Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko W. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 12 października 2015 r. sygn. akt VII GC 209/14

1. uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 1, znosząc postępowanie, począwszy od rozprawy z dnia 12 października 2015 roku i przekazuje sprawę w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego;

2. odrzuca apelację co do punktu 2 zaskarżonego wyroku.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Józef Wąsik SSA Marek Boniecki

Sygn. akt : I AGa 160/19

UZASADNIENIE

W częściowym uwzględnieniu żądania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. przeciwko W. K. o zapłatę kwoty 542 762,20 zł z ustawowymi odsetkami od wniesienia powództwa, jako pobranej nienależnie z tytułu umowy przedwstępnej sprzedaży przez pozwanego na rzecz spółki nieruchomości oraz nie mających podstaw wypłat z kasy strony pozwanej należności z tytułu wynagrodzenia , Sąd Okręgowy w Kielcach , wyrokiem z dnia 12 października 2015r :

- zasądził od W. K. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwotę 542 762,20 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 stycznia 2015r. do dnia zapłaty oraz kwotę 34 356, zł , tytułem zwrotu kosztów procesu[ pkt 1 ] , a w pozostałej części powództwo oddalił [ pkt II sentencji orzeczenia ]

Sąd I instancji ustalił następujące fakty istotne dla rozstrzygnięcia :

Do dnia 17 marca 2013r. pozwany W. K. pełnił funkcję prezesa jednoosobowego zarządu w spółce (...)spółka z o.o. w K. -obecnie (...) spółka z o.o. - będąc jej jedynym wspólnikiem.

Po tej dacie pełnił funkcję prokurenta.

W dniu 5 stycznia 2013r. zawarł on we własnym imieniu ze spółką, reprezentowaną przez jego ojca , działającego w charakterze prokurenta, umowę przedwstępną sprzedaży zabudowanej nieruchomości za 1 000 000 zł, która miała być sfinalizowana do 31 maja 2013r. Na poczet ceny kupna powódka miała wpłacić pozwanemu zadatek w kwocie 500 000 zł. Umowa stanowiła, że w razie niewykonania umowy przez kupującego zadatek przepada na rzecz W. K. .

Powódka prowadziła swoje księgi rachunkowe do czerwca 2013r. Od lipca tego roku nie kontynuowała działalności gospodarczej.

W czerwcu 2013r. pozwany zbył wszystkie udziały w kapitale zakładowym spółki (...).

Dotychczasowy zarząd , w osobie A. B. , nie przekazał nabywcy żadnych dokumentów źródłowych lecz wskazał biuro rachunkowe obsługujące spółkę. To dysponowało jednak tylko zapisami na kontach.

Z konta dotyczącego rozliczeń spółki z pozwanym wynikało że w okresie od 23 stycznia do 8 maja 2013r. dokonano na jego rzecz wypłat na kwotę 525 909,52 zł, którą przeniesiono w koszty spółki jako utraconą.

Ponadto na koncie „(...)” dotyczącym pozwanego w okresie od 25 kwietnia do 18 czerwca 2013r. stwierdzono ,że W. K. pobrał z kasy na podstawie dowodów „(...)” kwotę 159 762,20 zł.

Co najmniej od 30 czerwca 2013r. strona powodowa nie wypłacała pracownikom wynagrodzeń, na które wierzyciele uzyskali tytuły wykonawcze i wszczęli postępowania egzekucyjne przeciwko powódce.

(...) nie dysponowała także żadnymi istotnymi ekonomicznie składnikami majątkowymi .

Na zlecenie E. G. doradca podatkowy (...) spółka z o.o. sporządziła na podstawie operacji księgowych opinię, z której wynikało, że przedstawiciele spółki od grudnia 2011r. do czerwca 2013r. podejmowali czynności mające na celu wyprowadzenie z majątku powódki s środków finansowych.

Nowy właściciel a jednocześnie prezes zarządu w marcu 2014r. zgłosił wniosek o ogłoszenie jej upadłości.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w K. prawomocnym 15 czerwca 2011r. i wyrokiem Sądu Rejonowego dla m. W.prawomocnym w dniu 9 lutego 2013r. pozwany został skazany za przestępstwa przeciwko mieniu.

W ramach oceny prawnej zgłoszonego roszczenia , Sąd I instancji uznał je za, w przeważającej części, usprawiedliwione.

Podzielił stanowisko powódki co do tego , że kwota dochodzona pozwem podlega zwrotowi przez W. K. albowiem pobrane świadczenie było mu nienależne w odniesieniu do obu, wskazywanych wyżej, jego podstaw.

W odniesieniu do kwoty , która spółka świadczyła pozwanemu z tytułu umowy przestępnej nabycia nieruchomości z dnia 5 stycznia 2013r , Sąd wskazał, iż podczas tej transakcji spółkę reprezentował ojciec pozwanego S. K. , będący prokurentem. Umowa wobec tego była nieważna albowiem zgodnie z art. 210 §1 k.s.h. w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Ponieważ w spółce nie powołano rady nadzorczej dla ważności umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości koniecznym było reprezentowanie spółki przez pełnomocnika ustanowionego uchwałą zgromadzenia wspólników, a ta nie została podjęta.

Nieważność umowy w świetle art. 405 k.c. w zw. z art. 410 §2 k.c. uzasadnia wystąpienie przez powoda z roszczeniem o zwrot pobranej kwoty jako świadczenia nienależnego, powstałego wskutek odpadnięcia podstawy prawnej świadczenia.

Uzasadnione jest także domaganie się przez powódkę od pozwanego zwrotu kwoty 159 762,20 zł, zaksięgowanej na rozrachunkach z pracownikami.

Co do niej pozwany podniósł, że spółka nie wypłaciła mu należnego wynagrodzenia w kwocie 325 081,86 zł, którą potrącił z obecnie dochodzona wierzytelnością powoda.

Jak wskazał Sąd Okręgowy, W. K. nie przedstawił jednak umowy o pracę zawartą ze spółką w trybie przewidzianym w art. 210 k.s.h., z której wynikałaby podstawa i wysokość jego wynagrodzenia. Nie było przy tym wystarczającym , tak jak uczynił to pozwany , złożenie do akt kopii aneksu nr (...) do umowy o pracę z dnia 1 czerwca 2005r., z którego wynikało dodatkowe wynagrodzenie w kwocie 1000 euro z tytułu wykonywania pracy za granicą.

Z rozliczenia, które pozwany przygotował , zdaniem Sądu I instancji wynika , iż kwota, którą w piśmie z dnia 3 lutego 2015r. potrącił z wierzytelnością powoda wynika z przyznania tego właśnie- dodatkowego - wynagrodzenia.

Pozwany nie wykazał, że aneks ten został podpisany przez pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników a zatem, że jest ważny ani że wykonał pracę, za którą domaga się wynagrodzenia.

Sąd zwrócił także uwagę , że wyrokami Sądu Rejonowego wK. prawomocnym w dniu 15 czerwca 2011r. i Sądu Rejonowego dla m. W. prawomocnym z dniem 9 lutego 2013r, W. K. został skazany za przestępstwa przeciwko mieniu.

Wobec tego , na podstawie art. 18§ 2 k.s.h. od daty prawomocności pierwszego z tych orzeczeń , nie mógł sprawować funkcji członka zarządu. Wobec tego nie przysługiwało mu wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę z nim , jako pełniącym tę funkcję , a już wypłacone, w okresie objętym pozwem to jest od 11 kwietnia do 4 czerwca 2013r.; stanowi świadczenie nienależne, podlegające zwrotowi , także , w odniesieniu do wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością , na podstawie art. 198 §1 k.s.h.

Sąd ocenił , że żądanie spółki (...) nie jest uzasadnione jedynie w odniesieniu do części roszczenia odsetkowego. Jego zdaniem, odsetki należą się powódce od zasądzonego świadczenia zwrotnego dopiero od daty doręczenia W. K. odpisu pozwu , a nie , jak domagała się tego spółka , od daty wniesienia pozwu.

Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu była norma art. 98 §1 i 3 kpc i wymykająca z niej zasada odpowiedzialności za wynik sprawy.

W apelacji od tego wyroku pozwany , obejmując jej zakresem całość rozstrzygnięcia Sądu I instancji , pozwany podniósł , jako jedyny , zarzut nieważności postępowania , w warunkach zrealizowania jej podstawy wymienionej w art. 379 pkt 5 kpc.

W oparciu o nią domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku..

Podnosił , że pomimo prawidłowego ustanowienia pełnomocnika procesowego , jego reprezentant nie został on zawiadomiony przez Sąd I instancji o rozprawie , na której przeprowadzał dowody o treści doniosłej dla rozstrzygnięcia.

To zaniechanie , będące błędem Sądu wywołało podnoszony przez niego skutek , który uzasadnia podzielenie przez Sąd odwoławczy wniosku kasatoryjnego zawartego w apelacji.

Strona powodowa domagała się oddalenia apelacji jako niezasadnej oraz obciążenia W. K. kosztami postępowania przed Sądem II instancji.

Wyrokiem z dnia 20 października 2016r, Sąd Apelacyjny w K.apelację oddalił i zasądził od pozwanego na rzecz spółki z o. o. (...) kwotę 10 800 złotych , tytułem kosztów postępowania apelacyjnego .

Sąd II instancji w pełni aprobując zarówno [ niekwestionowane w środku odwoławczym ] ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy jak i jego ocenę prawną roszczenia zgłoszonego przez powódkę roszczenia zgłoszonego przez powodową spółkę, . ocenił , że niezasadnie W. K. powołuje zarzut nieważności postepowania przed Sądem Okręgowym.

W szczególności zaprezentował pogląd , że Sąd I instancji niewadliwie nie zawiadomił pełnomocnika procesowego W. K. o rozprawie z dnia 12 października 2015r , po której został wydany wyrok, albowiem umocowanie to , w warunkach gdy pełnomocnik nie połączył złożenia pełnomocnictwa z czynnością procesową , nie wywołało skutku , który tego rodzaju obowiązek po stronie Sądu Okręgowego mógłby zrodzić.

Zdaniem Sądu II instancji samo zaleganie w aktach dokumentu takiego pełnomocnictwa procesowego [ jak miało to miejsce w rozstrzyganej sprawie] potwierdza jedynie ,że strona dokonała czynności ustanowienia pełnomocnika , tym nie mniej, jej skutek , w tym w odniesieniu do obowiązków Sądu traktowania pełnomocnika jako jej reprezentanta procesowego , pozostaje zawieszonym do czasu dokonania przez w ten sposób umocowanego pierwszej czynności procesowej w tym charakterze, w ramach prowadzonego sporu sądowego.

Na skutek skargi kasacyjnej złożonej przez W. K. , Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2019r , uchylił w całości wyrok Sądu Apelacyjnego i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Jak wynikało ze stanowiska prawnego Sądu Najwyższego podzielił on skargę kasacyjną pozwanego w odniesieniu do oceny , iż nietrafnym jest pogląd prawny Sądu Apelacyjnego co podniesionego w apelacji zarzutu nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym.

Zdaniem Sądu Najwyższego postępowanie przed Sądem I instancji było nieważne z przyczyn , które trafnie wyeksponował w apelacji, a potem w skardze kasacyjnej W. K..

Wypowiedź Sądu Najwyższego , w odniesieniu do innych zarzutów skargi była skrótowa.

W jej ramach Sąd szczególnie zaznaczył tę , w ramach której potwierdził aktualność poglądu zgodnie z którym dokonanie czynności prawnej w sposób sprzeczny z art. 210 §1 k.sh. powoduje jej bezwzględną nieważność.

Wobec takiej treści orzeczenia Sądu Najwyższego uwzględniając , że zgodnie z art. 398 ²⁰ kpc Sąd ponownie rozpoznający sprawę jest związany wykładnią prawa dokonaną przez SN , Sąd Apalacyjny rozważył :

Ponownie rozpoznając apelację W. K. na wstępie należy zauważyć , iż w części podlega ona odrzuceniu jako niedopuszczalna , dla braku po stronie pozwanego interesu prawnego w zaskarżeniu części orzeczenia Sądu Okręgowego.

W punkcie 2 wyroku z dnia 12 października 2015r Sąd Okręgowy w Kielcach powództwo spółki (...) , w części , jako niezasadne oddalił.

Jak wynikało z uzasadnienia rozstrzygnięcia dotyczyło to tego elementu żądania spółki , w ramach którego powódka domagała się zasądzenia od W. K. odsetek ustawowych od dochodzonej sumy określonej w żądaniu głównym , począwszy od dnia wniesienia pozwu.

Sąd I instancji ocenił , że odsetki te , w wysokości ustawowej , są powódce należne ale od daty doręczenia pozwanemu odpisu pozwu.

Tymczasem , jak wynika z treści apelacji, pozwanego jej zakresem objął on całość wyroku Sądu Okręgowego.

Zatem w granicach zaskarżenia znalazła się także ta część orzeczenia , która była dla niego korzystna.

Wniosek ten skutkuje stwierdzeniem , że nie miał on interesu w jej zaskarżeniu, a skoro tak , to co do niej [ ujętej w punkcie 2 sentencji wyroku Sądu Okręgowego], jego apelacja jako niedopuszczalna podlega odrzuceniu , na podstawie art. 373 kpc,

W pozostałym zakresie , będąc związany poglądem prawnym Sądu Najwyższego w zakresie tego , że postępowanie przed Sądem I instancji było nieważne , w odniesieniu do wszystkich czynności rozpoznawczych dokonanych po dacie ustanowienia pełnomocnikiem procesowym pozwanego adwokata P. Z., Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok w zakresie punktu 1 jego sentencji , zniósł postepowanie przed Sądem Okręgowym, począwszy od rozprawy na której, Sąd przeprowadzał postępowanie dowodowe bez udziału , uprzednio prawidłowo ustanowionego pełnomocnika procesowego W. K. i przekazał sprawę, w tym zakresie temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Podstawą orzeczenia kasatoryjnego Sądu II instancji była norma art. 386 §2 kpc.

W na nowo prowadzonym postępowaniu Sąd Okręgowy uwzględni wskazane wyżej oceny prawne , w odniesieniu do ważności czynności w postaci zawarcia przez strony umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości z dnia 5 stycznia 2013r , oceni także , biorąc pod rozwagę stanowisko zaprezentowane w tej materii przez Sąd Najwyższy jakie znaczenie dla możliwości dalszego piastowania funkcji członka zarządu w spółce kapitałowej ma skazanie za przestępstwa wymienione w art. 18 §2 kodeksu spółek handlowych.

SSA Grzegorz Krężołek SSA Józef Wąsik SSA Marek Boniecki