Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Alicja Sołowińska (spr.)

Sędziowie: SA Dorota Elżbieta Zarzecka

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 września 2019 r. w B.

sprawy z odwołania J. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy J. T.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 grudnia 2018 r. sygn. akt III U 54/18

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od J. T. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt III AUa 130/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 8.12.2017 r. odmówił J. T. prawa do emerytury, ponieważ jest członkiem OFE i nie złożył wniosku o przekazanie odprowadzanych środków na dochody budżetu państwa, a ponadto nie udokumentował okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wynoszącym co najmniej 15 lat.

W odwołaniu od tej decyzji J. T. domagał się jej zmiany i przyznania prawa do emerytury. Wniósł o przesłuchanie świadków G. S. i S. T. na okoliczności ustalenia, że pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku magazyniera wełny w Gminnej Spółdzielni (...) w A. w okresie od 01.04.1981 r. do 03.09.1991 r. Wniósł też na tą okoliczność o dopuszczenie dowodu z książeczki brakarza wełny nr (...) z dnia 12.04.1985 r. potwierdzającej jego uprawnienie do wykonywania obowiązków i służby brakarza, umowy o wspólnej odpowiedzialności majątkowej z dnia 10.11.1981 r., angażu z dnia 25.08.1985 r. na stanowisku sam. magazyniera wełny i angażu z dnia 25.05.1987 r. na stanowisku st. magazyniera wełny.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie. Organ wskazał, że na podnoszony w odwołaniu okres pracy magazyniera (...) ( Gminnej Spółdzielni (...)) w A. w okresie od dnia 01.04.1981 r. do 03.09.1991 r. J. T. nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez pracodawcę. Do akt O/ZUS przedłożył świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez Gminną Spółdzielnię (...) na okres wykonywania pracy przy wypieku pieczywa od dnia 02.09.1974 r. do 25.10.1977 r. i od 17.06.1978 r. do 31.03.1981 r. oraz (...) S.A. za okres od dnia 12.09.1991 r. do 30.11.1994 r. na stanowisku maszynisty urządzeń nawęglania, od 01.12.1994 r. do 31.08.1997 r. na stanowisku palacza oraz od 01.09.1997 r. do 26.01.2000 r. na stanowisku palacza oraz od 01.09.1997 r. do 26.01.2000 r. na stanowisku palacza prowadzącego.

Organ rentowy wskazał też, że J. T., który wiek 60 lat ukończył (...), w odwołaniu wniósł o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa i w związku z tym wydał ponownie decyzję w dniu 11.01.2018 r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 28 grudnia 2018 r. oddalił odwołanie J. T. (pkt 1) i zasądził od J. T. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy powołał art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1.01.1999 r. osiągnęli:

- okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.27. Ustęp 2 stanowi zaś, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Według natomiast art. 32 ust. 4 tej ustawy, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Tymi przepisami są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Stosownie do § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, stosuje się ono do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 tego rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej ,,wykazami”. Paragraf 2 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi zaś, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, a według § 4 ust. 1, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący nie posiadał co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Nie można mu było bowiem takiej zaliczyć z zatrudnienia w (...) S.A. od dnia 12.09.1991 r. do 30.11.1994 r. na stanowisku maszynisty urządzeń nawęglania, od 01.12.1994 r. do 31.08.1997 r. na stanowisku palacza oraz od 01.09.1997 r. do 26.01.2000 r. na stanowisku palacza prowadzącego. Owszem w decyzji organ rentowy te wskazane okresy pracy zaliczył jako okresy pracy w szczególnych warunkach jednakże już w toku postępowania sądowego zanegował te okresy jako okresy pracy w szczególnych warunkach. Sąd natomiast ma obowiązek badać, czy dana osoba spełnia wszystkie warunki do otrzymania prawa do emerytury. Sąd powołał stanowisko Sądu Apelacyjnego w Łodzi, który w wyroku z dnia 10.12.2014 r. sygn. akt III AUa 346/14 wskazał, że prawo do emerytury nie zależy od woli organu rentowego, czy też od przyznania okoliczności faktycznych, lecz od rzeczywistego spełnienia przez ubezpieczonego warunków określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U z 2015 r. poz 748 ze zm.). Sąd wskazał, że przyznanie okoliczności faktycznych przez organ rentowy nie zwalnia sądu z obowiązku zbadania, czy faktycznie ubezpieczony spełnia wszystkie warunki ustawowe nabycia prawa do emerytury. Sąd w niniejszej sprawie taką argumentację podziela.

Sąd Okręgowy nie zaliczył odwołującemu jako pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia w (...) S.A ponieważ okoliczności tej pracy jak i stanowcza w tym względzie opinia biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy wskazywały, że wykonywane przez odwołującego prace nie były pracami „niezautomatyzowanymi palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego”. Tylko zaś prace „niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego” są stosownie do wykazu A Działu XIV pkt. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zauważył, że z informacji znajdujących się w zakresie obowiązków odwołującego w jego aktach osobowych, a także zeznań przesłuchanych w sprawie świadków J. G. i S. J. wynika, że czynności związane z załadunkiem i wyładunkiem węgla nie były wykonywane w sposób ręczny. Jak wynika z zeznań S. J. załadunek i wyładunek węgla i żużlu oraz pozostałości po spaleniu ich odbywał się taśmociągami. Praca ręczna dotyczyła tylko niektórych czynności w całym procesie załadunku i wyładunku węgla, żużlu i ich pozostałości po spaleniu. Szczególnie dotyczyło to zsunięcia w odpowiednim czasie węgla, żużlu i pozostałości po spaleniu i nie raz rozbiciu bądź posprzątaniu, gdy zsunęły się z taśmy bądź innych urządzeń transportujących. Nie może być zatem mowy o niezautomatyzowanej pracy odwołującego się jako palacza czy rusztowego kotłów parowych lub wodnych, chociaż były one przemysłowe z racji swojej mocy, wielkości i potrzeb, którym służyły. Świadek S. J. zeznał, że stosowano kotły z rusztem mechanicznym, węgiel był doprowadzany taśmą, a podawany suwnicą bramową i poprzez lejce do kotłów, a praca odwołującego się polegała na nadzorowaniu podawania węgla od transporterów aż do momentu wrzucania go. Sprawdzał, czy na przesypach transportowych doprowadzających węgiel do kotłów nic się nie działo (przytykało). Miał wyłączniki do taśmociągów i w przypadku zatkania wyłączał i udrażniał (ręcznie) łopatą i łomem przesyp węgla. Włączał też i odłączał pompę, obserwował ciśnienie na wskaźnikach. Odwołujący się odprowadzał żużel po spalaniu węgla (otwierał klapę, w celu spadku węgla do wanien). Z wanien żużel przesypywany był na taśmociąg mechanicznie i następnie transportowany taśmociągiem na składowisko żużlu. Poza kotłownią żużel był już eksportowany przez innych pracowników. Odwołujący wykonywał również uprzątanie taśmociągu węglowego i żużlowego (przy wykorzystaniu łopaty). Odwołujący obsługiwał także stację uzdatniania wody poprzez podawanie wody do kotłów uzdatniających wodę i dodawanie soli tabletkowej i kwasu solnego – raz na dobę. Taki stan rzeczy potwierdził także sam odwołujący.

W ocenie Sądu Okręgowego za pracę w szczególnych warunkach nie można było również uznać pracy odwołującego od 1.04.1981 r. do 3.09.1991 r. w GS (...) w A. ( Gminna Spółdzielnia (...) w A.), szczególnie, że od 10.11.1981 r. do 31.07.1988 r. (akta osobowe) był tylko magazynierem wełny i zajmował się jedynie - jak twierdził – jej przyjmowaniem, sortowaniem i pakowaniem, co potwierdzili świadkowie G. S. i S. T.. Co prawda z zakresu obowiązków odwołującego wynikało, że odwołujący od 10.11.1981 r. był też zbiorcą jaj i drobiu, jednak świadkowie ci wykluczyli, aby skupował jaja czy drób. Zdaniem Sądu pracę przy wełnie trudno uznać za pylistą, toksyczną, żrącą, parzącą czy też wybuchową, czemu dał wyraz biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Poza tym, praca ta nie była wykonywana w przemyśle chemicznym, a rolnym.

Sąd Okręgowy stwierdził, że praca odwołującego od 1.08.1989 r. na stanowisku samodzielnego magazyniera nawozów sztucznych także nie była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach, gdyż jak wynika z zakresu obowiązków z akt osobowych, zeznań świadków i odwołującego, praca przy nawozach nie była wykonywana stale, praca ta dotyczyła głównie artykułów masowych, w tym materiałów budowlanych, które nie są pyliste, toksyczne, żrące, parzące czy wybuchowe, a przy tym nie była to praca wykonywana w przemyśle chemicznym.

Sąd ocenił, że praca odwołującego na stanowisku magazyniera pasz treściwych, którą wykonywał w GS (...) w A. od 1.04.1981 r. do 9.11.1981 r., także nie była pracą w szczególnych warunkach. Odwołujący twierdził, że workował i mieszał pasze, a więc pracował w zapyleniu i ciężkich fizycznych warunkach. Prace tego rodzaju można zaliczyć do wykonywanych w szczególnych warunkach gdyby dotyczyły wytwarzania mąk, kasz, płatków i śruty, a nie ich magazynowania i mieszania poza procesem produkcji.

Nie można również uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach pracę w GS (...) w A. w zakresie magazynowania surowych skór, którą ubezpieczony wykonywał pod koniec lat osiemdziesiątych od pół do roku czasu, co potwierdzili świadkowie G. S. i S. T.. Prace w magazynach skór surowych (garbowanie, skup) są wskazane w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w dziale VII dotyczących prac w przemyśle lekkim. Trudno jednak uznać, aby skupowanie skór przez Gminną Spółdzielnię i ich wstępna w ich obróbka poprzez konserwowanie, była pracą w przemyśle lekkim.

Mając na uwadze powyższe Sąd I instancji stwierdził, że odwołujący nie posiada co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, ponieważ za takie uznać można jedynie okresy od 2.09.1974 r. do 25.10.1977 r i od 17.06.1978 r. do 31.03.1981 r. przy wypieku pieczywa. Nie spełnił zatem warunków do przyznania prawa do emerytury w oparciu o art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ani tym bardziej nie spełniał warunków do otrzymania emerytury pomostowej, co sugerował w odwołaniu, ponieważ żadne wykonywane przez niego prace nie zostały wskazane w ustawie o emeryturach pomostowych. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie J. T..

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniósł J. T.. Zarzucił Sądowi I instancji:

I. naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodów prowadzącą do błędnych ustaleń faktycznych, a polegającą na:

1. uznaniu, że odwołujący się nie legitymuje się 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999 r., będącym obligatoryjną przesłanką przyznania emerytury w obniżonym wieku,

2. błędnym ustaleniu, że w okresie pracy w (...) S.A. od 12.09.1991 r. do 31.12.1998 r. na stanowisku maszynisty urządzeń nawęglania, palacza i palacza prowadzącego- wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze godzin w warunkach szczególnych, ponieważ wykonywane przez niego prace nie były pracami nie zautomatyzowanymi palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego, w okolicznościach gdy prace wykonywane przez odwołującego się były wykonywane także ręcznie, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie kotłów - zakres czynności i zeznania świadków. Analiza tych czynności prowadzi do wniosku, że wnioskodawca w spornych okresach wykonywał prace nie zautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego, ponieważ ilość pracy wykonywanej przez niego ręcznie nie pozwala na uznanie, że były to kotły zmechanizowane. Stopień automatyzacji (zmechanizowania) kotłów nie ograniczał ani nie zastępował pracy palacza na zasadzie samoregulacji, powodując wykonywanie określonych czynności bez udziału palacza (samoczynnie);

3. błędnym ustaleniu, że w okresie pracy od 1 kwietnia 1981 r. do 10 listopada 1981 r. i od 1 stycznia 1982 r. do 3 września 1991 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w A. wnioskodawca na stanowisku pracy magazyniera pasz treściwych, wełny a dalej magazyniera skór surowych i także magazyniera nawozów sztucznych nie wykonywał pracy stale i w pełnym wymiarze godzin w warunkach szczególnych, w okolicznościach gdy świadkowie potwierdzili fakt wykonywania takiej pracy a dokumentacja pracownicza nie zawiera ustaleń odmiennych,

4. poprzez błędne ustalenie, iż skarżący nie wykonywał prac wskazanych w dziale IV i VII załącznika do powołanego rozporządzenia Rady ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. i, że zakład w którym pracował w spornym okresie nie należał ani do branży włókienniczej ani do branży chemicznej,

5. oparciu ustaleń na opinii biegłego z zakresu bhp, w okolicznościach gdy to Sąd powinien ocenić zgromadzony w sprawie materiał dowodowy (dokumenty, zeznania świadków), gdyż jest to prerogatywa organu rozpoznającego spór a dodatkowo ta opinia, nie wyjaśnia żadnej konkretnej wątpliwości Sądu, tylko wprost odpowiada na pytanie „czy wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach",

II. naruszenie prawa procesowego tj. (...) § 2 k.p.c. oraz art. 477 ¹³ k.p.c. poprzez niedopuszczalną ingerencję w decyzję, od której wniesiono zostało odwołanie sądu,

III. naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

1.  art. 184 ust. 1-3 w zw. z art. 32 ust. 1,1 a i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), a także § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez uznanie, że na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca nie posiada 15 - letniego stażu pracy w warunkach szczególnych,

2.  § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i zapisów zawartych w:

-

wykazie A dział XIV poz. 1 załącznika do tego rozporządzenia poprzez nieuznanie za pracę w warunkach szczególnych pracy wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku palacza od 12.09.1991 r. do 31.12.1998 r w (...) S.A. z uwagi na pełne zmechanizowanie kotła,

-

wykazie A, dziale X, poz. 10 załącznika do tego rozporządzenia poprzez nieuznanie za pracę w warunkach szczególnych pracy wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku magazyniera pasz treściwych od 1 kwietnia 1981 r. do 10 listopada 1981 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w A.,

-

wykazie A, dziale VII, poz. 10 załącznika do tego rozporządzenia poprzez nieuznanie za pracę w warunkach szczególnych pracy wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku magazyniera wełny a następnie magazyniera skór od 1 stycznia 1982 r. do 16 kwietnia 1990 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w A.,

-

wykazie A, dziale IV, poz. 40 załącznika do tego rozporządzenia poprzez nieuznanie za pracę w warunkach szczególnych pracy wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku magazyniera nawozów sztucznych od 17 kwietnia 1990 r. do 3 września 1991 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w A.,

Wskazując na powyższe zarzuty J. T. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez zmianę decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia z dnia 8 grudnia 2017 r. i ustalenie prawa do emerytury, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Suwałkach oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa prawnego za I i II instancję, w tym zwrotu opłaty sądowej od apelacji w kwocie 30 złotych.

Sąd Apelacyjny ustalił, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

J. T. wnioskował o przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Mając na uwadze datę urodzenia wnioskodawcy – 19 listopada 1957 r. – i ukończenie 60 lat życia zasadnie Sąd I instancji wskazał, że podstawę prawną przyznania takiego świadczenia stanowi przepis art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS i art. 32 tej ustawy w związku z § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.).

Należy powtórzyć za Sądem I instancji, mając na względzie wyżej powołane przepisy, że prawo wnioskodawcy do emerytury było uzależnione od wskazania łącznie następujących warunków: ukończenia 60 lat życia, udowodnienia 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych do dnia 1 stycznia 1999 r., udowodnieniu co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do 1 stycznia 1999 r., nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa.

Należy zwrócić uwagę, że w toku postępowania przed Sądem nie były kwestionowane przesłanki konieczne do przyznania wnioskodawcy emerytury za wyjątkiem posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W tych okolicznościach prawidłowo Sąd I instancji skupił się na ustaleniach dotyczących pracy J. T. w szczególnych warunkach, bowiem w sytuacji gdy wszystkie przesłanki konieczne do przyznania emerytury muszą być spełnione łącznie, brak jednej z nich, w tym przypadku 15 lat pracy w szczególnych warunkach przypadających do 1 stycznia 1999 r. wyłączałby prawo do emerytury bez potrzeby ustaleń co do pozostałych przesłanek.

Istotne zatem w rozpoznanej sprawie było ustalenie okresów pracy J. T. w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na datę 1 stycznia 1999 r. tj. wejścia w życie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Przypomnieć należy, że do tej daty J. T. wskazywał i udokumentował następujące okresy zatrudnienia:

1.  od 2 września 1974 r. do 3 września 1991 r. w Gminnej Spółdzielni (...) w A. na stanowiskach uczeń w zawodzie piekarz, piekarz stołowy, piekarz piecowy, samodzielny magazynier (św. Pracy k.5 akt rentowych ZUS);

2.  od 12 września 1991 r. do 26 stycznia 2000 r. w (...) SA na stanowiskach maszynista urządzeń za i wyładowczych, palacz, palacz prowadzący (świadectwa pracy k.6 i 9 akt rentowych ZUS).

Odnosząc się do drugiego z wymienionych okresów Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko Sądu I instancji, iż okres pracy wnioskodawcy w (...) SA w okresie od 12 września 1991 r. do 31 grudnia 1998 r. nie jest okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu działu XIV pkt 1 wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. – Stosownie do zapisu pkt 1 działu XIV wykazu A jako prace w szczególnych warunkach uznawane są prace niezautomatyzowane palaczy i rusztowych kotłów parowych lub wodnych typu przemysłowego. Oznacza to, że nie każda praca na stanowisku palacza jest pracą w szczególnych warunkach ale tylko praca palacza niezautomatyzowanego kotła parowego lub wodnego typu przemysłowego.

W sprawie nie budziło wątpliwości, że J. T. w okresie pracy w BAT Polska zajmował stanowiska: od chwili zatrudnienia do 30 listopada 1994 r. – maszynisty urządzeń za i wyładowczych, od 1 grudnia 1994 r. do 31 sierpnia 1997 r. palacza i od 1 września 1997 r. do końca zatrudnienia palacza prowadzącego. Wynika to z niekwestionowanych akt osobowych oraz świadectwa pracy (k.16).

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, że czynności wykonywane przez odwołującego związane z załadunkiem węgla do kotła a także usuwaniu pozostałości po spaleniu nie były wykonywane ręcznie lecz odbywały się taśmociągiem. Praca odwołującego, co potwierdzili przesłuchani w sprawie świadkowie J. G. i S. J., polegała na nadzorowaniu podawania węgla od transporterów aż do momentu wrzucenia do kotła. Węgiel był doprowadzany taśmą i podawany suwnicą. Obowiązkiem odwołującego było sprawdzanie czy węgiel jest prawidłowo transportowany taśmą tj. czy na przesypach transportowych doprowadzających węgiel nic się nie działo ( przytykało). Odwołujący posługiwał się wyłącznikami do taśmociągów i tylko w przypadku zatkania, wyłączał taśmę i ręcznie udrażniał przesyp węgla. Mechanicznie występowało też odprowadzanie żużlu po spaleniu węgla. Żużel był usuwany poprzez otwarcie klapy i następnie mechanicznie był przesypywany na taśmociąg którym był transportowany poza kotłownię i tam usuwany przez innych pracowników.

Ustalony przez Sąd I instancji sposób wykonywania przez odwołującego obowiązków w czasie zatrudnienia w (...) SA daje podstawę do stwierdzenia, że nie były to prace nie zautomatyzowane i nie zmienia tego fakt, iż były sytuacje gdy zachodziła konieczność ręcznego uprzątnięcia taśmociągu czy też jego udrożnienia. Takich prac skarżący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Chociaż był zatrudniony jako palacz, palacz prowadzący czy obsługujący urządzenia do nawęglania i obsługiwał kotły parowe typu przemysłowego, to jego praca nie była nie zautomatyzowana i dlatego nie może być uznana za wykonywaną w szczególnych warunkach. Zwrócić też należy uwagę, że od października 1997 r. w BAT Polska funkcjonowały kotły olejowe stąd też i z tego względu po 1997 r. praca skarżącego nie może być uznana za wykonywaną w warunkach szczególnych w rozumieniu Działu XIV pkt 1 wykazu A.

Istotnym dla oceny prawa J. T. do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach pozostawał zatem okres pracy w Gminnej Spółdzielni (...) w A. od 2 września 1974 r. do 3 września 1991 r. ( 17 lat i 1 dzień).

Ze świadectwa pracy wydanego przez Gminną Spółdzielnię (...) w A. (k.5 akt rentowych) wynika, że wnioskodawca zajmował stanowiska: uczeń w zawodzie piekarza, piekarz stołowy, piekarz piecowy i samodzielny magazynier. Pracodawca stwierdził też, że w okresie od 2 września 1974 r. do 25 października 1977 r. i od 17 czerwca 1978 r. do 31 marca 1981 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy wypieku pieczywa na stanowisku piekarza.

Analiza akt osobowych J. T. obejmujących okres zatrudnienia w Gminnej Spółdzielni (...) w A. jednoznacznie wskazuje, że w dniu 2 września 1974 r. strony zawarły umowę o naukę zawodu masarza w okresie od 2 września 1974 r. do 31 sierpnia 1976 r. Nauka zawodu odbywała się w zakładzie wskazanym przez GS w A. z równoczesną nauką w szkle wielozawodowej w A.. Umowa stanowiła też, że w okresie nauki zawodu uczeń będzie otrzymywać wynagrodzenie miesięczne w I roku nauki – 150 zł. a w II – 320 zł. Czas pracy ucznia do czasu ukończenia 16 roku życia wynosił 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodnia, a po ukończeniu 16 lat normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy. Umowa stanowiła też, że do czasu pracy ucznia wlicza się czas dokształcania w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo bez względu na to, czy nauka odbywała sią w godzinach pracy. Z niekwestionowanych wyjaśnień wnioskodawcy wynika, że naukę zawodu łączył z nauką w szkole zawodowej w A.. Wprawdzie rozpoczął naukę w zawodzie masarza, jednakże po krótkim okresie kontynuował naukę zawodu jednakże już jako piekarz. Przyznał, że w pierwszym roku nauki lekcje w szkole odbywały się trzy dni w tygodniu, a w drugim dwa dni. W pozostałe dni tygodnia odbywał praktykę w wyznaczonym zakładzie. Nauka w szkole trwała 2 lata i zakończyła się w czerwca 1976 r. Ukończenie nauki w (...) Szkole Zawodowej w A. w zawodzie piekarza z dniem 19 czerwca 1976 r. potwierdza świadectwo (k.169). Chociaż naukę w szkle zawodowej J. T. ukończył w czerwcu 1976 r. to praktyczną naukę zawodu odbywał w zakładzie pracy do 31 stycznia 1977 r. Stwierdza to świadectwo ukończenia nauki zawodu wydane przez Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług z którego jednoznacznie wynika, że praktyczną naukę zawodu J. T. odbywał w Gminnej Spółdzielni (...) w A. od 1 września 1974 r. do 31 stycznia 1977 r. Egzamin końcowy z praktycznej nauki zawodu piekarza odbył się 9 lutego 1977 r. co potwierdza karta końcowa egzaminu praktycznego (akta osobowe). Zauważyć też należy, że po zakończeniu nauki pismem z 11 lutego 1977 r. (akta osobowe) wnioskodawca zwrócił się do Zarządu Gminy Spółdzielni o „przekwalifikowanie na pracownika” co argumentował ukończeniem 31 stycznia 1977 r. nauki w zawodzie piekarza.

W świetle powołanych wyżej okoliczności stwierdzić należy, iż w okresie od 2 września 1974 r. do 31 stycznia 1977 r. J. T. odbywał praktyczną naukę zawodu połączoną z nauką w szkole. Ten fakt uszedł uwadze Sądu I instancji przy ustaleniu okresu pracy w szczególnych warunkach. Tymczasem jak wynika z utrwalonego orzecznictwa – por. wyrok SN z 24 kwietnia 2009 r. II UK 334/08 OSNP 2010/23-24/294 z dnia 25 kwietnia 2017 r. II UK 176/16 – okres nauki zawodu połączony z obowiązkiem dokształcania w zasadniczej szkole zawodowej, nie stanowi okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Na podstawie umowy o nauce zawodu młodociany miał status pracownika w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, lecz ta kwalifikacja nie jest wystarczająca do uznania okresu nauki za okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach ze względu na obniżony czas pracy młodocianych. Uczeń przyuczany do wykonywania pracy o znacznej szkodliwości nie mógł i nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na zasadach określonych w § 2 ust.1 cytowanego wyżej rozporządzenia.

Zauważyć należy, że w I i II roku nauki zawodu J. T. łączył pracę z lekcjami w szkle, które odbywały się odpowiednio 3 i 2 dni w tygodniu w kolejnych latach nauki.

W ocenie Sądu Apelacyjnego skoro ostatecznie wnioskodawca zakończył naukę zawodu 31 stycznia 1977 r., to dopiero jego praca na stanowisku piekarza piecowego od 1 lutego 1977 r. do 31 marca 1981 r. może być uznana za wykonywaną w szczególnych warunkach ( 4 lata 2 miesiące) zgodnie z Działem X pkt 11 załącznika A do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

Zauważyć należy, że od 26 października 1977 r. do 16 czerwca 1978 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową, a więc przed powołaniem do służby i po jej zakończeniu pracował w szczególnych warunkach. Wbrew twierdzeniom organu rentowego, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych, który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art.6 ust.1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Podkreślić należy, że dla kwalifikacji okresu zasadniczej służby wojskowej jako okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach należy stosować regulacje obowiązujące w dacie odbywania tej służby. Warunki zaliczenia służby wojskowej do zatrudnienia w szczególnych warunkach zostały określone w art. 108 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin. Przepisy te pozwalają na stwierdzenie, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem pracy na takich samych warunkach jak przed powołaniem do służby a poborowy odbywający służbę uważany jest za pracownika (por. orzeczenie SN z 24 maja 2012 r. II UK 265/11 lex 1227192, SN z 17 maja 2012 II UK 399/11 lex 1211140).

Spór co do zaliczenia pracy w szczególnych warunkach dotyczył także okresu zatrudnienia wnioskodawcy jako magazyniera w Gminnej Spółdzielni w A. od 1 kwietnia 1981 r. do 3 września 1991 r. (10 lat 5 miesięcy 2 dni). Z niekwestionowanych i mając oparcie w zebranym materiale dowodowym ustaleń Sądu I instancji jednoznacznie wynika, że w w/w okresie odwołujący był zatrudniony w magazynach różnych surowców i towarów. Pełnomocnik wnioskodawcy w piśmie procesowym z 7 czerwca 2019 r. (k.167 – 168 akt) wskazywał, iż w wymienionym okresie J. T. od 1 kwietnia 1981 r. do 10 listopada 1981 r. był magazynierem pasz ( 7 m.10 dni), od 1 stycznia 1982 do 30 kwietnia 1989 r. pracował jako starszy magazynier włókna i wełny w magazynie skóry i wełny (7 lat, 4 miesiące), od 1 maja 1989 r. do 16 kwietnia 1990 r. na stanowisku magazyniera skór (11 miesięcy 16 dni), od 17 kwietnia 1990 r. do 3 września 1991 r. na stanowisku magazyniera nawozów sztucznych i artykułów masowych (1 rok 4 miesiące i 18 dni) i te okresy stanowią pracę w szczególnych warunkach.

Odnośnie wymienionych wyżej okresów Sąd I instancji słusznie odmówił uwzględnienia jako pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia na stanowisku magazyniera pasz. Wbrew twierdzeniom wnioskodawcy nie sposób jest uznać ten okres zatrudnienia jako prace wykonywane przy wytwarzaniu mąki, kaszy, płatków i śruty – tj. określone w Dziale X poz. 10 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

Nadmienić należy, na co zwrócił uwagę Sąd I instancji, że wyodrębnienie prac w wykazie A jako wykonywanych w szczególnych warunkach ma charakter stanowiskowo – branżowy. Oznacza to, że możliwe jest uznanie za pracę w szczególnych warunkach takich czynności, które bez względu na branże do której są przypisane są szkodliwe w równym stopniu.

W związku z tym, zdaniem Sądu Apelacyjnego, jako prace w szczególnych warunkach należy uznać wnioskodawcy okres pracy od 1 maja 1989 r. do 16 kwietnia 1990 r. na stanowisku magazyniera skór (11 miesięcy i 16 dni). Prace w magazynach skór surowych (garbarnie, skup) są wymienione w załączniku A dziale VII poz.10 jako wykonywane w szczególnych warunkach. Skoro J. T. pracował przy skupie skór surowych, w Gminnej Spółdzielni to ten okres stanowi pracę w szczególnych warunkach. Jako takiej nie można natomiast uznać pracy magazyniera skupu wełny w okresie od 1 stycznia 1982 r. do 30 kwietnia 1989 r. (7 lat i 4 miesiące). Nie jest to bowiem praca wymieniona w Rozporządzeniu z 7 lutego 1983 r. jako wykonywana w szczególnych warunkach. Tylko prace związane z magazynowaniem skór surowych w garbarniach bądź skupach oraz prace przy garbowaniu i wykańczaniu skór są wymienione jako wykonywane w szczególnych warunkach uprawniające do emerytury w obniżonym wieku.

Reasumując powyższe, wyłączenie z okresu pracy w Gminnej Spółdzielni w A. przypadającego od 1 kwietnia 1981 r. do 3 września 1991 r. jako okresów pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia na stanowisku magazyniera pasz i magazyniera skupu wełny czyni zbędnym ocenę jego pracy jako magazyniera nawozów sztucznych i artykułów masowych, gdyż nawet zaliczenie tego okresu 1 rok, 4 miesiące i 18 dni) nie spowoduje, że wnioskodawca będzie legitymował się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Do 1 stycznia 1999 r. skarżący wykazał i udowodnił następujące okresy pracy w szczególnych warunkach:

- od 1 lutego 1977 r. do 31 marca 1977 r. na stanowisku piekarza piecowego ( 4 lata 2 miesiące);

- od 1 maja 1989 r. do 16 kwietnia 1990 r. (11 miesięcy i 16 dni) na stanowisku magazyniera skór.

Wbrew zarzutom apelacji przy ocenie zebranych w sprawie dowodów w tym zeznań świadków, opinii biegłych oraz dokumentacji związanej z zatrudnieniem wnioskodawcy w spornych okresach Sąd I instancji nie naruszył przepisu art. 233 § 1 kpc. Ta ocena doprowadziła do prawidłowego wniosku, iż J. T. nie wykazał co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a to z kolei powoduje, że nie spełnia wszystkich przesłanek koniecznych do przyznania emerytury o których stanowi przepis art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998r.o emeryturach i rentach z FUS.

Mając powyższe na względzie na mocy art. 385 kpc apelacja podlegała oddaleniu.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.-