Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 614/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Anna Polak

Sędziowie:

SSA Urszula Iwanowska

SSA Barbara Białecka (spr.)

Protokolant:

St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 4 marca 2014 r. w Szczecinie

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 28 maja 2013 r. sygn. akt VII U 4024/12

oddala apelację.

SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 614/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 października 2012 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu M. W. ponownego ustalenia wysokości emerytury, poprzez uwzględnienie w jej podstawie wymiaru wynagrodzeń za lata 2001 – 2010 oraz kwoty bazowej obowiązującej
w dacie złożenia przedmiotowego wniosku, tj. kwoty 2.974,69 zł.

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł ubezpieczony i podniósł, że prawo do emerytury uzyskał w dniu (...) r., spełniając wszystkie wymagane warunki. Jedynie ze względu na kontynuację zatrudnienia nie składał wniosku o świadczenie. W związku z powyższym dziesięcioletni okres, który jest wymagany do ustalenia podstawy wymiaru, przypada w całości po przyznaniu mu prawa do świadczenia emerytalnego. Dlatego, jego wniosek o ponowne ustalenie emerytury z uwzględnieniem nowej kwoty bazowej w oparciu o art. 110 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest zasadny.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując w uzasadnieniu, że ubezpieczony nie spełnia warunków określonych w art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ponieważ wypłata świadczenia w przypadku ubezpieczonego nie była nieprzerwanie zawieszona, w związku z podjęciem jego wypłaty od 2005r., a wskazany przez wnioskodawcę okres podlegania ubezpieczeniom społecznym (2001 – 2010) nie przypada w całości po przyznaniu prawa do świadczenia, ponieważ ubezpieczonemu przyznano świadczenie w 2004r.

Wyrokiem z dnia 28 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony M. W. urodził się
w dniu (...) i wiek emerytalny ukończył w dniu (...). Ubezpieczony wówczas nie złożył wniosku o emeryturę, prawo do której przyznano mu dopiero decyzją z dnia 24 marca 2004 r. (od dnia 1 lutego 2004 r.). Podstawę wymiaru emerytury ustalono w oparciu o wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych (1 styczeń 1990 r. – 31 grudzień 1999 r.). Z uwagi na kontynuację zatrudnienia przez ubezpieczonego, wypłata emerytury została zawieszona, a następnie podjęta i przeliczona od dnia 1 września 2005 r. w związku z ustaniem zatrudnienia.

Sąd Okręgowy stwierdził, że kwestią wymagającą rozstrzygnięcia było ustalenie, czy na podstawie art. 110 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonemu przysługuje prawo do przeliczenia emerytury przy uwzględnieniu nowej kwoty bazowej. W ocenie Sądu meriti ubezpieczony nie spełnił przesłanek określonych
w art. 110 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ponieważ dotyczący
go dotychczasowy wskaźnik podstawy wymiaru, w wysokości 326,22 % (ograniczony do 250%) jest wyższy od wyliczonego zgodnie z żądaniem ubezpieczonego. Ubezpieczony nie spełnia także przesłanek do przeliczenia emerytury określonych
w art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że od dnia ustalenia prawa do emerytury, tj. od lutego 2004 r. do dnia złożenia wniosku o przeliczenie świadczenia, tj. do 5 marca 2012 r., M. W. nie miał zawieszonej przez cały ten okres emerytury, albowiem decyzją
z dnia 26 września 2005 roku, organ rentowy podjął od 1 września 2005 r. wypłatę należnego ubezpieczonemu świadczenia w związku z ustaniem zatrudnienia. Świadczenie przyznane ubezpieczonemu nie podlega także przeliczeniu w związku
z drugą przesłanką określoną w omawianym przepisie, gdzie dopuszczalne jest przeliczenie świadczenia, jeżeli okres wymagany do ustalenia podstawy przypada
w całości – a nie w części – po przyznaniu prawa do świadczenia. Tymczasem wskazany przez ubezpieczonego okres od 2000 do 2010 roku, nie przypada w całości po przyznaniu świadczenia, ponieważ ubezpieczonemu przyznano prawo
do emerytury od 1 lutego 2004 r., a więc w okresie wskazanym do obliczenia podstawy wymiaru. Ponadto Sąd meriti stwierdził, że pojęcia „nabycie prawa do emerytury” oraz „ustalenie prawa do emerytury” nie są tożsame. Zgodnie bowiem
z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do świadczenia emerytalnego powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych
do jego nabycia i nie ma na to wpływu wola osoby ubezpieczonej, gdyż prawo
do świadczenia powstaje z mocy prawa. Z reguły datą nabycia prawa do emerytury jest dzień osiągnięcia wieku przewidzianego w ustawie. Żaden przepis nie nakazuje przejścia na emeryturę i zależne jest to od woli ubezpieczonego, który może, ale nie musi złożyć wniosek o emeryturę. Oznacza to, że ubezpieczony, który spełnia warunki określone ustawą, nabywa prawo do emerytury, choć nie przechodzi na emeryturę. M. W. nabył uprawnienia emerytalne w dniu (...) r., jednakże dopiero w następstwie złożenia wniosku, od 1 lutego 2004 r. przyznana mu została emerytura. Ustalenie prawa do świadczenia decyzją organu rentowego konkretyzuje uprawnienie danej osoby do określonego świadczenia, po złożeniu przez nią wniosku o to świadczenie i następuje na podstawie przepisów obowiązujących
w dacie wydania decyzji. Ustalone prawo do emerytury posiada zatem każda osoba, która uzyskała decyzję organu ubezpieczeniowego dotyczącą przyznania świadczenia emerytalnego. Przejście na emeryturę uzależnione jest zatem od woli ubezpieczonego, który – tak jak ubezpieczony w październiku 2000 r. – nie musi skorzystać z tego prawa.

Sąd Okręgowy uznał zatem, że nie było podstaw do przeliczenia ubezpieczonemu emerytury, co byłoby możliwe tylko w przypadku ustalenia wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru od poprzednio ustalonego
(art. 110 ust. 1), bądź ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 10 lat kalendarzowych przypadających w całości po dacie przyznania prawa do świadczenia (art. 110 ust. 2).

Apelację od powyższego wyroku złożył pełnomocnik ubezpieczonego i zarzucił obrazę art. 110 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie, że przyznanie prawa do świadczenia od którego rozpoczyna bieg dziesięcioletni termin przewidziany w tym przepisie, pozwalający po jego upływie obliczyć ponownie emeryturę, nie oznacza nabycia przez ubezpieczonego prawa do emerytury, ale wydanie przez organ ubezpieczeniowy decyzji o przyznaniu emerytury.

Zarzucając powyższe apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie ponownego ustalenia wysokości emerytury w ten sposób, aby ponownie ustalić wysokość emerytury poprzez uwzględnienie w jej podstawie wymiaru wynagrodzenia za lata 2001 – 2010 od kwoty bazowej obowiązującej w dacie złożenia wniosku do ZUS, tj. 5 marca 2012 r.

- zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny zgromadzonego w sprawie materiału i nie naruszył przepisu art. 110 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2013 r., poz. 1440) zwanej dalej ustawą o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny w pełni podzielił i przyjął jako własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy, jak również rozważania prawne, które uznać należy za trafne, nie znajdując przy tym podstaw do uznania słuszności zarzutów zawartych w apelacji, stanowiących jedynie polemikę z prawidłowymi i wnikliwie uargumentowanymi motywami wydanego orzeczenia.

Całkowicie słuszne jest stanowisko Sądu Okręgowego, że w przypadku świadczenia pobieranego przez M. W. nie zachodzą warunki do jego przeliczenia na podstawie art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,
a przesądzające w tym zakresie było wydanie w dniu 24 marca 2004 r. przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzji o przyznaniu ubezpieczonemu emerytury oraz fakt, że wcześniej bo od dnia (...). (od dnia nabycia prawa do emerytury) ubezpieczony nie występował z wnioskiem
o jego przyznanie. W konsekwencji w przypadku ubezpieczonego nie można ustalić wysokości wskaźnika podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych, przypadających w całości po dacie przyznania świadczenia. Od przyznania prawa do emerytury w przypadku M. W. upłynęło bowiem mniej niż 10 lat.

Nie sposób przy tym zaakceptować stanowiska skarżącego będącego konsekwencją jego poglądu, że przyznanie prawa do emerytury o którym mowa
w art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest tożsame z powstaniem prawa do świadczenia (art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

Wskazać bowiem należy, że na gruncie przepisu art. 100 ust. 1 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS przyjmuje się, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego powstaje z mocy prawa, po spełnieniu wymaganych przez ustawę warunków. Nabyte prawo może z kolei zostać zrealizowane dopiero po złożeniu wniosku do organu rentowego o jego przyznanie. Ustalenie prawa do świadczenia wymaga zatem deklaratywnej decyzji organu rentowego wydanej zgodnie z art. 116 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS na wniosek osoby uprawnionej. Powstanie prawa do świadczenia oznacza spełnienie ustawowych warunków do jego nabycia. Samo zaś nabycie prawa do świadczenia nie rodzi po stronie organu rentowego zobowiązania z tego tytułu, gdyż zgodnie z zasadą obowiązującą w postępowaniu w przedmiocie ubezpieczeń społecznych dopiero złożenie przez zainteresowanego stosownego wniosku wszczyna postępowanie w sprawie przyznania świadczenia. Istnienia prawa do świadczeń, wiążącego się ze spełnieniem warunków do nabycia tego prawa nie można utożsamiać z przyznaniem świadczenia (zob. komentarz do art. 100 ustawy o emeryturach i rentach FUS [w:] Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem. Inetta Jędrasik-Jankowska, Karina Jankowska, LexisNexis 2011; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 lutego 2013r., sygn. III AUa 902/12, Lex 1286470, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 czerwca 2013r., sygn. III AUa 1748/12, Lex 1362706).

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Okręgowego, że skoro przepis art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi, iż przeliczenie emerytury jest możliwe jeżeli „okres wymagany do ustalenia podstawy przypada w całości
po przyznaniu prawa do świadczenia” to formuła ta oznacza jednoznacznie, że chodzi tutaj wyłącznie o realizację świadczenia (emerytury), a adresatem omawianej tutaj normy jest krąg osób, które nie tylko formalnie wypełniły wymogi przyznania świadczenia, ale też z niego skorzystały. Prawo do emerytury – tak jak podnosi też sam apelujący – nabywane jest wprawdzie z chwilą osiągnięcia przewidzianego ustawą wieku, lecz realizacja tego uprawnienia – jak z kolei zasadnie wskazał Sąd Okręgowy, a co już skarżący pomija – zależy od woli ubezpieczonego czyli od złożenia stosownego wniosku o świadczenie. Z kolei nabycie prawa do świadczenia zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS bez względu na jego realizację, przesądza o zachowaniu przez zainteresowanego nabytego prawa w razie niekorzystnej zmiany stanu prawnego po dniu złożenia wniosku i ustaleniu uprawnień przez organ rentowy w formie decyzji, co wynika z działania zasady ochrony praw nabytych i niedziałania prawa wstecz (zob. Komentarz do ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pod redakcją Kamila Antonowa, Wydawnictwo ABC, 2009 Wydanie III). Przy takim postawieniu sprawy
i rozróżnieniu pojęć „nabycia prawa do emerytury” oraz „przyznania świadczenia”, gdzie to ostatnie jest skutkiem deklaratoryjnej decyzji organu rentowego,
w konsekwencji błędne jest stanowisko apelującego, który utożsamia nabycie prawa
i wypełnienia formalnych wymogów do przyznania świadczenia z samym jego przyznaniem decyzją organu rentowego.

Jednocześnie wskazać trzeba, że do innej sytuacji odnosi się wskazana
w apelacji uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2004 r., sygn. II UZP 11/04, ponieważ dotyczyła ona przypadku, gdy wniosek o ponowne obliczenie emerytury obejmował okres przed ustaleniem prawa do emerytury jak i okres po tej dacie, a ubezpieczony mimo złożenia wniosku o emeryturę i przyznania świadczenia nie pobierał go z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia i nie złożył wniosku o ponowne obliczenie emerytury łącznie z wnioskiem o podjęcie jej wypłaty. W przypadku M. W. taka sytuacja nie miała bezspornie miejsca, ponieważ w rozważanym w niniejszej sprawie okresie pobierał on świadczenie emerytalne i w czasie złożenia wniosku o ponowne przeliczenie emerytury wypłata świadczenia nie była zawieszona. Odnosząc się natomiast do zarzutu apelacji, że nie zastosowanie wobec ubezpieczonego ponownego przeliczenia emerytury jest niesprawiedliwe, tylko z tego względu, że M. W. nie wystąpił z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury natychmiast po spełnieniu wszystkich przesłanek do jego nabycia, należy wskazać, że zarzut ten nie jest zasadny z tej właśnie przyczyny, że M. W. nie wystąpił o przysługujące mu prawo do emerytury i w konsekwencji nie zostało mu ono przyznane. Ubezpieczony nie jest w sytuacji podobnej do tej w jakiej znajdują się osoby, którym prawo do emerytury przyznano bezpośrednio po tym jak osiągnęły wiek emerytalny. Skoro zatem prawo do ponownego przeliczenia emerytury zdeterminowane jest przyznaniem prawa do emerytury i podleganiem ubezpieczeniom społecznym przez okres wymagany do ustalenia podstawy wymiaru po jego przyznaniu, to tym samym niemożliwe jest w tym przypadku przeliczenie emerytury z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia przypadających przed przyznaniem prawa do emerytury, chociażby ubezpieczony spełniał warunki do jej przyznania, jednak prawa takiego na skutek decyzji samego ubezpieczonego, który zaniechał złożenia wniosku, mu nie przyznano. Ta okoliczność z punktu widzenia art. 110 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od przyczyn niewystąpienia przez ubezpieczonego o przyznanie prawa do emerytury była istotna.

W tej zatem sytuacji na skutek niespełnienia przesłanek z art. 110 ust. 1 i ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawidłowo organ rentowy odmówił przeliczenia świadczenia z uwzględnieniem kwoty bazowej obowiązującej w dacie złożenia wniosku o przeliczenie emerytury. Tylko bowiem w przypadku ustalenia wyższego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru od poprzednio ustalonego
(art. 110 ust. 1), bądź ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z 10 lat kalendarzowych przypadających w całości po dacie przyznania prawa do świadczenia (art. 110 ust. 2) przeliczenie emerytury wnioskodawcy byłoby możliwe
z uwzględnieniem aktualnej na dzień złożenia wniosku kwoty bazowej.

Uwzględniając powyższą argumentację, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c.