodawca wcześniej pokrył część uczestniczki, a więc zapłacił wspólny dług ponad własny udział. Ostatecznie wnioskodawca wysuwał roszczenia o zwrot przez uczestniczkę opłat czynszowych poniesionych przez niego na lokal w części przewyższającej jego udział za okres od 2008 do 30 września 2010 roku w wysokości 2.553,18zł a następnie rozszerzył je za okres od października do lipca 2011 roku o kwotę 1.739,88 zł. Ponadto wniósł o zwrot wydatków na media za okres od grudnia 2009 roku do 30 września 2010 roku w wysokości połowy tych opłat wyliczonych na kwotę 2.167,38 zł, a następnie rozszerzył żądanie z tego tytułu o dalszy okres od października 2010 roku do lipca 2011 roku, domagając się kwot: 629,83 zł - tytułem ½ poniesionych w tym okresie opłat za gaz i kwoty 741,14 zł – tytułem ½ poniesionych w tym okresie opłat za energię elektryczną. W zakresie wypłaconych kwot zasiłku celowego to podmiot trzeci - a nie wnioskodawca - dokonywał tych płatności, zwalniając w tym zakresie z obowiązku zapłaty obojga współdłużników solidarnych. Wnioskodawca nie może zatem dochodzić od uczestniczki zwrotu kwot, których sam również nie wydatkował. W zakresie żądanych globalnie przez wnioskodawcę opłat za czynsz, należna wnioskodawcy od uczestniczki kwota do zwrotu wynosi jedynie 405,98 zł. Odnośnie wysuwanych roszczeń z tytułu zapłaty za media Sąd Rejonowy podał, że bezspornym było, że opłaty za gaz i prąd za dochodzony okres od grudnia 2009 roku do września 2010 roku w wysokości 2.167,38 zł poniósł wyłącznie wnioskodawca, a uczestniczka od maja 2007 roku nie partycypowała w tych opłatach. Z braku kwestionowania tej należności, a nadto udokumentowania jej przedłożonymi pokwitowaniami, należało zasądzić z tego tytułu na rzecz wnioskodawcy od uczestniczki połowę tej kwoty tj. 1.083,69 zł, odpowiadającą jej udziałowi w tych opłatach. Kwota 463,09 zł odpowiada wysokości opłat za gaz przypadających na każdego z małżonków. Z powyższego rozliczenia wynika, iż wnioskodawca dokonał wpłat w wysokości przewyższającej jego udział o kwotę 463,08 zł (926,17 – 463,09 = 463,08), która podlega zasądzeniu od uczestniczki. Żądania wnioskodawcy za ten sam okres zwrotu opłat za energię elektryczną w kwocie 741,14 zł nie zostało uwzględnione przez Sąd Rejonowy w całości, gdyż jego udział własny w tych opłatach wynosił 691,40 zł. Wobec tego należy mu się od uczestniczki kwota 691,40 zł tytułem zwrotu opłat poniesionych przez niego na energię elektryczną, a przypadających na uczestniczkę. Sąd Rejonowy ostatecznie wskazał, że wnioskodawcy należy się od uczestniczki kwota 405,98 zł z tytułu nadpłaconego czynszu za 2009 roku, kwota 1.083,69 zł z tytułu opłat za media za okres od XII. 2009 do IX. 2010 roku, kwota 691,40 zł nadpłaconej energii elektrycznej za okres od X 2010 roku do VII 2011 roku oraz kwota nadpłaconej opłaty za gaz w wysokości 463,08 zł za okres od X 2010 roku do VII 2011 rokuu, co daje w sumie kwotę 2.644,15 zł, którą należało zasądzić od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy z tytułu zwrotu kosztów utrzymania mieszkania i opłat eksploatacyjnych obciążających najemców. O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu orzekł Sąd Rejonowy na postawie § 6 pkt 5 i § 7 ust. 1 pkt 10 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu kwotę 2400 zł, powiększoną o podatek VAT w stawce 23 % tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu. Koszty sądowe zostały przejęte na rachunek Skarbu Państwa wobec faktu, iż obie strony były zwolnione od ich ponoszenia.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się uczestniczka zaskarżając je w zakresie punktu I, II i III i zarzucając mu:

- naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na jego wynik art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii biegłego i uznanie, że kwestia ustalenia wartości prawa najmu lokalu komunalnego nr (...) położonego w K. przy ulicy (...) nie wymaga wiadomości specjalnych, co stanowiło ocenę dowolną i sprzeczną z innymi ustaleniami i czynnościami Sądu, a w szczególności z uprzednim postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego ze względu na to, że ustalenie wartości tego prawa wymaga wiadomości specjalnych oraz z uznaniem rozliczenia wydatków na to prawo jako obciążających uczestniczkę w połowie obowiązkiem zapłaty na rzecz wnioskodawcy kwoty 2644,15 zł, co wyklucza przyjęcie, że prawo to nie ma jednocześnie dla niej żadnej wartości, a takie naruszenie przepisów postępowania przy przyjęciu kwestionowanego poglądu prawego dotyczącego ustalenia wartości prawa najmu skutkowało błędnym przyjęciem, ze wartość prawa najmu przedmiotowego lokalu wynosi dla uczestniczki 0 złotych;

- naruszenie przepisów prawa materialnego, art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 45 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. poprzez błędną wykładnię pojęć „składu majątku wspólnego” oraz „sposób podziału majątku wspólnego” skutkującą zrównaniem okoliczności relewantnych dla określenia treści tych odmiennych pojęć ze względu na przyjęcie błędnego zapatrywania prawnego, iż wartość prawa najmu podobnie jak sposób podziału prawa zależy od osoby najemcy, a nie od cech przedmiotowych tego prawa, w związku z tym w odmienny sposób wartość ta przedstawia się dla każdego z uczestników, a co za tym idzie obowiązek spłaty jednego z uczestników przez uczestnika, któremu zostało przyznane to prawo, nie zależy od wartości przedmiotu podziału, lecz okoliczności niezwiązanych i niemających znaczenia dla substancji majątku wspólnego.

Podnosząc powyższe zarzuty domagała się zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie rzeczywistej wartości prawa najmu, dokonania podziału tego prawa w ten sposób, aby przyznać je na wyłączność wnioskodawcy z obowiązkiem spłaty uczestniczki w ustalonej wysokości oraz oddalenie roszczeń wnioskodawcy w pozostałym zakresie jak również wniosła o przyznanie na rzecz pełnomocnika z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja podlegała oddaleniu.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, znajdujących uzasadnienie w materiale zgromadzonym w sprawie wobec czego Sąd Okręgowy przyjął je za własne. Z poczynionych ustaleń wyciągnął prawidłowe wnioski i poprawnie zinterpretował treść oraz znaczenie zastosowanych przepisów prawa materialnego. Stąd Sąd Okręgowy przyjął te ustalenia faktyczne oraz wnioski prawne za własne. Wbrew zarzutowi apelacji Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że wartość prawa najmu ma dla uczestniczki wartość zero, w konsekwencji czego przyznając wnioskodawcy przedmiotowe prawo najmu na wyłączność, nie orzekał o spłacie na rzecz uczestniczki. W orzecznictwie zostało już przesądzone, że wartość prawa najmu lokalu komunalnego, objętego podziałem majątku wspólnego stanowi różnica między czynszem wolnym a czynszem regulowanym, z uwzględnieniem – w konkretnych okolicznościach sprawy – okresu prawdopodobnego trwania stosunku najmu (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2002 roku, III CZP 28/02, OSNC 2002/12/150 oraz z dnia 9 maja 2008 roku, III CZP 33/08, niepubl.). W uzasadnieniu tych uchwał wskazano, że jednym z niezbędnych czynników podlegających uwzględnieniu przy ustalaniu wartości prawa najmu lokalu mieszkalnego jest przyszły prawdopodobny czas trwania stosunku najmu a wartość prawa najmu jest określana przez wartość, jaką dla najemcy przedstawia możliwość korzystania z przedmiotu najmu, a więc że prawo najmu lokalu jest warte tyle, ile dla najemcy warta jest możliwość korzystania z tego lokalu z uwzględnieniem ograniczeń wynikających zarówno z treści samego stosunku najmu, jak i ze zdarzeń prawnych kreujących ten stosunek prawny. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że uczestniczka nie zamieszkuje w przedmiotowym lokalu, gdyż aktualnie przebywa poza granicami kraju a po powrocie zamierza wraz z mężem zamieszkać w R.. Wobec tego nie wiąże ona w ogóle swej przyszłości ze spornym lokalem, a co za tym idzie uznać należy, że dla niej prawdopodobny czas trwania prawa najmu jest równy zeru. Sąd pierwszej instancji ustalając wartość prawa najmu zastosował prawidłowe kryteria w związku z czym nie można mu zarzucić, że przesłanki którymi kierował się podejmując to rozstrzygnięcie zostały dobrane dowolnie. Powyższej oceny nie mogą zmienić twierdzenia uczestniczki, że lokal ten może wykorzystywać w inny sposób niż poprzez zamieszkiwanie w nim, chociażby poprzez udostępnienie go swoim dzieciom ze względu na obciążający ją obowiązek alimentacyjny, gdyż - jak słusznie wskazał wnioskodawca – okoliczność ta nie może być brana pod uwagę przy szacowaniu wartości prawa najmu skoro uczestniczka nie zaspokaja w nim swych własnych potrzeb mieszkaniowych a ustalenie prawa najmu w tej konkretnej sprawie powiązane zostało ściśle z jej sytuacją materialną i życiową aktualną na chwilę orzekania o podziale majątku wspólnego. W związku z tym posługiwanie się powyższym argumentem nie może odnieść zamierzonego celu. W ocenie Sądu Okręgowy słusznie Sąd Rejonowy uznał, że opinia sporządzona przez biegłego a dotycząca oszacowania prawa najmu jest nieprzydatna bowiem, jak zostało już wyżej powiedziane, ustalając wartość jaką ma prawo najmu dla poszczególnej osoby trzeba odwołać się do konkretnych okoliczności faktycznych. Tym samym nie w każdym przypadku ustalanie tej wartości w oparciu o jednakowe kryteria, na przykład prognozowaną długość życia strony, będzie adekwatne do okoliczności sprawy. Reasumując wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo w realiach tej konkretnej sprawy ustalił wartość prawa najmu. Poczynienie tego ustalenia nie wymagało wiadomości specjalnych wobec czego nie było podstaw do uznania, że Sąd Rejonowy niezasadnie pominął dowód z opinii biegłego. Fakt natomiast, że Sąd Rejonowy dopuścił i przeprowadził dowód z opinii biegłego nie uzasadnia twierdzenia, iż ustalenie wartości prawa najmu w niniejszej sprawie wymagało wiadomości specjalnych. Samo sformułowanie określonej tezy dowodowej w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, nie wyklucza wcale możliwości dokonania przez sąd takich ustaleń faktycznych, które przesądzą o braku przydatności dla wyrokowania opinii sporządzonej przez biegłego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2013 roku, II CSK 137/13, niepubl. SIP LEX nr 1388473). Nie można za zasadny uznać zarzutu naruszenia art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 45 k.r.o. i art. 1035 k.c., gdyż Sąd Rejonowy nie dopuścił się błędnej interpretacji pojęć „skład majątku” i „sposób podziału majątku wspólnego”. Sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił skład majątku wspólnego, oszacował jego wartość a następnie dokonał podziału uznając, że brak jest podstaw do przyznania na rzecz uczestniczki spłat skoro wartość prawa najmu ma dla niej wartość równą zeru.

Zdaniem Sądu Okręgowego kwestionowanie przez uczestniczkę obowiązku zapłaty przez nią na rzecz wnioskodawcy kwoty 2644,15 zł z tytułu utrzymania mieszkania i opłat eksploatacyjnych obciążających najemców nie jest zasadne. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił wysokość tych opłat a także podał trafne uzasadnienie do tego rozstrzygnięcia, które Sąd Okręgowy akceptuje. Po ustaniu związku małżeńskiego stron każda z nich miała obowiązek ponosić połowę wydatków związanych z utrzymaniem tego lokalu w zakresie zaopatrzenia w media i opłat czynszowych niezależnie od tego czy z tego prawa korzystała czy nie, gdyż prawo to weszło w skład majątku każdej ze stron w udziale po ½. W tej sytuacji żądanie przez wnioskodawcę zapłaty na jego rzecz od uczestniczki połowy tych opłat znajduje swe uzasadnienie w przepisach prawa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację – punkt 1.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzekł Sąd Okręgowy na podstawie art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2009 roku, Nr 146, poz. 1188 ze zm.) przyznając od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie na rzecz adwokata T. N. kwotę 369 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie w wysokości 300 zł ustalone stosowanie do § 7 ust. 1 pkt 10 w zw. z § 6 pkt 3 i w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 roku, poz. 461) powiększone o należny podatek od towarów i usług w wysokości 69 zł – punkt 2.