Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ireneusz Lejczak (spr.)

Sędziowie: SSA Barbara Ciuraszkiewicz

SSA Barbara Staśkiewicz

Protokolant: Magdalena Krucka

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2019 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy L. R. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 października 2018 r. sygn. akt VIII U 579/18

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2 października 2018 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w pkt. I umorzył postępowanie w zakresie uwzględniającym żądanie wnioskodawczyni L. R. (1) decyzjami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 1 września 2016 r., 31 sierpnia 2016 r. oraz 5 lipca 2016 r., w pkt. II zmienił decyzje organu rentowego z dnia 3 sierpnia 2016 r., 2 września 2016 r., 2 sierpnia 2016 r. i 4 lipca 2017 r. w ten sposób, że nakazał organowi rentowemu przyjąć do podstawy wymiaru kapitału początkowego i naliczenia emerytury wynagrodzenie wnioskodawczyni za okres od 1 września 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. w kwocie 13.049.300,00 zł oraz w pkt. III dalej idące odwołania oddalił.

Rozstrzygnięcie powyższe Sąd I instancji oparł na następująco ustalonym stanie faktycznym:

Decyzją z dnia 2.08.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. ustalił wartość kapitału początkowego w wysokości 70.710,97 zł z przyjęciem okresu stażowego oraz zwaloryzowaną podstawą wymiaru na dzień 31.12.1998 r. ZUS dokonał obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wnioskodawczyni. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ZUS przyjął w kwocie 661,84 zł. Do obliczenia kapitału początkowego ZUS przyjął łącznie okresy składkowe w wysokości 111 miesięcy i okres nieskładkowy w ilości 109 miesięcy. ZUS wskazał współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31.12.1998 r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 73,93%.

Decyzją z dnia 3.08.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. przyznał zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 01.07.2016 r.

Decyzją z dnia 31.08.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeliczył kapitał początkowy, do obliczenia którego za 1994 r. przyjął zakładowy fundusz nagród 2.436.900 zł.

Decyzją z dnia 1.09.2016 r. organ rentowy ustalił aktualnie wartość kapitału początkowego w wysokości 880.734,69 zł, zaś wskaźnik wpww okresu wyniósł 72,14%. Nie uwzględniono do podstawy wymiaru kapitału początkowego wynagrodzenia z 1993 r. (od września do grudnia 1993 r.) w kwocie 13.400.300,00 zł, bowiem w dniu 28.03.2003 r. zostało wystawione przez Zespół Szkół (...) w L. zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu oraz korekta ww. zaświadczenia sporządzona w dniu 25.08.2016 r. , w którym wskazane zostało wynagrodzenie za rok 1993 w kwocie – 12.715.300,00 zł.

Decyzją z dnia 2.09.2016 r. organ rentowy wydał decyzję w związku z zakończonym postepowaniem, którą dokonano rozliczenia zaliczki na poczet przysługującej emerytury. ZUS wskazał, że aktualna wysokość obliczonego świadczenia wyniosła od 01.10.2016 r. - 1.205,50 zł brutto.

Decyzją z dnia 4.07.2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. ponownie ustalił kapitał początkowy. Wartość kapitału początkowego została ustalona na dzień 1.01.1999 r. w wysokości – 89.646,37 zł. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych (od 01.01.1989 r. do 31.12.1998 r. ) wyniósł 74,86%. Okres od dnia 13.09.1994 r. do 6.07.1995 r. z tytułu pobieranego zasiłku dla bezrobotnych z RUP w L. został zaliczony decyzja wydaną w dniu 2.08.2016 r. ( Sąd objął postępowaniem tę decyzję).

W związku z ponownym ustaleniem kapitału początkowego została wydana w dniu 5.07.2017 r. decyzja o przeliczeniu emerytury (nr (...)) (Sąd objął postępowaniem również tę decyzję).

Do wyliczenia kwoty wynagrodzenia wnioskodawczyni pracodawca i następca prawny uwzględnili kwotę 12.715.300,- zł, która jest składową płacy zasadniczej, wysługi oraz nagrody wypłaconej wnioskodawczyni. Nie została uwzględniona kwota zasiłku w wysokości 334.000,- zł. Uwzględniając tę kwotę w poziomie wynagrodzenia wnioskodawczyni otrzyma się wartość w wysokości 13.049.300,- zł. Jest to kwota niższa od wartości wpisanej do legitymacji ubezpieczeniowej o 351.000,- zł.

Poziom dochodów wnioskodawczyni za rok 1993 z tytułu zatrudnienia w Zespole Szkół (...) w L. wyniosła 13.049.300 zł z uwzględnieniem kwoty, którą biegła określa jako kwota zasiłku.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd I instancji, powołując się na przepisy art. 129, art. 174 ust. 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, § 10 pkt 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postepowania o świadczenia emerytalno-rentowe, uznał, że odwołanie wnioskodawczyni zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Powołany w postępowaniu biegły sądowy z zakresu rachunkowości i finansów wydał opinie celem ustalenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni L. R. (1) z okresu spornego zatrudnienia w Zespole Szkół (...) w L. od 01.09.1993 r. do 31.12.1993 r. Po analizie zapisów w książeczce ubezpieczeniowej wnioskodawczyni oraz akt osobowo-płacowych z Zespołu Szkół (...), zaświadczeń Rp-7 o wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni z dnia 28.03.2003 r., 24.10.2012 r. i 10.10.2016 r., biegły ten uznał, że wynagrodzenie wnioskodawczyni za sporny okres wyniosło 13.049.300,00 zł.

Zdaniem Sądu Okręgowego, przychód wykazany w dokumencie PIT za rok 1993 i 1995 nie mógł być przyjęty do podstawy wymiaru, ponieważ nie jest dokumentem obrazującym wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zgodnie z wymogami art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd w niniejszej sprawie oparł się na opinii biegłej sądowej, która oceniła dokumentację płacową i osobową wnioskodawczyni ustalając poziom wynagrodzenia za rok 1993, zgodnie ze wskazaniami Sądu. Sąd uznając powyższą opinię za wiarygodną, spójną i logiczną, oparł się na ustaleniach biegłej, która wyspecyfikowała sposób ustalenia kwoty 13.049.300,00 zł. Jednocześnie biegła zaznaczyła, że w takim wyliczeniu nie została uwzględniona kwota zasiłku w wysokości 334.000,- zł (kwota ta znajduje się na osobnej liście płac oznaczonej jako lista nr 94/93 za październik 1993 r. nazwa listy „nauczyciele szkoły godziny ponadwymiarowe).

W konsekwencji tych rozważań Sąd ten zmienił decyzje zawarte w pkt. II wyroku na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

Powyższy wyrok zaskarżył w części, co do pkt. II, organ rentowy, zarzucając mu:

­

sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie do ustalenia kapitału początkowego, a następnie do wysokości emerytury kwoty wynagrodzenia za okres od 1 września 1993 r. do 31 grudnia 1993 r., tj. 13.049.300,00 zł na podstawie opinii biegłej sądowej z zakresu rachunkowości i finansów ze stycznia i kwietnia 2017 r., które to pozostają w sprzeczności w związku z zaświadczeniem z dnia 28 marca 2003 r. i korekta zaświadczenia z dnia 25 sierpnia 2016 r., wystawionego przez Centrum (...) w L.;

­

naruszenie prawa materialnego, tj. art. 15 ust. 3 w zw. z art. 174 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, przez nakazanie organowi rentowemu przyjęcia do podstawy wymiaru kapitału początkowego i naliczenia emerytury wynagrodzenia za okres od 1 września 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. w kwocie 13.049.300,00 zł, gdy tymczasem z zaświadczenia z dnia 28 marca 2003 r. i korekty zaświadczenia z dnia 25 sierpnia 2016 r. łączna wysokość wynagrodzenia (przychodu) za 1993 r. wynosi 12.715.300 zł, natomiast biegła wyliczyła kwotę zasiłku rodzinnego w kwocie 334.000,00 zł, która nie podlega przyjęciu do podstawy wymiaru kapitału początkowego (emerytury);

­

naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. przez błędną ocenę mocy i wiarygodności materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do uwzględnienia w wyliczeniu świadczenia wynagrodzenia w kwocie 13.049.300,00 zł.

W oparciu o te zarzuty organ rentowy domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni domagała się oddalenia jej w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługiwała na uwzględnienie, bowiem w ocenie Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest prawidłowe.

Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd Odwoławczy podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego uznając, że ich ponowne, szczegółowe przytaczanie, nie jest niezbędne.

Spór na etapie postępowania apelacyjnego koncentrował się wokół ustalenia, czy zasadne jest uznanie za udowodnione zarobków L. R. (1) w kwocie 13.049.300,00 zł z okresu jej zatrudnienia od 1 września 1993 r. do 31 grudnia 1993 r. w Zespole Szkół (...) w L., a w konsekwencji ich uwzględnienie przy ustalaniu wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury.

Przed przystąpieniem do szczegółowej oceny trafności poszczególnych zarzutów apelacji przypomnieć należy, iż z art. 473 § 1 k.p.c., a także z wszystkich przepisów dotyczących zasad postępowania dowodowego obowiązujących w procesie cywilnym, wynika, że sąd ubezpieczeń społecznych, dokonujący kontroli decyzji ustalającej wysokość emerytury (kapitału początkowego), może ustalać wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika w przeszłości w oparciu o wszelkie środki dowodowe (bez ograniczeń właściwych postępowaniu przed organem rentowym). Powyższy stanowisko znajduje potwierdzenie w utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNAPiUS 1996 Nr 16, poz. 239; z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998 Nr 11, poz. 342; z dnia 14 czerwca 2006 r., I UK 115/06, OSNP 2007 nr 17-18, poz. 257; z dnia 8 sierpnia 2006 r., I UK 27/06, OSNP 2007 nr 15-16, poz. 235; z dnia 7 grudnia 2006 r., I UK 179/06, LEX nr 342283; z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 117/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 167 i z dnia 26 stycznia 2012 r., I UK 218/11, LEX nr 1162650) oraz w orzecznictwie sądów powszechnych. W razie braku dokumentacji płacowej ubezpieczony - w celu wykazania podstawy wymiaru emerytury - może udowadniać wysokość swoich zarobków w oparciu o jakiekolwiek inne środki dowodowe (np. zeznania świadków, opinie biegłych, dokumentację zastępczą, w tym dokumenty dotyczące wynagrodzenia osób zatrudnionych w podobnych okolicznościach). Ważne jest jedynie to, czy przedłożone sądowi dowody okażą się obiektywnie przekonywujące (wyrok SN z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596).

Wobec niekompletności akt pracowniczych wnioskodawczyni Sąd, opierając się na dyspozycji art. 278 k.p.c. prawidłowo zlecił sporządzenie opinii biegłej sądowej, dysponującej specjalistyczną wiedzą z zakresu rachunkowości i finansów, celem wyliczenia rzeczywistego wynagrodzenia, jakie L. R. (1) uzyskiwała w okresie jej zatrudnienia w Zespole Szkół (...) w L..

Zarzuty apelacyjne organu rentowego, kwestionujące ustalenia Sądu Okręgowego, poczynione na kanwie wniosków opinii biegłej, były nieuzasadnione. W szczególności nie znalazł uzasadnienia faktycznego ani podstawy prawnej, zarzut sprzeczności przyjętego przez Sąd Okręgowy wynagrodzenia w kwocie 13.049.300,00 zł z wynagrodzeniem, wynikającym z zaświadczenia z 28 marca 2003 r. (k. 11 a.e.) oraz kolejnego (korekta zaświadczenia) z 25 sierpnia 2016 r. (k. 49-50 a.e.), wystawionego przez następcę prawnego pracodawcy odwołującej się. Na potrzeby obliczenia kapitału początkowego wnioskodawczyni, ZUS zwrócił się do następcy prawnego pracodawcy – Centrum (...) w L. (dawniej Zespól Szkół (...) w L.) o wyjaśnienie niezgodności w zaświadczeniach sporządzonych w dniu 28 marca 2003 r. oraz 24 października 2012 r. W odpowiedzi następca prawny wskazał na niekompletność samej dokumentacji płacowej z tego okresu oraz jej nieczytelność, co mogło być powodem rozbieżności w danych, zawartych w obu zaświadczeniach (k. 51 a.s.). W szczególności braki te dotyczyły dokumentacji płacowej, dotyczącej dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Wprawdzie zachowały się listy płac wynagrodzenia zasadniczego, natomiast zachowała się wyłącznie jedna lista płac wynagrodzenia dodatkowego. W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie jest możliwe, aby w całym roku kalendarzowym nauczyciele świadczyli pracę w godzinach nadliczbowych wyłącznie w jednym miesiącu, a na to wskazywałaby zachowana jedna lista płac. Już tych względów wiarygodność tych dokumentów, a przede wszystkim jej kompletność, w świetle wyjaśnień pracodawcy, budzi uzasadnione zastrzeżenia. Mimo tych uwag, organ rentowy opierał się na danych zawartych w tych oświadczeniach.

Wobec tego zapis zawarty w legitymacji ubezpieczeniowej nie mógł zostać podważony, jak tego oczekiwał apelujący organ rentowy, zapisami, zawartymi w zaświadczeniach pracodawcy, opierającymi się, po pierwsze, na niekompletnej dokumentacji płacowej, a po drugie, na dokumentacji, zawierającej nieczytelne dane, interpretowane w sposób odmienny, o czym świadczą dwa sprzeczne w treści zaświadczenia z dnia 28 marca 2003 r. oraz 24 października 2012 r.

W konsekwencji tego opinia biegłej sądowej, która w swoich wnioskach uwzględniła zapis z legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawczyni, a jednocześnie podważyła wiarygodność dokumentacji płacowej z okresu jej zatrudnienia, zasługiwała na uwzględnienie. Przyjęta przez biegłą kwota wynagrodzenia w kwocie 13.049.300,00 zł została szczegółowo przez nią uzasadniona, a ponadto jest niższa od kwoty, widniejącej w legitymacji. Wobec zaś braku merytorycznie uzasadnionych zarzutów do przedmiotowej opinii, wnioski te słusznie Sąd Okręgowy przyjął za własne.

Słuszna jednak była argumentacja organu rentowego, kwestionująca możliwość doliczenia do wysokości kapitału początkowego zasiłku rodzinnego, który został wypłacony na rzec wnioskodawczyni we wrześniu 1993 r. Przede wszystkim podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, art. 16, art. 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 174 ust. 3 ww. ustawy). Z kolei przepis art. 15 ust. 3 ww. ustawy w sposób enumeratywny wymienia także składowe przychodu ubezpieczonego z tytułu zasiłków (chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy), które dolicza się do wysokości jego kapitału początkowego. Przepis ten nie wskazuje, aby zasiłek rodzinny był uwzględniany w podstawie wymiaru emerytury.

Tym nie mniej, nawet jeśli podzielić stanowisko apelującego, że Sąd Okręgowy w przyjętej przez niego kwocie wynagrodzenia 13.049.300,00 zł, doliczył także zasiłek rodzinny w kwocie 334.000,00 zł, to orzeczenie to nadal odpowiada prawu. Uwadze apelującego umknął fakt, iż w legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawczyni widnieje kwota wynagrodzenia (13.400.300,00 zł), jakie L. R. (1) miała otrzymać w spornym okresie, która jest wyższa od kwoty, którą przyjął Sąd Okręgowy. Sąd ten, oceniając zapisy zawarte w legitymacji za wiarygodne, podzielając także wnioski opinii biegłej, w konsekwencji przyjął za udowodnioną kwotę niższą 13.049.300,00 zł, niż kwota objęta żądaniem odwołującej się i udokumentowana zapisem w jej legitymacji ubezpieczeniowej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego, jako bezzasadną, na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Barbara Ciuraszkiewicz SSA Ireneusz Lejczak SSA Barbara Staśkiewicz